2. Α) Η εικόνα της πλούσιας Ανατολής που είχαν
σχηματίσει οι Ευρωπαίοι από τις περιγραφές του
Μάρκο Πόλο στο Βιβλίο των Θαυμάτων.
Β) Το πρόβλημα που είχε δημιουργηθεί στη
μεταφορά ασιατικών προϊόντων προς την
Ευρώπη μετά την κατάληψη των περιοχών της
Μ.Ασίας και της Ανατολικής Μεσογείου από τους
Οθωμανούς.
Γ) Ο μονοπωλιακός έλεγχος του εμπορίου στη
Μεσόγειο από τους Βενετούς και τους Άραβες.
Δ) Η έλλειψη πολύτιμων μετάλλων στην
Ευρώπη.
Ε) Η ανάπτυξη εθνικών κρατών στην Ευρώπη
που οδήγησε σε εμπορικό ανταγωνισμό μεταξύ
τους και σε πρωτοβουλίες με στόχο την
ενίσχυση της οικονομικής τους δύναμης.
3. Α) Η τελειοποίηση των τεχνικών
μέσων πλεύσης και προσανατολισμού,
της πυξίδας, του αστρολάβου (όργανο
προσδιορισμού του γεωγραφικού
πλάτους με βάση την παρατήρηση των
άστρων) και του πορτολάνου ( ναυτικός
χάρτης με στοιχεία για τις ακτές και τα
λιμάνια).
Β) Η ναυπήγηση της καραβέλας(
ιστιοφόρο πλοίο με δύο ή τρία ιστία
τριγωνικού σχήματος), ενός νέου τύπου
πλοίου, που ήταν πιο μεγάλο, πιο
γρήγορο και πιο ασφαλές.
4. Ακολουθώντας διαφορετικό δρόμο
από τους Ισπανούς, οι Πορτογάλοι
θαλασσοπόροι με τη χρηματοδότηση
του Ερρίκου του Θαλασσοπόρου
επιχείρησαν να ανακαλύψουν το
θαλάσσιο δρόμο προς τις Ινδίες
παραπλέοντας την Αφρική.
Ο Βαρθολομαίος Ντιάζ έφτασε
μέχρι το ακρωτήριο της Καλής
Ελπίδας το 1487.
Ο Βάσκο ντα Γκάμα έφτασε
μέχρι το Καλικούτ των Ινδιών το
1498.
Ο Αλβαρέζ Καμπράλ, πλέοντας
προς τις Ινδίες, παρασύρθηκε
από τα κύματα και έφτασε στη
Βραζιλία (1500).
5. Αντίθετα με τους Πορτογάλους, ο Γενουάτης θαλασσοπόρος Χριστόφορος
Κολόμβος , που βρισκόταν στην υπηρεσία του Ισπανού βασιλιά , έπλευσε προς τα
δυτικά και έφτασε στο Σαν Σαλβαδόρ , πιστεύοντας πως είχε φτάσει στις Ινδίες.
Όμως ο Φλωρεντινός θαλασσοπόρος Αμέρικο Βεσπούτσι , που βρισκόταν στην
υπηρεσία του Πορτογάλου βασιλιά ,διαπίστωσε πως οι περιοχές που ανακάλυψε ο
Κολόμβος ανήκαν σε μια νέα ήπειρο , η οποία πήρε το όνομά του.
Τον πρώτο περίπλου της γης πραγματοποίησε ο Πορτογάλος
Φερδινάνδος Μαγγελάνος , στην προσπάθεια του να ανακαλύψει
για λογαριασμό του Ισπανού βασιλιά ένα συντομότερο δρόμο για
την Ασία .
Το ταξίδι αυτό (1519-1522) είχε ιδιαίτερη σημασία , καθώς
αποδείχτηκε πως η γη είναι σφαιρική.
6. Οι Πορτογάλοι ίδρυσαν
οχυρωμένους εμπορικούς σταθμούς
από τις ακτές της Αφρικής μέχρι
την Ιαπωνία , επιβάλλοντας το
εμπόριό τους στον Ινδικό ωκεανό.
Ανέπτυξαν στη Βραζιλία φυτείες
τσαγιού , κακάου και ζάχαρης.
Μετέφεραν μαύρους από την
Αφρική , εγκαινιάζοντας το εμπόριο
των μαύρων.
Οι Ισπανοί δημιούργησαν μια
ηπειρωτική αυτοκρατορία από το
Μπουένος Άιρες ως την
Καλιφόρνια. Εκτός από την
ανάπτυξη φυτειών , ενδιαφέρθηκαν
για την ανακάλυψη και την
εκμετάλλευση ορυχείων μετάλλου
(άργυρος).
7. Η κατάληψη των νέων χωρών
συνοδεύτηκε από τη χρήση βίας σε
βάρος των τοπικών πληθυσμών , με
χαρακτηριστικότερη περίπτωση
αυτή των Ισπανών , που με
μεθόδους τους εξαφάνισαν τους
προκολομβιανούς πολιτισμούς της
κεντρικής και νότιας Αμερικής .
Έτσι ονομάζονται συνολικά οι
πολιτισμοί των Αζτέκων, των Ίνκας
και των Μάγιας , των ιθαγενών
κατοίκων της κεντρικής και νότιας
Αμερικής , που είχαν αναπτυχθεί
στις περιοχές αυτές πριν από την
ανακάλυψη της Αμερικής από τον
Κολόμβο.
Σύντομα, όμως,
εμφανίστηκαν στο
προσκήνιο και άλλες
αποικιακές δυνάμεις
(Άγγλοι,
Γάλλοι,Ολλανδοί), με
αποτέλεσμα να
ξεσπάσει στην Ευρώπη
έντονος αποικιακός
ανταγωνισμός.
8. Μετατόπιση του κέντρου της
παγκόσμιας οικονομίας από τη
Μεσόγειο στον Ατλαντικό Ωκεανό
και τη Βόρεια Θάλασσα.
Βενετία , Γένουα = παρήκμασαν
Σεβίλλη, Λισαβόνα, Αμβέρσα
=άνθησαν.
Αύξηση της κυκλοφορίας του
χρήματος ως ανταλλακτικού μέσου
με την εισαγωγή μεγάλων
ποσοτήτων ασημιού και χρυσού
στην Ευρώπη.
Εμφάνιση κεφαλαιοκρατικού
συστήματος στην Ευρώπη ,
δημιουργία εμπορικών ,
τραπεζικών, χρηματιστηριακών και
ασφαλιστικών επιχειρήσεων . Το
φεουδαρχικό σύστημα ανατρέπεται
οριστικά.
Πρόοδος της βιοτεχνίας
(υφαντουργία, μεταξουργία και
τυπογραφία), παραγκωνισμός
μεσαιωνικών οικονομικών
θεσμών , όπως οι συντεχνίες.
Εμπλουτισμός γεωργικής
παραγωγής , με την καλλιέργεια
αποικιακών προϊόντων.
Πτώση της τιμής των πολύτιμων
μετάλλων, λόγω αυξημένης
εισαγωγής τους και υπέρογκη
αύξηση των τιμών στα αγαθά.
9. Οι οικονομικές μεταβολές οδήγησαν κυρίως στις αλλαγές της
αστικής τάξης
Ορισμένες οικονομικές συνέπειες των ανακαλύψεων ήταν
θετικές για τους χωρικούς , αλλά ολέθριες για τους ευγενείς
και τους εργάτες . 18ος αιώνας = έντονες κοινωνικές
αναταράξεις
Η ανάγκη αντιμετώπισης πρακτικών προβλημάτων οδήγησε
στην ανάπτυξη πολλών επιστημονικών κλάδων ( γεωγραφία,
αστρονομία, μαθηματικά, ζωολογία, βοτανική, εθνογραφία ).
11. Θαλασσοπόροι και τυχοδιώκτες ρίχνονται τότε [στο
δεύτερο μισό του 15ου αιώνα] στην ανακάλυψη άγνωστων
τόπων. Οι λόγοι που τους σπρώχνουν να φύγουν είναι
πολλοί. Οι διηγήσεις για χώρες που ξεχειλίζουν από
χρυσάφι και σπάνια προϊόντα (μπαχαρικά, αρώματα,
ζάχαρη και πολύτιμα υφάσματα) έχουν ξυπνήσει την όρεξη
για κέρδος και το εμπορικό ενδιαφέρον. Η φιλοδοξία
σπρώχνει τα νέα κράτη – ιδιαίτερα αυτά της Ιβηρικής
Χερσονήσου […] – να επεκτείνουν την εξουσία τους σε νέα
εδάφη και να βρουν ενδεχομένους συμμάχους για να
πολεμήσουν το μουσουλμανικό κόσμο. […] Η Εκκλησία
ελπίζει, από την πλευρά της, στο θρησκευτικό
προσηλυτισμό των λαών της Αφρικής και της Ασίας. Τέλος
ο πολλαπλασιασμός των αποστολών προέρχεται εξίσου
από την επιθυμία της γνώσης και της επαλήθευσης
επιστημονικών θεωριών ή μυθικών διηγήσεων.
Serge Berstein - Pierre Milza, Από τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία
στα ευρωπαϊκά κράτη
5ος – 18ος αιώνας, Αλεξάνδρεια, Αθήνα, 1997, 284 – 285.
12. Οι Πορτογάλοι εκμεταλλεύτηκαν ταχύτερα από
τους Ισπανούς τις εμπορικές ευκαιρίες που
παρουσιάστηκαν στις νέες χώρες της Αφρικής
και της Ασίας και εγκαθίδρυσαν μία εμπορική
αυτοκρατορία που εκτεινόταν ως την Ινδονησία
και τις ακτές της Κίνας και προστατευόταν από
τις πορτογαλικές κανονιοφόρους. […] Οι Ισπανοί
ακολούθησαν διαφορετική πολιτική επέκτασης
από τους Πορτογάλους, οργανώνοντας
εκστρατείες για την κατάκτηση εδαφών και τη
μόνιμη εγκατάσταση στις χώρες που
ανακάλυψαν και υπέταξαν. Για τους Ισπανούς η
Αμερική ήταν η χώρα του χρυσού, το μυθικό «El
Dorado».
Κώστας Ράπτης, Γενική ιστορία της Ευρώπης,
τόμος Α, ΕΑΠ,
Πάτρα, 1999, 136 – 137.
