4η ενότητα Οδύσσειας

1. ΟΜΗΡΟΥ
ΟΔΥΣΣΕΙΑ
στίχοι α 174 - 360

2. Δομή 4ης ενότητας
α/ στ. α 174 – 228, εμφάνιση Αθηνάς – Μέντη,
β/ στ. α 229 – 279 ο Τηλέμαχος αναφέρεται στο θάνατο του
Οδυσσέα και στη συμπεριφορά των μνηστήρων,
γ/ στ. α 280 – 340, ενθάρρυνση και συμβουλές Αθηνάς
στον Τηλέμαχο,
δ/ στ. α 341 – 365, αποχώρηση Αθηνάς

3. θεολογικά στοιχεία
★ ενανθρώπιση και επιφάνεια της Αθηνάς
★ η διαμάχη των θεών για το γυρισμό του Οδυσσέα,
ανθρωπομορφισμός
★ οι θεοί τιμωρούν τους ανθρώπους για βάρβαρες και
ανόσιες πράξεις

4. πολιτιστικά στοιχεία
★
★
★
★
★
★
★
★
★
έθιμα ταφής
γάμος – θεσμός προίκας, βασικός οικογενειακός θεσμός (πατριαρχική –
ανδροκρατική κοινωνία και μητριαρχική εκδοχή)
φιλοξενία (προσοχή : σχόλιο 7, στο βιβλίο)
οικονομικές δραστηριότητες : ανταλλακτικό εμπόριο
αυτοδικία, άγραφο δίκαιο της εκδίκησης
αγορά – συνέλευση των πολιτών
επάγγελμα του μάντη
ιδανικό της ευτυχισμένης ζωής ως τα γηρατειά
ηρωικό ιδεώδες - υστεροφημία

5. πρόσωπα
★
★
★
★
★
Αθηνά : έξυπνη και επιδέξια στη συζήτηση, ώστε να πετύχει το σκοπό της
(δημιουργεί κλίμα εμπιστοσύνης), ασκεί παιδευτική επίδραση στον άπραγο και
αναποφάσιστο Τηλέμαχο, τον αφύπνισε και τον ενδυνάμωσε ψυχολογικά, ώστε η
απαισιοδοξία του από παθητική να γίνει ενεργητική
Τηλέμαχος: απογοητευμένος, χωρίς αυτοπεποίθηση (μόνο ο Οδυσσέας μπορεί να
τιμωρήσει τους μνηστήρες)
Μνηστήρες : αδίστακτοι, αδιάντροποι, αλαζόνες, θρασύδειλοι
Πηνελόπη : αναποφάσιστη για το γάμο (χειρίζεται την κατάσταση ως αντάξια
σύζυγος του Οδυσσέα, υποβόσκει πολιτειακή κρίση στην Ιθάκη, δηλ. κλονισμός
κληρονομικής βασιλείας, πολιτικές φιλοδοξίες και διεκδικήσεις ευγενών)
Οδυσσέας: γενναίος, κοσμογυρισμένος, πολυμήχανος

6. τεχνική του ποιητή
★
★
★
★
★
★
★
★
εναλλαγή : δραματική αφήγηση (μετά την προηγούμενη τριτοπρόσωπη αφηγηματική
περιγραφή). Ποικίλλει ο λόγος, αποφεύγεται η μονοτονία.
πλαστή αφήγηση της Αθηνάς για την ταυτότητα του Μέντη
αναδρομική αφήγηση: η επίσκεψη του Οδυσσέα στο παλάτι του Μέντη
παρεκβάσεις (ξεφεύγει από το θέμα με τις δύο παραπάνω αφηγήσεις)
δραματική ειρωνεία : οι αναφορές του Τηλέμαχου στο θάνατο του Οδυσσέα, η άγνοια του
Τηλέμαχου για την ταυτότητα του Μέντη. Η ειρωνεία στοχεύει στην τέρψη, συγκίνηση,
ενδιαφέρον του αναγνώστη
προοικονομία: η εξόντωση των μνηστήρων, ο νόστος του Οδυσσέα
πλούσια εκφραστικά στοιχεία : επίθετα, παρομοιώσεις, μεταφορές
τυπικά στοιχεία : τυπικοί προσδιορισμοί (π.χ. η Αθηνά τα μάτια λάμποντας), τυπικές φράσεις
(και πέταξαν τα λόγια του σαν τα πουλιά), τυπικοί στίχοι (πατέρα μας Κρονίδη, των δυνατών ο
παντοδύναμος), τυπική σκηνή (η σκηνή της φιλοξενίας)