1. ENERGIA
Energia gure inguruan gertatzen diren aldaketen
erantzulea da.
Energia leku guztietan dago, mota jakin bateko energia
beste mota bateko energia bihurtu daiteke: halan,
energia elektrikoa, argi energia bihurtzen da.
ENERGIA MOTAK
Energia modu askotan agiri da. Adibidez, energia
mekaniko, argi energia, bero energia, energia kimikoa,
energia nuklearra eta energia elektrikoa.
Energia mekanikoamugitzen dagoan objetuek
daukien energia da.
Argi energia hainbat gorputzek argi moduan igortzen
dabena da, naturalak edo artifizialak izan daitekez.
Bero energia gorputzek bero moduan igortzen
dabena da, adibidez, eguzkiak edo suak igorten
dabena.
Energia kimikoa hainbat sustantziatan batzen dan
energia da; adibidez, petrolioan, elikagaietan edo
dinamitan batzen dana.
Pilek eta bateriek ere energia kimikoa gordetzen
dabe, eta energia hori energia elektriko bihurtzen
dabe.

2. Energia nuklearrahainbatsubstantziatatik lortzen da,
uraniotik, erradiotik eta poloniotik.
Energia elektrikoa etxeetan gehien erabiltzen dan
energia da. Errez lortzen da ur jausien, eguzkiaren
argiaren nahiz airearen higiduraren bidez.
ENRGIA ALDATU EGITEN DA
Energia ez da sortzen, ezta suntsitzen ere; aldatu egiten
da. Hau da, hainbat motatako energiak beste mota
batzuetako energiak bihurtzen dira.
ENERGIA ITURRIAK
Energia iturriakenergia emoten deuskuen materialak edo
fenomenoak dira. Material batzuk, ikatza eta petrolioa,
eta fenomeno batzuk, haizea edo olatuak, energia iturriak
dira. Energia iturrien artean, mota bi bereizten dira: iturri
berriztagarriak eta ez-berriztagarriak.
ENERGIA ITURRI BARRIZTAGARRIAK
Energia iturri berriztagarrietatik energia garbia lortzen da,
ingurumena kutsatzen ez dauana . iturri berriztagarri
nagusiak eguzkia, haizea, ura eta biomasa dira.
Eguzki panelen bidez eguzki energia aprobetxatu eta
bero energia edo energia elektriko bihurtu daiteke.

3. Aerosorgailuen bidez haize energia edo energia
eolikoa ustiatzen dogu, energia mekanikoa eta
energia elektrikoa bihurtu daiteke.
Presak eta urtegiak eraikiz ura batzen da; eta, gero
garaiera jakin batetik isurtzen da, uraren
mugimendua aprobetxatzeko. Enrgia hidraulikoa
hidraulikoetan ustiatzen da, ur jauzien energia
mekanikoa energia elektriko bihurtzeko.
Instalazio mareomotrizeenbidez, itsasgorako eta
itsasbeherako ur masen mugimendua eta itsasoko
olatuena erabili daiteke. Energia mareomotriza
energia elektrikoa bihurtzen da.
Materia organikoa errez edo tratatuz energia lortzen
da, eta energia hori energia termiko edo elektriko
bihurtzen da.
ENERGIA ITURRI EZ-BERRIZTAGARRIAK
Energia iturri ez-berriztagarriak oso arin
kontsumitzen dira.
Iturri ez berriztagarri nagusiak honek dira: petrolioa,
ikatza, gas naturala, lurraren barruko beroa eta
substantzia erradiaktiboak.
Petrolioa mundu osoan gehien erabiltzen dan
energia iturria da.
Petroliotikabiatuta, hainbat erregai lortzen dira,
gasolinea eta gasoila, hortik aparte, plastikoak
fabrikatzen dira.

4. Ikatza erabiliz , zentral termikoek energia elektrikoa
lortzen dabe.
Gas naturala etxeetako sukaldeetan eta
berokuntzetan erabiltzen da.
Zentral nuklearretan, substantzia erradiaktiboetatik
abiatuta, energia elektriko bihurtzen da.
lurraren barrualdeko beroaren bidez, energia
geotermikoa lortzen da, eta, gero, energia elektriko
bihurtzeko erabili daiteke.
ENERGIA ITURRIEI LOTUTAKO ARAZOAK
Energia oinarrizko elementua da gizarteen garapenan.
Horregaitik herrialde bat teknikoki zenbat eta
aurreratuagoa izan, orduan eta energia gehiago behar
dau.
GAUR EGUNGO MUNDUA ETA ENERGIA
ITURRIAK
Energia iturri ez-berriztagarrietatik lortua izaten da, modu
nagusian, eta, hori dala-eta, energia konbentzional
deitutako energia iturri horreei, horrexek direlako gehien
erabiltzen diranak.
Energia iturri ez-berriztagarriak horreek, urriak izateaz
aparte, lurreko hainbat zonaldean kontzentratuta dagoz.

5. Baliabide natural horreek eskuratzeko lehiaren eraginez,
eta, sarri, gerra odoltsu bihurtzen dira.
Baliabide horreen kontsumoa murrizteko, gaur egun,
energia berriztagarrien kontsumoa sustatzeko neurriak
hartzen dabilz, eguzki eta haize energien kontsumoa
sustatzeko. Mota horreetako energiei energia alternatibo
deitzen jake.
Energia berriztagarriak ez dira agortzen, baina horreek
baliatzeko gaitasun mugatua dogu oraindik. Horregaitik
iturri horretatik datorren energia ahalik eta gehien
aprobetzatzeko teknologia berriak ikertzea eta garatzea
beharrezkoa da.
ENERGIAK INGURUNEAN SORTZEN
DAUZAN ONDORIOAK
Energia lortzeak eta erabiltzeak ingurumen arazo ugari
eragin daikez.
Gasa, petrolioa edo ikatza lortzeko, meatzeak, eta
hobiak hondeatzen dira, eta behar horreek paisaia
hondatu eta lurzorua eta landaradia suntsitzen
dabez. Urtegien eraginez haranak urpean ezkutatuta
gelditzen dira, eta parke eolikoak nahiz eguzki
parkeek inpaktu bisual handia eragiten dabe.
Energia lortzeko instalazioek arriskuan jarri daikez
inguru horretako animalia espezieak. Aerosorgailuak
arrisku handia dira hegaztientzat.

6. Erregaiak erretzean, substantzia kutsagarri asko eta
asko igortzen dira atmosferara, eta horreek
ingurumenean era askotako kalteak eragiten dabez:
 Atmosferara karbono dioxido asko igortzen da, eta,
horren ondorioz, berotegi efektu naturala handitu
egiten da; lurreko temperaturearen igoera eragiten
dau.
 Karbono dioxidoaz aparte, erregaiak erretzean
atmosferako ura kutsatzen daben beste gas batzuk
askatzen dira, euri azido deitzen jako.
Zentral nuklearrek karbono dioxido oso gitxi igortzen
dabe, bainahondakin nuklear deitutako arrisku
handiko beste hondakin batzuk sortzen dabez.
EKINTZA KOLEKTIBOAK
Gobernuek eta enpresek oinarrizko egitekoa daukie
energia kontsumoaren murrizketan.
Energia garbia lortzeko energía
alternatiboenerabilerea bultzatzen dabe, diru
laguntza publikoen bidez eguzki plakak eta
aerosorgailuak instalatzea sustatuz.
Energia eraginkortasuna hobetzen ahalegintzen
dira: energia hobeto aprobetxatzeko neurriak artzen
dabez.
Energia aurreztea sustatzen dabe, informazio
kanpainen bidez. Enpresa kontsumoa murrizten

7. daben enpresak saritzen dabe, eta energia larregi
erabiltzen dabenei, ostera isunak jartzen deutsez.
BANAKAKO EKINTZAK
Kontsumo txikiko bonbillak erabiltzea, energiaren
laurena erabiltzen dabelako.
Argiak eta makinak, erabiltzen ez doguzanean,
amatatzea.
berokuntza eta aire girotua beharrezkoa danean
besterik ez erabiltzea.
Garbigailua beteta dagoenean bakarrik jartzea.
Bide laburrak egiteko, autoa ez erabiltzea.
Gure udalak edo herriko elkarteek energia
aurrezteko kanpainetan parte hartzea.