Καταγραφή πρώην Δημόσιου Καπνεργοστασίου 56ο Γυμνάσιο Αθήνας Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα: «Αμπελόκηποι Αθήνας: Ακολουθώντας τα ίχνη του φυσικού τοπίου, των μνημείων και της μνήμης» κομμάτι της οποίας αποτελεί και η δράση με τίτλο: «Το παιδί, η πόλη και τα μνημεία» σε συνεργασία με τη Συντακτική και Φωτογραφική Ομάδα του Εργαστηρίου Πληροφορικής Σχολικό έτος: 2019-2020

1. Καταγραφή του καπνεργοστασίου στην περιοχή του Κολωνού / Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα:
«Αμπελόκηποι Αθήνας: Ακολουθώντας τα ίχνη του φυσικού τοπίου, των μνημείων και της μνήμης»
κομμάτι της οποίας αποτελεί και η δράση με τίτλο: «Το παιδί, η πόλη και τα μνημεία» [1]
56ο
Γυμνάσιο Αθήνας
Καταγραφή του πρώην Δημόσιου Καπνεργοστασίου
στην οδό Λένορμαν 218
Περιοχή Κολωνού, Δήμος Αθηναίων
Τώρα στεγάζονται υπηρεσίες της βιβλιοθήκης της Βουλής των Ελλήνων, το
Τμήμα Βιβλιοθήκης Πόλης και Διαχείρισης Συστημάτων Βιβλιοθήκης, η
Μπενάκειος βιβλιοθήκη, το τμήμα συντήρησης και το τυπογραφείο της
Βουλής, ενώ το υπόλοιπο κτήριο με το αίθριο παραμένουν κενά.
Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα
«Αμπελόκηποι Αθήνας: Ακολουθώντας τα ίχνη του φυσικού τοπίου, των
μνημείων και της μνήμης»
κομμάτι της οποίας αποτελεί και η δράση με τίτλο:
«Το παιδί, η πόλη και τα μνημεία»
σε συνεργασία με τη Συντακτική και Φωτογραφική Ομάδα του Εργαστηρίου Πληροφορικής
Σχολικό έτος: 2019-2020

2. Καταγραφή του καπνεργοστασίου στην περιοχή του Κολωνού / Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα:
«Αμπελόκηποι Αθήνας: Ακολουθώντας τα ίχνη του φυσικού τοπίου, των μνημείων και της μνήμης»
κομμάτι της οποίας αποτελεί και η δράση με τίτλο: «Το παιδί, η πόλη και τα μνημεία» [2]
Φόρμα καταγραφής:

3. Καταγραφή του καπνεργοστασίου στην περιοχή του Κολωνού / Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα:
«Αμπελόκηποι Αθήνας: Ακολουθώντας τα ίχνη του φυσικού τοπίου, των μνημείων και της μνήμης»
κομμάτι της οποίας αποτελεί και η δράση με τίτλο: «Το παιδί, η πόλη και τα μνημεία» [3]
Στοιχεία καταγραφής με επιπλέον πληροφορίες:
ΠΟΛΗ: Αθήνα
ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ: 4ο
ΣΥΝΟΙΚΙΑ/ΓΕΙΤΟΝΙΑ: Κολοκυνθούς
ΟΔΟΣ: Λενορμάν 218. Καταλαμβάνει ολόκληρο το οικοδομικό τετράγωνο μεταξύ των
οδών Λένορμάν, Αμφιάρου, Λεάνδρου και Κρέοντος.
α/α: ΟΤ 87053
ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ ΣΗΜΕΡΙΝΗ:
Το κτήριο ανήκει στη Βουλή των Ελλήνων. Αρχικά, το 1989, περιήλθε στην κυριότητα
ένα τμήμα αυτού, ενώ από το 2000 το σύνολο του συγκροτήματος ανήκει στη Βουλή
των Ελλήνων.
ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ ΑΡΧΙΚΗ:
Το οικόπεδο αγοράστηκε το 1927 από το ελληνικό δημόσιο και χτίστηκε το Δημόσιο
Καπνεργοστάσιο. Πιο πριν ανήκε στη χήρα Αικατερίνη Βρυζάκη (έκταση οικοπέδου:
9118 τμ. και τιμή αγοράς από το ελληνικό δημόσιο: 2988999 Δραχμές)

4. Καταγραφή του καπνεργοστασίου στην περιοχή του Κολωνού / Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα:
«Αμπελόκηποι Αθήνας: Ακολουθώντας τα ίχνη του φυσικού τοπίου, των μνημείων και της μνήμης»
κομμάτι της οποίας αποτελεί και η δράση με τίτλο: «Το παιδί, η πόλη και τα μνημεία» [4]
ΧΡΗΣΕΙΣ:
ΑΡΧΙΚΗ:
Δημόσιο Καπνεργοστάσιο με στόχο την τελωνειακή και φορολογική παρακολούθηση
της διακίνησης προϊόντων καπνού.
ΣΗΜΕΡΙΝΗ:
Στεγάζονται υπηρεσίες της βιβλιοθήκης της Βουλής των Ελλήνων, το Τμήμα
Βιβλιοθήκης Πόλης και Διαχείρισης Συστημάτων Βιβλιοθήκης, η Μπενάκειος
βιβλιοθήκη, το τμήμα συντήρησης χαρτώου υλικού και το τυπογραφείο της Βουλής,
ενώ το υπόλοιπο κτήριο με το αίθριο παραμένουν κενά.
ΦΕΡΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ: Οπλισμένο σκυρόδεμα (μπετόν αρμέ).
ΑΡΙΘΜΟΣ ΟΡΟΦΩΝ: Υπόγειο, ισόγειο και ένας όροφος.
ΚΑΛΥΨΗ: Δώμα
ΚΑΤΑΦΥΓΙΟ: ΝΑΙ
ΕΜΒΑΔΟΝ: 9.077 m2
ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ:
ΚΤΗΡΙΟΥ:
Είναι ένα χαρακτηριστικό δείγμα της πρώιμης μοντερνιστικής μορφολογίας στην
Αθήνα. Βρίσκουμε χαρακτηριστικά του μοντέρνου κινήματος αλλά υπάρχουν και
"αναμνήσεις" από τον κλασικισμό που
έχει προηγηθεί. Στην είσοδο του
κτηρίου υπάρχουν λάμπες με περίτεχνο
καμπυλωτό σχήμα, η πόρτα είναι
μεγάλη, ολόκληρη σφυρήλατη,
κατασκευασμένη στο χέρι και υπάρχουν
πάνω της τα γράμματα ΔΚ, δηλαδή Δημόσιο Καπνεργοστάσιο, το σήμα του κτηρίου.
Τα παράθυρα είναι επίσης από σίδηρο, είναι χωρισμένα σε τετραγωνάκια, έχουν
παραστάδες.
.

5. Καταγραφή του καπνεργοστασίου στην περιοχή του Κολωνού / Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα:
«Αμπελόκηποι Αθήνας: Ακολουθώντας τα ίχνη του φυσικού τοπίου, των μνημείων και της μνήμης»
κομμάτι της οποίας αποτελεί και η δράση με τίτλο: «Το παιδί, η πόλη και τα μνημεία» [5]
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΧΩΡΟΥ:
Το κτήριο περιβάλλεται από τέσσερεις δρόμους. Η είσοδος στο κτήριο γίνεται από τη
Λένορμαν, δρόμο με αρκετή κίνηση, ενώ πίσω από το κτήριο γίνεται, κάθε Δευτέρα,
υπαίθρια λαϊκή αγορά. Ενδιαφέρον παρουσιάζει ο αυλότοιχός του.

6. Καταγραφή του καπνεργοστασίου στην περιοχή του Κολωνού / Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα:
«Αμπελόκηποι Αθήνας: Ακολουθώντας τα ίχνη του φυσικού τοπίου, των μνημείων και της μνήμης»
κομμάτι της οποίας αποτελεί και η δράση με τίτλο: «Το παιδί, η πόλη και τα μνημεία» [6]
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΤΗΡΙΟΥ:
Το κτίσμα αποτελείται από τέσσερις πτέρυγες που κατασκευάστηκαν η καθεμία
ξεχωριστά με ενδιάμεσους αρμούς. Έχει ημιυπόγειο, ισόγειο, έναν όροφο και
στεγάζεται με δώμα. Αναπτύσσεται σε τετράγωνη κάτοψη, διαστάσεων 84,20 Χ 87,15
μ. περιμετρικά γύρω από ένα αίθριο εμβαδού 1100 μ2
που καλύπτεται από ένα
τζαμωτό στέγαστρο με μεταλλικό σκελετό κατασκευασμένο από την τότε Ελληνική
Εταιρία Β.Ι.Ο. Η κάτοψη του κτηρίου σχεδιάστηκε σε απόλυτη συμμετρία, με τους
εσωτερικούς κύριους χώρους ενιαίους. Τόσο το ισόγειο, όσο και ο όροφος διέθεταν
πατάρια. Ο κατασκευαστικός κάνναβος που πραγματοποιήθηκε επέτρεψε τις
ευέλικτες τροποποιήσεις του κτηρίου, ανάλογα με τις διάφορες χρήσεις που
φιλοξένησε διαχρονικά. Το κτήριο, ενώ είναι μέσα στον εκλεκτικισμό, όπως φαίνεται
από την μεγάλη καμαρωτή πόρτα, προσπαθεί να έχει στοιχεία κλασικά, όπως είναι ο
χωρισμός του σε τρία μέρη, οι παραστάδες κλπ δίνοντας μια μεγάλη επισημότητα
στο κτήριο..
ΧΡΟΝΟΛΟΓΗΣΗ:
Το οικόπεδο αγοράστηκε το 1927 από το ελληνικό δημόσιο. Άρχισε να κτίζεται το
1928. Ολοκληρώθηκε, μαζί με τη γυάλινη στέγη του αίθριου και άρχισε να λειτουργεί
το 1930.
ΕΠΙΓΡΑΦΗ: ΟΧΙ
ΜΕΛΕΤΗ-ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ:
Η εκπόνηση των σχεδίων του ανατέθηκε στους πολιτικούς μηχανικούς Παύλο
Αθανασάκη και Αντώνη Λιγδόπουλο Η εργολαβία του νέου κτηρίου ανατέθηκε στον
πολιτικό μηχανικό Ν. Γαβαλά.
ΟΚΟΔΟΜΙΚΕΣ ΑΔΕΙΕΣ:
1927
ΜΕΤΑΓΕΝΕΣΤΕΡΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ-ΜΕΤΑΤΡΟΠΕΣ:
Το 2005 πραγματοποιήθηκαν εργασίες αποκατάστασης του κτίσματος.
Επακολούθησε μια σταδιακή ανακαίνισή του, στην οποία περιλαμβάνονταν εργασίες
συντήρησης και ενίσχυσης του φέροντος οργανισμού, αντικατάστασης υαλοστασίων,
υδρορροών και του δικτύου απορροής, καθαίρεσης των παλαιών υδατοδεξαμενών,

7. Καταγραφή του καπνεργοστασίου στην περιοχή του Κολωνού / Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα:
«Αμπελόκηποι Αθήνας: Ακολουθώντας τα ίχνη του φυσικού τοπίου, των μνημείων και της μνήμης»
κομμάτι της οποίας αποτελεί και η δράση με τίτλο: «Το παιδί, η πόλη και τα μνημεία» [7]
αποκατάστασης των όψεων και των εσωτερικών χώρων κ.τ.λ. (με επίβλεψη της
αρχιτέκτονος Παναγιώτας Δάρα, της Διεύθυνσης Τεχνικών Υπηρεσιών της Βουλής).
Στους χώρους του εγκαταστάθηκε ήδη μέρος της Βιβλιοθήκης της Βουλής, ενώ
υπάρχει πρόθεση δημιουργίας ενός Μουσείου Καπνού, με την αξιοποίηση και του
υπάρχοντος μηχανολογικού εξοπλισμού.
ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ:
Η άδεια του κτίσματος είναι του 1927. Η κατασκευή του, ως προς τον
κατασκευαστικό του όγκο, ολοκληρώθηκε το 1929, αλλά όχι και ως προς τη γυάλινη
στέγη του αίθριου.
ΓΕΝΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗΣ: Πολύ καλή για τους χώρους που είναι σε
λειτουργία. Καλή για τους υπόλοιπους
ΑΛΛΟΙΩΣΕΙΣ: Από τη στιγμή που έχασε την αρχική του χρήση το κτήριο, οι μετέπειτα
ιδιοκτήτες προσπάθησαν να εξυπηρετηθούν όπως μπορούσαν στις διαθέσιμες
επιφάνειες.
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗΣ:
1. Πηγές από το διαδίκτυο (π.χ. ντοκιμαντέρ «Καπνεργοστάσιον», Τo
Καπνεργοστάσιο Αθηνών. Τ’ αποκαΐδια μιας καπνικής βιομηχανίας, Δημόσιο
Καπνεργοστάσιο κ.α. –αναφέρονται στο τέλος στην ενότητα «Πηγές»)
2. MONUMENTA (πληροφορίες που μας δόθηκαν κατά την ξενάγηση, καθώς
επίσης: το όνομα της Συνοικίας/Γειτονιάς και τον αριθμό του ΟΤ).
ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΤΗΣ: Ειρήνη Γρατσία (αρχαιολόγος), Κική Μουντανέα (αρχιτέκτονας),
Λίτσα Γαλέου, Γιώργος Καραντζάς (κάτοικοι της περιοχής), καθώς και διαδίκτυο
(πηγές).
ΣΥΝΤΑΚΤΗΣ: Περιβαλλοντική ομάδα του προγράμματος "Αμπελόκηποι Αθήνας:
Ακολουθώντας τα ίχνη του φυσικού τοπίου, των μνημείων και της μνήμης".

8. Καταγραφή του καπνεργοστασίου στην περιοχή του Κολωνού / Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα:
«Αμπελόκηποι Αθήνας: Ακολουθώντας τα ίχνη του φυσικού τοπίου, των μνημείων και της μνήμης»
κομμάτι της οποίας αποτελεί και η δράση με τίτλο: «Το παιδί, η πόλη και τα μνημεία» [8]
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ: Περισσότερες πληροφορίες στο ψηφιακό μας αρχείο. Συντάκτες:
Μέλη της Περιβαλλοντικής Ομάδα του Προγράμματος "Αμπελόκηποι Αθήνας:
Ακολουθώντας τα ίχνη του φυσικού τοπίου, των μνημείων και της μνήμης".
ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 17/02/2020
Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το κτήριο:
Το 1989, το καπνεργοστάσιο μαζί με τον μηχανολογικό του εξοπλισμό,
χαρακτηρίστηκε ιστορικό διατηρητέο μνημείο, με απόφαση του Υπουργείου
Πολιτισμού (ΥΠΠΠΟ/ΔΙΛΑΠ/2052/36197/4.8.1989). Κρίθηκε ως ένα εξαιρετικό
δείγμα βιομηχανικής κατασκευής και σπουδαίο δείγμα καπνοβιομηχανίας στην
Ελλάδα αναφορικά με τον τρόπο παραγωγής, τις συνθήκες και την επιχειρησιακή
οργάνωση. Συγκεκριμένα «αποτελεί σημαντικό δείγμα βιομηχανικής αρχιτεκτονικής
και μαρτυρία που συμβάλλει στην ολοκληρωμένη μελέτη και παρουσίαση της
ιστορικής εξέλιξης της καπνοβιομηχανίας στην Ελλάδα ως προς τις συνθήκες
παραγωγής, τον τρόπο παραγωγής και επιχειρηματικής οργάνωσης».
Τα παράθυρα ήταν πολύ μεγάλα για να αερίζεται ο χώρος. Η ύπαρξη υγρασίας θα
δημιουργούσε πρόβλημα στον καπνό.
Στο ισόγειο του κτίσματος εγκαταστάθηκαν βιομηχανίες κοπής και συσκευασίας
καπνού, η διεύθυνση και το τελωνείο. Στον όροφο τοποθετήθηκαν βιομηχανίες
παραγωγής τσιγάρων και πούρων, ενώ λειτουργούσαν παράλληλα δύο αίθουσες
εστιατορίου για τους εργαζόμενους. Το υπόγειο χρησιμοποιήθηκε ως χώρος
αποθήκευσης καπνού, με τη διαμόρφωση 14 ανεξάρτητων αποθηκών που είχαν
πρόσβαση από τον περιφερειακό περίβολο του κτηρίου. Στο δώμα είχε προβλεφθεί
κατοικία για τον φύλακα του κτηρίου, στην οποία εγκαταστάθηκαν τελικά από το
1951 οι οικογένειες των διευθυντών της Εφορίας Καπνού.
Στο χώρο του Καπνεργοστασίου Αθηνών συστεγάστηκαν, με την έναρξη της
λειτουργίας του το 1930, περί τις 25 συνολικά μικρές καπνοβιομηχανίες, οι
τελευταίες από τις οποίες αποχώρησαν στις αρχές του δεκαετίας του 1990.
Το καπνεργοστάσιο αρκετά γρήγορα, με την επικράτηση των ιδιωτικών
καπνεργοστασίων και του μηχανοποίητου σιγαρέτου, οδηγήθηκε σε υπολειτουργία
με αποτέλεσμα να χρησιμοποιηθεί και για άλλους λόγους. Το 1938 και για περίπου
30 χρόνια, το 1/4 παραχωρήθηκε στην στρατιωτική υπηρεσία Αθηνών. Λειτούργησε

9. Καταγραφή του καπνεργοστασίου στην περιοχή του Κολωνού / Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα:
«Αμπελόκηποι Αθήνας: Ακολουθώντας τα ίχνη του φυσικού τοπίου, των μνημείων και της μνήμης»
κομμάτι της οποίας αποτελεί και η δράση με τίτλο: «Το παιδί, η πόλη και τα μνημεία» [9]
ως καταφύγιο (1940), χρησιμοποιήθηκε από τους Γερμανούς ως κρατητήριο,
λεηλατήθηκε όταν έφυγαν οι γερμανικές δυνάμεις, βομβαρδίστηκε το 1944 κατά τη
διάρκεια των Δεκεμβριανών από την αγγλική αεροπορία, χρησιμοποιήθηκε ως
φυλακές κρατουμένων της στρατιωτικής υπηρεσίας, λειτούργησε ως κέντρο
περιθάλψεως προσφύγων και δίνει στέγη σε πρόσφυγες (1952) από τη Ρουμανία, τη
Ρωσία και σε άπορες οικογένειες. Στη συνέχεια μεγάλο μέρος του κτηρίου καλύπτει
διάφορες ανάγκες του Δημοσίου (π.χ. ελεγκτικό συνέδριο το 1963, γενική διεύθυνση
τύπου το 1964, στατιστική υπηρεσία το 1968, γενική διεύθυνση φορολογίας το 1972,
αποθήκη ΥΠΕΧΩΔΕ το 1988).
Το 2008, κατ' ανάθεση της Βουλής, έγινε μελέτη από το ΕΜΠ με στόχο την
πολιτιστική αξιοποίηση του χώρου. Η μελέτη αυτή ολοκληρώθηκε δύο χρόνια
αργότερα και προέβλεπε Μουσείο καπνού και χώρο περιοδικών εκθέσεων, παιδική
βιβλιοθήκη, κινηματογραφική λέσχη, σημεία ανάγνωσης περιοδικού τύπου.
καφετέριες, εστιατόρια.
Πηγές:
 https://www.youtube.com/watch?v=dAKHREMVh5U
 http://www.eie.gr/archaeologia/gr/arxeio_more.aspx?id=154
 https://www.monumenta.org/article.php?IssueID=5&lang=gr&CategoryID=6&
ArticleID=421
 https://www.trip2athens.com/userfiles/photos/attractions/A/A4/kapnergosta
sio_01.jpg?w=619&h=348&mode=crop&scale=both&quality=80
 https://docplayer.gr/5004313-Anotato-tehnologiko-idryma-peiraia-sholi-
tehnologikon-efarmogon-tmima-politikon-domikon-ergon.html/ Αντίγραφο:
(https://www.slideshare.net/goa56tk/ss-229215492)
 https://www.slideshare.net/goa56tk/56-monumenta-229103422/goa56tk/56-
monumenta-229103422
Καταγραφή Πρώην Δημόσιου Καπνεργοστασίου στην οδό Λενορμάν 218
Σχολικό έτος: 2019-2020