1. ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ
ΙΣΤΟΡΙΑΣ
Σταυροφορίες
Με επιμέλεια: Δημήτρης Σκυλάκος
2.
3. ΑΙΤΙΕΣ ΤΗΣ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΑΣ
• Οι Σταυροφορίες ξεκίνησαν ως η ιδέα μίας ιερής εκστρατείας από
μέρους των Δυτικών (Καθολικών) Χριστιανών, με σκοπό την
απελευθέρωση των Αγίων Τόπων (Παλαιστίνη, Ιερουσαλήμ) από
τους μουσουλμάνους. Θεωρείται ότι ήταν η απάντηση της Δύσης
στον ιερό πόλεμο που κατά καιρούς κήρυττε το Ισλάμ. Ο σκοπός
των Σταυροφοριών ήταν η κατάκτηση των Αγίων Τόπων και η
συντριβή του Ισλάμ. Αφορμές για τις Σταυροφορίες αποτέλεσαν η
κακομεταχείριση των προσκυνητών που επισκέπτονταν την
Ιερουσαλήμ και η έκκληση του Βυζαντινού αυτοκράτορα ο οποίος
δεχόταν ισχυρή πίεση από τους Τούρκους.
4. • Όμως πίσω από τον ενθουσιασμό και τα ιδανικά που
υπερασπίζονταν οι σταυροφόροι υπήρχαν βαθύτεροι και λιγότερο
ευγενείς σκοποί. Οι σταυροφορίες ξεκίνησαν υποκινούμενες κυρίως
από την Καθολική εκκλησία, με σκοπό να επεκτείνει την εξουσία της
στην Ανατολή, και να καταφέρει να υποτάξει την εκκλησία της
Κωνσταντινούπολης. Παράλληλα πολλοί ηγεμόνες ονειρεύονταν
πλούτη, δόξα και περιπέτειες. Ακόμη και οι απλοί άνθρωποι και
στρατιώτες που ακολούθησαν είχαν τα δικά τους όνειρα για πλούτη,
αναγνώριση και μια καλύτερη ζωή. Οι βυζαντινοί αυτοκράτορες
είχαν τα δικά τους σχέδια και προσπάθησαν να στρέψουν τους
Σταυροφόρους στην Μικρά Ασία χωρίς μεγάλη επιτυχία. Όλοι όσοι
πήραν μέρος άμεσα ή έμμεσα ήθελαν να κερδίσουν κάτι αλλά τα
αποτελέσματα των σταυροφοριών άλλαξαν εντελώς διαφορετικά την
Ευρώπη από αυτό που περίμεναν.
5. ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ
Αιτιών
Αίτια
Οι πάπες επιθυμούν
• Την ανακατάληψη της χριστιανικής Ισπανίας από τους Άραβες,
• Την ανακατάληψη των Αγίων Τόπων ώστε να διευκολυνθεί το
προσκύνημα των πιστών,
• Την ενίσχυση τους έναντι του Γερμανού αυτοκράτορα, Ερρίκου Δ'.
Στα σχέδια τους προσδοκούν την υποστήριξη του βυζαντινού
αυτοκράτορα Αλεξίου Α' ο οποίος όμως:
• Έχει απαλλαγεί από τους Πατζινάκες και τους Κουμάνους,
• Ετοιμάζεται να εκστρατεύσει στην Ανατολή,
• Περιμένει μισθοφόρους, όχι σταυροφόρους και
• Αντιμετωπίζει τους σταυροφόρους με δυσπιστία.
•
6. Αφορμές
1. Οι ωμότητες των Αράβων και των Τούρκων σε βάρος των
προσκυνητών που, ωστόσο, δεν έχουν αποδειχτεί ιστορικά.
2. Η εκκίνηση Νοέμβριος 1095, Σύνοδος Κλερμόν
3. Ο πάπας Ουρβανός Β' καλεί τους πιστούς σε ιερό πόλεμο κατά
των άθεων Σαρακηνών με το σύνθημα «Ο θεός το θέλει».
7. Την εποχή εκείνη υπήρχαν τρεις περιοχές όπου συνόρευαν εδάφη που
κατείχαν Χριστιανοί με τις χώρες των Μουσουλμάνων. Η Ιβηρική,
όπου οι Μαυριτανοί είχαν περιορίσει τους Χριστιανούς σε μια
σχετικά μικρή περιοχή στα βόρεια, η Ιταλία, με την παρουσία των
Σαρακηνών στη Σικελία και η εγγύς Ανατολή, όπου οι «σχισματικοί»
Βυζαντινοί βρίσκονταν πλάι στους Τούρκους και Άραβες κατακτητές
των Αγίων Τόπων και έχαναν συνεχώς εδάφη.
Η εκκλησία της Ρώμης είχε στρέψει το βλέμμα της στην Ιβηρική και είχε
μπει σε μια διαδικασία επανεκτίμησης του ηγετικού της ρόλου στις
κοσμικές υποθέσεις, συλλαμβάνοντας την ιδέα της επέκτασης της
καθολικής πίστης και σε περιοχές που βρίσκονταν υπό το κράτος
των απίστων.
Το ζήτημα της Σικελίας είχε ήδη διευθετηθεί από τους Νορμανδούς
και είχε δρομολογηθεί ο πλήρης εκχριστιανισμός της (με την δίωξη
των Μουσουλμάνων αλλά και των Ορθοδόξων), οπότε το άλλο
ακανθώδες ζήτημα ήταν αυτό της Χριστιανικής (αλλά και
«σχισματικής», για ορισμένους ακόμη και «αιρετικής») Ανατολής,
της «αυτοκρατορίας των Ελλήνων» όπως ονομάτιζαν οι Φράγκοι το
Βυζάντιο.
8.
9. Μετά την ένδοξη και επεκτατική περίοδο της Μακεδονικής δυναστείας,
όπως κορυφώθηκε με τον Βασίλειο Β΄ «Βουλγαροκτόνο», η
παρακμή που επακολούθησε στις επόμενες τρεις δεκαετίες ήταν
τόσο ραγδαία, ώστε το Βυζάντιο να κοντέψει να διαλυθεί την
επομένη της ήττας από τους Τούρκους στο Μαντζικέρτ. Οι
Σελτζούκοι είχαν ουσιαστικά κυριαρχήσει στη Μικρά Ασία,
αφήνοντας μόνο στενές λωρίδες στα παράλια στην κυριαρχία των
«Ρωμιών» και οι Βυζαντινοί βρισκόταν σε εξαιρετικά δυσχερή θέση.
Ο ικανός και διορατικός Αλέξιος Κομνηνός που διαδέχτηκε μία σειρά
ανίκανων αυτοκρατόρων που έφεραν την αυτοκρατορία σε αυτή τη
θέση, προσπάθησε να χρησιμοποιήσει το μέγιστο των
περιορισμένων δυνατοτήτων του μετα-Μαντζικέρτ Βυζαντίου,
ωστόσο η παρουσία των Σελτζούκων στη Μικρά Ασία λειτουργούσα
αποτρεπτικά προς αυτή τη κατεύθυνση.
10.
11. Στο σημείο αυτό ο Αλέξιος προχώρησε σε μια ενέργεια που άλλαξε το
ρου της ιστορίας – αν και για το Βυζάντιο η αλλαγή μακροπρόθεσμα
ήταν δυσάρεστη. Ο ιδρυτής της δυναστείας των Κομνηνών
απέστειλε στη σύνοδο της Πιατσέντζα μία ομάδα αντιπροσώπων
του, οι οποίοι μπροστά στην εκκλησιαστική ομήγυρη και τον Πάπα
Ουρβανό Β΄, εξήγησαν ότι ως αδελφοί Χριστιανοί ζητούν από τη
Δύση στρατιωτική βοήθεια για να αντιμετωπίσουν τους «άπιστους»
Τούρκους.
Η αίτηση βοήθειας από τη Δύση φαίνεται ότι βρίσκονταν ήδη για χρόνια
στο μυαλό του Αλέξιου, αφού και τέσσερα χρόνια πριν είχε κάνει την
πρώτη κίνηση «διπλωματικού ανοίγματος» προς τη Λατινική
Εσπερία, στέλνοντας στο Ροβέρτο κόμη της Φλάνδρας μία επιστολή
για τις δυσκολίες των Βυζαντινών μπροστά στους Μουσουλμάνους.
Ακολούθησαν και άλλες επιστολές σε γνωστούς Λατίνους άρχοντες.
12. Πιθανόν ο Αλέξιος, που είχε ξεκινήσει τη σταδιοδρομία του
αντιμετωπίζοντας τους Νορμανδούς, είχε σε μεγάλη εκτίμηση τη
στρατιωτική δύναμη που αντιπροσώπευαν οι πάνοπλοι «Φράγκοι»
ιππότες και ίσως να προσέβλεπε και σε έναν παράλληλο σκοπό. Να
απομακρύνει τις επεκτατικές βλέψεις των Λατίνων από τα εδάφη της
Βυζαντινής αυτοκρατορίας, πέραν βεβαίως του κυρίως σκοπού που
ήταν η αντιμετώπιση των Σελτζούκων.
Το ότι απευθύνθηκε βασικά στον Πάπα και όχι σε κάποιους
κοσμικούς ηγεμόνες, είναι απολύτως λογικό, αφενός επειδή η
εξουσία του Πάπα ξεπερνούσε αυτή οποιουδήποτε μεμονωμένου
ηγεμόνα και αφετέρου επειδή η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία είχε
συμφέρον να βοηθήσει την Ορθοδοξία, με απώτερο στόχο την
επανένωση των εκκλησιών, ένα ζήτημα που θα επανερχόταν όλο
και πιο πιεστικά στους επόμενους αιώνες
13. Α΄ Σταυροφορία
• H Πρώτη Σταυροφορία διήρκεσε τρία χρόνια, από το 1096 ως
το 1099. Είχε ως αποτέλεσμα την κατάκτηση της Ιερουσαλήμ από
τους Σταυροφόρους, πολεμιστές από τη Δυτική Ευρώπη, οι οποίοι
ξεκίνησαν από τις πατρίδες τους με αυτό το σκοπό.
14. Β΄ Σταυροφορία
• Η Δεύτερη Σταυροφορία ήταν μία προσπάθεια της Δύσης να αντεπιτεθεί
στην όλο και αυξανόμενη πίεση των Τούρκων. Ξεκίνησε το 1147 και
τερματίστηκε το 1149 πετυχαίνοντας να χειροτερέψει την κατάσταση για τα
σταυροφορικά κράτη, αλλά και να μεγαλώσει το χάσμα μεταξύ της δυτικής
Χριστιανοσύνης και της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.
15.
16. Γ΄ Σταυροφορία
• Η Τρίτη Σταυροφορία (1189-1192) επίσης γνωστή ως
η Σταυροφορία των Βασιλιάδων ήταν η προσπάθεια των
Ευρωπαϊκών ηγετών για την ανακατάληψη των Αγίων Τόπων από
τον Σαλαντίν .Ήταν σε μεγάλο βαθμό επιτυχημένη αλλά δεν πέτυχε
τον απώτερο σκοπό της, που ήταν η επανάκτηση της Ιερουσαλήμ
17. Δ΄ Σταυροφορία
• Η Δ' Σταυροφορία (1201-1204) είχε στόχο την κατάληψη
της Ιερουσαλήμ μέσω μιας εισβολής στην Αίγυπτο, αλλά
παρέκκλινε από το στόχο της και οι Σταυροφόροι κατέλαβαν τελικά
την Κωνσταντινούπολη, καταλύοντας τη Βυζαντινή
Αυτοκρατορία και ιδρύοντας τη Λατινική Αυτοκρατορία. Ως ιστορικό
γεγονός, η Δ' Σταυροφορία αποτέλεσε ένα εξαιρετικά πολύπλοκο
ιστορικό φαινόμενο, το οποίο υπήρξε αποτέλεσμα διάφορων
συμφερόντων και συναισθημάτων: θρησκευτικά αισθήματα, ελπίδες
των Σταυροφόρων για ηθική ανταμοιβή και επιθυμία για κέρδη και
περιπέτειες και υλικά κέρδη από την άλλη πλευρά. Όμως, η
επικράτηση των υλικών συμφερόντων, η οποία ήταν αισθητή και
στις προηγούμενες Σταυροφορίες, εκδηλώθηκε ξεκάθαρα κατά την
Δ’ Σταυροφορία με την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης το 1204.
18. Η παρακμή των σταυροφοριών
• Ένας παράγοντας για την τελική παρακμή και τον τερματισμό ήταν η
διχόνοια και οι συγκρούσεις που ενδημούσαν μεταξύ των διάφορων
Λατινικών Χριστιανικών συμφερόντων στην Ανατολική Μεσόγειο. Ο
Πάπας Μαρτίνος Δ΄ (1281-1285) έθεσε αθεράπευτα σε κίνδυνο τον
Παπισμό, υποστηρίζοντας τον Κάρολο των Ανζού, και οι κακότεχνες
κοσμικές «σταυροφορίες» κατά της Σικελίας και της Αραγονίας
αμαύρωσαν σε μεγάλο βαθμό την πνευματική του εξουσία. Η
κατάρρευση του ηθικού του κύρους και η άνοδος του εθνικισμού
σήμαναν την προαναγγελία του οριστικού τέλους των
σταυροφοριών και θα οδηγούσαν τελικά στην Αιχμαλωσία της
Αβινιόν και στο Δυτικό Σχίσμα (μια διάσπαση στο εσωτερικό της
Καθολικής Εκκλησίας μεταξύ 1378-1418).
