1. Laguntza gela
1
Elikatzea eta nutrizioa
Gizakien gorputza
Gure gorputza, kanpotik barrurantz
3
AZALA
•Kanpoan daukagu
•Babesten gaitu
GANTZA
•Azalaren azpian daukagu
•Hotzetik babesten gaitu
•Energia erreserba da
MUSKULUAK
•Beraiei esker mugitzen gara
HEZURRAK
•Gorputzari eusten diote
•Barruko organoak babesten dituzte
2. Laguntza gela
2
Gure gorputza barrutik
Aparatu eta sistemek elkarlanean aritzen dira bizi-funtzioak betetzeko:
NUTRIZIOA, HARREMANA eta UGALTZEA.
ZELULAK
•Izaki bizidunak mila milioi zelulaz osatuta gaude.
EHUNAK
•Zelulak bildu egiten dira ehunak osatuz.
ORGANOAK
•Ehunak bildu eta organoak osatzen dituzte.
APARATUAK eta SISTEMAK
•Organoek aparatuak eta sistemak osatzen dituzte.
3. Laguntza gela
3
NUTRIZIO- FUNTZIOA betetzeko aparatuak
HARREMAN - FUNTZIOA betetzeko aparatuak
UGALTZE - FUNTZIOA betetzeko aparatuak
digestio
aparatua
arnas
aparatua
zirkulazia
aparatua
iraitz
aparatua
nerbio
sistema
lokomozio
aparatua
ugaltze-aparatu
arra
ugaltze-aparatu
emea
4. Laguntza gela
4
Elikatzea eta elikagaiak
Elikatzea eta nutrizioa
Zer elikagai behar ditugu
ELIKATZEA
Jatekoak hartzea da.
•ELIKAGAIAK - energia bihurtzen dira
•HONDAKINAK - kanporatzen dira
NUTRIZIOA
Elikagaiak ateratzea eta oxigenoa hartzea da.
Elikagaiak eta oxigenoa gorputz guztira eramatea da.
Hondakinak kanporatzea da.
PROTEINAK
KARBOHIDRATOAK
GANTZAK
MINERALAK
BITAMINAK
Inportanteak
zeluletarako.
Ehuna sortzen dute.
Energia asko
ematen digute.
Ondo biltzen dira
gorputzean.
Beharrezkoak:
Hazteko
Nerbio-sistemarako.
Muskuluetarako
Zauriak ixteko.
Organoen
funtziona- mendurako
ELIKAGAIAK honelakoak izan daitezke
Energia-iturri
zuzenena dira.
5. Laguntza gela
5
KARBOHIDRATOAK
GANTZAK
MINERALAK
BITAMINAK
DIETA OSASUNTSUA izateko,
DENETARIK eta BEHAR BESTE jan behar dugu;
ez asko, ez gutxi.
PROTEINAK
6. Laguntza gela
6
Digestioa
Digestioa eta digestio-aparatua
DIGESTIOA
DIGESTIO- APARATUA
Digestioa da
jatekoak txikitzea
elikagaiak lortu
arte.
•ahoa
•faringea
•hestegorria
•urdaila
•heste mehea
•heste lodia
DIGESTIO- HODIAK
•listu-guruinak
•gibela
•pankrea
DIGESTIO- GURUINAK
ahoa
faringea
urdaila
hestegorria
heste mehea
heste lodia
listu -guruinak
gibela
pankrea
7. Laguntza gela
7
Nolakoa da digestio-prozesua?
Haginek janaria ebaki eta
txikitzen dute.
Listu-guruinek listua isurtzen dute.
Janaria listuarekin nahasten da eta elikadura-boloa sortzen da.
Boloa faringetik hestegorrira doa eta gero, urdailera.
Ahotik urdailera
1
Urdailak urin gastrikoak isurtzen ditu.
Boloa ore bihurtzen da, kimo izenekoa.
Urdailean
2
Urin batzuk isurtzen dira:
- gibelak behazuna
-pankreak pankreako
urina
-hesteek beste urin
batzuk
Urin guzti horiei esker
egiten da digestioa.
Kimoa urinekin nahasten da eta kiloa sortzen da: elikagaiak dituen orea.
Elikagaiak kapilarretara pasatzen dira.
Odolak elikagaiak gorputz osotik banatzen ditu.
Heste meharrean
3
behazuna
listu -guruinak
pankreako
urina
hesteetako
urinak
Hondakinei ura kentzen zaie, eta gorozkiak sortzen dira.
Gero, uzkitik kanporatzen dira.
Heste lodian
4
Edan ura sarri!
Urak laguntzen du elikagaiak eta hondakinak banatzen.
Zuntz askoko janariak har itzazu!
Zuntzak laguntzen duelako elikagaiak kapilarretara pasatzen.
8. Laguntza gela
8
Aurrerapenak gizakien elikaduran
ñ
Ura garbitu egiten da edateko.
Edateko ura araztea da ura garbitzea.
Hori araztegietan egiten da.
ANTZINAKO metodoak
metodo MODERNOAK
Sikatzea
Gatzetan
ipintzea
Izoztea
Airea kentzea
Pasteurizazioa
eta
uperizazioa
Kontserbatzaileak
eta
antioxidatzaileak
