2. OUTROS NOMES
CASTELÁN:
Arco iris
INGLÉS:
Rainbow
FRANCÉS:
Arc en ciel
ALEMÁN:
Regenbogen
PORTUGUÉS:
Arco íris, arco celeste, arco
da aliança, arco da
chuva, arco da velha
3. O arco da vella é un efecto óptico que se aprecia como un arco
de bandas de cores, desde o vermello ata o violeta.
Fórmase cando o Sol baixo ilumina unha cortina de chuvia que
cae diante dun espectador que está de costas a el.
4. A razón da súa formación é
que a luz ao refractarse e
reflectirse dentro das pingas
dispérsase e sepáranse as
cores que a compoñen.
Non sempre que chove e fai
sol se ve un arco da vella. As
pingas de auga deben ser
esféricas.
A chuvia non debe ser
torrencial nin estar afectada
polo vento.
5. O “ángulo do arco da vella” foi descuberto por René Descartes en
1637. Os raios de luz que forman o arco saen das pingas de chuvia
cun ángulo aproximado de 138º respecto á dirección que levaban
antes de entrar.
Un raio de luz solar dos que
forman un arco da vella
cambia de dirección tres
veces mentras se move a
través dunha pinga de
chuvia. A descomposición en
cores é posible porque o
índice de refracción da pinga
de auga é lixeiramente
distinto para cada lonxitude
de onda (para cada cor que
forma o arco).
6. As cores máis intensas fórmanse coas pingas de auga máis grandes.
7. En determinadas condicións
pódese ver un arco da vella
circular. Esto é posible desde
lugares moi altos ou desde os
avións.
8. Os arcos da vella máis espectaculares aparecen cando a metade do ceo está
aínda escuro polas nubes de chuvia e o observador está situado nun punto co
ceo claro na dirección do sol, o resultado é un arco da vella luminoso que
contrasta co fondo escuro.
9.
10. Aínda que non ten un especial significado meteorolóxico a longo
prazo, a súa aparición indica que entre el e o Sol está o ceo limpo.
11.
12. O efecto de arco da vella tamén se ve frecuentemente preto de fervenzas, fontes ou
do salseiro do mar.
13.
14.
15.
16.
17.
18. O arco da vella secundario aparece habitualmente a 50-53 graos respecto do primario e
presenta as cores na orde inversa a este. É debido á luz que sofre unha reflexión adicional
antes de saír da pinga de auga. Só é visible cando o primario é moi intenso.
19.
20. FENÓMENOS SEMELLANTES:
HALOS, COROAS, E OUTRAS MANCHAS LUMINOSAS:
Luminosidades circulares que rodean ó Sol ou á Lúa producidas
pola difracción (reflexión e refracción) da luz que emiten nos
cristais de xeo. A súa aparición indica a presenza de humidade en
altura e, como consecuencia, o empeoramento do tempo.
23. ARCO CIRCUNCENITAL:
Prodúcese pola
refracción da luz solar a
través de cristais de xeo.
Fórmase no mesmo lado
que o Sol. As cores van
de azul no interior a
vermello no exterior.
Semella un arco da vella
ao revés.
24. PARHELIO, coñecido tamén como “bicho”. Fórmanse pola
intersección de distintos halos solares nun punto
25. ARCO DE NÉBOA. Fórmanse como os arcos da vella pero cando o
sol atravesa as finas pingas da néboa que difractan a luz de forma
extensiva. As cores son moi tenues debido a que o arco en cada cor
é moi amplo e as cores superpóñense.
26. GLORIA (ou anthelion) es un fenómeno óptico producido por la
luz retrodispersada (una combinación de difracción, reflexión e
refracción) sobre a súa fonte por una nube de diminutas pingas
de auga de tamaño uniforme. Ten múltiples aneis coloreados
aínda que xeralmente só se ve un.
27. Os ARCOS DA VELLA
LUNARES ou ARCOS
LUNARES prodúcense pola
refracción da luz da Lúa
sobre chuvia ou néboa
nocturna. Son raros pero
ás veces pódense
observar en noites de lúa
chea aínda que con cores
máis tenues, xa que
a percepción visual dos
humanos para as cores é
pobre con pouca luz polo
que os arcos da vella
lunares percíbense como
brancos.
28. Arco da vella lunar nas Cataratas Vitoria. En fotografías de longa exposición pódense
apreciar ben diferenciadas as cores.
29. O ARCO DA VELLA NA
CULTURA POPULAR
Joseph Anton Koch (1805).
30. O arco da vella aparece citado na Biblia como símbolo da alianza
entre Deus e os homes despois do diluvio.
31. LENDA DE GILGAMESH
Na epopeia de Gilgamesh
o arco da vella é o “colar
de pedrería da gran
madre Isthar” que
levanta cara ao ceo como
unha promesa de que
nunca esquecerá os días
da gran enchenta que
destruiu aos seus fillos.
32. Para os gregos o arco da
vella era unha deusa
mensaxeira entre o ceo e
a terra chamada IRIS, filla
de Taumante e a
Oceánide Electra.
33. Na maioría dos lugares asóciase a unha vella
ou a unha deusa relacionada co inverno, o
clima ou as colleitas.
En moitas culturas asóciano co arco dun
deus: Marduk de Mesopotamia, deus das
Treboadas en Finlandia, de Zeus, en
Homero, dos Vedas, de Rama Chandra, de
Rustán/Saitán no Irán...
Tamén pode ser un arco de trunfo, unha
porta ou unha ponte: Pont du Saint-Esprit,
Pont Saint-Bernard; ponte das almas en
Escandinavia...
Noutras partes é unha serpe, unha amalloa,
un cinto, unha faixa, un acueduto que leva
as augas dos ríos ao mar...
Na antiga Roma crian que o arco da vella
bebía a auga dos mares.
35. OUTROS NOMES RECOLLIDOS EN GALICIA:
contrasol, arco de vella, arco das vellas, arco de vellas, arco das
noivas, arco das bruxas, arco de lúas, arco do ceo, arco do trono, circo
da vella, gancho da vella, marco da vella, marco das vellas, risco da
vella, seña da auga, a ponte coloreada, as sete cores, barco da vella,
ponte coloreada...
-Cando o arco da vella é máis
grande chámase arco das mozas
ou arco das novas e cando é doble
ou de cores máis ténues arco
novo.
Arco das mozas,
cheo de pozas,
crco das vellas,
cheo de pedras.
36. CRENZAS:
-O arco da vella aliméntase da auga
do mar e dos ríos.
-A cor azul representa o diluvio de
auga que fixo renacer o mundo e a
vermella o diluvio de lume que o vai
destruír.
-No lugar onde o arco toca a terra
existe un tesouro agochado.
-Para os mariñeiros é unha soga. Os
barcos que pasan por baixo del
quedan malfadados.
-O arco da vella sobre o ceo é sinal
de boas novas.
-O arco da lúa é sinal de mal agoiro.
37. -A vella utilizaba o arco para baixar á terra para levarse algún
meniño o unha moza. Sobre todo en época de fame.
Cantigas para defenderse:
Arco da vella,
vaite de ahí,
que as nenas bonitas
non son pra ti.
Arco da vella,
vaite de aí,
que as mozas de agora
non son para ti.
Arco da vella,
vaite de aí,
que andan os porcos
a fosar en ti.
38. -Segundo polo lado que se vexa o arco da vella pode anunciar o
tempo. Sobre o mar indica bo tempo; sobre a terra, chuvia e neve;
entre lusco e fusco, un bo mencer; no mediodía chuvia todo o día;
se se ve no poñente indica mal tempo; e se é ao raiar o sol indica
bo tempo.
Cando anuncia chuvia
pódese esconxurar dicindo:
Arco da vella
revírate pedra,
non botes chuvia,
nin pingadela.
39. REFRÁNS
Arco da vella, auga na terra.
Arco da vella, nin chove nin neva
Arco da vella a levante, fala ós bois para adiante.
Arco da vella ó levante, anda cos bois para adiante.
Arco da vella ó radiante, dálle ós bois para diante.
Arco da vella ó raiante, ei, boi! ei!, pra adiante.
Arco da vella ó raiante, afala os bois para diante.
Arco da vella ó raiante, fala ós bois e vente.
Arco da vella ó raínte, anda boi pra diante.
Arco da vella ó mediodía, chuvia pra todo o día.
Arco da vella ó anoitecer, bo tempo ó amañecer.
Arco da vella ó poñente, antepón os bois e vente.
Arco da vella ó poñente, ceiba os bois e vente.
Arco da vella ó poñente, colle os bois e vente.
Arco da vella ó poñente, recolle os bois e vente.
Arco da vella ó poñente, mariñeiro alerta!
Arco da vella ó poñente, mariñeiro en pé.
Arco da vella ó poñente, saca os bois e vente.
Arco da vella ó poñente, solta os bois e vente.
Arco de vella ó poñente, pícalle ós bois e vente.
Cando chove e fai sol, anda o demo por Ferrol
40. O arco da vella emprégase en distintas bandeiras relacionadas coa
paz e como simbolo de varios movementos sociais e reivindicativos.
41. IMAXES: Adela Leiro, Wikipedia
DOCUMENTACIÓN: Wikipedia
“Diccionario dos seres míticos
galegos”, de Xoán R Cuba, Antonio
Reigosa e Xosé Miranda. Ed. Xerais.
Setembro 2014
