1. Laguntza gela
5
Ekosistemak
ARTZAIN TXIKI-TXIKIAK
Landare-zorriak intsektu berdeak dira,
landareen gainean bizi dira eta
landareak jaten dituzte.
Landare-zorriak oso txikiak direnez,
intsektu handiagoek jateko arriskua dute,
marigorringoek, adibidez.
Landare-zorriek
likido gozo bat egiten dute.
Likido hori asko atsegin dute inurriek.
1

2. Laguntza gela
Zer dira ekosistemak?
1- Ekosistemak
Toki batek eta toki horretan bizi diren izaki bizidunek
osatzen dute ekosistema.



 P


 It
Ekosistema bat osatzen dute:
IZAKI
BIZIDUNAK
Landareak eta animaliak
+
INGURUNE
FISIKOA
Izaki bizidunak ez diren
gauzak : tª, ura, lurzorua,
harriak …


2

3. Laguntza gela
2- Izaki bizidunen premiak
Izaki bizidunek premia desberdinak dituzte.
Horregatik toki batzuetan eta besteetan izaki bizidun desberdinak
bizi dira.
LANDAREen premiak
Sahatsa
Landare batzuk ur asko
behar dute eta ibaien
ondoan bizi dira beti.
Kaktusa
Beste batzuk ur gutxiago
behar dute eta basamortuan
bizi daitezke.
ANIMALIen premiak
amuarraina
Animalia batzuk, arrainak,
uretan bizi behar dute
arnasa hartzeko .
okila
Beste animalia batzuk
zuhaitzetan bizi
behar dute habiak egiteko.
ondoan bizi dira beti.
3

4. Laguntza gela
3- Ekosistema motak
Lurrean, hainbat motatako ekosistemak daude.
EKOSISTEMA MOTAK
LEHORREKO
ekosistemak
Basoa
Belardia Basamortua
URETAKO
ekosistemak
Ibaia
Aintzira
UR GEZAkoak
Itsasoa
UR GAZIkoak
4

5. Laguntza gela
Ekosistemetako harremanak
1- Elikadura
Ekosistema batean, izaki bizidun bakoitza modu batean elikatzen
da.
LANDAREek beren elikagaiak
sortzen dituzte.
ANIMALIA BELARJALEek
landareak jaten dituzte.
ANIMALIA HARAGIJALEek
animalia belarjaleak jaten dituzte.
Ekosistemetan
EKOIZLEak eta KONTSUMITZAILEak daude.



 P


 It


5

6. Laguntza gela
2- Elika-kateak
Ekosistemako izaki bizidun batzuek beste izaki bizidun batzuk
jaten dituzte.
Nola elikatzen diren adierazteko, lerro batean jarri eta gezien
bidez lotzen ditugu. horrela elika-kate bat osatzen dugu.
Ekosistema bateko izaki bizidunek nola elikatzen diren
adierazteko ELIKA-KATEAK erabiltzen dira.



 P


 It


6

7. Laguntza gela
3- Lehia
Batzuetan, izaki bizidunak premia bera izaten dutenean, lehian
(borrokan) ibiltzen dira.
Bi izaki bizidunek premia bera dutenean
lehian aritzen dira premia hori asetzeko.



 P
Adibide batzuk
LANDAREAK
lehian ibiltzen dira argia lortzeko.


Landare altuenek itzala ematen diote
albokoei, eta horrela gutxiago hazten
 It
dira.


ANIMALIAK
hegazti batzuk lehian ibiltzen dira
habiak egiteko.
erroia
belatza
Erroiak eta belatzak
horma harritsuak behar dituzte
habiak egiteko.
pagoa
landare
gutxi
Belatzek kanporatu egiten
dituzte erroiak.
Basoetako lurrean landare gutxi
hazten dira; zuhaitzek ez dute
uzten argi asko sartzen.
7

8. Laguntza gela
4- Lankidetza
Lankidetzan ere aritzen dira izaki bizidunak; hau da, elkarri
laguntzen diote.
Bi izaki bizidunek elkarri laguntzean,
biek onura ateratzen dute.



 LANDAREEK eta
P
Adibide batzuk
INTSEKTUEK
onura ateratzen dute.
BI ANIMALIEK: ganba eta itsas sugeak
onura ateratzen dute.


 It


Landare batzuk
nektarra dute loreetan.
itsas sugea
Itsas sugeak
parasitoak ditu.
ganba
Intsektuek
oso gustoko dute nektarra.
Intsektuek
lorez lore iblitzen dira nektarra
hartzeko, eta landareak polinizatu
egiten dituzte.
Ganbak
parasitoak kentzen dizkio,
ganbak parasitoak jaten baititu.
.
8

9. Laguntza gela
Ekosistemen zaintza
1- Ekosistemak hondatu egiten dira
Ekosistema bat hondatu egiten da, izaki bizidun batzuk
desagertzen direnean.
EKOSISTEMAK HONDATZEKO
arrazoiak
KUTSADURA
BASOAK GALTZEA
animalia edo landare
GEHIEGI HARTZEA
higadura
9

10. Laguntza gela
2- Ekosistemen babesa
Ekosistemak babestea oso garrantzitsua da.
Ekosistemak
BABESTEko MODUAK
LEGEen bidez
Errepide bat edo urtegi bat
eraiki behar direnean,
aurretik aztertu behar da
ondo, ekosistemari ahalik
eta kalte txikien egiteko
modua.
EREMU BABESTU
izendatzea
Ekosistema bat eremu babestu
izendatzen denean, agintariek
ondo zaindu eta hondatzen ez
uzteko konpromisua hartzen
dute.
Bardeak
Gorbeia
Urkiola
Urdaibai
10

11. Laguntza gela
Ariketak
1- Begiratu
argazkiei eta aipatu:
Izaki bizidun bat :
Izaki bizidun bat :
Izaki bizidun bat :
Ingurune fisikoko
elementu bat :
Ingurune fisikoko
elementu bat :
Ingurune fisikoko
elementu bat :
Izaki bizidun bat :
Izaki bizidun bat :
Izaki bizidun bat :
Ingurune fisikoko
elementu bat :
Ingurune fisikoko
elementu bat :
Ingurune fisikoko
elementu bat :
2- Aurki
al dezakegu pinguinorik belardi batean? Zergatik?
11

12. Laguntza gela
3- Osatu
eskema.
Ekosistemaren
osagaiak
4- Zein
ekosistema mota da? Idatzi izena.
12

13. Laguntza gela
5-
Zein motatako ekosistemak daude zure herritik hurbil?
6- Begiratu
animalia hauei eta esan zein ekosistematan bizi diren.
1-Igaraba .......................... bizi da; izan ere ...........................................
2-Bufaloa .......................... bizi da; izan ere ...........................................
3-Orangutana ..................... bizi da; izan ere ........................................
7- Zergatik
esaten dugu landareak ekoizleak direla?
13

14. Laguntza gela
8- Idatzi
esaldi bana hitz talde hauekin.
ekosistemak
ekosistemak
uretako
9- Osatu
osagaiak
lehorrekoak
ingurune fisikoa
belardiak
ekosistemak
izaki bizidunak
basoak
ur geza
basamortuak
ur gazia
taula zenbait adibideekin.
LEHORREKO EKOSISTEMAK
URETAKO EKOSISTEMAK
UR GEZAkoak
UR GAZIkoak
14

15. Laguntza gela
10- Osatu
elika-katea geziekin eta izenak idatzi.
11- Orain,
10. ariketako izaki bizidunak sailkatu.
ekoizleak
12- Zer
kontsumitzaileak
gertatuko litzateke ekosisteman, animalia haragijaleak
desagertuko balira?
15

16. Laguntza gela
13- Lotu.
LANKIDETZA
harremanak
Bi izaki bizidunek premia bera dutenean.
LEHIA
harremanak
Bi izaki bizidunek elkarri lagundu eta
biek onura ateratzen dutenean.
14- Zein
motatako harremana dute? Lankidetza ala lehia da?
intsektua - lorea
15- Ekosistema
zuhaitza - belarra
itsas sugea - ganba
hauek hondatu egin dira. Zein da arrazoia? Lotu.
kutsadura
basoak galtzea
animalia/landare
gehiegi hartzea
16

17. Laguntza gela
16- Lotu.
KUTSADURA
Zuhaitzen mozketa.
BASOAK
GALTZEA
Kea eta hondakinak isurtzea.
GEHIEGIZKO
USTIAPENA
Animalia edo landare gehiegi hartzea..
17- Erantzun.
 Zer da eremu babestua?
 Ezagutzen al duzu eremu babesturik? Zein?
17