Nafarroako Unibertsitate Publikoko irakasletza ikasleei emandako ikastaroa, 2016ko udazkenean

1. Nafarroako kultur ondarea eta
ondare ez materiala
Iruñea, 2016ko urriaren 27a
Erabilpen didaktikoa eta
sustapenerako teknikak:

2. Sitk Thomson-en multzoak
I
Animalien ipuinak: etxekoak, animailiak, arrainak...
II
Ipuin miragarriak: naturaz gaindiko arerioak, eginkizun harrigarriak, objektu magikoak
Nobela itxurako ipuinak
Lapur eta gaizkileen ipuinak
III
Anekdotak, kontakizun farregarriak
Gezurrezko kontakizunak
Formulazko ipuinak
Sailkatu gabeko ipuinak

3.  Ipuina arrazoi eta pasadizo hurrenkera duen
luzera zerbaiteko kontakizuna da
(Thomsom)
Thomsom-en sailkapena

4. Ipuinaren beste definizio bi.
Ipuina gertaera batzuen segida
duen kontakizun laburra da.
Kontakizun laburra da, trama
zuzen eta errazekoa, non
denbora, espazioa eta egintza
estuki lotuta dauden.

5.  Ipuina kontakizun laburra da, trama erraza
eta lineala duena, non espazioa, denbora eta
ekintzak oso bilduak agertzen diren
Aguiar e Silva

6. Vladimir Propp
 31 funtzioak, Ipuin Taillerra liburuan, Seve
Calleja eta Antton Irusta
 Bularretik Mintzora, J.K. Igerabide

7. Etimologikoki
cuento
conte
Märchen racconto
Tale , story
eventyr

8. Gurean
ipuina
istorioa
kontakizuna
abentura
kontu
kantua
narrazio laburra
nobela
eleberria

9. Ipuinak hastekoak I
Behin bazen...
Bazen behin...
Behin han batean...
Munduan beste asko bezala...

10. Ipuinak hastekoak II
Behin munduan, asko legez...
Aldi batez, bazen / baziren...
Munduan anitz diren bezala,
bazen...
Landareak eta animaliak mintzo
ziren garaian, baziren...

11. Ipuinak hastekoak III
Orain dela aspaldi...
Aspaldi-aspaldian...
Duela bizpahiru ehun urte
Arrats batez, gau batez, bertze aldi batez...
omen ziren
Saski honetan zazpi arto-buru galditzen
badira, etxe batean baziren zazpi anaia...

12. Ipuinak hastekoak
IV
Aitzinean munduan bestea asko legez...
Munduan beste asko legez, arto koxkolez...
Etxe batean, herrixka batean, herri batean, baserri
batean
Jesus Jauna eta Jaun Done Petri Euskal Herrian
zerbitzari zirelarik...

13. Ipuin luze bat eskatu eta ezezko
erantzuna emateko
Bele batek omen zeuzkan hego bat
oso motza eta bestea oso luzea;
horixe duk kontu luzea.

14. Ipuinak amaitzeko formulak
Eta hala izan bazan,
sar dadila kalabazan
...

15. Ipuinak bukatzekoak I
Eta hala izan bazan, sar dadila
kalabazan.
Eta hala izan bazan, sar dadila
kalabazan eta ager dadila Derioko
plazan.
Hori hala bazan, sartu dadila
kalabazan eta atera dadila Bitoriako
plazan
Hala bazan edo ez bazan sartu dadila
kalabazan

16. Ipuinak bukatzekoak II
Haiek ondo bizi baziren gu ere ondo
bizi gaitezen.
Haiek ondo bizi baziren, gu hobeto
bizi gaitezen.
Haiek ongi bizi? Gu hobeki.
Geroztikako berririk ez dakit nik....
Geroztikako berririk ez dut nik ukan.

17. Ipuinak bukatzekoak III
Egia bada, sakelan sar eta gezurra
bada kontuan ez har.
Ontsa bizi izan ziren. Ontsa hil ziren,
horretan fini da ixtorioa.
Ongi bizi baziren, arabera hartara hil
ziren
Egia bada sinets, gezurra bada ez
sinets.

18. Ipuinak bukatzekoak IV
Eta laurogei urtetan, gero, joan da
betiereko zorionaz bere anaia
gaixoarekin bizitzera.
Eta bere amarekin eta bi anaiekin
aberats bizi izan zen, Jainkoak daki
zenbat luzaz.
Han (zeruan) ikusiko dugu, hara
egun batean joaten garelarik, atearen
ondo-ondoan, eskuineko atetik

19. Ipuinik ez kontatzeko
Errege batek omen zeuzkan hiru
alaba:
Jantzi omen zituen zuriz
Jantzi omen zituen gorriz
Nahi duzu esatea berriz?

20. Ahozko tradiziozko narrazioak
Nafarroa Garaian eta Beherean
Aukera didaktiko bat:

21. EUSKAL TRADIZIOA.
Bildutakoaren transkripzioa.
Bertsio landuak eta eraldatuak.

22. Bildutakoaren transkripzioa.
 AZKUE, R.M. (1989) 1941: Euskalerriaren Yakintza, II.
Euskaltzaindia & Espasa Calpe.
 BARANDIARAN, J.M. (1972): El mundo en la mente popular
vasca, II eta III. Auñamendi.
 BARANDIARAN, J.M. (1973): Eusko Folklore.(obras
completas II) La Gran Enciclopedia Vasca.
 BARBIER, J. (1987) 1924: Supazter sokoan. Euskal Editoreen
Elkartea, Klasikoak bilduma, 16.
 BARBIER, J. (19xx) 19xx: Ixtorio-mixterio.Labayru.
 CERQUAND, J.F. (1985): Ipar Euskal Herriko Legenda eta
Ipuinak (2 liburu). Txertoa.

23.  DUVOISIN (1987) 18XX: Baigorriko zazpi liliak. Elkar.
 KIRIKIÑO (1982) 1918: Abarrak, euskara batuan.
 KIRIKIÑO (1991) 1930: Bigarrengo abarrak. Euskal
Editoreen Elkartea. Klasikoak bilduma, 49.
 MOGEL, B.A. (1991) 1804: Ipui onak. Euskal Editoreen
Elkartea. Klasikoak bilduma, 52. (Esoporen alegiak)
 MOGEL, J.A. (1995) 18xx: Ipuinak. Labayru ikastegia.
 WEBSTER, W: (1993) 1879: Ipuinak I eta II. Euskal
Editoreen Elkartea. Kriseilu.
Bildutakoaren transkripzioa.

24. Bertsio landuak eta eraldatuak I
 AMESTOY, K. eta MARTINEZ, B.: Behin bazen.
 AMESTOY, K.: Behin bazen, Euskal Herrian.
 ARIZTIA (1982) 1922: Amattoren uzta. Elkar.
 ARRATIBEL, J. (1997): Kontu zaharrak. Erein. (edukia: Goñiko zalduna, Txerri
beltza, Sorta egurra eta etsai zaharra, etsai zaharra eta sagarra, Etsai zaharra
eta mendiko lehoia, Morroi azkar bat, Perrandoren zorrak, Lapurren leizea,
Txomin ipurdi, Ehiztaria eta bi zakurrak, Mari xor, Blanca Nieves, Sorgina eta
ama alarguna, Sorgina eta emakume eder bat, Andregai sorgina, Aralargo
txabola, Lapurrak eta sakristaua, Jentila eta artzaia, Neskame sorgina, Ardiak
eta belarra, Aingeru Goardakoa, Epistolea.)
 ARRATIBEL, J. (1997): Erramun eta Mirentxu. Erein
(1986): Marixor eta beste. Erein

25.  BARANDIARAN, J.M. . (1982): Ipuin harrigarriak, I, II III, IV eta V.
Elkar.(bertsioak)
 BARANDIARAN, L.: (1989): Euskal Herriko alegia, ipuin eta
kondairen bilduma. Txertoa.
 LARREA, Tx. (ed) (1988): Ixtorio-mixterio andana bat. Pamiela.
 MARTINEZ de LEZEA, I. (Ed.) (1988): Euskal leiendak. Erein
- Iparraldea.- Araba- Bizkaia- Gipuzkoa- Nafarroa.
 SATRUSTEGI, J.M.:
(1979): Ipui miresgarriak. GIE.
(1981): Lapur zuriak. GIE.
(1983): Axelko eta otsoko. Abereen ipuinak. GIE
(1996): Mattin Motela. Alsa grupo
Bertsio landuak eta eraldatuak II

26. Beste herrietako tradizioa I
RODRIGUEZ ALMODOVAR, A. (1989): Ilargi erditxoaren
ipuinak. Algaida. 9 liburuki
ETXANIZ, X. (ed) (1988): Berdez jantzitako neska.
Pamiela
(1992): Zazpi ahizpak. Txinako Ipuinak II. Pamiela.
GROOME, F.H. (1989): Ijito ipuinak. Elkar.
HERRIKOIA (1988): Hamairu ipuin arabiar. Txertoa.
HERRIKOIA (1992): Xerazaderen gauak. Elkar.
HERRIKOIA (1988): Munduko legendak. Sua.

27. CALLEJA, S. (ed) (1990): Afrikako ipuin herrikoiak. Elkar. .
ZUBIZARRETA , P.(ed) (1993): Ali Baba eta berrogei
lapurrak. Pamiela
(1995): Aladin. Pamiela
(1996): Sinbad marinela. Pamiela
TAHAHASHI, A. (1989): Japoniako Ipuin eta kondairak.
Elkar
TEHANETORENS (1986): Ipuin irokiarrak. Elkar
Koldo Izagirreren “Amets egiteko libururak” I eta II
Beste herrietako tradizioa II

28. Klasikoak:
mundu mailako tradizioa I
ANDERSEN, H.C. (1997) : Hemeretzi ipuin Ibaizabal.
CARROLL, L. (1989). Aliceren abenturak lurralde
miresgarrian. Pamiela.
(1990): Ispiluaren barrena. Pamiela.
COLLODI ( 1987): Pinotxoren abenturak. Elkar.
GRIMM ANAIAK (1990) : Grimm anaien ipuinak, I eta II.
Gero (mensajero).
PERRAULT, CH. (1993) 1697: Perraulten ipuinak.
Pamiela. (edukia: Basoko loegile ederra, Txanogorritxo,
Bizar Urdin, Katu botaduna, Maitagarriak, Marierrauskin,
Kike tximaduna, Erpurutxo, Astolarru, Desira
barregarriak)

29. Klasikoak:
mundu mailako tradizioa II
HOMEROren Ulises Igerabide 2000
OVIDIOren Metamorfosis Igerabide
OMAER KHAYYAMen Rubayatak J. Iturralde
Historia eta Narrazioak I eta II –Testamentu
zaharreko istorioak Jose Antonio Mujikaren
bertsioa
ZUBIZARRETAren Mila gau eta bat gehiago

30. Euskal ipuin moderno zenbait
ALDEKOA, I. (1993): Euskal ipuinen antologia bat. Alberdania.
(Mirande, Atxaga, Sarrionaindia, Saizarbitoria, Izagirre, Lertxundi,
Mujika Iraola, Lertxundi)
AÑORGA.(1996): Arrain gorria. Pamiela
ATXAGA (1996): Xolak ba du lehoien berri. Erein.
(1996): Xola eta basurdeak. Erein.
EPALZA (1994): Lur zabaletan. Pamiela
(1998): Sorginkerien liburua. Pamiela.
GIL BERA, E. (1989): Patziku parranda. Pamiela.
Batzuen artean. (1997): Ipuin Berdeak. Eguzki (Agirre, J.; Amestoy,
K.; Aristi, P.; Borda, I.; Cano, H.; Elexpuru, J.M.; Ezkiaga, P.; Lasa,
A.; Lazkano, M.; Zabala, J.L.; Zabaleta, P.)
IGERABIDE, J.K. (1996): Atean kox kox.

31. Beste tokietako ipuin modernoak
 ALDEKOA, I. (ed) (1997): Ipuin gognagarriak, antologia. Erein
(Dickens, de L’isle-Adam, Maupassant,Schwob, Txekhov, London,
Joyce, Kafka, Waugh, Borges,Cortazar, CalvinoBashexis
 BENEDETTI, CORTAZAR, GALEANO, MONTERROSO (1995). Istorio
hiperlaburrak. Erein.
 CALVINO, I. (1992): Marcovaldo edo urtaroak hirian.
 HOFFMANN, E.T.A. (1992): Ipuin fantastikoak. Ibaizabal.
 QUIROGA, H. Ohianeko ipuina. DDB.
 RODARI, G: (1989): Jolas egiteko ipuinak.Elkar.
(1989): Makinaz idatzitako ipuinak.DDB
(1983): Telefonozko ipuinak.Elkar
etabar luze bat
 SAKI (1991): Ipuin kontalaria. Mensajero

32. Mila esker anitz!
mailto:itxaurdi@gmail.com