1. Dul
a
Faycan, Joy F.
Mabanta, Rosemarie Gaile C.
Tapuro Jharmagne Maria Amor B.
2. Introduksyon ng
Aralin at Talakayan
sa kahulugan ng dula.
Kahulugan ng dula
Kasaysayan ng dula
Elemento ng dula
Sangkap ng dula
Uri ng dula
Sangkap sa pagsusuri ng dula
3. Kahulugan ng
Dula
Arthur Casanova
Ruth E. Mabanglo
Veneranda Lachica
Rubel
Edmund Burke
Schiller at Madame De Staele
Balmaceda
Consolacion Sauco
4. Kasaysayan ng
Dula
Panahon ng Katutubo
Panahon ng Kastila
Panahon ng Hapon
Panahon ng Amerikano
Panahon ng Bagong Republika
hanggang sa Kasalukuyan
5. Elemento ng
Dula
Iskrip o nakasulat na dula
Gumaganap o aktor
Tanghalan
Tagadirehe o Direktor
Manonood
6. Sangkap ng
Dula
Tagpuan
Tauhan
Kwento ng Dula
Aspekto:
Diyalogo at Kilos
Banghay
7. Uri ng Dula
1. Parsa
2. Komedya
3. Melodrama
4. Trahedya
5. Saynete
13. Arthur Casanova
Isa sa mga anyo ng panitikang
naglalarawan ng mga damdamin
at pananaw ng mga tao sa
partikular na bahagi ng
kasaysayan ng bayan.
14. Ruth E. Mabanglo
Isang paglalarawan ng buhay,
isang pangagagad sa buhay na
binubuo ng mga tauhan
15. Veneranda Lachica
Isang uri ng akdang
inilalarawan ng mga artista sa
ibabaw ng tanghalan o entablado
ang kaisipan at damdamin ng
may-akda.
16. Rubel
Isa sa maraming paraan ng
pagkukwento. Ito’y may tawag na
hango sa salitang Griyego—
Drama– nangangahulugang gawin
o ikilos.
17. Edmund Burke
Siyang katotohanang
maipalalagay na pinakarepublika
ng isang buhay ng panitikan at an
kanyang kasaysayan ay siyang
kasaysayan ng kanyang bansa.
18. Schiller at
Madame De Staele
Isang uri ng akdang may
malaking bisa sa diwa at ugali ng
isang bayan. Parang buhay na
inilalarawan dito sa atin ang buti
at sama ng isang bayan; ang
mabuti ay upang pulutin at
masama ay upang iwasan at di
gawin.
19. Balmaceda
Isang mahalagang hiyas ng
alinmang wika at katulong sa
marahas ng pagbibigay ng uri at
kislap ng alinmang panitikan.
20. Consolacion Sauco
Isang larawan ng buhay na
sinasangkap ng wika, damdamin
at sining. Ito’y sinusulat hindi
upang sulatin at basahin lamang.
Hinahabi ito upang
itanghal, makaaliw, umantig ng
damdamin at makapaghatid ng isa
o higit pang mensahe.
21. Iskrip o nakasulat na
dula
Pinakakaluluwa ng isang dula;
lahatng bagay na
isinasaalang-alang sa dula ay
naaayon sa isang iskrip;
walang dula kapag walang
iskrip
22. Gumaganap o Aktor
Ang mga aktor o gumaganap
ang nagsasabuhay sa mga
tauhan sa iskrip,
sila ang nagbibigkas ng
dayalogo
sila ang nagpapakita ng iba’t
ibang damdamin
sila ang pinanonood na tuhan
sa dula.
23. Tanghalan
Anumang pook na
pinagpasyahang pagtanghalan
ng isang dula ay tinatawag na
tanghalan.
Angtawag sa kalsadang
pinagtanghalan ng isang dula
Angsilid na pinagtanghalan ng
mga mag-aaral sa kanilang
klase.
24. Tagadirehe o
Direktor
ang direktor ang
nagpapakahulugan sa isang
iskrip
Siya ang nag-iinterpret sa
iskrip mula sa pagpasya sa
itsura ng tagpuan, ng damit ng
mga tauhan hanggang sa paraan
ng pagganap at pagbigkas ng
mga tauhan ay dumidepende sa
interpretasyon ng direktor sa
iskrip.
25. Manood
Hindimaituturing na dula ang
isang binansagang pagtanghal
kung hind ito napanood ng
ibang tao.
Hindiito maituturing na dula
sapagkat ang layunin ng dula’y
maitanghal at kapag
sinasabing maitanghal dapat
mayroong makasaksi o manood.
26. Tagpuan
Sumasaklaw sa panahon at lugar/ pook
na pinagyarihan ng aksyon
Kadalasan inilalarawan ito ng
manunulat upang makatulong sa
produksyon.
Ang kaligiran ay mahalaga upang
makita ng mambabasa ang
pinagganapan ng kuwento.
27. Halimbawa ng Tagpuan:
Pamagat: Hiblang Abo ni Ruel Aguila
Isang abuhing silid; semento ang inaamag
na dingding. Busalsal ang pagkapalitada. May
sapat na kamang kalawangin ang plehe; sa tabi
ng bawat isa, may munting kabinet na kupas ang
barnis. Sa umpisa ng dula, nakatiklop ang gapok
ng kutson sa tatlong kama; bakanteng tatlong
higaan. May tatlong bakante sa institusyon ng
mga abandonadang matanda.
Sa kanan, ibaba, may isang mesang kainan
at apat na silya. Kupas at nagsisimula nang
mabakbak ang pintura.
28. Tauhan
Sila ang gumaganap
Sa buhay nila umiinig ang mga pangyayari
sa kuwento
Sila ang nagsasagawa ng kilos na
ipinahihiwatig ng kanilang mga dayalogo.
Sa kanilang pagsasalita lumilitaw ang mga
butil ng kaisipang ibig palutangin ng
sumulat at sa kanilang mga kilos
naipadarama ang damdamin at saloobin.
Inuuri ang mga tauhan ng dula bilang
pangunahing tauhan o protagonist na siyang
may suliranin sa dula.
29. Halimbawa ng tauhan:
Pamagat: Hiblang Abo ni Ruel Aguila
Mga tauhan:
Huse– mananalaysay, 70
Sotero– dating magsasaka, 75
Blas– dating manggagawa, 70
Pedro– dating magsasaka
30. Kwento ng Dula
Maaaring bungang isip lamang o
hango sa totoong karanasan.
Sa kasalukuyan, maaaring
pagbatayan ang isang maikling
katha o kaya ay nobela.
Mayroon din namang pagkakataon
na ang orihinal na dula, maikling
kwento o kaya ang nobela ay
nagiging batayan ng pelikula o
kaya’y dulang pantelibisyon.
31. a. Diyalogo at Kilos
Ang dramatikong diyalogo ay masining, pil at
pinatindi batay sa sitwayon.
Di dapat kaligtaan ang pagiging natural sa
pagsasalita.
Ang pagsasalita ay may sariling katangian—tiig,
bigkas, diin, bilis, lawak.
Ang galaw ng kalamnan ng mukha, ng mga bisig,
balikat, kamay at katawan hanggang paa mula
pagpasok hanggang paglabas ng tanghalan ay
mahalaga.
May mga pagkakataong imiinumungkahi ng
manunulat ang mga galaw sa bawat mahahalagang
dayalog na higit na makapagpapalutang ng
mensaheng nais ihatid.
32. b. Banghay
Basehan ng kayarian
Pinapanood ang mga kilos o aksyon na sadyang pinag -
ugnay-ugnay upang mabuo ito.
Masining na pagkakasunud-sunod ng magkakaugnay na
pangyayari.
Hinahati-hati ang buong banghay sa mga yugto o bahagi
at ang bawat yugto ay sa mga tagpo o eksena.
Gaano man kahaba o kaikli ang isang dula, dapat itong
magtaglay ng paglalahad, suliranin, gusot at ang
kawakasan.
Ang suliranin o ang gusot ay ang pagtaas na ng aksyon na
kinakailangan malutas sa pagtutunggalian ng mga tauhan.
Ang huling bahagi ng dula ay ang resolusyon at wakas na
bunga ng tunggalian ng mga tauhan o pwersa sa
kapaligiran.
33. 1. Parsa
Katangian:
a. Nagdudulot ng katatwanan sa mga
tagapanood
b. Gumagamit ng eksaheradong
pantomina, pagbobobo(clowning), mga
nakakatawa, nakatutuwa, komikong pagsasalita
na karaniwang isinasagawa sa mabilisan at di
akmang layunin at si pagkakaunawaan.
c. Ang mga sitwasyon ay di makabuluhan.
d. Nagbibigay o nagpapakita sa ugali ng tao
na walang kontrol.
34. 2. Komedya
Katangian:
a. Naglalahad ng isang banghay sa
sitwasyong nakahihigit kaysa parsa, higit na
seryoso at kapani-paniwala, ngunit hindi naman
sobra.
b. Ang mga tauhan ay makikita sa lipunan ng
mga indibidwal; maaaring sila’y pagtawanan o
makitawa sa kanila na may pansin sa kanilang
kalagayan o suliranin.
c. Isang dramatikong epekto na humihikayat
sa pagbabago ng lipunan, sapagkat ito ay tunay
na salaming sosoyal.
35. 3. Melodrama
Katangian:
a. Tumutukoy hindi lamang sa kawili-wiling
misteryo, ngunit maging sa mga dulang may
mapuwersang emosyon o damdamin na puno ng
mga simpatetikong mga tauhan.
b. Karaniwang gumagamit ng poetikong
katarungan at humihikayat ng pagkaawa para sa
mga propagandista at pagkamuhi para sa mga
antagonista.
c. Ito’y umaabot at sumasaklaw sa seryosong
drama o dula na tinatawag na “drama” sa
Ingles at sa tinatawag na dulang suliranin
(problem play) na patungo sa trahedya.
36. 4. Trahedya
Katangian:
a. Kumakatawan sa mga tauhan na ang lakas n
isip ay nakatuon sa kanilang kalikasan ng sariling
moralidad at sila’y nagagapi sa mga puwersa o
laban sa kanila.
b. Ayon kay Aristotle, ang ganap na trahedya ay
dapat gumagad sa mga kilos na nagkakaroon ng awa
at takot.
c. Ang pagkagapi ng trahikong protagonista ay di
maiiwasan, di matatanggap, at nagkakabunga ng
masakit na pagtanggi sa moral na imperpeksyon o
kaya sa poetikong kawalang katarungan sa daidig.
37. 5. Saynete
Katangian:
a. Ang layunin ay magpatawa ngunit ang
mga pangyayari ay karaniwan lamang.
b. Ang mga gumaganap ay tau-tauhan at
nasa likod ng telon ang mga taong nagsasalita.
c. Ito’y mayroon ding awitin .
38. A. Tema at Paksa
Paksa- kung ano ang inilalahad sa dula
halimbawa:
Pag-ibig, panibugho, ambisyon
Tema- namamayaning pangkalahatang
kaisipan sa dula.
halimbawa:
pag-ibig- maaaring magdulot ng
kasawian sa mga taong nagmamahalan.
panibugho- nagtutulak sa taong
mawalan ng katinuan.
39. B. Tauhan
Mga Paraan:
1. maaaring paghambi-hambingin ang mga
tauhan.
2. maaaring maitulad sa tauhan n iba pang
dula.
3. maaari rin sa pamamagitan ng kilos at
pagsasalita ng tauhan sa loob ng dula.
4. maaaring ang pagiging makatotohanan ng
mga tauhan.
40. C. Banghay
Tao laban sa kanyang sarili
Tao laban sa kapwa tao
Tao laban sa kalikasan
Tao laban sa kanyang Lumikha
41. D. Kaisipan o Pilosopiya
mula sa diyalogo
Tinig
Maaring maging sarkastiko, masaya,
malungkot, atbp.
