Μυκηναϊκός κόσμος. Ιστορικά στοιχεία, κοινωνία, οικονομία, πολιτική οργάνωση Ιστορία Α Γυμνασίου, κεφ. 2.5

1. Ο ΜΥΚΗΝΑΪΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ
ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ-ΚΟΙΝΩΝΙΑ-ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ
ΙΣΤΟΡΙΑ Α’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
Δημιουργός : Κέλλη Ειρήνη
Kelliteacher.weebly.com

2. Ο ΜΥΚΗΝΑΪΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ
Ο πρώτος μεγάλος Ελληνικός πολιτισμός
(οι άνθρωποι που τον δημιούργησαν ανήκαν στα Ελληνικά φύλλα,
μιλούσαν Ελληνικά και λάτρευαν Ελληνικές θεότητες)
Πότε; 1600-1100 π.Χ.
Πού; Στην Ηπειρωτική Ελλάδα (κυρίως στην Πελοπόννησο
και την Στερεά Ελλάδα, ως και τη Θεσσαλία στα βόρεια)
Σημαντικότερα κέντρα (ακροπόλεις-ανάκτορα) :
Μυκήνες, Τίρυνθα, Πύλος, Θήβα
Ονομασία από : Τις Μυκήνες, την πρώτη μυκηναϊκή ακρόπολη που
ανακαλύφθηκε από τον Ερρίκο Σλήμαν

4. ΧΩΡΙΣΜΟΣ ΣΕ ΠΕΡΙΟΔΟΥΣ
 1600-1450/1400 π.Χ. : Η περίοδος των βασιλικών τάφων.
Γνωρίζουμε την εποχή αυτή κυρίως από τάφους, ενώ δεν έχουν βρεθεί
ανάκτορα. Παρατηρείται μεγάλος πλούτος και αρκετές επιδράσεις από τη
Μινωϊκή Κρήτη, αλλά και επαφές με την Αίγυπτο και την Ανατολική
Μεσόγειο.
 1450/1400-1200 π.Χ.: Οι Μυκηναίοι κυριαρχούν σε όλο το Αιγαίο.
Κτίζονται ανάκτορα σε ακροπόλεις, συχνά οχυρωμένες με ισχυρά ‘κυκλώπεια’
τείχη. (Μυκήνες, Τίρυνθα, Πύλος, Θήβα κ.ά.). Εμφανίζεται η Γραμμική
γραφή Β που χρησιμοποιείται κυρίως στα αρχεία των ανακτόρων. Με κέντρο τα
ανάκτορα οι Μυκηναίοι αναπτύσσουν εμπορική δραστηριότητα σε ολόκληρη τη
Μεσόγειο.
 1200-1100 π.Χ.: Ανάκτορα και ακροπόλεις καταστρέφονται ή
παρακμάζουν και εγκαταλείπονται. Καταρρέει η ανακτορική οικονομία και
εξαφανίζεται η Γραμμική γραφή Β. Ωστόσο ο μυκηναϊκός πολιτισμός επιβιώνει
και θα αποτελέσει τη βάση του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού.

5. 1600-1450/1400 π.Χ. : Η περίοδος των βασιλικών τάφων
Επιτύμβια στήλη από εύθριπτο
πωρόλιθο με ανάγλυφη
παράσταση άρματος. Μυκήνες,
Ταφικός Κύκλος Α, Τάφος V,
16ος αι. π.Χ.Αναπαράσταση του Ταφικού κύκλου Α των Μυκηνών

6. Ευρήματα από τον ταφικό κύκλο Α των Μυκηνών

8. Ευρήματα από τους Ταφικούς κύκλους των Μυκηνών

10. 1450/1400 -1200 π.Χ.
Η περίοδος των Μυκηναϊκών ακροπόλεων
και ανακτόρων
και της Μυκηναϊκής κυριαρχίας στο Αιγαίο.

11. ΑΚΡΟΠΟΛΕΙΣ ΚΑΙ ΑΝΑΚΤΟΡΑ
Τα Μυκηναϊκά ανάκτορα είναι χτισμένα σε οχυρές τοποθεσίες
(ακροπόλεις) και συνήθως περικλείονται από ισχυρά τείχη.
Επιτελούν ταυτόχρονα πολλές λειτουργίες.
Συγκεκριμένα το ανάκτορο είναι
-κατοικία του άνακτα (βασιλιά)
- διοικητικό κέντρο της περιοχής (διαθέτει αξιωματούχους, υπαλλήλους
και αρχεία)
- οικονομικό κέντρο της περιοχής (διαθέτει αποθήκες, ελέγχει το
εμπόριο, εσωτερικό και εξωτερικό και τη βιοτεχνική παραγωγή)
- καλλιτεχνικό κέντρο (διαθέτει τεχνίτες και εργαστήρια καλλιτεχνικής
παραγωγής)
- Θρησκευτικό κέντρο (διαθέτει ιερά και ιερατείο)
- Αμυντικό κέντρο της περιοχής (είναι έδρα στρατιωτικής φρουράς και
προστατεύει τους κατοίκους σε περίπτωση εχθρικής επίθεσης)

13. ΜΥΚΗΝΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
Η οικονομική δραστηριότητα ελεγχόταν από τα ανάκτορα.
Τομείς της οικονομίας:
 Γεωργία και κτηνοτροφία
 Βιοτεχνία (αγγειοπλαστική, μεταλλοτεχνία, λιθοτεχνία κ.λπ.)
 Ναυτιλία και εμπόριο. Αυτός φαίνεται ότι ήταν ο
σημαντικότερος τομέας της Μυκηναϊκής οικονομίας.

14. ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ - Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΜΥΚΗΝΑΪΚΗΣ
ΚΟΙΝΗΣ
Φαίνεται ότι η Μυκηναϊκή Ελλάδα δεν αποτελούσε ένα ενιαίο κράτος αλλά
ήταν χωρισμένη σε πολλά κρατίδια, το κάθε ένα από τα οποία είχε κέντρο
ένα ανάκτορο.
Θυμηθείτε τις περιγραφές του Ομήρου, σύμφωνα με τις οποίες υπήρχαν πολλοί
Αχαιοί βασιλείς, ο καθένας με το βασίλειό του, οι οποίοι όμως δέχονταν ότι
ανήκαν σε μια ενιαία φυλή (Αχαιοί), συνεργάζονταν για κοινούς σκοπούς (π.χ.
Τρωϊκή εκστρατεία), είχαν την ίδια γλώσσα, την ίδια θρησκεία και τα ίδια έθιμα
και όταν συνεργάζονταν δέχονταν ως αρχηγό τους τον βασιλιά των Μυκηνών
(στην τρωϊκή εκστρατεία αρχηγός ήταν ο Αγαμέμνονας). Ο Όμηρος περιγράφει
τη Μυκηναϊκή Ελλάδα!
Κοινά πολιτιστικά στοιχεία :
Κοινή Γλώσσα – η Ελληνική
Κοινή θρησκεία
Κοινός πολιτισμός (αρχιτεκτονική, τέχνη, θεσμοί, κοινωνικοπολιτική
οργάνωση)

15. Η ΜΥΚΗΝΑΪΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ
Κοινωνία αυστηρά ιεραρχημένη :
Άναξ (ο βασιλιάς)
Αξιωματούχοι του στρατού και της
διοίκησης, υπάλληλοι και ιερατείο
Δήμοι (ο απλός λαός : γεωργοί,
κτηνοτρόφοι, τεχνίτες)
Δούλοι

16. ΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΤΗΣ ΓΡΑΜΜΙΚΗΣ Β
Γραμμική Β : Συλλαβική γραφή. Αποκρυπτογραφήθηκε το 1952 από
τον Μάικλ Βέντρις και τον Τζον Τσάντγουικ.
Αποδίδει την Ελληνική γλώσσα.
Κείμενα γραμμικής Β βρέθηκαν κυρίως χαραγμένα σε πήλινες
πινακίδες στα ανάκτορα της Κνωσού, της Πύλου, των Μυκηνών,
της Θήβας και της Τίρυνθας. Τα κείμενα κατέγραφαν κυρίως την
οικονομική δραστηριότητα των ανακτόρων. Οι πινακίδες ήταν άψητες
και τα κείμενα είχαν προσωρινό χαρακτήρα.
Φαίνεται ότι υπήρχαν εξειδικευμένοι γραφείς στα ανάκτορα οι οποίοι
γνώριζαν τη Γραμμική Β.
Από τα κείμενα παίρνουμε πολύτιμες πληροφορίες για :
 Την οργάνωση των μυκηναϊκών κρατών και των ανακτόρων
 Την οικονομία και τα προϊόντα που διακινούνταν
 Ονόματα τόπων, θεών και ανθρώπων (πολλά από τα οποία διατηρούνται και στον
αρχαιοελληνικό πολιτισμό)
 Την ελληνική γλώσσα και την εξέλιξή της

17. Πήλινες πινακίδες με κείμενα γραμμικής Β από το ανάκτορο της Πύλου

18. Γραμμική Β : Ιδεογράμματα και
συλλαβογράμματα

19. Η ΜΥΚΗΝΑΪΚΗ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΕΞΑΠΛΩΣΗ
1450-1200 π.Χ. : Οι Μυκηναίοι αναπτύσσουν εμπορική δραστηριότητα σε
όλη τη Μεσόγειο.
Συγκεκριμένα:
 Αποικίζουν συστηματικά την Κύπρο.
 Ιδρύουν εμπορικούς σταθμούς και αποικίες
 Διατηρούν εμπορικές επαφές με την Αίγυπτο, τη Φοινίκη, τη Μικρά
Ασία, τη Σικελία, την Ιταλία. Φτάνουν ως την Ισπανία και ίσως έχουν
σποραδικές επαφές με την Κεντρική Ευρώπη.
Ο μύθος της τρωϊκής εκστρατείας δείχνει ότι η εμπορική εξάπλωση δε γινόταν
πάντα ειρηνικά.
Οι Μυκηναίοι εξάγουν κυρίως αγγεία, κρασί και λάδι και εισάγουν μέταλλα και
πρώτες ύλες.

20. Οι δρόμοι του θαλάσσιου εμπορίου που χρησιμοποιούσαν οι Μυκηναίοι

21. Θέσεις με μυκηναϊκά ευρήματα στην
Μ. Ασία, τη Φοινίκη και την Αίγυπτο
Θέσεις με μυκηναϊκά ευρήματα στην Ιταλία

22. Χιλιάδες Μυκηναϊκά αγγεία έχουν βρεθεί στην Κύπρο την Φοινίκη και την Αίγυπτο.
Μυκηναϊκός κρατήρας και κύπελλα από την Κύπρο
Μυκηναϊκός ψευδόστομος αμφορέας
από τη Φοινίκη

23. Σε μυκηναϊκές ακροπόλεις και νεκροταφεία βρέθηκαν διάφορα αντικείμενα εισηγμένα από
την Ανατολική Μεσόγειο

24. Την καλύτερη εικόνα για το θαλάσσιο εμπόριο της εποχής αυτής την παίρνουμε από
ένα ναυάγιο εμπορικού πλοίου που βρέθηκε νότια της Τουρκίας (στη θέση Ulu
Burun). Tο πλοίο ταξίδευε , γύρω στο 1317 π.Χ., από την Ανατολική Μεσόγειο προς
το Αιγαίο. Μετέφερε τάλαντα χαλκού από την Κύπρο, ελεφαντόδοντο από τη Συρία,
αμφορείς από τη Φοινίκη και πολλά άλλα μικροαντικείμενα από όλη την Ανατολική
Μεσόγειο.
Το πλοίο ίσως ήταν Μυκηναϊκό.

25. Αναπαράσταση εμπορικού Μυκηναϊκού πλοίου

26. ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΚΜΗΣ ΤΟΥ ΜΥΚΗΝΑΪΚΟΥ ΚΟΣΜΟΥ
Όπως είδαμε, μετά το 1200 π.Χ. τα μυκηναϊκά ανάκτορα
παρακμάζουν και εγκαταλείπονται ενώ εξαφανίζεται και η Γραμμική Β.
Πιθανά αίτια της παρακμής:
 Μετακίνηση νέων ελληνικών φύλων (Δωριείς) στη Νότια Ελλάδα
 Εσωτερικές αναταραχές και συγκρούσεις στα μυκηναϊκά βασίλεια
 Η αναστάτωση που προκάλεσαν οι ‘λαοί της θάλασσας’, οι οποίοι
την εποχή αυτή επιτέθηκαν στην Αίγυπτο, τη Φοινίκη και άλλες
περιοχές της Ανατολικής Μεσογείου. Το εμπόριο των Μυκηναίων με
τις περιοχές αυτές διακόπηκε και έτσι κατέρρευσε η οικονομία τους
που στηριζόταν σε αυτό.
Ίσως τελικά η παρακμή των μυκηναϊκών ανακτόρων οφείλεται σε
συνδυασμό και των τριών παραπάνω αιτιών

27. Μετακινήσεις πληθυσμών και επιδρομές των ‘λαών της θάλασσας’, 1200-1100 π.Χ.

29. Ναυμαχία ανάμεσα στους Αιγύπτιους και τους ‘λαούς της θάλασσας’, από
την ανάγλυφη στήλη του Medinet Habu στην Αίγυπτο, 1150 π.Χ.

30. Η ΜΥΚΗΝΑΪΚΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ
Θεότητες
- Στις πινακίδες της Γραμμικής Β εμφανίζονται ήδη όλοι οι
μεγάλοι θεοί του δωδεκάθεου (Δίας, Ήρα, Άρτεμις, Αθηνά
κλπ).
- Υπήρχε μια κυρίαρχη γυναικεία θεότητα που στις πινακίδες
αποκαλείται ‘Πότνια’.
Η λατρεία γινόταν με πομπές, προσφορές και θυσίες.
Υπήρχαν ανακτορικά και οικιακά ιερά και υπαίθρια ‘τεμένη’
Οι ιερείς ήταν υπεύθυνοι για τη λατρεία και διαχειρίζονταν την
περιουσία των ιερών.

31. Κεφαλή θεάς (;) και τοιχογραφία που παριστάνει θεά, ίσως την ‘Πότνια
σίτου’ των πινακίδων. Από την περιοχή του Θρησκευτικού Κέντρου της
ακρόπολης των Μυκηνών. 13ος αι. π.Χ.

32. Χρυσό σφραγιστικό δακτυλίδι. Τίρυνθα, 15ος αι.
Απεικονίζεται πομπή λεοντοκέφαλων δαιμόνων
που κρατούν σπονδικές πρόχους και
προχωρούν προς καθιστή σε θρόνο θεά.
Πομπή δαιμόνων, θρησκευτικό κέντρο
Μυκηνών

33. Θεότητες στα μυκηναϊκά κείμενα
di-we Δίας
e-ra Ήρα
e-ma-a Ερμής
a-re Άρης
a-pe-ro2 Απόλλων
po-se-da-o-ne Ποσειδών
di-wo-nu-so Διόνυσος
a-ta-na-po-ti-ni-ja Ποτνία Αθηνά
a-ti-mi-te Άρτεμις
e-nu-wa-ri-jo Ενυάλιος
pa-ja-wo-ne Παιήων
e-ri-nu-we Ερινύς
da-pu2-ri-to-jo po-ti-ni-ja Λαβυρίνθου Ποτνία
si-to po-ti-ni-ja Σίτου Ποτνία
e-re-u-ti-ja Ειλείθυια
te-o-i θεοί

34. ΠΟΛΕΜΟΣ - ΟΠΛΑ
Το Ρυτό της Πολιορκίας, Ταφικός Κύκλος Α
των Μυκηνών
Μυκηναίοι πολεμιστές, Τοιχογραφία
Ανάκτορο Πύλου

35. Τοιχογραφίες με πολεμικές σκηνές από το ανάκτορο της Πύλου

36. Μεγάλος κρατήρας με παράσταση οπλισμένων ανδρών. Από την οικία του
''κρατήρα των πολεμιστών'' στην Ακρόπολη των Μυκηνών. 12ος αι. π.Χ.

37. Μυκηναϊκή πανοπλία και οδοντόφρακτο
κράνος από θαλαμοειδή τάφο στα Δεντρά της
Αργολίδας. 1500 π.Χ. (Μουσείο Ναυπλίου)
Ελεφαντοστέινο πλακίδιο με παράσταση
μυκηναίου πολεμιστή. Ο πολεμιστής
κρατεί οκτώσχημη ασπίδα και δόρυ και
φορεί κράνος από δόντια κάπρου.
Αρχαιολογικό Μουσείο Δήλου

38. Oδοντόφρακτο κράνος με
παραγναθίδες, αποτελούμενο
από δόντια κάπρου και οστέινο
διπλό άγκιστρο στην κορυφή.
Μυκήνες, θαλαμωτός τάφος 515,
14ος – 13ος αι. π.Χ. Ε.Α.Μ.
Χάλκινα εγχειρίδια με εμπίεστη διακόσμηση
από χρυσό και άργυρο. Ε.Α.Μ.