06.12.2017 xi mang gan trong nha khoa

1. 1
XI MAÊNG GAÉN TRONG NHA KHOA
BS. Leâ Haûi Trieàu
I. Giôùi thieäu:
Coù nhieàu yeáu toá aûnh höôûng ñeán söï thaønh coâng cuûa phuïc hình coá ñònh nhö thieát keá söûa soaïn, veä
sinh raêng (R) mieäng, caùc löïc cô hoïc taùc duïng vaø vaät lieäu phuïc hoài. Tuy nhieân, yeáu toá quyeát
ñònh chính laø söï löïa choïn xi maêng gaén phuø hôïp vaø kyõ thuaät gaén ñuùng.
Xi maêng nha khoa goàm coù xi maêng gaén vaø xi maêng traùm, loaïi ñöôïc söû duïng nhieàu nhaát laø xi
maêng gaén vónh vieãn caùc phuïc hình kim loaïi vaø khoâng kim loaïi (inlay, maõo, caàu) vôùi caáu truùc
R. Loaïi xi maêng söû duïng cho muïc ñích naøy ñöôïc goïi laø xi maêng gaén (Luting agents) bôûi chuùng
coù taùc duïng gaén dính beà maët naøy vôùi beà maët khaùc. Töø ‘luting’ coù nguoàn goác töø chöõ “Lutum”
(chöõ Latin) coù nghóa laø buøn. Xi maêng gaén lieân keát phuïc hình vôùi R ñöôïc söûa soaïn thoâng qua
moät soá hình thöùc gaén dính beà maët (surface attachment), coù theå laø cô hoïc, vi cô hoïc, hoùa hoïc
hoaëc keát hôïp caùc hình thöùc vôùi nhau. Xi maêng gaén coù theå laø xi maêng gaén vónh vieãn hoaëc xi
maêng gaén taïm tuøy vaøo tính chaát vaø thôøi gian löu giöõ phuïc hình cuûa chuùng. Ngoaøi ra, xi maêng
gaén coøn ñöôïc duøng ñeå gaén khí cuï chænh nha, gaén choát, cuøi giaû vaøo chaân R ñeå giöõ phuïc hoài.
Vieäc söû duïng xi maêng traùm chæ giôùi haïn ôû nhöõng vuøng chòu löïc thaáp do chuùng coù ñoä beàn thaáp
hôn so vôùi nhöïa composites vaø amalgam. Xi maêng nha khoa coøn coù theå ñöôïc söû duïng nhö moät
vaät lieäu baûo veä sau khi söûa soaïn R ñeå baûo veä tuûy traùnh khoûi caùc toån thöông tieáp theo, nhö laøm
neàn (base) caùch nhieät vaø caùch ly hoùa hoïc döôùi phuïc hoài kim loaïi, composites; laøm chaát che tuûy
(pulp-capping agent) vaø loùt xoang (cavity liner). Moät soá xi maêng coù chöùa fluoride coù theå ñöôïc
duøng laøm xi maêng traùm bít hoá raõnh (fissure sealants), sealer bít oáng tuûy, vaø xi maêng taùi taïo cuøi
(core build-up) ñeå phuïc hoài caùc R bò vôõ.
Töø khoùa:
Dental luting cements, Luting cements, GIC, Resin modified luting cements, Resin cements,
provisional and definitive luting cements.
Söï phaùt trieån cuûa xi maêng nha khoa:
Xi maêng oxide keõm-eugenol laø xi maêng gaén taïm ñöôïc phaùt trieån sôùm nhaát töø nhöõng naêm 1850.
Xi maêng phosphate keõm ñöôïc xem laø xi maêng gaén laâu ñôøi nhaát, ñöôïc phaùt minh bôûi Peirce
(1878), ñöôïc söû duïng trong thôøi gian raát daøi (hôn 130 naêm) ñeå gaén caùc phuïc hoài kim loaïi ñuùc.
Noù laø tieâu chuaån maø theo ñoù caùc heä thoáng xi maêng môùi hôn ñöôïc so saùnh. [1],[2]
Naêm 1903, xi maêng Silicate ñöôïc phaùt trieån. Ñaây laø nhöõng vaät lieäu traùm tröïc tieáp, coù maøu R
sôùm nhaát. Xi maêng silicate coù theå ñöôïc xem laø tieàn thaân cuûa caùc saûn phaåm hieän ñaïi hôn nhö
composite resin vaø GIC. Ñoä beàn cuûa xi maêng silicate phuï thuoäc raát nhieàu vaøo vieäc troän vaät
lieäu vaø veä sinh R mieäng cuûa beänh nhaân.
Naêm 1968, D.C. Smith (moät nha só ôû Manchester) ñaõ phaùt trieån moät loaïi xi maêng môùi vôùi teân
goïi laø xi maêng Polycarboxylate keõm, goàm 2 chaát loûng (moät ñeå gaén, moät ñeå loùt) vaø moät boät
(chuû yeáu laø keõm oxide). OÂng aáy ñaõ thay theá acid phosphoric baèng moät acid polymeric môùi laø

2. 2
acid polyacrylic. Ñaây laø heä thoáng xi maêng ñaàu tieân khaû naêng daùn dính hoùa hoïc vôùi caáu truùc R.
Chuû yeáu ñöôïc söû duïng ñeå gaén caùc phuïc hình giaùn tieáp vaø laøm neàn caùch nhieät [2],[4].
Naêm 1969, Wilson vaø Kent ñaõ phaùt trieån Glass Ionomer Cements (GIC), moät loaïi xi maêng coù
ñoä trong môùi, ñeå coá gaéng taän duïng caùc tính chaát thuaän lôïi cuûa 2 xi maêng silicate vaø
polycarboxylate. Do ñoù, glass ionomer laø teân chung cuûa moät nhoùm vaät lieäu söû duïng boät thuûy
tinh silicate vaø moät dung dòch acid polyacrylic. GIC cuõng ñöôïc goïi laø xi maêng polyalkanoate
hoaëc ASPA (Aluminosilicate polyacrylic acid) [1, 2, 3].
Naêm 1986, GIC ñöôïc gia coá nhöïa (resin modified glass ionomer cements: RMGIC) ñöôïc phaùt
trieån [2].
Ngaøy nay, nhieàu xi maêng goác nhöïa trôû neân coù saün nhôø vaøo söï phaùt trieån cuûa nhöïa traùm tröïc
tieáp vôùi nhöõng tính chaát ñöôïc caûi tieán.
Phaân loaïi xi maêng nha khoa:
Theo Hieäp Hoäi Nha Khoa Hoa Kyø (ADA) vaø Toå Chöùc Tieâu Chuaån Hoùa Quoác Teá (ISO) thì xi
maêng nha khoa ñöôïc phaân loaïi thaønh:
 Type I: xi maêng gaén (gaén taïm vaø gaén vónh vieãn)
 Type I/I: haït mòn ñeå gaén.
 Type I/II: haït trung bình ñeå laøm neàn vaø cho muïc ñích chænh nha.
 Type II: xi maêng traùm.
 Type III: loùt ñaùy vaø traùm neàn.
Phaân loaïi xi maêng nha khoa theo moät soá taùc giaû trong y vaên:
1. Döïa vaøo thaønh phaàn hoùa hoïc chính (Robert G. Craig, 2002): [8]
 Phosphate keõm.
 Silicophosphate keõm.
 Eugenol-oxide keõm.
 Oxide keõm khoâng eugenol.
 Polyacrylate keõm.
 Glass-ionomer (thöôøng vaø lai).
 Canxi hydroxide.
 Compomers.
 Xi maêng nhöïa.
2. Döïa vaøo cô cheá lieân keát cuûa khung (Williams O’Brien, 2002): [10]
 Phosphate:
 Phosphate keõm.
 Phosphate keõm bieán ñoåi: Fluoride hoùa, Theâm ñoàng, Silicophosphate.
1875
XM ZnO-eugenol
1878
Phosphate keõm
1903
XM silicate
1968
Polycarboxylate keõm
1969
GIC
1975
XM nhöïa composite
1986
RMGIC
2002
XM nhöïa töï daùn

3. 3
 Phenolate (taïo phöùc chelat töø hôïp chaát höõu cô vaø ion kim loaïi):
 Oxide keõm- eugenol.
 Oxide keõm- eugenol ñöôïc gia coá.
 EBA (2-Ethoxybenzoic acid) vaø caùc xi maêng chelate khaùc.
 Canxi hydroxide chelate.
 Polycarboxylate:
 Polycarboxylate keõm.
 GIC.
 Methacrylate:
 Xi maêng Acrylic.
 Xi maêng loaïi Bis-GMA.
3. Döïa vaøo kieán thöùc vaø kinh nghieäm söû duïng (Donovan): [9]
 Thoâng thöôøng (phosphate keõm, polycarboxylate, glass- ionomer).
 Ñöông ñaïi (glass-ionomers ñöôïc gia coá nhöïa, nhöïa).
4. Döïa vaøo phaûn öùng ñoâng (Wilson): [11]
 Xi maêng Acid-base.
 Xi maêng truøng hôïp.
II. Xi maêng gaén:
Trong phuïc hình coá ñònh (fixed prosthodontics), vieäc söûa soaïn beà maët R thöôøng laø caàn thieát
(1.5- 2 mm men vaø ngaø phaûi ñöôïc loaïi boû ñeå taïo ra khoaûng khoâng gian cho phuïc hình vaø xi
maêng). Vì vaäy, muïc tieâu quan troïng nhaát cuûa xi maêng gaén laø ngaên chaën ñöôïc vi khuaån vaø dòch
mieäng xaâm nhaäp vaøo trong beà maët R ñöôïc söûa soaïn, caùch nhieät cuõng nhö löu giöõ phuïc hình
baèng caùch laáp ñaày khoaûng troáng giöõa beà maët R vaø phuïc hình.
Trong chænh hình R, vieäc söûa soaïn beà maët R laø khoâng caàn thieát do ñoù xi maêng ñöôïc gaén tröïc
tieáp treân R. Muïc tieâu quan troïng nhaát cuûa xi maêng gaén laø giöõ khaâu khoâng bò rôùt ra.
Xi maêng gaén ñöôïc phaân loaïi thaønh:
 Xi maêng gaén taïm (provisional/temporary cement):
 Xi maêng canxi hydroxide.
 Xi maêng oxide keõm vôùi eugenol hoaëc chaát thay theá.
 Xi maêng gaén vónh vieãn (definitive Cement): xi maêng phosphate keõm, polycarboxylate keõm,
GIC, GIC ñöôïc gia coá nhöïa, compomer, vaø caùc xi maêng nhöïa.
Ngoaøi ra, xi maêng gaén coøn ñöôïc phaân loaïi döïa vaøo söï töông taùc giöõa xi maêng vaø R: [81]
 Xi maêng lieân keát cô hoïc (nonadhesive luting cements)
 Phosphate keõm.
 Xi maêng lieân keát hoùa hoïc (chemically bonded cements)
 Polycarboxylate keõm.
 GIC & RMGIC.
 Xi maêng nhöïa töï daùn (self-adhesive cement/ Phosphate-modified composite resin).
 Xi maêng lieân keát vi cô hoïc/ xi maêng daùn (micromechanical bonded/ adhesive cement)
 Xi maêng nhöïa dimethacrylate ña chöùc naêng.
 Nhöïa hoùa truøng hôïp (Self-cured composite resin).

4. 4
 Nhöïa quang truøng hôïp (Light-cured composite resin).
 Nhöïa löôõng truøng hôïp (Dual-cured composite resin).
2.1 Caùc yeâu caàu lyù töôûng ñoái vôùi xi maêng gaén:
Baûng 1: Caùc yeâu caàu lyù töôûng ñoái vôùi xi maêng gaén [1,2,3,5,38,39]
Tính chaát Yeâu caàu lyù töôûng
Sinh hoïc
Khoâng gaây ñoäc vaø khoâng gaây kích thích.
Khoâng gaây ung thö.
Khoâng gaây ra baát cöù phaûn öùng toaøn thaân naøo.
Choáng laïi saâu R, phoøng ngöøa saâu thöù phaùt.
Hoùa hoïc
Trô veà maët hoùa hoïc.
Ñoä tan cuûa xi maêng trong dòch mieäng hoaëc caùc dòch khaùc (luùc
aên uoáng) laø khoâng ñaùng keå (ñoä tan toái ña cho pheùp laø 0.2%).
Lieân keát hoùa hoïc vôùi men vaø ngaø.
pH trung hoøa.
Löu bieán hoïc
Ñoä daøy maøng thaáp ñeå deã chaûy.
Thôøi gian laøm vieäc keùo daøi.
Thôøi gian ñoâng ngaén.
Cô hoïc
Ñoä beàn neùn cao ñeå chòu ñöôïc löïc nhai.
Ñoä beàn caêng cao ñeå giaûm nöùt vôõ.
Modulus ñaøn hoài cao.
Thay ñoåi kích thöôùc toái thieåu khi ñoâng.
Phuïc hình giöõ ñöôïc vaø duy trì beà maët laùng mòn luùc keát thuùc.
Gaén dính cô hoïc vôùi men vaø ngaø.
Nhieät hoïc
Caùch nhieät toát.
Heä soá giaõn nôû vì nhieät töông töï vôùi R vaø phuïc hình.
Quang hoïc/thaåm myõ
Khoâng laøm thay ñoåi maøu saéc cuûa R vaø phuïc hình.
Coù ñuû ñoä caûn quang ñeå coù theå phaùt hieän saâu thöù phaùt, caùc
xoang khoâng ñöôïc traùm kín hoaøn toaøn do khoâng khí bò keït.
Khaùc
Deã thao taùc.
Khoâng ñaéc tieàn.
Thôøi haïn söû duïng daøi.
Hoài cöùu y vaên cho thaáy hieän taïi khoâng coù vaät lieäu naøo ñaùp öùng ñöôïc taát caû nhöõng yeâu caàu lyù
töôûng vaø söï choïn löïa vaät lieäu phaûi döïa treân chuyeân moân cuûa baùc só laâm saøng vaø yeâu caàu cuûa
beänh nhaân. Lyù töôûng, löïa choïn vaät lieäu gaén neân döïa treân nhu caàu cuï theå trong moãi tình huoáng
laâm saøng vaø baùc só neân coù kieán thöùc veà taát caû caùc söï löïa choïn coù saün. [8-9],[36],[37]
2.2 Xi maêng gaén thoâng thöôøng (truyeàn thoáng)
2.2.1 Xi maêng phosphate keõm:
Coøn ñöôïc goïi laø “xi maêng caàu vaø maõo” hay “xi maêng oxyphosphate keõm”.

5. 5
Thaønh phaàn: [1,2,3,6,8,10]
Baûng 2: Thaønh phaàn cuûa xi maêng phosphate keõm.
Thaønh phaàn Chöùc naêng
Boät:
 ZnO (90.2%).
 MgO (8.2%).
 Silicon dioxide SiO2 (1.4%)
 Caùc oxides khaùc (0.2%): Bi2O3 (0.1%),
CaO + BaO + Ba2SO4 (0.1%).
Chaát loûng:
 Chuû yeáu laø acid phosphoric:
+ H3PO4 töï do (38.2%).
+ H3PO4 keát hôïp vôùi Al vaø Zn (16.2%).
 Nöôùc (36%).
 Al (2.5%).
 Zn (7.1%)
Thaønh phaàn chính.
Laøm giaûm nhieät ñoä thieâu keát.
Haït ñoän khoâng phaûn öùng.
Oxide cuûa Bismuth vaø canxi: laøm mòn xi maêng môùi
troän. Hôïp chaát chöùa Bari: taïo tính caûn quang.
Phaûn öùng vôùi ZnO.
Chaát ñeäm.
Kieåm soaùt söï ion hoùa cuûa acid  toác ñoä phaûn öùng.
Boät xi maêng ñöôïc taïo ra bôûi quaù trình thieâu keát: caùc oxide kim loaïi ñöôïc troän vôùi nhau vaø
ñöôïc thieâu keát ôû nhieät ñoä 1000-14000
C trong 4-8 giôø ñeå trôû thaønh daïng baùnh, sau ñoù noù ñöôïc
ñem ñi nghieàn thaønh boät mòn.
Thieác Fluoride cuõng coù theå ñöôïc theâm vaøo ñeå taïo ra moät nguoàn cung caáp ion Fluoride trong
moät soá saûn phaåm.
Nhoâm (Al), ñoâi khi laø keõm (Zn) hoaëc caû 2 ñöôïc theâm vaøo thaønh phaàn loûng (ban ñaàu laø acid
orthophosphoric 85%) taïo thaønh caùc phosphates, laøm oån ñònh pH cuûa acid vaø laøm giaûm toác ñoä
phaûn öùng cuûa chaát loûng (taùc duïng ñeäm). Söï trung hoøa moät phaàn acid phosphoric naøy giuùp taïo
ra moät khoái xi maêng mòn, khoâng haït, deã laøm vieäc trong luùc troän.
Maát nöôùc seõ laøm keùo daøi phaûn öùng ñoâng vaø ngöôïc laïi. Giaûm hoaëc taêng thaønh phaàn nöôùc seõ
laøm yeáu caùc tính chaát vaät lyù vaø cô hoïc cuûa xi maêng. Vôùi vieäc môû naép loï chaát loûng laëp ñi laëp
laïi trong thôøi gian daøi thì tæ leä nöôùc/acid cuûa phaàn loûng coøn laïi seõ bò thay ñoåi. Neáu nöôùc khoâng
coøn ñuû trong chaát loûng, seõ daãn ñeán söï hình thaønh caùc tinh theå treân thaønh loï chöùa, hoaëc tình
traïng vaån ñuïc (cloudiness), tuy nhieân, neáu nöôùc bò haáp thu bôûi chaát loûng thì khoâng coù söï thay
ñoåi beà ngoaøi naøo xaûy ra.
Phaûn öùng ñoâng: phaûn öùng acid-base.
3ZnO + 2H3PO4 + H2O → Zn3(PO4)2 · 4H2O
Khi boät ñöôïc troän vôùi chaát loûng, acid phosphoric taán coâng beà maët cuûa caùc haït boät, hoøa tan ZnO
vaø caùc oxides khaùc taïo thaønh muoái keõm phosphate cuøng vôùi söï giaûi phoùng nhieät ñoä. Al cuûa
thaønh phaàn loûng (raát caàn thieát cho söï hình thaønh xi maêng) keát hôïp vôùi acid phosphoric ñeå taïo
thaønh gel keõm aluminophosphate. Moät khung tinh theå Hopeite, khoâng keát dính laø Zn3(PO4)2.
4H2O seõ ñöôïc taïo thaønh neáu boät khoâng chöùa Al [2], [6]. Xi maêng phosphate keõm sau khi ñoâng

6. 6
cô baûn laø moät maïng löôùi voâ ñònh hình, hydrate hoùa cuûa keõm phosphate, bao boïc xung quanh
caùc haït khoâng phaûn öùng cuûa keõm oxide [2], [38].
Tính chaát:
 Raát kích thích tuûy do tính acid. pH cuûa xi maêng môùi troän raát thaáp (< 2), sau ñoù taêng leân 5.9
trong 24 giôø vaø trôû neân trung hoøa (pH= 7.0) sau 48 giôø. Do ñoù neân giöõ laïi lôùp muøn ngaø ñeå
laøm giaûm toái thieåu söï xaâm nhaäp cuûa xi maêng vaøo trong caùc oáng ngaø. [12] Söû duïng varnish
ñeå laøm giaûm aûnh höôûng cuûa pH thaáp ñoái vôùi tuûy. Vieäc söû duïng sealer goác nhöïa vaø caùc taùc
nhaân baûo veä tuûy khaùc nhö canxi hydroxide hoaëc kali oxalate ôû R ñöôïc söûa soaïn khoâng ñöôïc
khuyeán caùo do laøm giaûm ñaùng keå söï löu giöõ. [72]
 Xi maêng naøy khoâng coù tính dieät khuaån. Ñeå taïo ra tính chaát dieät khuaån, ngöôøi ta cho theâm
ñoàng, baïc vaø fluoride vaøo trong xi maêng [2].
 Ñoä beàn neùn cao, ñoä beàn caêng thaáp, khoâng ñaéc tieàn. Laø löïa choïn toát ñeå gaén caùc caàu R daøi.
 Khoâng lieân keát hoùa hoïc vôùi caáu truùc R, löu giöõ phuïc hình baèng cô cheá cô hoïc. Do ñoù, ñoä
thuoân, chieàu cao vaø dieän tích beà maët cuûa cuøi R ñöôïc söûa soaïn laø raát quan troïng ñoái vôùi söï
thaønh coâng treân laâm saøng.
 Thôøi gian laøm vieäc: 3- 6 phuùt. Thôøi gian laøm vieäc coù theå ñöôïc keùo daøi baèng caùch troän xi
maêng treân moät taám thuûy tinh khoâ, laïnh khoaûng 210
C [2],[8], vôùi phaàn boät ñöôïc ñöa vaøo
trong phaàn chaát loûng vôùi töøng löôïng nhoû vaø ñöôïc traûi ra treân moät dieän roäng do ñoù cho pheùp
söï keát hôïp toái ña cuûa boät vaø giöõ ñöôïc ñoä nhôùt thaáp. Noù ñöôïc ñaët trong hoaëc treân phuïc hoài
ñöôïc ñaët treân moät R khoâ saïch vôùi aùp löïc khoâng ñoåi, ñöôïc giöõ vaøi phuùt ñeå phoøng ngöøa
rebound aùp löïc.
 Phaûn öùng ñoâng ban ñaàu xaûy ra trong khoaûng 5- 9 phuùt sau troän. Xi maêng dö khoâng neân
ñöôïc loaïi boû trong ít nhaát vaøi phuùt sau söï cöùng ñaàu tieân ñeå laøm giaûm nguy cô tieáp xuùc vôùi
nöôùc boït do xi maêng phosphate keõm raát tan trong giai ñoaïn ñoâng ban ñaàu.
Chæ ñònh: gaén choát laøm saün hoaëc cuøi giaû ñuùc, maõo R, caàu R, inlay vaø onlay kim loaïi.
Hình 1 : Xi maêng phosphate keõm.
Xi maêng Phosphate keõm bieán ñoåi: xi maêng chöùa ñoàng vaø baïc (khoâng coøn ñöôïc söû duïng
roäng raõi), xi maêng Fluoride hoùa
Xi maêng chöùa ñoàng laø xi maêng phosphate keõm ñöôïc cho theâm ñoàng (2–97%) vaøo thaønh phaàn
boät [46]. Xi maêng phosphate ñoàng nguyeân chaát cuõng ñaõ ñöôïc söû duïng nhöng noù laøm ñoåi maøu
R vaø ñöôïc chöùng minh laø coù ñoäc. Xi maêng chöùa ñoàng noàng ñoä thaáp coù tính dieät khuaån gioáng
nhö loaïi chöùa ñoàng noàng ñoä cao hôn [46]. Thöïc teá naøy chöa ñöôïc giaûi thích ñaày ñuû cho ñeán

7. 7
naêm 2000 khi caùc nghieân cöùu veà maøng sinh hoïc (biofilm) ñi vaøo nha khoa [47]. Tuy nhieân, xi
maêng naøy khoâng ñöôïc söû duïng nhieàu do tính acid cao, ñoä tan cao vaø ñoä beàn thaáp [10].
Chæ ñònh: vaät lieäu traùm R söõa ôû nhöõng xoang khoâng theå loaïi boû ñöôïc taát caû phaàn R saâu vaø ñeå
gaén cap splints ñuùc baèng baïc trong gaõy xöông maët [5].
Xi maêng chöùa baïc chöùa löôïng nhoû baïc phosphate.
Xi maêng chöùa fluoride: thieác fluoride (1–3%) ñöôïc theâm vaøo xi maêng phosphate keõm ñeå taïo ra
tính chaát khaùng saâu R. Tuy nhieân, xi maêng naøy coù ñoä beàn thaáp vaø coù ñoä tan cao.
Xi maêng Silicophosphate keõm:
Ñöôïc giôùi thieäu vaøo naêm 1878 [48]. Laø vaät lieäu lai giöõa xi maêng phosphate keõm vaø vaät lieäu
silicate.Thaønh phaàn boät laø söï keát hôïp cuûa keõm oxide vaø thuûy tinh aluminosilicate (chöùa 12–
25% fluoride) vaø chaát loûng laø acid phosphoric ñaäm ñaëc.
Phaûn öùng ñoâng: phaûn öùng acid-base, taïo ra moät khung keõm, nhoâm phosphate bao boïc phaàn loõi
laø caùc haït keõm oxide vaø thuûy tinh khoâng phaûn öùng.
Öu ñieåm:
 Thuûy tinh silicate ñöôïc theâm vaøo => ñoä trong, ñoä beàn ñöôïc caûi thieän, phoùng thích
fluoride, ñoä tan thaáp so vôùi xi maêng phosphate keõm.
Nhöôïc ñieåm:
 pH ban ñaàu cao hôn phosphate keõm, vì vaäy khoâng töông hôïp sinh hoïc.
 Ñoä daøy maøng cao (88 μm) [49] do thôøi gian laøm vieäc ngaén vaø kích thöôùc haït to.
Chæ ñònh: chuû yeáu ñeå laøm vaät lieäu traùm taïm.
2.2.2 Xi maêng Polycarboxylate keõm (polyacrylate keõm):
Laø heä thoáng xi maêng nha khoa ñaàu tieân coù khaû naêng daùn dính hoùa hoïc vôùi caáu truùc R. [2],[10]
Chuû yeáu ñöôïc söû duïng ñeå gaén phuïc hình, laøm neàn caùch nhieät vaø cuõng ñöôïc söû duïng cho muïc
ñích chænh nha.[2]
Daïng söû duïng: heä thoáng boät-chaát loûng hoaëc heä thoáng ñôn (xi maêng khan troän vôùi nöôùc, ví duï:
Tylok Plus, Poly F Plus, Aqualat-Promedica).
Thaønh phaàn: [2, 3, 6,39]
Baûng 3: Thaønh phaàn cuûa xi maêng polycarboxylate keõm
Boät Chaát loûng
 Chuû yeáu laø ZnO.
 Moät ít MgO.
 Thieác oxide (SnO2) coù theå thay theá cho MgO.
 Thaønh phaàn phuï: thieác fluoride vaø caùc muoái
khaùc ñeå laøm thay ñoåi thôøi gian ñoâng vaø laøm
cho vaät lieäu trôû neân deã thao taùc.
 Dung dòch acid polyacrylic 32-42%
coù troïng löôïng phaân töû 25000-
50000.
 Caùc acid carboxylic khaùc: acid
itaconic hoaëc acid maleic  kieåm
soaùt toác ñoä phaûn öùng.
Thaønh phaàn boät ñöôïc taïo ra bôûi quaù trình thieâu keát ôû nhieät ñoä 10000
C – 14000
C. Caùc thaønh
phaàn bò noùng chaûy trong söï coù maët cuûa fluoride (chaát coù taùc duïng laøm noùng chaûy) ñeå taïo thaønh
moät khoái thuûy tinh coù khaû naêng phoùng thích ion (ion leachable). Khoái naøy sau ñoù ñöôïc nghieàn
thaønh boät vaø ñöôïc saøng loïc ñeå thu ñöôïc caùc haït coù kích thöôùc mong muoán [2].

8. 8
Thaønh phaàn boät coù chöùa 4% thieác fluoride nhöng noù khoâng coù baát cöù hoaït ñoäng khaùng saâu R
naøo bôûi vì löôïng fluoride ñöôïc phoùng thích chæ baèng 10-15% löôïng fluoride ñöôïc phoùng thích
bôûi GIC. Tuy nhieân, noù laø moät taùc nhaân laøm taêng ñoä beàn cuûa xi maêng.
Nhaø saûn xuaát kieåm soaùt ñoä nhôùt cuûa thaønh phaàn loûng baèng caùch laøm thay ñoåi troïng löôïng phaân
töû cuûa polymer hoaëc ñieàu chænh pH baèng caùch theâm NaOH vaøo. Acid Itaconic vaø tartaric cuõng
coù theå hieän dieän ñeå laøm oån ñònh chaát loûng, coù theå gel hoùa khi löu tröõ trong thôøi gian daøi.[8]
Phaûn öùng ñoâng: phaûn öùng acid-base. [1]
Khi boät vaø thaønh phaàn loûng ñöôïc troän vôùi nhau, beà maët caùc haït boät bò hoøa tan bôûi acid laøm giaûi
phoùng caùc ion Zn, Mg, Sn, caùc ion naøy lieân keát vôùi chuoãi polymer thoâng qua nhoùm carboxyl.
Caùc ion cuõng coù theå phaûn öùng vôùi caùc nhoùm carboxyl cuûa chuoãi acid polyacrylic keá beân ñeå taïo
thaønh moät muoái coù lieân keát ion cheùo (ionically cross-linked salt). Do ñoù, xi maêng sau khi ñoâng
cöùng bao goàm caùc haït oxide keõm khoâng phaûn öùng phaân taùn trong moät khung polycarboxylate
keõm voâ ñònh hình.
ÔÛ daïng heä thoáng ñôn (single system), acid polycacrylic ñoâng khoâ ñöôïc keát hôïp vaøo trong boät
xi maêng. Khi ñöôïc troän vôùi nöôùc, acid polyacrylic trôû thaønh daïng dung dòch vaø quaù trình ñoâng
baét ñaàu gioáng nhö ôû heä thoáng boät-chaát loûng [2], [6].
Hình 2: Vai troø cuûa caùc nhoùm carboxylate chöùc naêng. A, Söï taïo thaønh khung. B, Söï lieân keát
vôùi caáu truùc R. [1]
Tính chaát:
 Polycarboxylate keõm töông hôïp sinh hoïc vôùi tuûy nhaát do:
 Maëc duø pH ban ñaàu raát thaáp nhöng taêng nhanh sau khi troän.
 Acid polyacrylic yeáu hôn acid phosphoric.
 Acid polyacrylic coù troïng löôïng phaân töû cao neân acid khoâng theå thaâm nhaäp ñöôïc vaøo
trong caùc oáng ngaø.
 Ñoä beàn neùn ban ñaàu thaáp hôn vaø ñoä beàn caêng cao hôn xi maêng phosphate keõm.[8] Ñoä tan
lôùn hôn caùc xi maêng khaùc.
 Söï daùn dính cuûa xi maêng ñöôïc taïo ra chuû yeáu laø do lieân keát vôùi men, maëc duø moät lieân keát
yeáu hôn vôùi ngaø cuõng ñöôïc taïo thaønh bôûi phaûn öùng chelate hoùa giöõa caùc nhoùm carboxyl cuûa
xi maêng vaø canxi cuûa caáu truùc R; vì vaäy, caáu truùc R caøng khoaùng hoùa cao thì lieân keát caøng
maïnh.[4],[10]

9. 9
 Noù taïo thaønh moät lieân keát yeáu vôùi vaøng do tính trô quaù cao cuûa hôïp kim vaøng thöôøng daãn
ñeán söï thaát baïi lieân keát ôû giao dieän. Noù khoâng taïo ra lieân keát vôùi söù. Tuy nhieân, noù coù lieân
keát vôùi hôïp kim khoâng quyù, coù leõ lieân quan ñeán söï hieän dieän cuûa lôùp oxide.
 Xi maêng môùi troän coù daïng gioáng nhö maät ong vôùi tính giaû deûo (pseudoplastic, töùc laø ñoä
nhôùt giaûm khi toác ñoä caét taêng hay noùi caùch khaùc laø ñoä chaûy taêng khi troän nhanh hoaëc taùc
duïng löïc leân vaät lieäu) vaø öùng xöû löu bieán daïng chaûy loûng (shear-thinning behaviour). Do
ñoù, maëc duø xi maêng quaù ñaëc seät, nhöng noù chaûy moät caùch ñaày ñuû ñeå taïo ra moät ñoä daøy
maøng 25–35 m döôùi aùp löïc. Caàn traùnh vieäc giaûm tæ leä boät:chaát loûng ñeå taïo ra moät hoãn hôïp
loaõng hôn khi nghó raèng xi maêng seõ chaûy toát hôn, ñieàu naøy seõ laøm giaûm ñoä beàn vaø laøm taêng
ñoä tan cuûa xi maêng [58],[59].
 Thôøi gian laøm vieäc: 2.5-3.5 phuùt, xi maêng ñöôïc troän treân taám thuûy tinh laïnh hoaëc giaáy troän,
boät ñöôïc ñöa vaøo trong chaát loûng thaønh 2 nöûa.
 Thôøi gian ñoâng: khoaûng 7 phuùt. [8],[35],[36]
 Polycarboxylate keõm coù söï bieán daïng deûo (plastic deformation) lôùn hôn ñaùng keå so vôùi
phosphate keõm döôùi taùc duïng cuûa löïc nhai (moâ ñun ñaøn hoài baèng 1/3 phosphate keõm) do ñoù
noù khoâng phuø hôïp ñeå söû duïng cho nhöõng vuøng coù löïc nhai lôùn hoaëc nhöõng caàu R daøi.[60]
 Noù coù söï khaùng moøn töông ñoái thaáp trong moâi tröôøng acid. [8],[35],[36]
Chæ ñònh: ñöôïc khuyeán caùo cho R tuûy soáng hoaëc R nhaïy caûm do söûa soaïn gaàn tuûy, vaø ñeå gaén
nhöõng ñôn vò phuïc hình leû, caàu R ngaén ôû vuøng chòu löïc thaáp. Ngoaøi ra coøn ñeå gaén khaâu trong
chænh nha.
Vieäc söû duïng ñaõ giaûm trong nhöõng naêm gaàn ñaây duø vaãn coøn thaáy trong Raêng Treû Em nhö
Durelon (3M ESPE).
2.2.3 Xi maêng eugenol-oxide keõm (ZOE):
Xi maêng ZOE ñöôïc phaùt trieån bôûi J. Foster Flagg naêm 1875 [50]. Xi maêng naøy ñöôïc phaùt trieån
töø xi maêng oxychloride keõm baèng caùch thay theá thaønh phaàn loûng ñaàu tieân bôûi creosote, vaø sau
ñoù laø eugenol. Saûn phaåm xi maêng ZOE ñoäc quyeàn ñaàu tieân laø “Pulpol”, ñöôïc giôùi thieäu bôûi
Wessler naêm 1894 [51].
Thaønh phaàn:
Baûng 4: Thaønh phaàn cuûa xi maêng ZOE
Boät % troïng löôïng Chaát loûng % troïng löôïng
Keõm oxide
White rosin
Keõm stearate
Keõm acetate
69.0
29.3
1.0
0.7
Eugenol
Daàu olive
85.0
15.0
Nguoàn: Wallace DA, Hansen HL. J Am Dent Assoc 26:1536, 1933.
Caùc thaønh phaàn phuï khaùc nhau ñöôïc theâm vaøo ñeå caûi thieän ñoä beàn vaø laøm giaûm ñoä tan cuûa noù,
ví duï nhö silica, alumina, rosin, dicalcium phosphate, polystyrene, polymethylmethacrylate, vaø
ortho-ethoxybenzoic acid (EBA) [52–56].

10. 10
Tuy nhieân, caùc nghieân cöùu ñaõ chöùng minh söï hö hoûng (deterioration and breakdown) xaûy ra
ngay caû vôùi vaät lieäu ñöôïc caûi tieán [57], do ñoù chæ ñònh cuûa loaïi xi maêng naøy bò giôùi haïn, chuû
yeáu ñeå gaén taïm ôû nhöõng R nhaïy caûm, gaén caàu/maõo nhöïa taïm.
Phaûn öùng ñoâng: phaûn öùng chelat hoùa cuûa 2 phaân töû eugenol vôùi 1 ion keõm ñeå taïo thaønh keõm
eugenolate. Phaûn öùng naøy xaûy ra raát chaäm khi thieáu aåm. Khi vaät lieäu ñaõ troän tieáp xuùc vôùi
nöôùc thì phaûn öùng ñoâng ñöôïc hoaøn taát trong moät vaøi giaây.[5]
Eugenol Keõm eugenolate
Daïng söû duïng: 2 pastes hoaëc boät/chaát loûng.
Vaán ñeà chính ñoái vôùi xi maêng chöùa eugenol laø eugenol töï do thöøa bôûi vì phenolic hydrogen
hoaït ñoäng nhö moät chaát thu doïn goác töï do (free radical scavenger) vaø laøm caûn trôû söï truøng hôïp
cuûa nhöïa composites, laøm aûnh höôûng ñoä cöùng vaø söï oån ñònh maøu saéc cuûa nhöïa. Ngöôøi ta
khuyeán caùo raèng xi maêng coù coâng thöùc khoâng chöùa eugenol neân ñöôïc söû duïng ñeå gaén taïm ôû
phuïc hình maø seõ ñöôïc gaén vónh vieãn vôùi xi maêng nhöïa.
2.2.4 Xi maêng Ortho-ethoxybenzoic acid (EBA): [5]
Thöôøng ôû daïng boät/chaát loûng.
Thaønh phaàn:
Baûng 5:thaønh phaàn cuûa xi maêng EBA
Thaønh phaàn Chöùc naêng
Boät
Chaát loûng
Keõm oxide (60%)
Thaïch anh (35%)
Hydrogenated rosin (5%)
0-Ethoxybenzoic acid
Eugenol
Thaønh phaàn phaûn öùng chính.
Chaát gia coá.
Chaát gia coá.
Thaønh phaàn phaûn öùng.
Thaønh phaàn phaûn öùng.
Tæ leä giöõa 0-ethoxybenzoic acid vaø eugenol trong chaát loûng khaùc nhau trong caùc saûn phaåm
nhöng thöôøng laø 2:1. Hai chaát naøy coù caáu truùc gaàn gioáng nhau, vaø caû 2 ñeàu coù khaû naêng taïo
thaønh phöùc chelat vôùi ion keõm.
0-ethoxybenzoic acid.

11. 11
Tính chaát:
Phaûn öùng ñoâng töông töï xi maêng ZOE.
Beàn hôn ZOE ñöôïc gia coá.
Ñoä beàn neùn = 85MPa.
Möùc eugenol thöøa thaáp hôn, ñoä tan thaáp hôn ZOE.
Chæ ñònh:
Chuû yeáu ñeå laøm xi maêng gaén.
Loùt ñaùy xoang ñeå traùm amalgam.
2.2.5 Glass-ionomer cement (GIC):.
GIC laø moät xi maêng lai giöõa xi maêng silicate vaø xi maêng polycarboxylate ñeå coù ñöôïc caùc tính
chaát cuûa xi maêng silicate (ñoä trong vaø söï phoùng thích fluoride) vaø xi maêng polycarboxylate
(töông hôïp sinh hoïc vôùi tuûy vaø lieân keát hoùa hoïc vôùi caáu truùc R).[10],[20]
GIC ñöôïc ñònh nghóa bôûi McLean, Nicholson vaø Wilson laø “xi maêng goàm moät thuûy tinh base
vaø moät polymer acid, ñoâng cöùng bôûi phaûn öùng acid–base giöõa caùc thaønh phaàn naøy” [61]. Töø
‘Ionomer’ ñöôïc ñaët ra bôûi coâng ty Dupont company ñeå moâ taû daõy (range) caùc polymers chöùa
moät tæ leä nhoû caùc nhoùm ñaõ ñöôïc ion hoùa hoaëc coù theå ion hoùa cuûa noù, thöôøng ôû möùc 5–10%
[62].
Thaønh phaàn: boät fluoroaluminosilicate glass vaø moät chaát loûng chöùa acid polyacrylic, acid
itaconic vaø nöôùc. Thaønh phaàn boät ñöôïc taïo ra bôûi quaù trình thieâu keát.
Baûng 6: Thaønh phaàn cuûa GIC
Boät (% troïng löôïng) Chaát loûng
 SiO2
 Al2O3
 CaF2
 Na3AlF6
 AlF3
 AlPO4
29.0
16.6
34.3
5.0
5.3
9.8
 Dung dòch acid polyacrylic.
 Acid carboxylic khaùc: acid
Itaconic hoaëc Maleic.
 Acid Tartaric.
Nguoàn: Prosser HJ, Richards CP, Wilson AD: J Biomed Mater Res 16:431, 1982.
Thaønh phaàn loûng ñieån hình laø dung dòch 47.5% cuûa acid polyacrylic vaø acid Itaconic vôùi tæ leä
2:1. Acid Itaconic laøm giaûm ñoä nhôùt cuûa chaát loûng vaø öùc cheá söï gel hoùa ñöôïc gaây ra bôûi lieân
keát hydro lieân phaân töû. Acid tartaric 5% trong chaát loûng coù taùc duïng laøm taêng toác ñoä phaûn öùng.
Phaûn öùng ñoâng: phaûn öùng acid-base giöõa aluminosilicate glass chöùa fluoride vôùi acid
polyalkenoic.

12. 12
Khi boät vaø chaát loûng ñöôïc troän vôùi nhau, acids cuûa thaønh phaàn loûng taán coâng beà maët cuûa caùc
haït thuûy tinh vaø laøm giaûi phoùng caùc ion Ca2+
, Al3+
, Na+
, vaø F-
vaøo moâi tröôøng nöôùc. Caùc muoái
hydrate hoùa ñeå taïo thaønh moät khung daïng gel vaø caùc haït thuûy tinh khoâng phaûn öùng ñöôïc bao
boïc bôûi gel silica, sinh ra töø söï loaïi boû caùc cation ra khoûi beà maët cuûa caùc haït [1, 2, 3, 6,10].
Acid tartaric giöõ moät vai troø quan troïng trong vieäc kieåm soaùt caùc ñaëc tính ñoâng cuûa vaät lieäu.
Noù giuùp laøm phaù vôõ caùc lôùp beà maët cuûa caùc haït thuûy tinh vaø laøm giaûi phoùng nhanh caùc ion
nhoâm. Acid tartaric taïo thaønh phöùc chaát vôùi caùc ion naøy. Ñieàu naøy daãn ñeán söï keùo daøi thôøi
gian laøm vieäc do caùc ion nhoâm töï do khoâng coù saün ngay ñeå phaûn öùng vôùi polyacid. Söï baét ñaàu
cuûa phaûn öùng ñoâng bò öùc cheá theâm nöõa bôûi acid tartaric ngaên caûn söï thaùo xoaén (unwinding) vaø
söï ion hoùa cuûa caùc chuoãi poly acid [1,2,3].
Phaûn öùng ñoâng nhaïy caûm vôùi söï nhieãm aåm sôùm/maát nöôùc. Söï haáp thu nöôùc trong giai ñoaïn
ñoâng ban ñaàu daãn ñeán söï hö hoûng cuûa xi maêng, maát ñoä trong vaø giaûm ñaùng keå ñoä cöùng sau
cuøng cuûa xi maêng [63–65]. Baûo veä vuøng bôø maõo sau khi loaïi boû khoái xi maêng dö vôùi daàu
(petroleum jelly)/varnish ñöôïc ñeà nghò ñeå ngaên ngöøa aûnh höôûng baát lôïi cuûa nöôùc ñoái vôùi söï
tröôûng thaønh cuûa xi maêng, maëc duø ñieàu naøy raát khoù khi ñöôøng vieàn phuïc hình ñöôïc ñaët döôùi
nöôùu [66].
Khi xi maêng môùi troän tieáp xuùc vôùi khoâng khí maø khoâng ñöôïc che phuû baûo veä, thì beà maët seõ bò
raïn nöùt do maát nöôùc (desiccation), daãn ñeán thaát baïi lieân keát (cohesive failure) do hình thaønh vi
nöùt (microcrack) [1], [67]. Khi xi maêng dö ñöôïc ñaåy ra xung quanh bôø maõo trôû neân khoâ thì phuû
noù vôùi daàu petroleum ñeå ngaên söï dehydrate hoùa [68]. Vieäc ngaên ngöøa xi maêng khoâ quaù möùc
laøm taêng tæ leä eâ buoát sau khi gaén.
GIC khoâng tröôûng thaønh hoaøn toaøn cho ñeán 24-72 giôø sau gaén (löïc taûi ban ñaàu leân phuïc hoài
môùi ñöôïc gaén neân ñöôïc traùnh), nhöng khi ñoâng cöùng hoaøn toaøn xi maêng ñeà khaùng toát hôn vôùi
söï hoøa tan. [69]
Tính chaát:
 GIC coù nhieàu tính chaát mong muoán nhö deã troän, chaûy toát, daùn dính vôùi caáu truùc R vaø kim
loaïi, phoùng thích vaø haáp thu fluoride, thaåm myõ toát, ñoä beàn ñuû, vaø giaù thaønh töông ñoái
thaáp. [35],[36]
 GICs coù theå gaây ra eâ buoát sau khi gaén do pH ban ñaàu thaáp.
Nhaïy caûm R sau khi gaén coù theå ñöôïc traùnh baèng caùch duy trì lôùp muøn ngaø, ngaên ngöøa quaù
trình dehydrate hoùa cuûa xi maêng hoaëc baèng caùch söû duïng chaát khöû nhaïy caûm. [35],[36],[12]
Chaát khöû nhaïy caûm goác nhöïa (resin-based desensitizer) coù theå ñöôïc ñaët treân R ñöôïc söûa
soaïn tröôùc khi gaén xi maêng ñeå laøm giaûm nhaïy caûm R sau gaén phuïc hình khi gaén vôùi
phosphate keõm hay GIC. Desensitizers khoâng gaây aûnh höôûng xaáu ñeán söï löu giöõ cuûa maõo
R [27].
 Ñoä tan ban ñaàu cuûa GICs cao khi chuùng phoùng thích caùc ion fluoride [2], [44]. GIC coù theå bò
aên moøn (erosion) khi coù söï thay ñoåi pH trong xoang mieäng [2], [45] vaø bôûi söï taïo thaønh caùc
phöùc chaát tan cuûa caùc cation trong xi maêng vôùi caùc anion, ñaëc bieät laø citrates [2].
 Heä soá giaõn nôû vì nhieät cuûa GIC gaàn baèng vôùi R töï nhieân.
 GIC khoâng ñöôïc khuyeán caùo ñeå gaén choát bôûi vì söï rung ñoäng töø vieäc söûa soaïn R coù theå laøm
giaûm söï löu giöõ do xi maêng cung caáp. Traùnh ñeå xi maêng tieáp xuùc vôùi nöôùc boït, maùu hay

13. 13
nöôùc trong 10 phuùt sau troän ñeå phoøng ngöøa maát xi maêng ôû bôø phuïc hình. Xi maêng quaù khoâ
coù theå bò vi nöùt (microcracking) [35],[36],[13] vaø lieân keát vôùi caáu truùc R bò giaûm ñaùng keå,
ñieàu naøy cuõng goùp phaàn gaây ra söï nhaïy caûm vôùi nhieät ñoä sau khi gaén phuïc hình [21].Do ñoù,
phuïc hoài phaûi ñöôïc gaén tröôùc khi xi maêng maát ñoä boùng.
Chæ ñònh: chuû yeáu ñeå gaén phuïc hình kim loaïi, söù-kim loaïi coù hình theå löu vaø hình theå ñeà
khaùng ñaày ñuû.
Choáng chæ ñònh ñoái vôùi phuïc hình toaøn söù ñoä beàn thaáp. Traùnh gaén GIC ôû caùc R quaù nhaïy caûm.
2.3 Xi maêng gaén ñöông ñaïi:
2.3.1 GIC ñöôïc gia coá nhöïa (Resin-modified glass-ionomer cement- RMGIC) hay GIC lai:
RMGIC, ñöôïc phaùt trieån trong nhöõng naêm 1980, laø moät vaät lieäu lai, trong ñoù nhöïa coù khaû naêng
truøng hôïp (caùc monomers methacrylate öa nöôùc) ñöôïc theâm vaøo ñeå thay theá thaønh phaàn acid
polyacrylic trong GIC thoâng thöôøng.[20] Xi maêng naøy coù ñöôïc caùc tính chaát mong muoán cuûa
caû GIC (phoùng thích fluoride, daùn dính hoùa hoïc vôùi R) vaø nhöïa (ñoä beàn cao, ñoä tan thaáp).
Khi troän, pha nhöïa truøng hôïp nhanh vaø pha glass-ionomer ñoâng chaäm vôùi phaûn öùng acid-
base. [11],[35],[36]
Daïng söû duïng: boät/chaát loûng, daïng ñoùng goùi tröôùc, heä thoáng 2 paste (Fujicem, GC America).
Thaønh phaàn:
Boät — chöùa boät thuûy tinh Fluoroaluminosilicate coù khaû naêng phoùng thích ion vaø chaát khôi maøo
cho quaù trình hoùa/quang truøng hôïp.
Chaát loûng — chöùa 4 thaønh phaàn chính:
 Nhöïa methacrylate (bis-GMA): taïo ra phaûn öùng truøng hôïp.
 Acid polyacrylic: ñeå phaûn öùng vôùi thuûy tinh (phaûn öùng acid-base).
 Hydroxy-ethyl methacrylate (HEMA), moät methacrylate öa nöôùc cho pheùp nhöïa vaø acid
cuøng toàn taïi trong moät dung dòch; HEMA cuõng tham gia phaûn öùng truøng hôïp.
 Nöôùc: cho pheùp söï ion hoùa cuûa thaønh phaàn acid ñeå phaûn öùng acid–base coù theå xaûy ra.
 Caùc thaønh phaàn khaùc: chaát hoaït hoùa vaø chaát oån ñònh phaûn öùng truøng hôïp [8].
Phaûn öùng ñoâng: 2 cô cheá [5]
 Phaûn öùng acid–base giöõa thuûy tinh vaø acid taïo thaønh muoái polyacrylate.
 Phaûn öùng truøng hôïp (phaûn öùng chính) ñöôïc baét ñaàu khi coù ñuû caùc goác töï do.
Phaûn öùng acid–base chaäm chòu traùch nhieäm cho söï tröôûng thaønh cuoái cuøng vaø ñoä beàn cuûa xi
maêng trong khi phaûn öùng truøng hôïp cung caáp söï ñoâng cöùng ban ñaàu.
Caùc xi maêng naøy coù theå laø löôõng truøng hôïp dual-cured (hoùa/quang truøng hôïp + phaûn öùng acid–
base) hoaëc tri-cured (hoùa truøng hôïp + quang truøng hôïp + phaûn öùng acid–base).
Tính chaát:
RMGIC ít bò aên moøn (erosion) sau khi ñoâng, ít tan, ít vi keõ (neáu troän ñuùng tæ leä), ñoä beàn neùn,
ñoä beàn caêng lôùn hôn vaø phoùng thích fluoride nhieàu hôn so vôùi GIC thoâng thöôøng. Ñoä daøy
maøng vaø söï daùn dính vôùi caáu truùc R thì töông töï nhau. [14]
Loaïi naøy bò co sau khi truøng hôïp.
Xi maêng naøy thöôøng ñöôïc aùp duïng thöôøng qui cho caàu, maõo kim loaïi [2],[43] Do xi maêng coù
tính giaõn nôõ do huùt nöôùc daãn ñeán söï nöùt vôõ phuïc hình phía treân sau khi gaén neân noù khoâng ñöôïc

14. 14
khuyeán caùo ñeå gaén moät soá phuïc hình toaøn söù coù ñoä beàn thaáp nhö veneer, söù eùp hoaëc choát (laøm
taêng nguy cô teùt chaân R). [70],[71]
Xi maêng neân ñöôcï troän theo höôùng daãn cuûa nhaø saûn xuaát treân moät taám thuûy tinh hay giaáy troän,
vaø phuïc hình ñöôïc gaén vôùi löïc aán chaët cuûa ngoùn tay luùc vaät lieäu vaãn coøn beà maët ngoaøi boùng
loaùng. R phaûi ñöôïc coâ laäp toát vaø vaät lieäu ñöôïc giöõ khoâ trong 7- 10 phuùt ñeå haïn cheá ñeán möùc
toái thieåu söï maát xi maêng ôû bôø phuïc hình do tính tan ban ñaàu cuûa noù. [13],[36]
Chæ ñònh: gaén phuïc hình kim loaïi, söù-kim loaïi, söù ñoä beàn cao (phuïc hình vôùi söôøn alumina vaø
zirconia). Xi maêng naøy khoâng ñuû söùc löu giöõ ñoái vôùi cuøi R coù hình theå löu vaø hình theå ñeà
khaùng keùm.
Hình 3: xi maêng RMGIC: Fuji Plus.
2.3.2 Compomers (Poly-Acid Modified Composites):
Coøn ñöôïc goïi laø nhöïa composite ñöôïc theâm polyacid, ñöôïc giôùi thieäu ôû thò tröôøng Chaâu AÂu
nhö moät vaät lieäu traùm vaøo naêm 1993 [73], laø söï keát hôïp giöõa nhöïa composite (comp) vaø glass-
ionomer (omer), vôùi nhöõng ñaëc ñieåm noåi troäi cuûa nhöïa composite haït ñoän nhoû (microfill).
Compomers traùm (Restorative compomers) coù maët treân thò tröôøng ôû daïng moät thaønh phaàn hoaëc
daïng quang truøng hôïp, laø nhöïa khan (khoâng chöùa nöôùc) chöùa caùc haït thuûy tinh silicate coù khaû
naêng phoùng thích ion (ionleachable glass) ñoùng vai troø laø haït ñoän, natri fluoride vaø monomer
ñöôïc theâm polyacid (poly-acid modified monomer).
Phaûn öùng ñoâng: ñaàu tieân phaûn öùng ñoâng xaûy ra do quaù trình quang truøng hôïp, vaø sau ñoù bôûi
phaûn öùng acid–base khi vaät lieäu ñaõ ñoâng ban ñaàu haáp thu nöôùc. Cuoái cuøng daãn ñeán söï phoùng
thích fluoride, maëc duø raát haïn cheá [1], [74]. Do khoâng coù thaønh phaàn nöôùc trong vaät lieäu
compomers traùm, neân chuùng khoâng coù khaû naêng töï daùn (self-adhesive) nhö GIC vaø RMGIC,
do ñoù caàn coù keo daùn ngaø (dentin bonding agents) rieâng [74].
Compomers gaén coù daïng heä thoáng 1 paste, heä thoáng boät/chaát loûng vaø daïng 2 paste.
Thaønh phaàn:[8]
Boät: strontium aluminofluorosilicate glass, natri fluoride, chaát khôi maøo hoùa truøng hôïp vaø/hoaëc
quang truøng hôïp.
Chaát loûng: methacrylate/carboxylic acid monomer coù khaû naêng truøng hôïp, acrylate/phosphate
monomer ña chöùc naêng, diacrylate monomer vaø nöôùc.
Do söï hieän dieän cuûa nöôùc, vaät lieäu naøy coù khaû naêng töï daùn vaø moät phaûn öùng acid–base baét
ñaàu luùc troän [1].
Daïng 1 paste: Methacrylate monomer, monomer acid, chaát khôi maøo.

15. 15
Tính chaát: [35],[36], [73]
 Tính chaát vaät lyù cuûa compomers gioáng composite resins nhieàu hôn glass-ionomer.
 Ñoä beàn caêng, ñoä beàn uoán vaø khaùng moøn toát hôn GIC nhöng keùm hôn composite.
 Ñoä beàn neùn, ñoä beàn uoán lôùn hôn RMGIC nhöng nhoû hôn composite thoâng thöôøng.
 Caàn coù moät resin bonding agent ñeå vaät lieäu ñaït ñöôïc söï daùn dính caàn thieát.
 Khaû naêng phoùng thích vaø haáp thu Fluoride thaáp hôn GIC thoâng thöôøng.
Chæ ñònh: chuû yeáu ñeå gaén caùc phuïc hình coù söôøn kim loaïi (caàu/maõo kim loaïi, söù- kim loaïi,
inlay, onlay vaøng ñuùc). Gioáng nhö RMGIC, compomer cuõng haáp thu nöôùc vaø do ñoù giaõn nôû,
ñieàu naøy coù theå laøm nöùt gaõy caùc phuïc hình toaøn söù.
Hình 4: Compomer Dyract Cem.
2.3.3 Xi maêng nhöïa (adhesive resin cements):
 Goác Methyl Methacrylate:
Xi maêng nhöïa toång hôïp chöùa goác Methyl methacrylate ñöôïc phaùt trieån vaøo naêm 1952 ñeå gaén
inlay, maõo vaø khí cuï nhöng coù tính chaát vaät lyù keùm. Noù khoâng daùn dính vôùi caáu truùc R, co
nhieàu khi truøng hôïp, coù heä soá giaõn nôõ vì nhieät cao, gaây ra vi keõ, khoù loaïi boû vaät lieäu dö, [15]
ñoä daøy maøng lôùn, kích thích tuûy do söï phoùng thích caùc monomer chöa ñöôïc truøng hôïp [40], vaø
coù xu höôùng ñoåi maøu do möùc amin thöøa cao sau truøng hôïp [1, 2]. Xi maêng nhöïa vôùi keo daùn
ngaø (dentin bonding agent) ñaõ taïo ra söï löu giöõ toát hôn cuûa maõo treân R so vôùi xi maêng
phosphate keõm [2].
 Goác Dimethacrylates voøng:
Naêm 1963, Rafael Bowen ñaõ phaùt trieån methacrylate ña chöùc naêng ñaàu tieân duøng trong nha
khoa, ñöôïc goïi laø bis-GMA (bisphenol-a-glycidyl methacrylate) hay Bowen’s resin. Nhöïa bis-
GMA {2,2-bis[4-(2 hydroxy-methacryloxypropoxy) phenyl] propane} resin laø moät ester voøng
cuûa dimethacrylate, ñöôïc toång hôïp töø nhöïa epoxy vaø methyl methacrylate [2, 41, 42]. Bis-
GMA cöïc kyø nhôùt vaø moät dimethacrylate coù ñoä nhôùt thaáp, nhö triethylene glycol
dimethacrylate (TEGDMA) ñöôïc troän vôùi noù ñeå laøm giaûm ñoä nhôùt.
Thaønh phaàn: xi maêng nhöïa söû duïng ngaøy nay goàm khung nhöïa bis-GMA hay UDMA
(urethane dimethacrylate) vaø haït ñoän voâ cô nhoû (20–80%) ñeå ñaûm baûo ñoä daøy maøng moûng.
Daïng söû duïng:
Daïng 1 paste: quang truøng hôïp.
Daïng 2 paste (Base paste vaø Catalyst paste): löôõng truøng hôïp hoaëc hoùa truøng hôïp.
Daïng boät/chaát loûng: hoùa truøng hôïp.

16. 16
Tính chaát daùn dính cuûa xi maêng nhöïa dimethacrylate khoâng naèm ôû chính xi maêng maø laø ôû heä
thoáng keo daùn (adhesive system).
Ñeå caûi thieän lieân keát daùn (adhesive bond) cuûa xi maêng nhöïa bis-GMA thoâng thöôøng, caùc
adhesive monomers ñaõ ñöôïc theâm vaøo bonding agent vaø xi maêng nhöïa ñeå taïo ra lieân keát hoùa
hoïc vôùi caáu truùc R vaø beà maët kim loaïi ñöôïc söûa soaïn thích hôïp.
Caùc monomer daùn naøy bao goàm:
 HEMA (2-hydroxyethyl methacrylate).
 4-META (4-methacryloxyethyl trimellitic anhydride): moät monomer carboxylic.
 Xi maêng nhöïa töï daùn C&B Superbond (Parkell, Farmingdale, New York).
 MDP (10-methacryloyloxydecyl dihydrogen phosphate): monomer phosphate 2 chöùc naêng
ñöôïc phaùt trieån vaøo naêm 1981.
 Panavia: daïng boät/chaát loûng, chöùa MDP trong thaønh phaàn loûng.
 Panavia 21 (Kuraray Co., Japan): coâng thöùc paste/paste goàm enamel/dentin(ED) primer
chöùa HEMA, N-methacryloyl 5-aminosalicylic acid (5-NMSA) vaø MDP.
 Saûn phaåm hieän nay, Panavia F 2.0 laø xi maêng self-etching, löôõng truøng hôïp, phoùng thích
fluoride, coù theå truøng hôïp vôùi baát cöù nguoàn aùnh saùng halogen, plasma ARC hay LED
naøo. MDP taïo ra lieân kieát maïnh nhaát vôùi heä thoáng söù oxide kim loaïi.
Söï lieân keát vôùi nhöïa ñöôïc taïo thuaän lôïi bôûi aùi löïc cuûa caùc monomers naøy vôùi lôùp oxides kim
loaïi hieän dieän treân neàn hôïp kim maø khoâng caàn acid-etching [75]. Tuy nhieân, caùc nhöïa naøy coù
aùi löïc thaáp ñoái vôùi caùc hôïp kim quí do thieáu lôùp oxide beà maët vaø phaûn öùng hoùa hoïc keùm ñoøi
hoûi phaûi laøm bieán ñoåi beà maët ñeå ñaït ñöôïc lieân keát hoùa hoïc (maï thieác, silicoating/
tribochemical silica coating hoaëc söû duïng metal primers môùi) [75].
Phaân loaïi xi maêng nhöïa:
Döïa vaøo cô cheá truøng hôïp cuûa khung nhöïa: [2], [42],[80]
(1) Töï truøng hôïp (hoùa truøng hôïp).
(2) Quang truøng hôïp.
(3) Löôõng truøng hôïp.
Döïa vaøo cô cheá daùn dính: [80], [81]
(1) Total-etch (etch-and-rinse system): 3 böôùc
 Etching vôùi acid, röûa, laøm khoâ nheï nhaøng.
 Söû duïng bonding agents.
 Gaén xi maêng.
(2) Self-etch: 2 böôùc. Etching vôùi acid vaø bonding ñöôïc thay theá baèng vieäc söû duïng self-etch
bonding agent, keát hôïp vôùi conditioner, primer, vaø adhesive.[16]
(3) Self-adhesive: ñöôïc giôùi thieäu naêm 2002 vôùi 1 böôùc gaén vaø khoâng caàn xöû lyù moâ R tröôùc.
Xi maêng nhöïa total-etch vaø self-etch coù theå ñöôïc xem laø “xi maêng nhöïa thoâng thöôøng”
(“conventional resin cement”).
Chæ ñònh: xi maêng nhöïa laø loaïi xi maêng ña naêng, ñöôïc söû duïng roäng raõi cho phuïc hình toaøn söù,
veneers söù, phuïc hình kim loaïi hoaëc söù-kim loaïi ôû nhöõng nôi coù hình theå löu giöõ vaø hình theå
ñeà khaùng (retention and resistance form) keùm vaø ñeå gaén choát (choát kim loaïi hoaëc choát sôïi) ôû
R ñaõ ñöôïc ñieàu trò noäi nha. [16],[17]

17. 17
Nghieân cöùu cho thaáy xi maêng nhöïa vôùi dentin bonding agents laøm caûi thieän söï löu giöõ choát khi
chieàu daøi oáng mang choát < lyù töôûng.[30],[31] Moät baùo caùo gaàn ñaây cuûa Hess vaø cs [32] trong
moät nghieân cöùu in vitro ngaén haïn cho thaáy choát sôïi ñöôïc gaén vôùi self-adhesive cements ôû R ñaõ
ñöôïc ñieàu trò noäi nha coù söï löu giöõ toát.
Gaén maõo söù ñoä beàn cao (high-strength) vôùi xi maêng nhöïa seõ laøm taêng söï löu giöõ ôû nhöõng
cuøi R sau ngaén do bò maøi haï maët nhai ñeå coù ñuû khoaûng.[22] Xi maêng nhöïa vôùi dentin bonding
agent coù söï löu giöõ maõo ôû cuøi R ngaén gaáp 3 laàn so vôùi xi maêng phosphate keõm. Nghieân cöùu
naøy cuõng cho thaáy söï löu giöõ ñöôïc caûi thieän khi söû duïng xi maêng nhöïa ôû caùc cuøi R quaù thuoân
so vôùi xi maêng phosphate keõm.[22]
Beänh nhaân ñöôïc khuyeân khoâng caén chaët R ngay sau khi gaén phuïc hình vôùi xi maêng nhöïa
hoùa truøng hôïp, do ñoä beàn lieân keát ban ñaàu thaáp vaø caàn 24 giôø ñeå tröôûng thaønh hoaøn toaøn.[20]
Xi maêng dö neân ñöôïc loaïi boû tröôùc khi xi maêng nhöïa ñoâng cöùng ñeå traùnh laøm phaù hoûng
caùc lieân keát yeáu ban ñaàu.[23]
Neân traùnh söû duïng xi maêng gaén taïm coù chöùa eugenol khi duøng xi maêng nhöïa ñeå gaén keát thuùc
do eugenol thöøa coù theå laøm giaûm hieäu quaû cuûa moät soá bonding agents.[12]
Nhöïa daùn aùi löïc keùp (Dual-affinity adhesive resins) coù ñoä beàn caêng raát cao vaø daùn dính
vôùi men ñöôïc xoi moøn, kim loaïi vaø hôïp kim quyù. [18],[19]
Xi maêng total-etch (total-etch/ Etch-and-Rinse Resin Cements):
Taùc nhaân etchant laø acid phosphoric, xoi moøn caû men vaø ngaø.
Sau khi aùp duïng adhesive ngaø, phaûi laøm bay hôi dung moâi. Dung moâi bay hôi khoâng hoaøn toaøn
laøm taêng tính thaám vaø laøm giaûm ñoä beàn lieân keát.[82] Nöôùc dö bò keït trong maïng löôùi collagen
seõ daãn ñeán söï truøng hôïp khoâng hoaøn toaøn cuûa monomers daùn. Söï bay hôi hoaøn toaøn cuûa dung
moâi haàu nhö khoâng theå ñaït ñöôïc.[84,85]
Etch-and-rinse adhesives 2 böôùc ñoøi hoûi nhieàu lôùp phuû (coatings) - nhieàu hôn khuyeán caùo
cuûa nhaø saûn xuaát— ñeå ñaït ñöôïc söï khoùa vi cô hoïc (micromechanical interlocking) cuûa caùc
monomers vaøo trong maïng löôùi collagen.[83]
Adhesives ñôn giaûn (Simplified adhesives) coù theå bò thaám bôûi söï chuyeån ñoäng cuûa dòch
qua lôùp adhesive ñaõ ñoâng (Hình 5).[86] Söï thaám dòch (Fluid transudation) ñöôïc thaáy treân caùc
beà maët ñöôïc daùn ôû R soáng laãn R ñaõ ñöôïc ñieàu trò noäi nha.[87] Söï thaám cuûa dòch ngaø aûnh
höôûng ñaùng keå ñeán söï daùn cuûa xi maêng nhöïa löôõng truøng hôïp.[86] Caùc gioït nöôùc bò keït doïc
theo giao dieän coù theå laøm deûo polymer, daãn ñeán thaát baïi cuûa vieäc gaén phuïc hình.[86,87] Ñaët
theâm moät lôùp nhöïa phuû khoâng thaám nöôùc (hydrophobic resin coating) phía treân lôùp simplified
adhesive coù theå laøm giaûm tính thaám cuûa adhesive vaø laøm taêng ñoä beàn lieân keát (Hình 6).
Hình 5: Kính hieån vi ñoàng tieâu queùt laser
(Confocal laser scanning microscopy: CLSM) cho
thaáy söï thaám cuûa dòch qua caùc ñuoâi nhöïa (resin
tags: RT) vaø lôùp lai (hybrid layer: HL) ñeán lôùp
adhesive (ñoä phoùng ñaïi ×100). Nöôùc (W, xanh laù)
taäp trung raát nhieàu xung quanh caùc ñuoâi nhöïa vaø ôû
ñaùy cuûa lôùp lai, chaûy veà phía lôùp adhesive (A,
vaøng-xanh).

18. 18
Xi maêng nhöïa töï xoi moøn (Self-Etch Resin Cements)
Self-etch adhesives chöùa caùc monomers acid khoâng caàn röûa, xoi moøn vaø loùt (prime) men
vaø ngaø ñoàng thôøi. Self-etch adhesives taïo ra lieân keát hoùa hoïc haïn cheá vaø lieân keát vi cô hoïc
vaãn laø lieân keát chính.
Self-etch adhesives:
 Loaïi 2 böôùc: goàm moät self-etching primer vaø moät nhöïa adhesive khoâng tan trong nöôùc.
 Loaïi 1 böôùc: keát hôïp etchant, primer, vaø bonding trong moät dung dòch.
Self-etch adhesives vöøa khöû khoaùng vöøa xaâm nhaäp vaøo moâ R. Caùc ñaëc ñieåm xoi moøn phuï
thuoäc vaøo pH cuûa dung dòch acid:
 Loaïi cöïc yeáu (pH > 2.5) taïo raï töông taùc cöïc nhoû (nano-interaction) vôùi moâ R.
 Loaïi yeáu (pH ≈ 2.0) ñaëc tröng bôûi 1 lôùp lai vaø caùc ñuoâi nhöïa ít ñöôïc hình thaønh (Hình 7).
 Loaïi maïnh (pH ≤ 1.0) taïo ra moät sieâu hình thaùi hoïc giao dieän (interfacial ultramorphology)
gioáng nhö ôû total-etch adhesives, vôùi söï hình thaønh raát nhieàu ñuoâi nhöïa (Hình 8).[88]
Hình 7 : Kính hieån vi ñieän töû queùt phaân giaûi cao (FeSEM) cho thaáy söï maát khoaùng cuûa ngaø
sau khi aùp duïng self-etch adhesive loaïi yeáu. (a) Collagen gian oáng ñöôïc boäc loä, trong khi lôùp
muøn ngaø vaãn coøn naèm trong oáng ngaø (ñoä phaân giaûi ×20,000). (b) Treân maët caét doïc cho thaáy söï
maát khoaùng chæ ôû beà maët cuûa ngaø vaø nuùt muøn ngaø beân trong oáng ngaø (×50,000).
ID = ngaø gian oáng; P = ngaø quanh oáng; T = oáng ngaø; SM = lôùp muøn ngaø; CF = sôïi collagen; SP
= nuùt muøn ngaø.
Hình 6: CLSM cho thaáy moät lôùp nhöïa
khoâng thaám nöôùc (H, xanh laù) ñöôïc phuû leân
treân lôùp simplified etch-and-rinse adhesive
(A, ñoû). Tính thaám cuûa adhesive giaûm vaø
khoâng coù söï xaâm nhaäp cuûa nöôùc (W, xanh
döông) qua lôùp lai (HL).

19. 19
Hình 8: (a) FeSEM cho thaáy hình aûnh ngaø bò xoi moøn vôùi moät self-etch adhesive maïnh. Sieâu
hình thaùi hoïc gioáng nhö ôû ngaø ñöôïc xoi moøn baèng acid phosphoric (×20,000). (b) FeSEM cho
thaáy söï hình thaønh lôùp lai töông töï nhö ôû etch-and-rinse adhesive nhöng nhoû hôn (×15,000).
Self-etch adhesives 1 böôùc coù tæ leä thaát baïi cao nhaát khi so saùnh vôùi self-etch adhesives 2
böôùc vaø etch-and-rinse adhesives.[90,91] Vieäc söû duïng all-in-one adhesives khoâng haún ñôn
giaûn hôn hay ít toán thôøi gian hôn,[89,92] vaø tính chaát bít kín cuûa chuùng vaãn coù vaán ñeà.[93]
Ngoaøi ra, nöôùc töø ngaø coù theå troän laãn vôùi co-monomers tan trong nöôùc trong luùc laøm bay hôi
dung moâi, taïo ra vi keõ trong lôùp lai vaø lôùp adhesive.[94] Keát quaû laø, caùc adhesives naøy hoaït
ñoäng nhö moät maøng baùn thaám vôùi caùc tuùi (blisters) chöùa ñaày nöôùc vaø monomers truøng hôïp
khoâng hoaøn toaøn, cho pheùp söï khueách taùn cuûa nöôùc qua caùc giao dieän ñaõ ñöôïc bonding thaäm
chí sau khi ñaõ truøng hôïp (Hình 9).[95,96] Quaù trình naøy coù theå daãn ñeán thaát baïi cuûa phuïc hoài
do söï tích tuï nöôùc laøm giaûm tuoåi thoï cuûa giao dieän ñöôïc bonding.[95]
Vieäc ñaët theâm moät lôùp nhöïa phuû khoâng tan trong nöôùc coù theå caûi thieän ñöôïc khaû naêng bít
kín cuûa self-etch adhesive 1 böôùc. [97] Self-etch adhesives 2 böôùc oån ñònh vaø ñaùng tin caäy
hôn, neân ñöôïc öa thích hôn.
Xi maêng nhöïa töï daùn (Self-Adhesive Cements: SAC) —loaïi môùi nhaát:
Thaønh phaàn: SAC chöùa caùc monomers acrylic hoaëc diacrylate vaø adhesive monomers ñaëc bieät
coù ñuû tính acid ñeå taïo ra caùc tính chaát töï daùn cuûa chuùng.
Chæ ñònh: SAC phuø hôïp veà thaåm myõ ñeå gaén taát caû caùc maõo, inlay, onlay toaøn söù.
Khoâng gioáng nhö xi maêng nhöïa thoâng thöôøng, vaät lieäu naøy khoâng ñoøi hoûi caùc böôùc trung gian
ñeå bonding vôùi men vaø ngaø, do ñoù khoâng caàn duøng adhesive bonding agent, tieát kieäm ñöôïc
thôøi gian vaø ñôn giaûn hoùa thuû thuaät. Vieäc gaén ñöôïc thöïc hieän chæ trong 1 böôùc. Sau khi troän,
phosphoric acid methacrylate coù khaû naêng khöû khoaùng moâ cöùng cuûa R. Maëc duø pH ban ñaàu
thaáp (< 2.0), nhöng men vaø ngaø chæ bò khöû khoaùng ôû beà maët.[98,99] pH taêng leân (7.0) do phaûn
Hình 9: CLSM cho thaáy söï xaâm nhaäp cuûa nöôùc
qua lôùp lai cuûa moät self-etch adhesive 1 böôùc
(×100). Self-etch adhesives hoaït ñoäng nhö moät
maøng baùn thaám, cho pheùp söï khueách taùn cuûa
nöôùc qua caùc giao dieän ñaõ ñöôïc bonding thaäm
chí sau khi ñaõ truøng hôïp.

20. 20
öùng giöõa caùc nhoùm phosphate vôùi caùc haït ñoän alkaline vaø hydroxyapatite töø moâ R, laøm trung
hoøa tính acid voán coù cuûa nhöïa.[100]
Cô cheá daùn dính cuûa loaïi nhöïa môùi naøy laø söï daùn dính hoùa hoïc nhieàu hôn laø löu vi cô hoïc. Caùc
nhoùm acid laøm chelate hoùa ion canxi cuûa hydroxyapatite, thuùc ñaåy söï daùn dính hoùa hoïc.[101]
Ngoaøi ra, caùc nhoùm carboxylic cuûa acid polyalkenoic (nhö ôû RelyX Unicem, 3M ESPE) taïo ra
caùc lieân keát ion vôùi canxi trong hydroxyapatite, coù aûnh höôûng tích cöïc ñeán lieân keát hoùa
hoïc.[102]
Xi maêng nhöïa self-adhesive coù khaû naêng hoøa tan moät phaàn lôùp muøn ngaø maø khoâng loaïi boû
nuùt muøn (smear plug) beân trong oáng ngaø.[103] Lôùp muøn ngaø daøy coù aûnh höôûng tieâu cöïc ñeán
ñoä beàn lieân keát cuûa xi maêng self-adhesive, do lieân keát hoùa hoïc ñaït ñöôïc vôùi hydroxyapatite.
Etching ngaø vôùi acid phosphoric tröôùc khi gaén xi maêng self-adhesive laø baát lôïi ñoái vôùi ñoä beàn
lieân keát vaø phaûi ñöôïc traùnh.[98,104] Ngöôïc laïi, aùp duïng caùc taùc nhaân acid yeáuï nhö acid
polyacrylic 25% (gioáng nhö conditioner ngaø söû duïng ñoái vôùi GIC), coù theå loaïi boû caùc maûnh
muøn ngaø lieân keát loûng leõo treân beà maët, do ñoù caûi thieän söï daùn dính.[105,106] Tuy nhieân, taùc
duïng cuûa conditioner acid yeáu treân treân xi maêng nhöïa self-adhesive phaûi ñöôïc xaùc nhaän treân
laâm saøng. Xöû lyù tröôùc men R vôùi acid maïnh nhö acid phosphoric 35%, raát ñöôïc khuyeán
caùo.[111,104]
Haàu heát caùc xi maêng nhöïa self-adhesive ñeàu coù ñoä beàn lieân keát thaáp hôn xi maêng nhöïa
etch-and-rinse hoaëc xi maêng nhöïa 10-MDP self-etch.[107,108] Ngoaïi tröø RelyX Unicem, haàu
heát caùc xi maêng nhöïa self-adhesive duy trì pH thaáp trong moät thôøi gian daøi sau khi ñoâng, ñieàu
naøy coù theå aûnh höôûng khoâng toát ñeán söï lieân keát.[100]
Trong luùc gaén, xi maêng nhöïa self-adhesive phaûi ñöôïc ñaët döôùi aùp löïc ñeå ñaûm baûo söï tieáp
xuùc toái ña cuûa xi maêng vôùi ngaø.[99] AÙp löïc gaén khoâng ñuû daãn ñeán thieáu söï tieáp xuùc giöõa nhöïa
vaø moâ R, daãn ñeán khít saùt keùm hoaëc ñoä beàn lieân keát keùm.[98,109]
Söï thoaùi hoùa do nöôùc (water degradation) vaãn laø 1 vaán ñeà ñoái vôùi xi maêng nhöïa self-
adhesive. Söï thaám dòch trong giai ñoaïn ñoâng ban ñaàu laøm hö hoûng chaát löôïng daùn dính cuûa xi
maêng. [110]
Caùc baùo caùo veà söï nhaïy caûm vôùi laïnh giaûm ñi sau khi gaén vôùi nhöõng vaät lieäu naøy ñaõ ñöôïc
ghi nhaän, trong khi caùc nghieân cöùu khaùc cho thaáy khoâng coù söï khaùc bieät giöõa SAC vaø xi maêng
total etch.[7,33,34] Powers [7] nghieân cöùu Unicem (3M ESPE) trong giai ñoaïn 4 naêm ôû hôn
4.400 phuïc hình, vôùi 1.560 phuïc hình ñöôïc taùi khaùm. < 1.8 % caùc R ñöôïc phuïc hình coù söï nhaïy
caûm thænh thoaûng vôùi nhieät ñoä, trong khi söï ñoåi maøu (xaùm) ôû ñöôøng vieàn (marginal staining)
ñöôïc thaáy ôû 4.2 % caùc tröôøng hôïp.
Caùc nghieân cöùu gaàn ñaây cho thaáy ñoä beàn lieân keát cuûa xi maêng nhöïa töï daùn (RelyX
Unicem, 3M ESPE) vaãn khoâng bò thay ñoåi khi xi maêng gaén taïm ñöôïc söû duïng tröôùc ñoù.[78],
[79]
Hình 10: Xi maêng töï daùn RelyXTM
U200 Automix vaø Clicker (3M ESPE).

21. 21
Xöû lyù beà maët söù tröôùc khi gaén xi maêng nhöïa:
Moät thao taùc ñoâi khi bò boû qua nhöng raát quan troïng.
Tuøy vaøo thaønh phaàn vaø ñoä beàn cuûa vaät lieäu söù maø tuøy choïn (Options) coù theå laø: etching hoaëc
thoåi caùt hoaëc söû duïng kyõ thuaät Rocatec/Cojet technique (3M ESPE).
Xoi moøn (Etching):
Chæ hieäu quaû ñoái vôùi vaät lieäu coù chöùa silica (söù tröôøng thaïch, söù lithium disilicate vaø söù
leucite). Xoi moøn chính xaùc vaø ñuùng thôøi gian ñeå traùnh xoi moøn quaù möùc vaø laøm giaûm lieân keát
giöõa xi maêng vaø söù.[24] Thôøi gian xoi moøn (20 giaây -2 phuùt) tuøy vaøo moãi loaïi söù.
Ñoái vôùi söù lithium disilicate (Empress materials): etching 20 giaây vôùi HF 5% ñöôïc khuyeán caùo
bôûi nhaø saûn xuaát (Ivoclar) vaø caùc nghieân cöùu.[25]
Hình 11: Maët trong phuïc hình söù ñöôïc xoi moøn vôùi acid hydrofluoric (HF).
Thoåi caùt (Sandblasting):
Thoåi caùt hoaëc xöû lyù baèng heä thoáng Rocatec (3M ESPE) ñöôïc chæ ñònh ôû vaät lieäu söù coù ñoä beàn
cao nhö Procera All Ceram (Nobel Biocare), Cercon (Dentsply) hay LAVA (3M ESPE). Ñoái
vôùi vaät lieäu laøm söôøn ñoä beàn cao (high-strength core materials), phun nheï caùc haït alumina <
50m trong thôøi gian ngaén (5 giaây) ñöôïc khuyeán caùo. Thoåi caùt khoâng ñöôïc khuyeán caùo ñoái
vôùi söù coù ñoä beàn thaáp do coù theå laøm yeáu phuïc hình.
Söû duïng heä thoáng Rocatec Soft hoaëc heä thoáng Cojet Sand: phöông phaùp hieäu quaû ñeå laøm taêng
söï daùn dính ñoái vôùi söôøn alumina,[26] söù tröôøng thaïch [27] vaø söôøn söù zirconia.[28] Maët trong
cuûa phuïc hình söù ñöôïc phuû bôûi caùc haït silica kích thöôùc 30- hoaëc 110-micron (caùc haït naøy
ñöôïc phuû alumina) (Hình 13).[29] Silane sau ñoù ñöôïc aùp duïng ñoái vôùi lôùp naøy vaø ñöôïc laøm
khoâ hoaøn toaøn. Silane lieân keát silica phuû treân söù, vaø lieân keát vôùi xi maêng nhöïa. Baèng cô cheá
naøy, phuïc hình söù ñoä beàn cao khoâng chöùa silica ñöôïc daùn dính vôùi R.
Khoâng xöû lyù Xöû lyù
Hình 12: AÙp duïng Cojet Sand trong 15 giaây ôû söù khoâng chöùa silica (Cercon).

22. 22
Baûng 7: Moät soá saûn phaåm xi maêng nhöïa
Loaïi Saûn phaåm Truøng hôïp Heä thoáng adhesive Nhaø saûn xuaát
Total-etch
RelyX ARC Löôõng Adper Single Bond Plus 3M ESPE
RelyX Veneer Cement Quang Adper Single Bond Plus 3M ESPE
NX3 Nexus Third
Generation
Löôõng/quang OptiBond Solo Plus Kerr
Calibra Löôõng/quang Prime & Bond NT Dentsply
C&B Cement Hoùa One-Step Plus or
All-Bond 3
Bisco
Choice 2 Veneer Cement Quang One-Step Plus
All-Bond 3
Bisco
Duo-Link Löôõng One-Step Plus
All-Bond 3
Bisco
Variolink II Löôõng Excite F DSC
Syntac Classic
Ivoclar Vivadent
Variolink Veneer Quang Syntac Classic
Excite F
Ivoclar Vivadent
Duo Cement Plus Löôõng One Coat Bond Coltene/Whaledent
Self-etch
RelyX ARC Löôõng Adper Easy Bond 3M ESPE
NX3 Nexus Third
Generation
Löôõng/quang OptiBond All-In-One
OptiBond XTR
Kerr
Clearfil Esthetic Cement Löôõng Clearfil DC Bond Kuraray
Panavia 21 Hoùa ED primer Kuraray
Panavia F 2.0 Löôõng ED primer II Kuraray
C&B Cement Hoùa All-Bond SE Bisco
Duo-Link Löôõng All-Bond SE Bisco
Multilink Automix Hoùa Multilink Primer Ivoclar Vivadent
ParaCem Universal DC Löôõng ParaBond Coltene/Whaledent
Self-adhesive
RelyX Unicem 2 Automix Löôõng - 3M ESPE
Maxcem Elite Löôõng - Kerr
Clearfil SA Cement Löôõng - Kuraray
BisCem Löôõng - Bisco
SpeedCem Hoùa/ quang - Ivoclar Vivadent

23. 23
Baûng 8: Chæ ñònh cuûa caùc loaïi xi maêng gaén.
Phuïc hình ZnPO4 PC GIC RMGIC XM nhöïa
Maõo KL, maõo söù-KL ✓ ✓ ✓ ✓ ✓
Maõo söù eùp, inlay, veneer söù, caàu R
daùn
✗ ✗ ✗ ✗ ✓
Beänh nhaân coù tieàn söû nhaïy caûm R
sau ñieàu trò
- ✓ - - ✗
Caàu/maõo vôùi söï löu giöõ keùm ✗ ✗ ✗ ✗ ✓
Choát vaø cuøi giaû ñuùc ✓ ✗ ✓ ✓ ✓
KL: kim loaïi XM: xi maêng ✓: chæ ñònh ✗: khoâng chæ ñònh.
Nguoàn: Ramaraju SD, Krishna RA, Ramaraju VA, Raju M. A Review of Conventional and
Contemporary Luting Agents Used in Dentistry. American Journal of Materials Science and
Engineering, 2014, 2(3), 28-35.
Baûng 9: Caùc tính chaát cuûa xi maêng gaén [1,2,3,8,10]
XM gaén
Sinh hoïc
(kích
thích tuûy)
Hoùa hoïc Löu bieán hoïc Vaät lyù
pH Ñoä tan/
nöôùc ôû
24h (%)
WT
(ph)
ST
(ph)
FT
(m)
CS
(MPa)
TS
(MPa)
MOE
(GPa)
BSD
(MPa)2 ph 24h
Phosphate keõm Naëng 2.14 6 0.2 max 3-6 5-9 ≤ 25 103.4 5-7 13 0
Polycarboxylate
keõm
Nheï 3.42 7 0.06 2.5-
3.5
6-9 25-48 55-90 8-12 4-5 2.1
GIC Nheï 2.33 5.68 0.4-1.5 2-4 6-9 22-24 90-220 6-7 8-11 3-5
RMGIC Nheï 3-5 0.07-0.4 2-4 5-6 10-22 85-126 13-24 2.5-7.8
10-12
14-20*
Compomer Thaáp 3 - 100 - 3.6 18-24*
Composite resin
Trung
bình
0.13 4-5 13-20
180-
265
34-37 4.4-6.5 18-30*
Adhesive resin
Trung
bình
- - > 25 52-224 37-41 1.2-10.7 -
WT (working time): thôøi gian laøm vieäc. ST (setting time): thôøi gian ñoâng.
FT (film thickness): ñoä daøy maøng. CS (compressive strength): ñoä beàn neùn.
TS (tensile strength): ñoä beàn caêng. MOE (modulus of elasticity): moâ ñun ñaøn hoài.
BSD (Bond strength to dentin): ñoä beàn lieân keát vôùi ngaø.
*: coù bonding agent.

24. 24
Baûng 10: Öu ñieåm vaø nhöôïc ñieåm cuûa caùc xi maêng gaén [1,2,3,10]
Xi maêng Öu ñieåm Nhöôïc ñieåm
ZnPO4
Ñoä beàn neùn toát.
Ñoä daøy maøng ñuû (25m).
Thôøi gian laøm vieäc thích hôïp.
Coù theå söû duïng ôû vuøng chòu löïc nhai lôùn
hoaëc caàu R daøi.
Tính acid cao.
Ñoä beàn caêng thaáp.
Khoâng coù lieân keát hoùa hoïc vôùi R.
Tan trong dòch mieäng.
Khoâng coù tính khaùng khuaån.
PC keõm
Töông hôïp sinh hoïc vôùi tuûy.
Ít tan trong nöôùc.
Daïng chaûy loûng.
Ñoä beàn caêng thuaän lôïi.
Lieân keát hoùa hoïc vôùi R.
Khoâng ñeà khaùng vôùi söï hoøa tan cuûa
acid.
Khoù thao taùc.
Bieán daïng döôùi taùc duïng cuûa löïc nhai.
GIC
Khaùng saâu R. Phoùng thích vaø haáp thu
fluoride töø moâi tröôøng mieäng.
Heä soá giaõn nôû do nhieät töông töï R.
Trong.
Ñeà khaùng vôùi söï hoøa tan cuûa acid.
Ñoä daøy maøng thaáp, duy trì ñöôïc ñoä nhôùt
khoâng ñoåi trong moät thôøi gian ngaén sau
troän giuùp gaén phuïc hình deã hôn.
Lieân keát hoùa hoïc vôùi R.
Söï ñoâng ban ñaàu chaäm.
Nhaïy caûm vôùi söï nhieãm aåm sôùm vaø söï
maát nöôùc.
Moâ ñun ñaøn hoài thaáp hôn XM phosphate
keõm, vì vaäy coù khaû naêng bò bieán daïng
ñaøn hoài ôû vuøng chòu löïc nhai lôùn.
EÂ buoát R sau gaén do pH ban ñaàu thaáp.
Khaùng moøn keùm.
RMGIC
Ñoä beàn (neùn, caêng vaø uoán) ñöôïc caûi thieän
ñaùng keå.
Ít nhaïy caûm hôn vôùi söï nhieãm nöôùc ban
ñaàu vaø söï maát nöôùc trong luùc ñoâng.
Ít tan hôn GIC. Deã thao taùc.
Ñoä daøy maøng ñuû thaáp.
Phoùng thích fluoride töông töï GIC.
Söï truøng hôïp khoâng bò aûnh höôûng ñaùng keå
bôûi vaät lieäu gaén taïm chöùa eugenol mieãn
laø xi maêng taïm ñöôïc loaïi boû hoaøn toaøn.
EÂ buoát sau gaén toái thieåu.
Ñoä beàn lieân keát vôùi ngaø aåm cao (14MPa).
Co khi ñoâng cöùng.
Haáp thu nöôùc nhieàu do söï hieän dieän cuûa
HEMA.
Maëc duø hieám, nhöng coù theå gaây dò öùng
do caùc monomer töï do.
Khoái xi maêng raát cöùng vaø khoù loaïi boû.

25. 25
Xi maêng
nhöïa
Ñoä beàn neùn vaø ñoä beàn caêng toát hôn.
Ñoä tan raát thaáp.
Lieân keát vi cô hoïc vôùi beà maët men, ngaø
ñöôïc söûa soaïn, hôïp kim vaø söù.
Coù nhieàu maøu saéc vaø ñoä trong.
Gaây kích thích tuûy ôû möùc naëng.
Ñoä daøy maøng lôùn.
Hôû bôø do söï co khi truøng hôïp.
Khoâng coù tính khaùng saâu R.
Moâ ñun ñaøn hoài thaáp vì vaäy khoâng theå
naâng ñôõ cho caàu R daøi.
Khoâng coù lieân keát hoùa hoïc vôùi R.
Khoù loaïi boû xi maêng thöøa ñaõ cöùng.
Xi maêng gaén taïm chöùa eugenol laøm öùc
cheá söï truøng hôïp hoaøn toaøn cuûa nhöïa.
Baûng 11: moät soá xi maêng gaén treân thò tröôøng
Söï töông taùc Loaïi xi maêng Teân thöông maïi (nhaø saûn xuaát)
Cô hoïc Phosphate keõm HY-Bond Zinc Phosphate (Shofu, USA).
Hoùa hoïc
Polycarboxylate keõm
Durelon (3M ESPE, USA).
HY-Bond Polycarboxylate (Shofu).
GIC
Ketac Cem (3M ESPE).
GC FujiCEM (GC America, USA).
RMGIC
RelyX Luting (3M ESPE).
RelyX Luting Plus (3M ESPE).
GC Fuji PLUS (GC America).
Xi maêng nhöïa self-adhesive
RelyX Unicem 2 (3M ESPE).
Maxcem Elite (Kerr, USA).
Biscem (Bisco, USA).
SpeedCem (Ivoclar Vivadent, Liechtenstein).
Vi cô hoïc
Composite hoùa truøng hôïp
Panavia 21 (Kuraray, Japan).
C&B Cement (Bisco).
Composite quang truøng hôïp
Variolink Veneer (Ivoclar Vivadent).
Choice 2 (Bisco).
RelyX Veneer (3M ESPE).
Composite löôõng truøng hôïp
Panavia F 2.0 (Kuraray).
RelyX ARC (3M ESPE).
NX3 (Kerr).
Multilink Automix (Ivoclar Vivadent).
Variolink II (Ivoclar Vivadent).
Calibra (Dentsply).
Duo-Link (Bisco).

26. 26
Keát luaän
Öu vaø khuyeát ñieåm cuûa caùc loaïi xi maêng gaén khaùc nhau ñaõ ñöôïc thaûo luaän, vaø coù theå keát luaän
raèng khoâng coù moät vaät lieäu naøo laø hoaøn haûo. Söï löïa choïn xi maêng gaén neân döïa vaøo kieán thöùc
caên baûn veà caùc vaät lieäu coù saün, loaïi phuïc hình ñöôïc gaén, caùc yeâu caàu cuûa beänh nhaân, chuyeân
moân vaø kinh nghieäm cuûa baùc só. Vôùi tình traïng quaù nhieàu xi maêng gaén môùi traøn ngaäp treân thò
tröôøng, baùc só laâm saøng phaûi coù kieán thöùc ñaày ñuû ñeå giuùp choïn löïa vaät lieäu cho moãi tình huoáng
laâm saøng.
Taøi lieäu tham khaûo:
1. Anusavice KJ. Phillip’s Science of Dental Materials, WB Saunders Co., Philadelphia, 2003,
11th Edition, 443-493.
2. Rama Krishna Alla. Dental Materials Science, Jaypee Brothers Medical Publishers Pvt
Limited, New Delhi, India, 2013, 1st Edition, 91-125.
3. Sakaguchi RL, Powers JM. Craig’s Restorative Dental Materials, Elsevier, Mosby,
Philadelphia, 2011, 12th
Edition, 327-348.
4. Smith DC. A new dental cement. Br. Dent. J, 124(9), 381-384, Nov 1968.
5. McCabe JF, Angus W.G. Walls. Applied Dental Materials, Blackwell publishing company,
UK, 2008, 9th Edition, 273-287.
6. Ferrance JF. Materials in Dentistry: Principles and Applications. Lippincott Williams and
Wilkins, Philadelphia, 2nd edition, 2001, 59-116.
7. Powers JM. Self-adhesive resin cements: characteristics, properties, and manipulation.
Functional Esthetics & Restorative Dentistry. 2008;1:34–6.
8. RG Craig, JM Powers. Restorative dental materials, 11th ed. St Louis:Mosby. 2002:594–
634.
9. TE Donovan, GC Cho. Contemporary evaluation of dental cements. Compend Contin Educ
Dent. 1999;20(3):197–219.
10. O'Brien WJ. Dental materials and their selection, 3rd ed. Chicago:
Quintessence. 2002:133–155.
11. AD Wilson, JW Nicholson. Acid-base cements, their biomedical and industrial
applications. New York:Cambridge University Press. 1993:1–383.
12. EE Hill, B Rubel. Vital tooth cleaning for cementation of indirect restorations: a
review. Gen Dent. 2009;57:392–395.
13. GJ Mount. An atlas of glass-ionomer cements: a clinicians guide, 3rd ed. New York:Martin
Duntiz. 2002:1–73.
14. AM Diaz-Arnold, MA Vargas, DR Haselton. Current status of luting agents for fixed
prosthodontics. J Prosthet Dent. 1999;81(2):135–141.
15. RW Phillips, ML Swartz, RD Norman. Materials for the practicing dentist. St
Louis:Mosby. 1969:53–54.
16. TA Pegoraro, NR da Silva, RM Carvalho. Cements for use in esthetic dentistry. Dent Clin
North Am. 2007;51:453–471.

27. 27
17. GJ Christensen. Reducing the confusion about resin cements. Clin Rep. 2008;1:1–3.
18. D McComb. Adhesive luting cements – classes, criteria, and usage. Compend Contin Educ
Dent. 1996;17:759–773.
19. CS Petrie, JD Eick, K Williams, P Spencer. A comparison of three alloy surface treatments
for resin-bonded prostheses. J Prosthodont. 2001;10:217–223.
20. Rosensteil SF, et al. Dental luting agents: a review of the current literature. J Prosthet
Dent. 1998;80:280.
21. Rosensteil SF, Rashid RG. Post cementation hypersensitivity: scientific data versus
dentists’ perceptions. J Prosthodont. 2003;12:73.
22. El-Mowafy O. The use of resin cements in restorative dentistry to overcome retention
problems. J Can Dent Assoc. 2001;67:97–102.
23. Kendzoir GM, Leinfelder KF. Characteristics of zinc phosphate cements mixed at sub-zero
temperatures [Abstract no.134]. J Dent Res. 1976;55(Special Issue B):B95.
24. Alex G. Preparing porcelain surfaces for optimal bonding. Functional Esthetics and
Restorative Dentistry. 2008;1:38–46.
25. Pisani-Proenca J, Erhardt MC, Valandro LF, et al. Influence of ceramic surface
conditioning and resin cements on microtensile bond strength to a glass ceramic. J Prosthet
Dent. 2006;96;412–7.
26. Blatz MB, Sadan A, Blatz U. The effect of silica coating followed by an application of
silane significantly improves the resin cement bond to the intaglio surface of Procera
AllCeram restorations. Quint Int. 2003 Jul–Aug;34(7):542–7.
27. Pelogia F, Valandro LF, Brigagao V, Neisser MP, Bottino MA. Resin microtensile bond
strength to feldspathic ceramic: hydrofluoric acid etching vs. tribochemical silica coating.
Int J Prosthodont. 2007 Sep–Oct;20(5):532–4.
28. Atsu SS, Kilicarslan MA, Kucukesmen HC, Aka PS. Effect of zirconium-oxide ceramic
surface treatments on the bond strength to adhesive resin. J Prosthet Dent. 2006
Jun;95(6):430–6.
29. 3M ESPE. Rocatec bonding. Scientific product profile. 3M ESPE: 12/2001.
30. El-Mowafy OM, Fenton AH, Forrester N, Milenkovic M. Retention of metal ceramic
crowns cemented with resin cements: effects of preparation taper and height. J Prosthet
Dent. 1996;76(5):524–9.
31. Cakir D, Prentice TE, Ramp L, Burgess JO. Retention of zirconia crowns bonded with
seven adhesive cements. J Dent Research (AADR Abst # 0842), 2008.
32. Hess D, et al. Tensile bond of cemented fiber posts. J Dent Res. 2008;(AADR Abst #
0374).
33. Stanford C, Dawson D, Geraldeli S, Wefel JS, Timmons S, et al. Three-year follow-up
outcomes of bonded ceramic posterior restorations. J Dent Res. 2008;(Abst # 0540).
34. Robles AA, Yaman P, Dennison JB, Neiva GF, Razzoog ME. Allceramic restorations luted
with a self-etching adhesive: two-year report. J Dent Res. 2008;(AADR Abst # 0671).
35. P Baldissara, G Comin, F Martone, R Scotti. Comparative study of the marginal leakage of
six cements in fixed provisional crowns. J Prosthet Dent. 1998;80:417–422.

28. 28
36. EE Hill. Dental cements for definitive luting: a review and practical clinical
considerations. Dent Clin North Am. 2007;51:643–658.
37. SF Rosenstiel, MF Land, BJ Crispin. Dental luting agents: a review of the current
literature. J Prosthet Dent. 1998;80(3):280–301.
38. Combe EC. Notes on dental materials, Longman Group Limited, 1986 5th edition.
39. Ebru SUMER, Yalcin DEGER, Contemporary Permanent Luting Agents used in Dentistry:
A Literature Review, Int Dent Res, 1(1), 26-31, 2011.
40. Gosavi SS, Gosavi SY, Alla RK, Local and Systemic Effects of Unpolymerised
Monomers, Dent Res J, 7(2), 82-87, Summer-Autumn 2010.
41. Bowen RL, Properties of a silica-reinforced polymer for dental restorations, J Am Dent
Assoc, 66, 57-64, Jan 1963.
42. Ravi RK, Alla RK, Shammas M, Devarhubli A, Dental Composties – A Versatile
Restorative material: An Overview, Ind J Dent Sci, 5(5), 111-115, Dec 2013.
43. Pameijer, A Review of luting agents, Int J Dent, 2012: 1-7. Article ID 752861.
44. Wang XY, Yap AU, Ngo HC, Effect of early water exposure on the strength of glass
ionomer restoratives, Oper Dent, 31(5), 584-589, Sep-Oct2006.
45. Ravi RK, Alla RK, Shammas M, Ramesh KSV, Non-Carious lesions due to tooth surface
loss: A Review, Dental Era – A Journal of Dentistry, 3(3), 35-40, Jul-Sept 2013.
46. Timothy WF (1916) The Dental Review. Our present cements with special reference to
those containing copper, vol XXX, No. 8, Chicago, pp 691–704
47. Overman PR. Biofilm: a new view of plaque. J Contemp Dent Pract. 2000;1(3):1–8.
48. Anderson JN, Paffenbarger GC. Properties of silicophosphate cements. D
Progress. 1962;2:72–75.
49. Hembree JH, George TA, Hembree ME. Film thickness of cements beneath complete
crowns. J Prosthet Dent. 1978;39:533–535.
50. Smith DC. Development of glass-ionomer cement systems. Biomaterials. 1998;19(6):467–
478.
51. Luckie S. Oxide of zinc and eugenol. Items D Int. 1898;20(July):490–491.
52. Weiss MB. Improved zinc oxide-eugenol cement. Illinois D J. 1958;27(4):261–271.
53. Roland N, Kutscher AH, Ayres HD. Effect of dicalcium phosphate on the crushing strength
of zinc-oxide eugenol cement. New York State D J. 1959;25(2):84–86.
54. Brauer GM, Simon L, Sangermano L. Improved zinc oxide-eugenol type cements. J Dent
Res. 1962;41(5):1096–1102.
55. Brauer GM, McLaughin R, Huget EF. Aluminium oxide as reinforcing agent for zinc-oxide
eugenol-o-ethoxybenzoic acid cements. J Dent Res. 1968;47(4):622–628.
56. Brauer GM. A review of zinc-oxide eugenol type filling materials and cements. Rev Belge
Med Dent. 1965;20(3):323–364.
57. Mesu FP, Reedijk T. Degradation of luting cements measured in vitro and in vivo. J Dent
Res. 1983;62:1236–1240.
58. Smith DC. Dental cements. Current status and future prospects. Dent Clin North
Am. 1983;6(3):763–793.

29. 29
59. Rosentiel SF, Land MF, Crispin BJ. Dental luting agents: a review of the current
literature. J Prosthet Dent. 1998;80(3):280–301.
60. Oilo G. Luting cements: a review and comparison. Int Dent J. 1991;41:81–88.
61. McLean JW, Nicholson JW, Wilson AD. Proposed nomenclature for glass-ionomer dental
cements and related materials. Quintessence Int. 1994;25(9):587–589.
62. Longworth R. The structure and properties of ionomers. In: Wilson AD, Prosser HJ,
editors. Developments in ionic polymers-1. Barking: Applied Science Publishers; 1983.
63. McLean JW. Glass-ionomer cements. Br Dent J. 1988;164:293–300.
64. Um CM, Oilo G. The effect of early water contact on glass-ionomer cements. Quitessence
Int. 1992;23:209–214.
65. Mojon P, Kaltio R, Feduik D, Hawbolt EB, MacEntee MI. Short-term contamination of
luting cements by water and saliva. Dent Mater. 1996;12:83–87.
66. Ogimoto T, Ogawa T. Simple and sure protection of crown margins from moisture in
cementation. J Prosthet Dent. 1997;78:225.
67. Hornsby PR. Dimensional stability of glass-ionomer cements. J Chem Tech
Biotechnol. 1980;30:595–601.
68. Shillingburg HT, Hobo S, Whitsett LD, Jacobi R, Brackett SE. Fundamentals of fixed
prosthodontics.3. Chicago: Quintessence Publishing Co Inc; 1997. pp. 385–415.
69. Mitchem JC, Gronas DG. Clinical evaluation of cement solubility. J Prosthet
Dent. 1978;40:453.
70. Diaz-Arnold AM, Vargas MA, Haselton DR. Current status of luting agents for fixed
prosthodontics. J Prosthet Dent. 1999;81(2):135–141.
71. Christensen RP, Christensen GJ. Resin reinforced glass ionomer (RRGI) cements, all-
ceramic crown fracture. Clin Res Assoc Newsl. 1996;20(11):3.
72. Johnson GH, Hazelton LR, Bales DJ, et al. The effect of resin-based sealer on crown
retention for three types of cement. J Prosthet Dent. 2004;91(5):428–435.
73. Meyer JM, Cattani-Lorente MA, Dupuis V. Compomers-between glass-ionomer cements
and composites. Biomaterials. 1998;19(6):529–539.
74. Mount GJ. An atlas of glass-ionomer cements, a clinicians guide. 3. New York: Martin
Dunitz; 2002. pp. 1–73.
75. Richard van N. Introduction to dental materials. London: Mosby; 2002. pp. 257–278.
76. Tjan AHL, Tao L. Seating and retention of complete crowns with a new adhesive resin
cement. J Prosthet Dent. 1992;67(4):478–483.
77. Ertugrul HZ, Ismail YH. An in vitro comparison of cast metal dowel retention using various
luting agents and tensile loading. J Prosthet Dent. 2005;93(5):446–452.
78. Sailer I, Oendra AE, Stawarczyk B, Hammerle CH. The effects of desensitizing resin,
resin sealing, and provisional cement on the bond strength of dentin luted with
selfadhesive and conventional resincements. Journal of Prosthetic Dentistry. 2012; 107:
252-260.

30. 30
79. Bagis B, Bagis YH, Hasanreisoglu U. Bonding effectiveness of a selfadhesive resin-based
luting cement to dentin after provisional cement contamination. Journal of Adhesive
Dentistry. 2011; 13: 543-550.
80.Ladha K, Verma M. Conventional and contemporary luting cements: an overview. Journal
of Indian Prosthodontic Society. 2010; 10: 79-88.
81. Sillas Duarte, Neimar Sartori, Avishai Sadan, Jin-Ho Phark. Adhesive Resin Cements for
Bonding Esthetic Restorations: A Review. Quintessence of Dental Technology,
2011;34:40-66.
82. Hashimoto M, Tay FR, Svizero NR, et al. The effects of common errors on sealing ability
of total-etch adhesives. Dent Mater 2006;22:560–568.
83. Hashimoto M, Sano H, Yoshida E, et al. Effects of multiple adhesive coatings on dentin
bonding. Oper Dent 2004;29:416–423.
84. Yiu CK, Pashley EL, Hiraishi N, et al. Solvent and water retention in dental adhesive
blends after evaporation. Biomaterials 2005;26:6863–6872.
85. Ikeda T, De Munck J, Shirai K, et al. Effect of evaporation of primer components on
ultimate tensile strengths of primer-adhesive mixture. Dent Mater 2005;21:1051–1058.
86. Tay FR, Frankenberger R, Krejci I, et al. Single-bottle adhesives behave as permeable
membranes after polymerization. I. In vivo evidence. J Dent 2004;32:611–621.
87. Chersoni S, Acquaviva GL, Prati C, et al. In vivo fluid movement through dentin adhesives
in endodontically treated teeth. J Dent Res 2005;84:223–227.
88. Van Meerbeek B, Yoshihara K, Yoshida Y, Mine A, J de M, K L VL. State of the art of
self-etch adhesives. Dent Mater 2011;27:17–28.
89. Van Landuyt KL, Mine A, De Munck J, et al. Are one-step adhesives easier to use and
better performing? Multifactorial assessment assessment of contemporary one-step self-
etching adhesives. J Adhes Dent 2009;11:175–190.
90. Perdigao J, Dutra-Correa M, Anauate-Netto C, et al. Two-year clinical evaluation of self-
etching adhesives in posterior restorations. J Adhes Dent 2009;11:149–159.
91. Peumans M, Kanumilli P, De Munck J, Van Landuyt K, Lambrechts P, Van Meerbeek B.
Clinical effectiveness of contemporary adhesives: A systematic review of current clinical
trials. Dent Mater 2005;21:864–881.
92. Sarr M, Kane AW, Vreven J, et al. Microtensile bond strength and interfacial
characterization of 11 contemporary adhesives bonded to bur-cut dentin. Oper Dent
2010;35:94–104.
93. Van Landuyt KL, De Munck J, Mine A, Cardoso MV, Peumans M, Van Meerbeek B.
Filler debonding & subhybrid-layer failures in self-etch adhesives. J Dent Res
2010;89:1045–1050.
94. Hashimoto M, Ito S, Tay FR, et al. Fluid movement across the resin-dentin interface during
and after bonding. J Dent Res 2004;83:843–848.
95. Tay FR, Pashley DH, Garcia-Godoy F, Yiu CK. Single-step, selfetch adhesives behave as
permeable membranes after polymerization. Part II. Silver tracer penetration evidence.
Am J Dent 2004;17:315–322.

31. 31
96. Tay FR, Pashley DH, Suh BI, Carvalho RM, Itthagarun A. Single-step adhesives are
permeable membranes. J Dent 2002;30:371–382.
97. Carvalho RM, Pegoraro TA, Tay FR, Pegoraro LF, Silva NR, Pashley DH. Adhesive
permeability affects coupling of resin cements that utilise self-etching primers to dentine. J
Dent 2004;32:55–65.
98. De Munck J, Vargas M, Van Landuyt K, Hikita K, Lambrechts P, Van Meerbeek B.
Bonding of an auto-adhesive luting material to enamel and dentin. Dent Mater
2004;20:963–971.
99. Goracci C, Cury AH, Cantoro A, Papacchini F, Tay FR, Ferrari M. Microtensile bond
strength and interfacial properties of self-etching and self-adhesive resin cements used to
lute composite onlays under different seating forces. J Adhes Dent 2006;8:327–335.
100. Han L, Okamoto A, Fukushima M, Okiji T. Evaluation of physical properties and surface
degradation of self-adhesive resin cements. Dent Mater J 2007;26:906–914.
101. Gerth HU, Dammaschke T, Zuchner H, Schafer E. Chemical analysis and bonding
reaction of RelyX Unicem and Bifix composites—A comparative study. Dent Mater
2006;22:934–941.
102. Fukuda R, Yoshida Y, Nakayama Y, et al. Bonding efficacy of polyalkenoic acids to
hydroxyapatite, enamel and dentin. Biomaterials 2003;24:1861–1867.
103. Al-Assaf K, Chakmakchi M, Palaghias G, Karanika-Kouma A, Eliades G. Interfacial
characteristics of adhesive luting resins and composites with dentine. Dent Mater
2007;23:829–839.
104. Hikita K, Van Meerbeek B, De Munck J, et al. Bonding effectiveness of adhesive luting
agents to enamel and dentin. Dent Mater 2007;23:71–80.
105. Pavan S, dos Santos PH, Berger S, Bedran-Russo AK. The effect of dentin pretreatment
on the microtensile bond strength of self-adhesive resin cements. J Prosthet Dent
2010;104:258–264.
106. Monticelli F, Osorio R, Mazzitelli C, Ferrari M, Toledano M. Limited
decalcification/diffusion of self-adhesive cements into dentin. J Dent Res 2008;87:974–
979.
107. Sarr M, Mine A, De Munck J, et al. Immediate bonding effectiveness of contemporary
composite cements to dentin. Clin Oral Investig 2010;14:569–577.
108. Viotti RG, Kasaz A, Pena CE, Alexandre RS, Arrais CA, Reis AF. Microtensile bond
strength of new self-adhesive luting agents and conventional multistep systems. J Prosthet
Dent 2009;102:306–312.
109. Escribano N, de la Macorra JC. Microtensile bond strength of self-adhesive luting
cements to ceramic. J Adhes Dent 2006;8:337–341.
110. Hiraishi N, Yiu CK, King NM, Tay FR. Effect of pulpal pressure on the microtensile bond
strength of luting resin cements to human dentin. Dent Mater 2009;25:58–66.
111. Duarte S, Jr, Botta AC, Meire M, Sadan A. Microtensile bond strengths and scanning
electron microscopic evaluation of self-adhesive and self-etch resin cements to intact and
etched enamel. J Prosthet Dent 2008;100:203–210.