уушигны сүрьеэ

1. Уушигны сүрьеэ
Насанд хүрэгчдийн тасаг
2015
Б.Халиунаа

2.  Сүрьеэ (англ. Tuberculosis) нь Mycobacterium tuberculosis,
M.bovis, M.africanum нянгаар үүсгэгддэг, янз бүрийн эрхтэн,
ялангуяа уушгинд үрэвслийн голомт үүсгэдэг амьсгалын
замаар тархдаг нийгмийн халдварт өвчин юм
TUBERCULOSIS (TB)
Pathogenesis of Tuberculosis
Introduction Etiology Epidemiology Pathophysiology Clinical features Diagnosis Treatment

3.  ДЭМБ судалгаагаар 3 хүн тутмын нэг нь сүрьеэгийн нянгаар
халдварлагдсан байдаг. (WHO, 2008)
 Дэлхий нийтийн нас баралтын шалтгааны 7%-г эзэлж байна.
 АНУ-д, ойролцоогоор 13 сая хүн сүрьеэгийн нууц халдвартай/
positive skin test / боловч эмнэлзүйн шинж тэмдэггүй байдаг.
Тархвар зүй
Introduction Etiology Epidemiology Pathophysiology Clinical features Diagnosis Treatment
Pathogenesis of Tuberculosis

4.  Дэлхийд жил бүр 8 сая орчим хүн шинээр сүрьеэгээр өвчилж
байна.
 Жил бүр сүрьеэгийн улмаас 2 сая хүн нас барж байна.
 Сүрьегээр өвдөх эрсдэл ДОХ-н вирусын халдвар авсан
хүмүүст тархмал байна.
Тархвар зүй
Introduction Etiology Epidemiology Pathophysiology Clinical features Diagnosis Treatment
Pathogenesis of Tuberculosis

5.  Бага орлоготой хүмүүс
 Давчуу зайд олуулаа амьдардаг байх
 ДОХ-н халдвартай зэрэг дархлаа суларсан хүмүүс
 Дархлаа дарангуйлах эмчилгээ хийлгэж байгаа өвчтөнүүд
 Сүрьеэгийн өвчлөл ихтэй орон нутагт амьдардаг
 Архидалт
 Ойрын хугацаанд сүрьегээр өвдсөн (within last 2 years)
Эрсдэлт хүчин зүйл
Introduction Etiology Epidemiology Pathophysiology Clinical features Diagnosis Treatment
Pathogenesis of Tuberculosis

6.  HIV халдвар нь сүрьеэгээр өвдөх өндөр эрсдэлт хүчин зүйл юм,
учир нь дархлаа суларсан өвчтөнүүдэд анхдагч халдвараас
хамгаалах хамгаалалт сул байдаг
 АНУ-д сүрьегээр өвдсөн хүмүүсийн 10% нь HIV-н халдвартай
байдаг ба 20 % нь 25-44 насандаа халдвар авсан байдаг
HIV-н халдвартай хүмүүсийн өвдөх эрсдэл
Introduction Etiology Epidemiology Pathophysiology Clinical features Diagnosis Treatment
Pathogenesis of Tuberculosis

7.  Уушигны TB (85% of all TB cases)
 Уушигны бус
• Lymph node
• Genito-urinary tract
• Bones & Joints
• Meninges
• Intestine
• Skin
Байрлал
Introduction Etiology Epidemiology Pathophysiology Clinical features Diagnosis Treatment
Kidney
Brain
Bone
Larynx
Lymph
node
Lung
Spine
Pathogenesis of Tuberculosis

8.  Савханцар хэлбэр
 Граммын аргаар сул эерэг
будагддаг
 О2тэй орчинд үрждэг
 Хүчилд тэсвэртэй/Mycolic acid
present in its cell
wall, makes it acid fast/
 Хөдөлгөөнгүй бактер юм
M. TUBERCULOSIS
Introduction Etiology Epidemiology Pathophysiology Clinical features Diagnosis Treatment
Pathogenesis of Tuberculosis

9. M. TUBERCULOSIS
 Эсийн хана:
Пептидгликоны давхарга
Липид/миколийн хүчил, микосид/
 Миколийн хүчил-хими физикийн үйлчлэлд
тэсвэртэй
 Микосид- эд эсийг хордуулах, эсийн бүтэц
үйлийг алдагдуулах, дархлааны үйлийг
идэвхжүүлэх

10.  Идэвхитэй хэлбэрийн уушигны
сүрьеэгээр өвдсөн хүнээс хүнд
амьсгалын замаар дамжина
 Цөөн тохиолдолд:
M. Bovis нь ариутгаагүй сүүгээр
 Хавьтлаар (in skin tuberculosis)
 Ихэсээр (rare route)
Халдварлах зам
Introduction Etiology Epidemiology Pathophysiology Clinical features Diagnosis Treatment
Droplet nuclei
containig tubercle
baccilli
Tubercle bacilli
multiply in the alveoli
Pathogenesis of Tuberculosis

11.  M.tuberculosis-н халдвар анх авсны дараа өвчин идэвхитэй
хэлбэрээр давшингуй явцтай явагдахыг УАС гэнэ.
 Эсийн дархлааны үр дүнд өвчтөнд онцын шинж тэмдэг
илэрдэггүй ч зарим тохиолдолд халуурах, хуурай ханиалгах,
цээжний рентген шинжилгээнд өөрчлөлт илэрч болно
 Уушигны дунд болон доод талбайд үрэвслийн нэвчдэс илэрнэ
 Эмчилгээг зохих ёсоор хийгээгүй тохиолдолд 50-60%-д сүрьеэгийн
процесс ахин идэвхждэг.
 Идэвхитэй хэлбэрийн үед цэрний наалдац-20%, цэр өсгөвөрлөх-
50%-д нян илэрнэ.
PRIMARY TUBERCULOSIS
Introduction Etiology Epidemiology Pathophysiology Clinical features Diagnosis Treatment
Pathogenesis of Tuberculosis

12.  Урьд нь халдвар авч байгаагүй хүнд
тохиолдоно.
 Амьсгалын замаар орсон сүрьеэгийн
савханцар дээд дэлбэнгийн доод хэсэгт,
доод дэлбэнгийн дээд хэсэгт голлон
байрлана.
 1-1.5 cm бүхий үрэвслийн нэвчдэс үүсэх ба
үүнийг Ghon бүрдэл гэнэ.
PRIMARY TUBERCULOSIS
Ghon’s complex: орчны эдээс тусгаарлагдсан
шохойжсон голомт юм. Энэ нь уушигны уг орчмын
шохойжилттой хавсарвал RANK бүрдэл гэнэ.
Introduction Etiology Epidemiology Pathophysiology Clinical features Diagnosis Treatment
Pathogenesis of Tuberculosis

13. PRIMARY TUBERCULOSIS
Introduction Etiology Epidemiology Pathophysiology Clinical features Diagnosis Treatment
Pathogenesis of Tuberculosis
 Урьд нь халдвар авч байгаагүй хүнд
тохиолдоно.
 Амьсгалын замаар орсон сүрьеэгийн
савханцар дээд дэлбэнгийн доод
хэсэгт, доод дэлбэнгийн дээд хэсэгт
голлон байрлана.
 1-1.5 cm бүхий үрэвслийн нэвчдэс
үүсэх ба үүнийг Ghon бүрдэл гэнэ.
Ghon’s complex: орчны эдээс тусгаарлагдсан
шохойжсон голомт юм. Энэ нь уушигны уг орчмын
шохойжилттой хавсарвал RANK бүрдэл гэнэ.

14. Introduction Etiology Epidemiology Pathophysiology Clinical features Diagnosis Treatment
1. M. tuberculosis enters macrophages by endocytosis mediated by several macrophage receptors:
mannose receptors bind lipoarabinomannan, a glycolipid in the bacterial cell wall
2. Inside the macrophage, M. tuberculosis replicates within the phagosome by blocking phaglysosome formation
• Inhibition of Ca2+ signals
and blocking recruitment
• Assembly of the proteins
which mediate
phagosome-lysosome
fusion
Pathogenesis of Tuberculosis

15. Introduction Etiology Epidemiology Pathophysiology Clinical features Diagnosis Treatment
1. About 3 weeks after infection, a TH1 response against M. tuberculosis is mounted that activates
macrophages to become bactericidal.
2. Differentiation of TH1 cells depends on the presence of IL-12, which is produced by antigen presenting cells
3. Mature TH1 cells, both in
lymph nodes and lung, produce
IFN-γ. IFN-γ is the critical
mediator which drives
macrophages to become
competent to contain the M.
tuberculosis infection.
Pathogenesis of Tuberculosis

16. Эмгэг гистологид илрэх байдал:
 Грануломатоз үрэвсэл нь үхжилт болон үхжилт
бус хэлбэрийн товрууг /caseating tubercles
үүсгэнэ
 Туберкулёзын гранулома нь дараах онцлогтой:
1. Rounded outlines
2. Central caseous necrosis
3. Transformed macrophages called epithelioid cells
4. Lymphocytes, plasma cells, and fibroblasts
PRIMARY TUBERCULOSIS
Introduction Etiology Epidemiology Pathophysiology Clinical features Diagnosis Treatment
Tubercle bacilli
Pathogenesis of Tuberculosis

17. PRIMARY TUBERCULOSIS
Гранулома:. Дугуй хэлбэртэй. Төв хэсгээрээ Langhans-н аварга олон бөөмт эстэй.
Грануломийн гол бүрэлдэхүүн болох хувирсан макрофаг эс буюу эпителойд эс, лимфоцит,
сийвэнт эс болон фибробласт эстүүд байна. Дээрх грануломууд нь дархлалын систеийн
үйл идэвхитэй явагдаж байгааг илэрхийлнэ.
Introduction Etiology Epidemiology Pathophysiology Clinical features Diagnosis Treatment
Захаар:
лимфоцит
эсийн
хуримтлал
Төвийн
казеоз үхжил
Аварга, олон
бөөмт эс
(langhans type
Эпителойд
эсийн
хуримтлал

18. PRIMARY TUBERCULOSIS
Occasionally, even in
immunocompetent individuals,
tubercular granulomas might not
show central caseation
In immunosuppressed individuals, tuberculosis
may not elicit a granulomatous response
("nonreactive tuberculosis"); instead, sheets of
foamy histiocytes are seen, packed with
mycobacteria that are demonstrable with acid-fast
stains
Introduction Etiology Epidemiology Pathophysiology Clinical features Diagnosis Treatment

19.  Идэвхижилгүй хэлбэр/no progression/
 Фиброз болон шохойжилт үүсч эдгэнэ
 “Ghons” бүрдэл нь фиброзон хэлбэр цааш
радиологийн шинжилгээгээр мэдэгдэхүйц
шохойжилт үүсгэх ба үүнийг Ranke бүрдэл
гэнэ.
Идэвхитэй хэлбэрийн сүрьеэ:
 Анхдагч милиар сүрьеэ
 Бусад эрхтэнд тархах /liver, spleen, kidney,
..etc./
Анхдагч сүрьеэ өвчний тавилан
Introduction Etiology Epidemiology Pathophysiology Clinical features Diagnosis Treatment
Tubercle bacilli escape
and multiply
Pathogenesis of Tuberculosis

20. Introduction Etiology Epidemiology Pathophysiology Clinical features Diagnosis Treatment
Pathogenesis of Tuberculosis

21. Хоёрдогч уушигны сүрьеэ
Уушигны дээд хэсэгт:
• Цагаан-саарал хэсгүүд нь ээдмэнцэрт үрэвсэл /Gray-white areas of
caseation/
• Олон тооны нүхжилт үүсэх /Multiple areas of softening and cavitation/
Introduction Etiology Epidemiology Pathophysiology Clinical features Diagnosis Treatment
Pathogenesis of Tuberculosis

22.  Фиброзон сорив болон шохойжилтоор эдгэх
 Сүрьеэгийн үед үүссэн эмгэг өөрчлөлтүүд нь хоорондоо
нийлж, том талбайг хамарсан сүрьеэгийн хатгаа үүсгэх бөгөөд
цаашид уушигны болон уушигны бус эмгэг өөрчлөлт үүсгэнэ:
Tuberculous caseous pneumonia
 Fibrocaseous tuberculosis
 Miliary tuberculosis
Хоёрдогч уушигны сүрьеэгийн тавилан
Introduction Etiology Epidemiology Pathophysiology Clinical features Diagnosis Treatment
Pathogenesis of Tuberculosis

23.  Анхдагч сүрьеэгийн үр дүнд болон сүрьеэгийн процессд дахин
идэвхжихэд үүсгэнэ. Эсийн дархлаа хямарсан хүмүүст цөөн
тохиолдолд цусаар халдвар тархсанаас үүснэ.
Милиар сүрьеэ
Introduction Etiology Epidemiology Pathophysiology Clinical features Diagnosis Treatment
Pathogenesis of Tuberculosis

24. Милиар сүрьеэ
Өвчний эхлэл нуугдмал явцтай:
 Халуурах, бие сулрах, хоолонд дургүй болох,
турах
 Ханиалгах болох амьсгаадах шинж ховор
 Далд: рентгенд өөрчлөлт илрэхгүй,
эмнэлзүйд нийтлэг бус шинж илэрнэ-80%
үхлээр төгсөнө
 Хүнд тохиолдолд: амьсгалын дистресс
хамшинж, СДТБ

25. Милиар сүрьеэ оношилгоо
 Цэрний бактериоскопи болон өсгөвөрлөлт-
ХТН 30 % илэрнэ.
 Бронхоскопи хийж, трансбронхиаль биопси
авч шинжлэхэд ХТН-70 % илэрнэ.
 Элэгний биопси: гранулёмт өөрчлөлт- 60 %
илэрнэ
 Ясны чөмөгнөөс авсан шинжилгээнд- 30%
эерэг
 Радиологи

26. Радиологи оношилгоо

27. MILIARY TUBERCULOSIS
Miliary tuberculosis of the spleen
The cut surface shows numerous gray-white
granulomas
Introduction Etiology Epidemiology Pathophysiology Clinical features Diagnosis Treatment
Pathogenesis of Tuberculosis
Miliary tuberculosis of the lung

28.  In tissues or organs seeded hematogenously
 Commonly involved organs include:
 Intestinal tuberculosis (Primary, Secondary and hyperplastic)
 Meninges (Tuberculous meningitis)
 Kidneys (Renal tuberculosis)
 Adrenals (Addison disease)
 Bones (Osteomyelitis)
 Vertebrae (Pott disease)
 Fallopian tubes (Salpingitis)
Уушигны бус сүрьеэ
Introduction Etiology Epidemiology Pathophysiology Clinical features Diagnosis Treatment
Pathogenesis of Tuberculosis

29. Эмнэлзүйн илрэл
Идэвхитэй хэлбэрийн уушигны сүрьеэгийн үед илрэх
эмнэлзүйн илрэл:
 Ханиалгах
 Турах/ анорекси
 Халуурах
 Шөнө хөлрөх
 Цустай цэр гарах
 Цээжээр өвдөх(can also result from tuberculous acute
pericarditis)
 Ядарч сульдах
Introduction Etiology Epidemiology Pathophysiology Clinical features Diagnosis Treatment
Pathogenesis of Tuberculosis

30. Сүрьеэгийн менингит:
 2-3 долоо хохогийн турш үе үе давтагдах эсвэл байнгын толгой
өвдөлт
 Сэтгэцийн байдал өөрчлөшдөх, цаашлаад өвчтөн хэд хоногоос
долоо хоногийн турш комын байдалтай байх
Ясны сүрьеэ:
 Нуруу өвдөх, хөших
 Доод мөчдийн саажил, түүнчлэн өвчтөнүүдийн хагаст нь Pott
disease байх
 Сүрьеэгийн артрит нь ихэвчлэн зөвхөн нэг үеийг хамардаг (most
often the hip or knee, followed by the ankle, elbow, wrist, and
shoulder)
Introduction Etiology Epidemiology Pathophysiology Clinical features Diagnosis Treatment

31. Бөр шээсний замын сүрьеэ:
 Хэвлийн өвдөлт/хавирганы нумаас ташаа хүртэлх хэсэгт үл
мэдэгдэх өвдөлт/
 Дизури
 Ойр ойрхон шээх
 Эрэгтэйчүүдэд төмсөг орчим өвдөлттэй масс үүсэх, простатит,
орхит эпипидидит/ epididymitis/
 Эмэгтэйчүүдэд: бага аарцгийн үрэвсэлт эмгэг төст шинжээр
ХБЗамын сүрьеэ:
 Ам болон анус хэсэгт эдгэрэл муу шарх үүсэх
 Залгихад төвөгтэй байх (with esophageal disease)
 Ходоодны шарх төст хэвлийн өвдөлт өгөх (with gastric or
duodenal infection)
 Хоолны шингэц хямрах (with infection of the small intestine)
 Өвдөлт, суулгалт, цустай баах (with infection of the colon)
Introduction Etiology Epidemiology Pathophysiology Clinical features Diagnosis Treatment

32. Бодит үзлэг
Аль эрхтэн тогтолцоог хамарснаас хамаарна.
 Эмгэг амьсгал сонсогдоно. Ялангуяа уушигны дээд дэлбэнд болон
хамрагдсан хэсэг
 Гуурсан хоолойн амьсгал сонсогдох
 Уушигны бус сүрьеэ нь аль эрхтэн тогтолцоог хамарснаас шалтгаалан:
 Орон цагийн баримжаа алдагдах /Confusion/
 Кома
 Мэдрэлийн эмгэг өөрчлөлтүүд /Neurologic deficit/
 Хориоретинит /Chorioretinitis/
 Lymphadenopathy
 Зөөлөн эдийн эмгэг өөрчлөлтүүд /Cutaneous lesions/
 Хэдий дээрх шинжүүд илэрдэг ч дархлаа дарангуйлагдсан болон
настай өвчтөнүүдэд классик шинжүүд илрэх нь ховор байдаг

33. Оношилгоо
 Screening methods for TB include the following:
 Mantoux tuberculin skin test нь идэвхитэй болон далд
хэлбэрийн сүрьеэгийн оношилгооны анхдагч арга юм.
 Цэрэнд хүчилд тэсвэртэй нян тодорхойлох:наалдцын
болон өсгөвөрлөх аргаар ХТН илрүүлнэ.
 Бронхоскопи хийж, трансбронхиаль биопси авч ХТН
илрүүлэх
 Наалдцын шинжилгээ эерэг гарсан тохиолдолд
микобактерыг шууд тодорхойлох арга буюу нуклейн
хүчлийн бүтцийг тодорхойлох шинжилгээ хийнэ
/Nucleic acid amplification/
Introduction Etiology Epidemiology Pathophysiology Clinical features Diagnosis Treatment

34. Рентген
The following patterns may be seen:
 Хөндий үүссэн байх: идэвхитэй халдварыг илэрхийлнэ
 Шохойжилтгүй дугуй хэлбэрийн нэвчдэс: уушигны хавдраас
я/оношилно
 Нэгэн төрлийн шохойжсон голомт: (ихэвчлэн 5-20 mm): туберкулома,
хуучин халдварыг илэрхийлнэ.
 Анхдагч сүрьеэ: ихэвчлэн уушигны дунд болон доод хэсэгт хатгаа төст
нэвчдэс үүснэ.
 Дахин идэвхжсэн сүрьеэ: баруун уушигны дээд дэлбэнгийн ар хэсэг
болон зүүн уушигны дээд дэлбэнгийн apicoposterior хэсэгт болон 2
уушигны доод дэлбэнд эмгэг өөрчлөлт тодорхойлогдох.
 ДОХ- сүрьеэ: тодорхой хэвшинжит бус эсвэл хэвийн рентген
 Эдгэсэн эсвэл далд хэлбэрийн сүрьеэ: уушигны уг эсвэл дээд дэлбэнд
нягтрал бүхий зангилаа тодорхойлогдох
 Милиар сүрьеэ: олон тоонб, жижиг, зангилаат өөрчлөлт энэ нь будаа
цацсан мэт байдаг
 Плеврийн сүрьеэ: эмпием, плеврит /Empyema may be present, with
Introduction Etiology Epidemiology Pathophysiology Clinical features Diagnosis Treatment

35. Chest radiographs in pulmonary tuberculosis
Introduction Etiology Epidemiology Pathophysiology Clinical features Diagnosis Treatment
Pathogenesis of Tuberculosis
A. Infiltrates in left lung
B. Ghon’s complex (Primary tuberculosis)
C. Bilateral advanced pulmonary tuberculosis and cavitation in apical area of right lung
A BC

36.  Идэвхитэй хэлбэрийн сүрьеэгийн үед хүүхэд болон насанд
хүрэгчдэд 6 сарын стандарт эмчилгээ хийдэг: эхний 2 сард
изониазид, рифампицин, пиразинамид, этамбутол 4 эмийн
хослолоор, дараагийн 18 долоо хоногт изониазид,
рифампицин-р үргэлжлүүлэн эмчилнэ.
 DOTS (Directly Observed Treatment Short-course ) шууд
хяналтан дор богино хугацаанд эмчлэх заримыг баримтлана.
 Олон эмэнд дасалтай сүрьеэгийн үед сүрьеэгийн эмчийн
зөвлөгөө авна.
Эмчилгээ
Introduction Etiology Epidemiology Pathophysiology Clinical features Diagnosis Treatment
Pathogenesis of Tuberculosis

37. REFERENCES
Introduction Etiology Epidemiology Pathophysiology Clinical features Diagnosis References
Pathogenesis of Tuberculosis
1. www.Medscape.com
2. www.univadis.co.uk
3. “Амьсгалын эрхтний өвчин эмгэгүүд” Д.Ичинноров 2009 он
4. www.sildeshare.net
5. Charles A. Peloquin. Tuberculosis. In: Pharmacotherapy: A Pathophysiologic Approach, 7th ed. Dipiro JT,
6. Talbert RL, Yee GC, et al., eds. New York: McGraw-Hill; 2008:1839–1856..
7. Cotran RS, Kumar V, Collins T. Tuberculosis. In: Cotran RS, Kumar V, Collins T, 7th eds. Robbins’
8. Pathologic Basis of Disease. Philadelphia: WB Saunders, 1999: 260–328.
9. CDC. Guidelines for preventing the transmission of Mycobacterium tuberculosis in health-care settings, 2005.
10. MMWR 2005; 54 (No. RR-17). www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/rr5417a1.htm?s_cid=rr5417a1_e
11. World Health Organization Report on the Global Tuberculosis Epidemic. Geneva: WHO, 2008.
12. Pathology and therapeutics for pharmacist: A B for clinical pharmacy practice-Green and Harris,

38. Thank you for your attention

39. PATHOGENESIS OF TUBERCULOSIS
Tuberculosis
Introduction Etiology Epidemiology Pathogenesis
M.Tuberculosis Aersols,
Ingestion
Local Lns
(Primary complex)
Blood generalized
TB
(miliary TB)
Aggregation of
macrophage
(Tubercle form)
With or without
calcification and
liquification
Contagious
extension via blood
vessels to bronchi
and viscera
T-lymphocyte
mediated reaction
(Tissue damage)