Bigarren mundu gerra

1. JANIRE MUJIKA BAYON
BIGARREN MUNDU GERRA

2. CONTENIDO
GERRAREN BIDEA........................................................................................................................................................... 2
EUROPAN...................................................................................................................................................................3
ASIAN.........................................................................................................................................................................4
GERRAREN GARAPENA................................................................................................................................................... 4
1939: Gerraren hasiera Europan ............................................................................................................................... 4
Poloniaren inbasioa...............................................................................................................................................4
Neguko Gerra ........................................................................................................................................................ 5
1940: Gerraren hedapena .........................................................................................................................................6
Norvegia eta Danimarkaren inbasioa.................................................................................................................... 6
Frantziako bataila.................................................................................................................................................. 7
Ingalaterrako bataila .............................................................................................................................................7
Italiako erasoak ..................................................................................................................................................... 8
1941: Mundu gerra bihurtuta....................................................................................................................................8
Ipar Afrikako kanpaina ..........................................................................................................................................8
Balkanetako kanpaina ...........................................................................................................................................9
Sobietar Batasunaren inbasioa............................................................................................................................ 10
AEBen sarrera...................................................................................................................................................... 11
1942: Ez aurrera ez atzera .......................................................................................................................................11
Ipar Afrikako kanpaina ........................................................................................................................................12
Ekialdeko Frontea................................................................................................................................................ 13
Ozeano Bareko Frontea.......................................................................................................................................13
1943: Norabide aldaketa .........................................................................................................................................14
Italiako kanpaina ................................................................................................................................................. 14
Ekialdeko Frontea................................................................................................................................................ 15
Ozeano Bareko Frontea.......................................................................................................................................16
1944: Amaieraren hasiera .......................................................................................................................................16
Mendebaldeko Frontea.......................................................................................................................................16
Ekialdeko Frontea................................................................................................................................................ 18
Ozeano Bareko Frontea.......................................................................................................................................18
1945: Gerraren amaiera ..........................................................................................................................................19
Mendebaldeko Frontea.......................................................................................................................................19
Ekialdeko Frontea................................................................................................................................................ 20
Ozeano Bareko Frontea.......................................................................................................................................20
GERRAREN ONDORIOAK ..............................................................................................................................................21
Suntsipenak eta gehiegikeriak .................................................................................................................................21
Hondamendi ekonomikoa .......................................................................................................................................22
Muga berriak ........................................................................................................................................................... 22
Gatazka berriak........................................................................................................................................................ 23

3. BIGARREN MUNDU GERRA
Bigarren Mundu Gerra 1939-1945
urteen artean mundu osoan hedatu
zen gerra izan zen[1]. Gizateriaren
historian hildako gehien eragin duen
guda izan da, munduko
biztanleriaren %2 hil baitzen (61
milioi pertsona inguru) horietako
gehienak zibilak[2]. 1939ko irailaren
1ean hasi zen (nahiz eta Asian
1937tik Japonia eta Txina gerran
zeuden) eta 1945eko irailaren 2an
amaitu zen. Laburbilduz, bi alderdi
lehiatu ziren: Aliatuak eta Ardatza.
Ardatza osatu zuten herrialdeak:
Alemania, Italia eta Japonia.
Ardatzari atxiki zitzaizkion beste
herrialdeak: Eslovakia, Finlandia,
Hungaria, Errumania, Bulgaria,
Kroazia eta Thailandia.
Aliatuak: Hasiera batean Ardatzaren
kontra aritzeko elkartu ziren bi
herrialdeak Frantzia eta Erresuma
Batua izan ziren. Ardatzaren erasoen
ondorioz aliatuei atxiki zitzaizkien
herrialdeak Polonia, Danimarka,
Norvegia, Belgika, Herbehereak,
Luxenburgo, Jugoslavia eta Grezia .
Commonwealtheko herrialdeek ere
parte hartu zuten, hala nola
Australia, Kanada, Hegoafrika eta
Zeelanda Berria. Ardatzaren
Japoniarekin bategiteak Txinarekin
ituna ekarri zuen, eta Ardatzaren
erasoak jasan ondoren Sobietar
Batasuna ere batu zitzaien. Estatu
Batuak
1941eko
abenduaren 7an sartu ziren gerran
Ardatzaren kontra Pearl Harboreko
erasoaren ondorioz.
Neutralak: Europan herrialde hauek
mantendu ziren neutral: Irlanda,
Espainia, Portugal, Suedia, Suitza
eta Turkia.
Bigarren Mundu Gerrak zibilen
gainean jarri zuen sufrimenduen
parte handiena: judutar,
homosexual, ijito, eslaviar eta
ezinduen kontzentrazio esparrutan
biltzea Alemaniaren aldetik;
japoniarren kontzentrazio esparrutan
biltzea Estatu Batuetan; Txinako
biztanleriarengan eragindako
sarraskiak Japoniar soldaduen
aldetik; gizakien gaineko
esperimentazio zientifikoak mediku
nazi eta japoniarren aldetik; zibilen
kontrako airetiko bonbardaketak,
lehenengo Ardatzen partetik
Rotterdam eta Londresen, eta gero
aliatuen partetik Tokyo, Dresde
edota Hanburgen, besteak beste; eta
lehenengo aldiz bonba atomikoaren
erabilpena, Estatu Batuen aldetik,
Hiroshima eta Nagasakiren kontra.
GERRAREN BIDEA

4. Eskuarki, Bigarren Mundu Gerrako azken kausatzat Alemaniak Polonia
inbaditzea eta Japoniak Ozeano Bareko hainbat puntuari (AEBei eta kolonia
britainiar zein herbeheretarrei) eraso egitea jotzen dira. Nolanahi ere, gerrara
eraman zuen bidea luzeagoa izan zen.
EUROPAN
Lehen Mundu Gerraren ostean, Versaillesko Itunean, herrialde garaileek zigor
ekonomiko eta politiko larriak ezarri zituzten herrialde garaituen gainean.
Alemanian, jende askoren ustez bidegabekeriak eta umilgarriak izan ziren.
Weimarko Errepublikako agintariak zigor horiek arrazoizko egoerara eramaten
saiatu ziren arren, 1929ko krakak eragin zuen krisialdia zela medio, ahalegin
horiek guztiak alferrikakoak izan ziren.
Zilegitasun txikiko errepublika horretan, krisialdi ekonomikoan itota, jende askok
sistemaren kontrako alderdietara jo zuen. Arrakastatsuena Adolf Hitlerren alderdi
nazia (NSDAP) izan zen. Hitlerrek 1933ko urtarrilaren 30ean hartu zuen boterea
Alemanian. Mein Kampf (Nire borroka) liburuan adierazi zuen bezala, bere
helburua Versaillesko Ituna iraultzeaz gain, Alemaniarako etorkizun loriatsua eta
oparoa lortzea zen. Horretarako, Alemaniaren inguruko lurraldeak (Lebensraum
- Bizitzeko tokia) konkistatu eta alemaniar bihurtu nahi zituen.
Versaillesko Itunaren aurkako pausoak eman zituen ondorengo hiru urtetan:
Sarre berriro okupatu zuen (1935) eta Rhin ondokoa berriz militarizatu zuen
(1936ko martxoan).
Lurralde berriak bereganatzeari ekin zion orduan. Austria (Anschluss) 1938ko
martxoan batu zuen Alemaniarekin. Bigarrenik, Txekoslovakiako Sudeteetan bizi
ziren 3.000.000 alemaniarrei laguntza eskatu zien Alemaniarekin bat egiteko.
Gerraren beldurrez, Municheko Konferentzia 1938ko irailean) Erresuma Batuak
eta Frantziak Hitlerren nahien aurrean amore eman zuten, Alemaniak Europan
aldarrikapen gehiagorik egingo ez zuelakoan. Chamberlain Erresuma Batuko
atzerri aferetarako ministroak ituna "garaiko bakea" zela adierazi arren, 1938ko
urrian gainerako Txekoslovakiari eraso zion Hitlerrek.
Hitlerren hitza nolakoa zen ikusita, Frantziak eta Erresuma Batuak 1939an
Poloniari laguntza eskaini zioten Alemaniak eraso eginez gero. AEBek, halere,
ez zuten bat egin, politika isolazionista ohikoari eutsita. Sobietar Batasunak,
nazien jomugan egon arren, 1939ko abuztuaren 23an elkarri ez erasotzeko
hitzarmena sinatu zuen Alemaniarekin.
Poloniaren aurka, eta, behar izanez gero, Erresuma Batua eta Frantziaren kontra
ere egiteko prest, Hitlerrek 1939ko irailaren 1ean Poloniari eraso egin zion.
Ondorioz, Frantziak eta Erresuma Batuak ere gerra deklaratu zioten. Erresuma
Batuak Britainiar Inperio osoa zekarren berekin batera, baita Commonwealtheko
kide gehienak ere.

5. Nagasakiko bonba atomikoaren ondorioz sortutako onddo formako lainoa 18.000
metroko garaierara iritsi zen 1945eko abuztuaren 9ko goizean.
ASIAN
Versalleseko Hitzarmenean botere kolonial gisa
harturik, Japoniako politiko eta militar askok Asia
konkistatzeko eta batzeko eskubidea aldarrikatu
zuten. Hori zela eta, Mantxuria 1931n eta Txina
1937an inbaditu zituen Japoniak.
Bigarren Txina-Japonia Gerra hori 1937ko uztailaren
7an hasi zen hain zuzen ere. 1931tik bere menpe
zegoen Mantxuriatik eraso zuen Japoniak. Lehengo
aurrerapenak Shangai hirian moteldu ziren, nahiz eta
abendurako japoniarren eskuetan erori. Nanjing
hiriburua ere hartuta, txinatar nazionalistek Chongqingera mugitu zuten gobernua
gerra bukatu arte. Nanking hirian egundoko sarraskia burutu zuten japoniarrek,
hilabetean 300.000 lagun garbitu baitzituzten.
Ameriketako Estatu Batuen eta Erresuma Batuen erreakzioa Txinari
(Kuomintangi hain zuzen ere) laguntza ekonomiko eta militarra igortzea izan zen.
1940tik aurrera, Japoniaren aurkako enbargoa ere ezarri zuten abian.
Enbargoari aurre egiteko, Asia eta Ozeano Barean lurralde berriak inbaditu
zituen Japoniak, Frantziak, Herbehereak, Erresuma Batuak eta Sobietar
Batasunak Europako gerra beste kezkarik ez zutelakoan, eta AEBek, gerrarako
prest egon gabe, akordioa bilatuko zutelakoan. Japoniako agintariek adierazi
zuten bere asmoa Ekialdeko Asia Elkarren Kooperazio Gunea sortzea zela,
Europako menpe inperialistatik askea.
AEBak gerran sartzera eraman zituen kausa zuzena Pearl Harborren erasoa izan
zen, 1941eko abenduaren 7an. Lau egun geroago Alemaniak gerra deklaratu
zien AEBei. Sobietar Batasunaren aurka 1939ko udaberrian baino ez zuen
Japoniak jardun. Mongolian egin zuten topo. Japoniako hazkundea Ekialde
Urrunean mehatxutzat jo zen Moskun. Japoniako erasoa atzera eraman zuten
sobietarrek, Georgi Zhukov jeneralaren agindupean. Horren ostean, bakeak
iraun zuen bi estatuen artean. Historialari batzuen arabera, bi fronteko gerraren
beldurrak bultzatu zuen Sobietar Batasuna Alemaniarekin akordioa sinatzera.
GERRAREN GARAPENA
1939: GERRAREN HASIERA EUROPAN
POLONIAREN INBASIOA
Europan gerra 1939ko
irailaren 1ean hasi
zen, Alemaniak
Poloniari eraso

6. egitean. Hitlerren
asmoak Danzig hiri
askea (non
alemaniarrak eta
poloniarrak bizi ziren)
menderatzea eta hiri
hau Alemaniarekin
lotzeko korridorea
lortzea izan ziren.
Nazioarteko
komunitatearen
aurrean, mugan aldez
aurretik prestatutako
gatazka erabili zuen.
Irailaren 3an,
Erresuma Batuak zein
Frantziak gerra
deklaratu zioten
Alemaniari. Erresuma
Batuak itsas blokeoa
ezarri arren, ez
Londresek ez Parisek
ez zuten Alemania
inbaditzeko gogo
sendorik erakutsi.
Frantzia, motel
mugituta, Sarren
burutu zuen eraso
txiki bat. Poloniari
laguntzeko troparik ez
zuten igorri.
Bitartean, Polonian,
armada alemaniarrak
Blitzkrieg edo
Tximista Gerra burutu
zuen. Estrategia
militar horretan,
hegazkineriak gogor
bonbardatu ondoren,
lurreko armadak,
batez ere gerra-
gurdiek, ustekabean
egiten du eraso.
Alemaniarrek hiri eta
gune estrategikoak
hartuta, armada
poloniarrak,
lurraldean
sakabanatuta eta
elkarrekin bat egin
gabe, pixkanaka
pixkanaka amore
eman zuen. Varsovia
irailaren 27an erori
zen, eta azken tropa
poloniarrak urriaren
6an errenditu ziren.
Irailaren 17an,
Alemaniarekin
hitzartutako akordioari
eutsita, Sobietar
Batasunak ekialdetik
eraso zion Poloniari.
Bigarren frontea
irekian, Poloniako
defentsak amildu
ziren. Hurrengo
egunean Poloniako
presidenteak eta
aginteko
komandanteak
herrialdea utzi zuten.
Polonia, berriz, ez zen
ofizialki errenditu.
Aldameneko
herrialdeetan babestu
ziren armadaren
apurrak, eta Polonian
barnan, erresistentzia
gogorra sortu zen.
Horren ostean, 1939-
1940ko neguan
Alemaniako armadak
biltzen ziren bitartean,
Frantziak eta
Erresuma Batuak ez
zuten erasorik egin.
Kazetari batzuek
“Phoney war”,
“Sitzkrieg” edo Gerra
Faltsua deitu zioten
epe horri, hain eskasa
zen buruz buruko
borroka.
NEGUKO GERRA
Negu horretan,
1939ko azaroaren
30ean hain zuzen ere,
Sobietar Batasunak
Finlandiari eraso zion.
Sobietar Batasuneko
armada Finlandiakoa
halako lau zen arren,
Armada Gorria
lotsagarri gelditu zen
aurrera egiteko
orduan. Finlandiako
defentsak herrialde
osoko inbasioa
saihestu zuen, nahiz
eta, azkenean,
sobietarrek garaitu eta
Finlandiak Leningrad
inguruko eremu
estrategikoak eman
behar izan. Nolanahi
ere, Armada
Gorriaren ahalmena
zalantzan jarri zen
Europako

7. kantzelaritza askotan,
tartean Berlinen.
Sobietar Batasunak,
Molotov-Ribbentrop
itunaren azpian,
1940ko ekainean
Estonia, Letonia eta
Lituania herrialdeak
okupatu zituen, baita
Errumaniako
Besarabia eta Ipar
Bukovina eskualdeak
ere.
1940: GERRAREN HEDAPENA
NORVEGIA ETA DANIMARKAREN INBASIOA
1940ko apirilaren 9an
hasi zen naziek
burututako Danimarka
eta Norvegiaren
kontrako erasoa.
Alemaniarrek, alde
batetik, Suediako
burdin hornidurak
ziurtatu nahi zituen,
Alemaniara Narvik
portu norvegiarretik
baitzekarten. Baina
beste alde batetik,
horrela Norvegia ez
aliatuen eskuetara
eroriko, Alemaniako
portuen aurkako
enbargoa indartzeko
asmoa izanez gero.
Danimarkaren balio
estrategikoa ez zen
hain handia, baina
herrialde horretako
kaietatik aise iristen
zen Norvegiara.
Danimarka berehala
errenditu zen, armada
alemaniarrari aurre
egitea alferrik
zelakoan, alferrikako
odol-jarioa saihestu
nahi baitzuen. Hori
zela eta, nazien
okupazioa arina izan
zen, beste herrialdeek
nozitu zutenaren
aldean bederen.
Danimarkako
instituzioek, hein
handi batean,
autonomia gorde ahal
izan zuten, eta juduen
deportazioa atzeratu
zen. Nolanahi ere,
esku zabaleko joera
hau 1943an amaitu
zen, Stalingrad eta El
Alamein porroten
ostean okupazioaren
kontrako protestak eta
istiluak hedatu
baitziren, eta, nazien
ustez, Danimarkako
gobernuak ez zituen
behar bezain gogor
itzaltzen.
Norvegiako inbasioa
korapilatsuagoa izan
zen. Portuak hiru
egunetan okupatu
arren, armada
norvegiarra barnealde
menditsuan babestu
zen, naziei aurre
egiteko prest.
Gainera, Erresuma
Batuak zein Frantziak
hainbat dibisio igorri
zituzten laguntza
ematera. Hala ere,
aliatuen egoerak
okerrera egin zuen,
eta apirilaren 28an,
britainiarrek
Norvegiaren
hegoaldetik alde
egiteko erabaki zuten.
Maiatzaren 28an
aliatuek Narvik
iparraldeko portua
hartu bazuten ere,
Frantziako
inbasioarekin batera,
aliatuen lehentasunak
irauli ziren. Ekainaren
8an, portuko
instalazioak suntsitu
ondoren, Norvegiako
iparraldetik atera ziren
tropa aliatuak.
Azkenean, Norvegia,
ekainaren 10ean,
errenditu zen.

8. FRANTZIAKO BATAILA
Poloniako inbasioa
burututakoan, naziak
Frantziaren kontrako
borroka prestatzen
hasi ziren. Euren
egitasmoa zen
Belgika eta
Luxenburgo artean
dagoen Ardenak
izeneko lurralde
oihantsuan
armadaren multzo
nagusia kokatzea,
gerra gurdiek
zeharkatu ezin izango
zutelakoan, zakar
defenditu baitzuten
aliatuek. Horretarako,
naziek Herbehereak,
Belgika eta
Luxenburgo herrialde
neutralak inbaditu
behar izango zituzten.
Erasoa 1940ko
maiatzaren 10ean
hasi zen,
alemaniarrek
aurreikusi zuten
bezala. Ardenetan
zeharkako ibilaldia
sumatu gabe, 12an
Mosa ibaian,
Sedandik hurbil,
saiatu ziren
frantziarrak alferrik
inbaditzaileak
geldiarazten.
Frantziako iparralde
osan egin zuten
aurrera, Mantxako
kanalera iritsi arte
(maiatzaren 20a).
Honela, aliatuen
armadaren zati handi
bat Belgikan geratu
zen inguratuta.
Gainera, atzera
egitearen ondorioz,
Dunkerque eskala
masiboan hustu behar
izan zuten aliatuek:
maiatzaren 26tik
ekainaren 3 arte,
338.226 soldadu atera
zituzten Frantziako
kostaldetik.
Ekainaren 5ean,
Parisa jo zuten
alemaniarrek
geldiezin. Frantziaren
porrota saihestezina
zela ikusita,
Mussoliniren Italiak
probestu zuen
ekainaren 10ean
Frantziari gerra
deklaratzeko.
Ekainaren 14ean
Parisen sartu ziren
naziak. Armistizioa
ekainaren 22an sinatu
zuten Frantziak eta
Alemaniak.
Alemaniaren
menpean Frantziako
iparraldea eta
mendebaldeko
kostaldea geratu zen.
Horren hegoaldean,
gobernu
kolaboratzailea eratu
zen, zeinek Vichy
zuen hiriburua eta
Philippe Petain
gobernuburua. Haien
aurrean, Charles de
Gaulle jenerala
zegoen, Erresuma
Batuko herbestetik
“Frantzia Askea”ren
buruan, Vichyko
gobernua onartu
gabe.
INGALATERRAKO BATAILA
Alemaniako
hegazkinek Londres
bonbardatzen
zutenean, bertako
biztanleek metro-
geltokiak babesleku
gisa erabiltzen
zituzten.
Frantzia garaituta eta
Erresuma Batuko
armadaren hornigai
eta arma gehienak
Dunkerquen galduta,
Hitlerrek uste zuen
Erresuma Batua
errenditzekoa zela.
Nolanahi ere, Winston

9. Churchill buru zuen
gobernu britainiarrak
borrokatzen jarraitzea
erabaki zuen, bakarrik
bazen ere. Beraz,
alemaniarrak Itsas
Lehoi izenpean
Bretainia Handiaren
inbasioa prestatzen
hasi ziren. Itsas
armada britainiar
boteretsua
menderatuko ez
zutelakoan, airean
nagusitasuna lortzea
ezinbestekotzat jo zen
zen, eta, hortaz,
hegazkineria
hutsezko
Ingalaterrako bataila
borrokatu zen.
1940ko udan
burututa, Alemaniako
hegazkineria
(Luftwaffe) Britainia
Handiko aireportuak
eta radar estazioak
bonbardatzen hasi
zen. Nolanahi ere,
hegazkineria
britainiarra (RAF),
pilotu gutxiago edukita
ere, espero baino
kementsuago aritu
zen. Emaitza argirik
gabe eta Berlinen
jasandako
bonbardaketei
adinako erantzuna
eman nahian,
Hitlerrek Londresen
bonbardaketa (Blitz)
agindu zuen. Hala
ere, RAF nagusitu zen
azkenean, Mantxako
kanala kontrolpean
edukita. Irailaren
17an, Erresuma
Batuko inbasioa
atzeratu zuen
Hitlerrek, eta hasiera
batean hurrengo
urterako egitekoa
bazen ere, azkenean
ez zen berriro burutu.
ITALIAKO ERASOAK
Mussolini ere ez zen
geldirik geratu.
1940ko irailaren 13an,
Libiako kolonia
italianarretik Egipto
(Erresuma Batuko
kolonia) eraso zuten.
Estrategikoki, oso
gune garrantzitsua
zen, Suezko kanalari
esker ekialdeko
Commonwealtheko
herrialdeek (Indiak,
Zeelanda Berriak edo
Australiak besteak
beste) hornigaiak eta
armak garraiatu ahal
izaten zituzten
Britainia Handira.
Italiarrek
mendebaldeko
eskualde txikia
okupatu ahal izan
zuten, Sidi Barrani hiri
egiptoarrean
defentsak paratuta.
Alabaina, abenduaren
9an, britainiarrek
kontraerasoa burutu
zuten. Italiarrek El
Agheila (Libia) hirira
egin behar izan zuten
atzera.
Urriaren 28an,
Greziaren kontra
jardun zuen Italiak,
Albaniako baseetatik
eraso eginda. Hala
ere, armada
greziarrak ofentsiba
geldiarazteaz gain,
kontraerasoa ere
burutu zuen, eta
Albaniako hegoaldeko
hainbat hiri hartu
zituen. Neguarekin
batera, dena den,
borroka gelditu zen.
1941: MUNDU GERRA BIHURTUTA
IPAR AFRIKAKO KANPAINA

10. Italiako armadaren
porrota zela medio,
Hitlerrek errefortzuak
bidali behar izan
zituen ipar Afrikara.
1941eko otsailean,
Afrika Korps izenpean
lehenengo tropa
alemaniarrak iritsi
ziren Libiara, Erwin
Rommel jeneralaren
agindupean. Hasiera
batean, arerioen
erasoen aurrean
egoera gordetzeko
agindua baino ez
zeukan Rommelek.
Baina erresistentzia
ahula jaso zuela
ikusita, erasoari ekin
zion, britainiarrak
Egiptoko mugaraino
eraman arte. Hainbat
alferrikako
kontraerasoren
ostean, abenduaren
18an, britainiarrek
Gurutzatu Operazioa
(Operation Crusader)
burutu zuten, non
udaberrian galdutako
lurralde osoa
berreskuratu zuten.
BALKANETAKO KANPAINA
Sobietar Batasunari
eraso egin baino
lehen, Hitlerrek uste
zuen hegoaldea
menpean edukitzea
ezinbestekoa zela.
Hau da, Italia eta
Greziaren arteko
gatazka bukatu behar
zen.
1940-41eko neguan,
Hungaria, Errumania,
Bulgaria eta
Jugoslaviako
gobernuekin
negoziatu zuten
alemaniarrek
Ardatzarekin bat
egiteko. Alabaina,
1941eko martxoaren
27an, Jugoslavian
Ardatzaren aurkako
estatu-kolpe bat
burutu zen, eta,
hortaz, Greziaz gain
Jugoslavia ere jarri
zuten jomugan.
1941eko apirilaren
6an tropa
alemaniarrek,
italiarrek eta
hungariarrek batera
Jugoslavia eta
Greziaren kontra egin
zuten. Britainiarrek
Greziari laguntza
luzatu arren,
Ardatzeko aurrera
egitea geldiezina zen.
Jugoslavian, gainera,
erresistentzia ez zen
oso gogorra izan.
Belgrado, hiriburua,
apirilaren 12an hartu
zuten, eta herrialdea
apirilaren 17an
errenditu zen.
Grezian ere
Ardatzeko erasoa
azkarra eta
eraginkorra izan zen.
Hilabetearen
bukaerako, nazien
menpea zegoen jada.
Maiatzaren 20an,
alemaniarrak Kretaren
aurkako erasoari ekin
zioten. Ekainaren
1erako guztiz
okupatuta zegoen.
Luftwafferen
nagusitasunaren
aurrean, RAF
britainiarrak
hornigaiak eta
pertsonak Egiptora
garraio zituen,
hurrengo
borroketarako gorde
nahian.
Alemaniarren
garaipena bizkorra eta
zalantzarik gabekoa
izan arren,
Balkanetako
kanpainak bost aste
atzeratu zuen
Bizargorri Operazioa,
Sobietar Batasunaren
inbasioa alegia.

11. SOBIETAR BATASUNAREN INBASIOA
1941eko ekainaren
22an, Napoleonek
aukeratutako egun
berean, hasi zen
Bizargorri Operazioa.
Ustekabean harrapatu
zuten Mosku, nahiz
eta erasoa egunen
batean espero. Izan
ere, Molotov-
Ribbentrop itun
sekretua zela eta
(1939ko abuztuan
sinatua), SESB eta
Alemania aliatuak
ziren.
Erasoa hiru frontetan
zegoen antolaturik:
lehenengoa
iparraldera begira,
Leningradera;
bigarrena, Moskuko
bidera; eta
hirugarrena, Donetsk
industria eskualdera
eta Kaukasoko
petrolio zelaietara.
Adolf Hitlerren asmoa
Armada Gorria
Bielorrusia eta
Ukrainako lautadetan
ixtea eta azkar
garaitzea zen. Gero,
Sobietar Batasunako
alde europarra
okupatu nahi zuen,
Ozeano Artikotik
Kaspiar Itsasoa arte.
Horretarako, 140
dibisio prestatu
zituzten alemaniarrek,
guztira 3.200.000
soldadu, 625.000
zaldi, 7.100 kainoi,
3.300 gerra-gurdi eta
2.770 hegazkin.
Hainbat aliatuk,
Italiak, Hungariak,
Errumaniak edo
Bulgariak dibisioak
ere erantsi zituzten.
Armada Gorriak,
beste aldetik, 134
dibisio zituen:
2.500.000 soldadu,
24.000 gerra-gurdi eta
8.000 hegazkin.
Zalantzarik gabe
historiak operazio
militarrik handiena.
Estraineko asteetan
alemaniarren
aurrerapena bizkorra
eta eraginkorra izan
zen. Iparraldean,
Baltikoko estatuak
okupatuta,
Leningradeko setioa
irailaren 8an hasi zen
(1944ko urtarrilera
arte irautekoa zen).
Erdialdean,
Bielorrusia osoa
azpiratuta, Smolensk
uztailaren 16an hartu
zuten. Hegoaldean,
berriz, Ukrainan
zeharkako martxa
uste baino motelagoa
izan zen. Hori zela
eta, Hitlerrek
erdialdeko fronteko
tropei gelditzeko
agindu zien,
hegoaldekoei lagun
ziezaieten. Jeneral
alemaniar gehienak
ez zatoz bat egitasmo
horrekin, Mosku
jomuga nagusitzat
hartzen baitzuten.
Azkenean, behin Kiev
hartuta, irailaren
19an, Moskuraino
jarraitzeko agindua
eman zen. Nolanahi
ere, ekialdeko
frontean eguraldi
txarra hasi zen, eta
alemaniarren
aurrerapena
motelduta suertatu
zen. Gainera, hirira
hurbildu ahala,
sobietarren
erresistentzia gero eta
gogorrago bilakatu
zen. Naziak
Kremlindik 30
kilometrora iritsi ziren,
baina ez haratago.
Abenduaren 5ean,
Hitlerrek geldialdi
orokorra agindu zuen,
hurrengo udaberrian
ekitzeko asmotan.

12. AEBEN SARRERA
USS Arizona
gerraontzia
hondoratzen ari zela.
Japonia eta Txinaren
arteko gerrak,
1940rako, ez zuen ez
aurrera ez atzera
egiten. Irailaren 22an,
Frantziako
Indotxinaren
iparraldeari eraso zion
Japoniak.
Mendebaldeko
botereekiko
harremanak gaiztotu
ziren azken urteotan,
AEBek, Erresuma
Batuak eta
Herbehereek petrolio
eta beste hornigaien
salmentetan
enbargoak ezarri
baitzizkioten
Japoniari.
Abenduaren 3an,
Japoniako Egoitza
Nagusiak baimendu
zion Yasuji Okamura
jeneralari Ekialdeko
Asian gerra orokorra
hedatzeko. Horrela,
Hong Kong, Filipinak
eta Britainia Handiko
hainbat kolonia
(Malaia, Borneo eta
Burma) konkistatu
zituzten japoniarrek,
petrolio zelaiak
bereganatu nahian.
Commonwealtheko
herrialdeen
erresistentzia
gorabehera, leku
horiek guztiak
japoniarren eskuetara
erori ziren hilabete
gutxiren buruan.
Erresuma Batuko
80.000 kide inguru
atxilotuta,
kontzentrazio-
zelaietara bidali
zituzten. Churchillen
ustetan, Singapurreko
porrota historia
britainiarraren
umiligarrienetakoa
izan zen.
Abenduaren 7an,
Thailandia, Malaia eta
Hong Kongekin
batera, Japoniak
Hawaii irletan
kokatutako AEBetako
Pearl Harbor itsas
baseari ere eraso egin
zion. Amerikarren
galerak gogorrak izan
ziren: hildakoen
kopurua 2.400ra
hurbiltzen da,
gerraontzi asko
kaltetuta suertau ziren
eta baseko
hegazkineria gehiena
suntsituta. Nolanahi
ere, erasoaren
jomuga nagusia izan
ziren lau hegazkin-
eramaileak salbatu
ziren, basean ez
zeudelako. Gainera,
Pearl Harborko
portuko kalteak aise
konpondu ziren, eta
erregai biltegiak,
ezinbestekoak itsas
armada hankamotz ez
ibiltzeko, ukitu gabe
utzi zuten. Hurrengo
egunean, abenduaren
8an, AEBek eta
Erresuma Batuak
gerra deklaratu zioten
Japoniari.
Abenduaren 11n,
Alemaniak AEBei
deklaratu zien gerra,
nahiz eta
Japoniarekin
hitzartutako
akordioaren arabera
beharrezkoa ez izan.
Honela, mundu gerra
bihurtu zen.
1942: EZ AURRERA EZ ATZERA

13. IPAR AFRIKAKO KANPAINA
Gurutzatu Operazioa
zela eta, Afrika
Korpsek atzera egin
behar izan ostean,
bazirudien
alemaniarren porrota
erabatekoa zela.
Nolanahi ere, Ekialde
Hurbileko hainbat
gatazkak Ipar Afrikatik
tropa batzuk
eramatera behartu
zituzten britainiarrak.
Bitartean, Ardatzak
hornigai bidaltzeari
ekin zion berriro
Tripolitik.
Rommelek, orduan,
1942ko urtarrilaren
21ean bigarren
erasoa jarri zuen
martxan. Gazalaraino
eraman zituzten
aliatuak, eta horren
ostean, Egiptoraino,
non Alam Halfa
bataila burutu zen
(uztailaren 1tik 27
arte). Alemaniarren
aurreratzea
geldiaraztea lortu
arren, tropa eta mota
guztietako hornigaiak
igorri zituzten aliatuek,
porrotak ekar
litzakeen ondorioen
beldurrez.
Gainera Bernard
Montgomery 8.
armada britainiarraren
buru izendatu zuten.
Urrian iritsita,
soldaduen
kopuruaren aldetik
aliatuen nagusitasuna
jadanik agerikoa zen.
Urriaren 23tik
azaroaren 4 arte El
Alamein bataila burutu
zen, non aliatuek
garaipen osoa eta
erabakigarria
eskuratu zuten. Afrika
Korpsetik geratzen
zen apurra Libia eta
Tunisia aldera abiatu
zen ihesean.
Azaroaren 8an Suziri
Operazioa (Operation
Torch) burutu zuten
aliatuek (AEBek eta
Erresuma Batuak
batik bat) Aljeria eta
Maroko gaineko
kontrola beregatu
nahian, Casablancan,
Oranen eta Aljerian
batera lehorreratuta.
Gainera, alemaniarrei
erretaguardiatik eraso
egitea espero zuten,
Ipar Afrikako
kanpainia azkar
amaitzeko. Aljeria eta
Moroko Vichyko
Gobernuaren
mendean egon arren,
oso erresistentzia
urria erakutsi zuten,
eta berehala Henri
Giraud jeneral
frantsesaren
aginpean geratu ziren.
Ondorioz, Hitlerrek
Vichy Gobernuko
Frantzia okupatu
zuen.
Tunisiako tropa
alemaniarrak zein
italiarrak inguratuta
geratu ziren aliatuek
mendebaldetik eta
ekialdetik aurrera
egiten baitzuten.
Abendurako
Ardatzako egoera
larria zen oso, baina
eskarmentu txikiko
tropa estatubatuarrak
garaituta
(Kasserineko
igarobideko bataila,
1943ko otsailaren
19tik 25 arte), uste
baino luzeago iraun
zuen alemaniarren
erresistentziak.
Azkenean, aliatuen
nagusitasunak, bai
hornigaien aldetik bai
soldaduen aldetik,
Ardatzaren porrota
ekarri zuen, eta

14. 1943ko maiatzaren
13an, 250.000
soldadu alemaniarrak
eta italiarrak errenditu
ziren.
EKIALDEKO FRONTEA
1941-42ko neguan,
Sobietar Batasunak
Mosku inguruko
lurralde pixka bat
berreskuratu ahal izan
zuen, baina ezin izan
zuten gehiagorik
alemaiarrak atzera
eragin, Stalinek nahi
zuen bezala.
Eguberrian, frontea
egonkortu zen, bi
aurkariek udako
erasoa prestatzen
zuten bitartean.
Hitlerrek aurreko
urteko helburua aldatu
zuen, eta Kaukaso
aldeko petrolio zelaiak
hartzen ahalegindu
zen. Honela,
sobietarrak erregai
horniketarik gabe utzi
nahi zituen, eta bide
batez, petrolioa
lortzeko alemaniarrek
zeuzkaten arazoak
konpondu. Bere
egitasmoa Itsaso
Beltza eta Kaspio eta
Kaukaso
Mendilerroaren artean
dagoen eskualdea
hartzea zen.
Bitartean, armadako
beste zati bat Volgan
gora joatekoa zen,
Stalingraderaino,
alemaniarren
aurreratzea babestu
ahal izateko.
Erasoa 1942ko
ekainean hasi zen, eta
abenduan amaitu zen
Groznin, petrolio-
zelaietatik hurbil,
zeren, ironikoki,
Alemaniako gerra-
gurdiak erregairik
gabe geratu baitziren.
Gainera, alemaniarrek
sortu zuten frontea
luzeegia zen,
sobietarren
kontraerasoetatik
babesik gabe. Honela,
atzera egiteari ekin
zioten, hasieran
motel, baina bueltarik
gabe.
Volgara abuztuaren
20an iritsi ziren
alemaniarrak.
Stalingraden aurkako
erasoa segituan hasi
zen. Stalinek hiria
kosta ahala kosta
defendatu behar zela
agindu zuen. Horrela,
hiru hilabetez, kalez
kale borrokatu zen,
sobietarren defentsek
atzera egiten zuten
bitartean. Hala ere,
azaroaren 19an
kontraerasoa jarri
zuen Armada Gorriak,
zeinek Alemaniako 6.
Armada hirian
inguratuta utzi zuen.
Hitlerrek ez zuen ihes
egitea baimendu,
okupatutako lurraldea
uzteak tropen
nahigabea eragiten
zuelakoan. Setioa
apurtzeko kanpotik
egin ziren ahaleginei
eutsi zieten
sobietarrek. Hilabete
horietan, setiatutak
airez hornitu zituzten,
baina behar baino
arma eta janari
gutxiagoa jasotzen
zuten, eta, urtearen
bukaerako, kinka
benetan larria zen
Stalingradeko
alemaniarrena.
OZEANO BAREKO FRONTEA

15. Japoniako Inperioa
Asiako Hego-
Ekialdean eta Ozeano
Barean hedatu zen
1942ko erdialdera
arte. Pearl Harboren
erasoaren hurrengo
sei hilabeteetan ia-ia
helburu guztiak lortuta
zituzten. Bere itsas
armadak aski ongi
zirauen eta AEBetako
gerraontzi gehienak
kaltetuta edo
ondoratuta zeuden.
Erresuma Batuko zein
Herbeheretako itsas
armadak ere
suntsituta zeuden, eta
Australiakoa kaietara
itzuliarazia zen. Hala
ere, aliatuen armadek
hiru eremutan
(Midway, Ginea Berria
eta Guadalcanal)
geldiarazi zuten.
Bere nagusitasunean
konfidaturik,
japoniarrek Midway
uhartera bidali zuen
itsasarmadaren zati
bat, AEBei geratzen
zitzaizkien
gerraontziak
borrokara erakartu
nahian. Ekainaren
5ean, Japoniako
hegazkin-eramile
hoberentako lau
hondoratu zituzten
estatubatuarrek,
haietako baten
ordainetan. Arrakasta
itzel honek Ozeano
Bareko fronteari
buelta eman zion.
AEBetako arma eta
gerraontzi ekoizpena
Japoniakoa baino
askoz boteretsuagoa
zen, eta Japoniarrek
ez zuten berriro
horren alde handia
izan.
Ginea Berrian,
Japoniako helburua
Port Moresby hartzea
zen, Australiari eraso
egin ahal izateko.
Nolanahi ere, euren
egitasmoak bitan
zapuztu zituzten
aliatuek.
Lehenengoan, Koral
Itsasoko guduan
(maiatzaren 4-8)
estatubatuar tropek
japoniarren
lehorreratzea galarazi
zuten. Bigarrenean,
Kokoda batailan
(abuztu eta irailean)
oihanean elkarren
kontra borrokatu
ziren. Port Moresbytik
50 kilometrora iritsi
ondoren, hornigai eta
errefortzuen faltak
atzera eragin zituen
japoniarrak.
Guadalcanal uhartea
1942ko uztailean
hartu zuten
japoniarrek.
Amerikarrak
abuztuaren 7an iritsi
ziren, eta, hortik
aurrera, lur, ur eta aire
borroka gogorrak
suertatu ziren. Bajen
erritmoari eutsi
ezinean, 1943ko
urtarrilean irla husteko
agindu zen. Porrot
hauen ostean,
japoniarrek eraso
egiteko gaitasuna
galdu zuten,
okupatutako
lurraldeak
defenditzera
mugatuta.
1943: NORABIDE ALDAKETA
ITALIAKO KANPAINA
Montecassino
monasterioa Gustav
Marran bertan
zegoen, Italiako gerra-
eszenatoki
nagusietakoan.
Monasterioa erabat
suntsiturik suertatu
zen aliatuen
bonbapean. Geroago
eraberritu zuten.

16. Ipar Afrikako
kanpainia bukatutzat
jota, aliatuek Italia
inbaditzeko deliberoa
hartu zuten. Siziliatik
hasita, 1943ko
uztailaren 10ean
lehenengo tropa
britaniarrak eta
estatubatuarrak
lehorreratu ziren.
Hilabete baten buruan
irla bere menpe
zegoen. Horren
aurrean, Vittorio
Emanuele III.ak,
Italiako erregeak,
Mussoliniren
atxiloketa agindu
zuen, Pietro Badoglio
mariskala bere
karguan
ordezkatzeko. Italiako
gobernu berria
berehala bake-
elkarrizketetan hasi
zen aliatuekin, nahiz
eta sekretupean
gorde ziren Hitlerren
beldurrez. Irailaren
3an, Italia ofizialki
errenditu zen.
Egun berean, aliatuek
Messinako itsasartea
zeharkatu zuten,
Calabriako
penintsulan gora.
Dena den, aliatuen
indar nagusia irailaren
9an lehorreratu zen,
Salernotik hurbil.
Ordurako, italiarren
traizioaz ohartuta,
armada alemaniarrak
Italia okupa zezan eta
armada italiarra
desarma zezan
agindu zuen Hitlerrek.
Bitartean, paraxutista
alemaniarrek
Mussolini askatu
zuten, Milan hiruburua
zuen Ipar Italiako
Estatu Faxista eratu
ahal izateko. Italiako
hegoaldetik atzera
egitean, defentsa
fronte bat (Gustav
Marra) osatu zuten
Cassino hiriaren
inguruan, Erromatik
100 kmra hego-
ekialdean. Aliatuak
marra horretan
1944ko maiatza arte
egon ziren geldituta.
EKIALDEKO FRONTEA
Stalingradeko azken
tropa alemaniarrak
1943ko otsailaren 2an
errenditu ziren.
Alemaniak 6. armada
osatzen zuten
300.000 soldatutik
96.000 besterik ez
ziren Stalingradetik
bizirik atera. Hauxe
izan zen Bigarren
Mundu Gerrako
norabidea aldatu zuen
une
garrantzitsuenetako
bat.
Sobietar Batasunak
1943ko hasieran
erasoari ekin zion
berriz, Don ibaitik
hurbil. Hasieran
aurrera egitea lortu
zuen Armada Gorriak,
harik eta alemaniarrak
sobietarren armada
hedatuegiaz eta
egoera ahulaz baliatu
ziren arte.
Kontraerasoan,
alemaniarrek Kharkov
hiria eta aldameneko
eremua berreskuratu
zituzten. Nazien
azken garaipen
inportantea izan zen.
Udaberrian euriteek
borroketan hastea
galarazi zuten, baina
bi aldeak denboraz
probestu ziren udan
etortzekoa zen bataila
prestatzeko.
Erasoaren data behin
eta berriro atzeratu
ostean eta gerra
osoko indar handiena
bildu ondoren,
uztailaren 4an ekin
zioten alemaniarrek
erasoari Kursken.

17. Asmo horiek
ezagutua, sobietarrek
lubaki-sare erraldoia
industu zuten
defentsarako.
Kurskeko bataila
gerrako tanke-borroka
handiena bilakatu
zen. Errefortzurik
gabe, alemaniarrek
sobietarren
kontraerasoari ezin
izan zioten eutsi.
Porrot honen ostean,
Ekialdeko Frontean
eta gerra bukatu arte
alemaniarrek atzera
egiten zuten
sobietarrek aurrera
egin ahala.
Abuzturako Hitlerrek
Dnieperrera itzultzeko
agindu zuen. Baina
urrian Dniper ere ezin
izan zuten defendatu.
Azaroran Kiev
berreskuratu zuten
sobietarrek.
OZEANO BAREKO FRONTEA
Guadalcanal uhartea
hartu ostean, AEBek,
Zeelanda Berriak eta
Australiak Solomon
Uharteak, Ginea
Berria eta
Herbeheretako
Ekialdeko Indiak
berreskuratzeari ekin
zioten.
Ekainaren 30ean,
Cartwheel Operazioa
martxan jarri zuten
aliatuek, Ozeano
Bareko hegoaldea eta
hegomendebaldea
menderatzean
Japoniako Rabaul
basea isolatu nahian.
Ondoren, uhartez
uharte Japonia arte
joan nahi zuten.
Horretarako, Tulagi
eta Santa Cruz irlak,
Ginea Berriko
iparraldeko kosta eta
aipatutako Rabaul
basea helburu
nagusiak izan ziren.
Azaroan, ABEk
Tarawako bataila,
Ozeano Barean lehen
anfibio-eraso ezagutu
zuen borroka, irabazi
zuten. Bajen kopuru
handiak protestak
eragin zituen AEBen
barnan, lehen
bistadizoan garrantzi
txikiko irla ñimiño
batengatik
horrenbeste hildako
izatea ez ulertuta.
Orduan, aliatuek
japoniarren hainbat
gotorleku inguratu
zituzten hornigaien
eta tropa berrien faltak
Japoniari amore
emanarazi ziolakoan.
1944: AMAIERAREN HASIERA
MENDEBALDEKO FRONTEA
AEBetako soldaduak
Normandiako
kostaldearen aurrean.
Ekialdeko Frontean
Alemaniako presioa
arintzeko eta gerraren
bukaera lehenago
iristeko, 1944ko
ekainaren 6an
aliatuek
Mendebaldeko
Europan beste fronte
bat zabaldu zuten
Normandiako
kostaldean
lehorreratze
masiboren bidez. Hiru
milioi soldaduk parte
hartuta, historiako
tropa lehorreratze
handiena izaten
jarraitzen du Overlord
Operazioa ezkutuko

18. izena zuen
lehorreratze hark.
Tropa alemaniarren
%85-90 Ekialdeko
Frontean zegoen, eta
VII. Armada eta
Panzer V. Armada
besterik ezin zuen
ekialdetik mugitu
aliatuen
lehorreratzeari aurre
egiteko. Gainera,
kostaldean gotorleku
andana eraikita
zituzten naziek, baina
zenbait tokitan amaitu
gabe zeuden. Dwight
D. Eisenhower buru
zuten aliatuek
lehorreratzea Calais
aldean gertatzekoa
zen plana zabaldu
zuten. Horrela, 50.000
soldadu alemaniar
baino ez zeuden
Normandia aldean
lehorreratzearen
egunean.
Nolanahi ere,
alemaniarren
erresistentzia gogorra
zen oso, hainbat
hondartzatan aliatuek
egundoko bajen
kopuruak izan
baitzituzten.
Uztailaren bukaerako
frontea ongi garatuta
zegoen. Normandia
menderatuta, Frantzia
hartzea erraza izan
zen. Abuztuaren
25ean Parisa sartu
ziren aliatuak.
Irailerako Belgika eta
Frantziako zati
nagusiak aliatuen
menpe zeuden
berriro.
Irailean bertan,
aliatuek, izugarrizko
azpiegituraz baliturik,
ofentsiba zabal bat
abiatu zuten
Herbeheretan.
Ofentsiba honi,
Market Garden
Operazioa deitu
zioten, eta helburu
gisa herrialdea
zeharkatzea zuen,
Rhin ibaira heldu eta
Alemaniako lurretan
sartzeko. Aitzitik,
operazio honek
izaniko aurrikuspen
eta antolakuntza
eskasa zela medio,
aliatuek sekulako
porrota jasan zuten
Holandan, eta
gerraren amaiera ia
urte betez luzatu
zitzaien.
Abenduan
alemaniarrek
kontraerasoa burutu
zuten, Bulgeko bataila
izenekoa, Antwerp
hiria berreskuratzeko
asmotan, zeren, hala
gertatuz gero, aliatuen
hornigai-bidaltzea
etenda gertatuko
litzatekeen eta
aliatuen frontea
erdibituko litzatekeen.
Hasierako garaipenak
gorabehera, nazien
hegazkineria oso
kaltetuta atera zen,
eta, urtarrilerako,
galdutako lurraldea
berreskuratu zuten
aliatuek.
Bitartean, Italian,
Anzion lehorreratu
ziren aliatuak. Gustav
Marrak pairatu zituen
erasoak zirela eta,
alemaniarrek atzera
egin behar izan zuten,
eta Erroma 1944ko
ekainaren 4an hartu
zuten aliatuek.
Nolanahi ere,
alemaniarrek beste
defentsa-fronte bat
osatu zuten, Marra
Gotikoa izenekoa,
Apeninoetan,
Florentziatik ipar eta
ekialdean. Gogor
ahaleginduta, aliatuak
mendateak
bereganatzen hasi
ziren, Po ibaira
jaisteko prest.
Alabaina, Frantziaren
inbasioak hainbeste
tropa eskatzen
zuenez, moteldu zen
Italiako kanpainia.
Negurako, Boloniako
hegoaldean zeuden
aliatuak.

19. EKIALDEKO FRONTEA
Sobietarrek fronteko
hegoaldean oso azkar
egin zuten aurrera
1943ko irailetik
1944ko maiatza arte,
Ukraina osoa
berreskuratu
baitzuten, Errumania
eta Poloniako
mugetaraino.
Fronteko iparraldean,
Leningradeko setioa
hautsita, Estonia eta
Letonia aldera abiatu
ziren. 1941ean
Finlandiak hartutako
lurraldea ere
berreskuratu zuen
SESBk. Ondorioz,
Finlandia irailaren 4an
errenditu zen.
Fronteko erdialdean,
Bagration Operazioan
Alemaniako armada
suntsiturik suertatu
zen. Sobietar
Batasunak 600 km
egin zuen aurrera,
Bielorrusia
zeharkatuta, Lituania,
Polonia eta
Hungariaraino.
Fronteko hegoaldean,
Errumaniako armada
garaituta, Karlos II.
erregeak bakea
eskatu zien
sobietarrei. Horrean
aurrean, naziak
erregea hiltzen saiatu
ziren. Ekintza horrek
Errumania aliatuen
aldera eraman zuen,
Alemaniari gerra
deklaratuta. Aste
baten buruan,
Bulgaria ere aliatuen
aldera igaro zen.
Sobietarrek
Jugoslaviarantz jo
zuten, Belgradera
urriaren 15ean iritsirik.
Greziak alemaniarren
menpe jarraitzen zuen
arren, isolaturik ez
geratzeko, naziek utzi
behar izan zuten.
Polonian,
alemaniarren
agintearen kontrako
matxinada sortu zen
abuztuaren 1ean,
Varsovian hain zuzen
ere. Poloniarrek
matxinadak egun
batzuk irautea espero
zuten, Armada Gorria
hirira iritsi arte. Baina
Stalinen asmoa
bestelakoa zen,
zeren, naziak
kanporatuta, Poloniak
gobernu komunista
izan zezan nahi zuen,
eta matxinatuak
Poloniako herbesteko
gobernuaren
aginduetara jarri ziren.
Bitartean,
alemaniarrek tropa
berriak igorri zituzten
hiriaren gaineko
kontrola
berreskuratzeko.
Honela, urriaren 2an,
azken matxinoak
errenditu ziren.
OZEANO BAREKO FRONTEA
Japonia 1944ko
martxoaren 8an India,
oraindik ere Erresuma
Batuko kolonia,
hartzen saiatu zen
Birmaniatik eraso
eginda. Imphal
setiatzea eta
Kohimarekiko
komunikazioa etetea
lortu arren, hilabete
batzuen ostean
aurrerapenik gabe,
japoniarrek atzera
egin zuten hornigaien
faltan. Guztira 55.000
hildako izan zituzten
japoniarrek, historiako
kopuru okerrena.

20. Ozeano Barean
bertan, Ameriketako
Estatu Batuek aurrera
jarraitzen zuten.
Marshall uharteak
1944ko otsailean
bereganatuta, ekain
eta abuztuaren
bitartean Mariana
uharteak eta Saipan
konkistatu zituzten.
Saipan uhartea
edukitzeak Japonia
bera bonbardatzea
ahalbidetu zien
AEBei. Japoniako
erantzuna Filipinetako
Itsasoko bataila izan
zen, non geratzen
zitzaien gerraontzi
gehienak erabili
zituzten japoniarrek,
AEBetako armada
Mariana uhartetatik
egotzi nahian.
Garaituta atera
ondoren, Japoniako
hegazkin-eramaileak
suntsiturik edo larriki
kalteturik suertatu
ziren. Ondorioz,
urriaren 20an
Filipinetako konkista
hasi zen AEBen
partez. Borroka
horietan, japoniarrek
kamikazeak lehen
aldiz erabili zituzten.
1945: GERRAREN AMAIERA
MENDEBALDEKO FRONTEA
Parisen askapenaren
ondoren, alaitasuna
bor-bor Champs
Elysées hiribidean.
Churchill, Whitehall-
en bildutako jendetza
agurtzen, nazioari
jakinarazi zionean
Alemaniari gerra
irabazi ziotela.
Montreal Daily Star:
"Germany Quit",
1945eko maiatzaren
7an
Italian aliatuen azken
erasoa 1945eko
apirilaren 9an hasi
zen. Po ibaiko lautada
osoa okupatuta,
naziek Alpeetara jo
zuten. Mussolini,
Clara Petacci
amorantearekin,
Milandik Suitzara
ihesean joan zen,
baina bidean
partisano italiarrek
atzeman zituzten.
Fusilatuta, euren
gorpuak Milan
erakutsi zituzten.
Italiako armada
alemaniarra 1945eko
maiatzaren 2an
errenditu zen.
Frantzian, 1945eko
otsailean eta
martxoan, aliatuek
Rhin aldera egin zuten
aurrera,
Herbeheretatik
Suitzara zihoan
frontean. Rhin
zeharkatuta, apirilean
Alemaniako defentsa
amildu zen, eta Rhin
eta Elba ibaien arteko
eremua, Iparraldeko
Itasotik Alpeetara,
aliatuen mendean
geratu zen. Dwight D.
Eisenhower aliatuen
buruak Berlinen
konkista Armada
Gorriaren esku uztea
erabaki zuen.
Apirilaren 25ean
aliatuen bi armadak
elkartu ziren lehen
aldiz.

21. EKIALDEKO FRONTEA
Vistula ibaian
trabaturik geratu
ondoren, 1945eko
urtarrilaren 12an
Poloniaren kanpainari
ekin zion berriro
SESBk. Ordu gutxiren
buruan, Alemaniako
defentsa amildu zen,
eta harrigarri asko
egin zuten aurrera
sobietarrek. Ekialdeko
Prusia okupatuta,
milioika alemaniar
jatorrizko biztanleek
ihes egin zuten,
errusiarren
errepresioaren
beldurrez. Urtarrilaren
19an gerraren
aurretiko Alemaniako
muga zeharkatu
zuten. Oder ibaian,
Berlindik 70
kilometrora gelditu
ziren indarrak
biltzearren. Fronteko
gainerako
zonaldeetan ere ziztu
bizian egiten zuten
aurrera sobietarrek.
Budapest otsailaren
13an hartu zen, setio
luze baten ostean.
Austrian martxoaren
30ean sartu ziren, eta
Viena apirilaren 13an
bereganatu.
Apirilaren 16an
Berlinen kontrako
azken erasoa hasi zen
iparraldetik, ekialdetik
eta hegoaldetik, hiria
inguratzeko asmotan
(ikusi, Berlineko
bataila). Defentsa
alemaniarra zibilek,
horietako asko
nerabeek, osatua zen.
Auzoz auzo eta kalez
kale, pixkanaka
pixkanaka hiriburua
menderatuz joan
ziren. Hitlerrek ihes
egiteari uko egin zion,
eta, apirilaren 30ean,
sobietarrak kale
batzuk haratago
zeudela, bere buruaz
beste egin zuen.
Berlin maiatzaren 2an
erori zen.
Karl Dönitz
almiranteak, Hitlerren
ondorengoak,
maiatzaren 7an
baimendu zuen Jodl
jenerala Alemaniaren
baldintzarik gabeko
errendizioa onar
zezan. Honela,
Europako frontean
amaitu zen gerra.
OZEANO BAREKO FRONTEA
Txinako armada
lagun, 1944ko
bukaeratik Erresuma
Batuak Birmaniaren
birkonkistatzeari ekin
zion Indiatik eta
herrialdeko hartu
gabe zirauten
lurraldeetatik eraso
eginda. Mandalay
1945eko martxoaren
20an hartu zuten, eta
Rangun, hiriburua,
maiatzaren 2an,
japoniarrak
Birmaniatik ateraraziz.
Filipinetan, Luzonera,
irla handienera,
lehorreratuta, Manila
martxoaren 3an
bereganatu zuten
aliatuek. Irletako
konkista osoa
uztailean bukatu zen.
Hori burutu baino
lehen, halere, beste
aurrerapauso batuk
eman zituzten
estatubatuarrek. Iwo
Jima irla estrategikoki
oso garrantzitsua zen,
hortik B-29
bonbardatzaileei
laguntza eman ahal
baitzitzaien. Hor,
japoniarren defentsa
bereziki gogorra izan
zen, eta aliatuen
hildakoen kopurua
oso altua izan zen
(ikusi, Iwo Jimako
bataila). Okinawan,

22. hurrengo helburuan
ere, bajen kopurua
oso handia izan zen.
Ozeano Barean zehar
erresistentzia gune
andana geratu arren,
AEBetako
komandantziak
Japoniako inbasioa
azarorako zeukan
aurreikusita. Nolanahi
ere, Iwo Jiman eta
Okinawan aurkitutako
aurkaritzak beste plan
bat pentsatzera
eraman zituen.
Uztailean, Manhattan
Proiektuari esker,
munduko lehen bonba
atomikoa sortu zen.
Harry S. Truman
AEBetako presidente
berriak arma berri hori
erabiltzeko deliberoa
hartu zuen, Japoniak
lehenbailehen amore
ematera behartzeko.
Abuztuaren 6an
Hiroshima hirian
lehertu zuen asmo
belikoak zituen lehen
bonba atomikoak.
Hiria erabat txikituta
eta 75.000 hildako
zituen ondorio.
Abuztuaren 9an
Nagasakin, paretsuko
hondamendia
eraginda, bigarrenak
lehertu zuen.
Abuztuaren 8an,
Jaltako Batzarrean
hitzartutakoari eutsita,
Sobietar Batasunak
gerra deklaratu zion
Japoniari eta
Mantxuria inbaditu
zuten.
Abuztuaren 15ean,
Hirohito Japoniako
enperadoreak irratian
herrialdeari
errendizioa jakinarazi
zion, nahiz eta
gobernuko zati bat
borrokan jarraitzearen
alde egon. Irailaren
2an errendizio ofiziala
sinatuta amaitu zen
Bigarren Mundu
Gerra.
GERRAREN ONDORIOAK
SUNTSIPENAK ETA GEHIEGIKERIAK
Hildakoen kopuruen
gaineko estimazio
guztiak ez datoz bat,
heriotzen
gehiengoa
dokumentatu ez
zelako, baina esan
daiteke 60 milioi
lagun inguru hil
zirela gerra
honetan;
horietakoak 20 milioi
soldaduak eta 40
milioi zibilak ziren.
Zibil guztiak armen
ondorioz ez ziren hil,
izurriteaz, goseteaz
edo genozidioaz baizik. Holokaustoko biktimak 12
milioi izatera irits daitezke.
Bigarren Mundu Gerrak zibilen gainean jarri zuen
sufrimenduen parte handiena: judutar, homosexual,
ijito, eslabo eta ezinduen kontzentrazio-esparruetan
biltzea Alemaniaren aldetik; japoniarren
konzentrazio-esparrutan biltzea Estatu Batuetan;
Txinako biztanleriarengan eragindako sarraskiak
Japoniar soldeduen aldetik; gizakien gaineko
esperimentazio zientifikoak mediku nazi eta
japoniarren aldetik; zibilen kontrako airetiko
bonbardeaketak, lehenengo Ardatzen partetik
Rotterdam eta Londresen, eta gero Aliatuen partetik
Tokio, Dresden edota Hanburgon, besteak beste; eta
lehenengo aldiz bonba atomikoaren erabilpena,

23. Estatu Batuen
aldetik, Hiroshima
eta Nagasakiren
kontra.
Galtzaileen
krimenak
zigortzeko, 1945tik 1951 arte, Alemaniako eta
Japoniako zenbait ofizial eta funtzionario epaitu
zituzten gerra krimenak leporatuta. Alemaniakoak
Nurembergen eta Japoniakoak Tokion epaitu ziren.
Garaileen sarraskiak, hala nola Dresdeko
bonbardaketa edo bonba atomikoaren jaurtiketak,
nazien adinekoak ez izan arren, ez ziren inon epaitu.
HONDAMENDI EKONOMIKOA
Gatazkan parte
hartu zuten
herrialde gehienek
oso krisialdi
ekonomiko larria
pairatu behar izan
zuten, hain ziren
handiak gerra
ahaleginak. Batzuk,
Alemania
esaterako, erabat
suntsiturik zegoen.
Europako herrialde horien ekonomia berpizteko (eta,
bide batez, matxinada komunistak suertatzeko
arriskua uxatzeko), 1947an Marshall Plana (izena
George Marshall AEBetako Estatu Idazkaritik
datorkio) abian jarri zuten AEBek. Sobietar
Batasunari eta haren aliatuei ere eskaini zitzaien
laguntza, baldin eta erreforma ekonomiko eta
politikoak burutzen baziren. Alabaina, dolarren
inperialismoaren beldurrez errefuxatu zuten. 1948tik
1952 arte indarrean, garaiko 13 mila milioi dolar
banatu ziren Mendebaldeko Europako herrialde
horien artean. Alemaniak izan ezik, gainerakoek gerra
aurreko maila ekonomikoa berreskuratu zuten
1952rako.
MUGA BERRIAK
Gerraren bukaeran
inperio
kolonialetako
lurralde frankok,
India Erresuma
Batutik edo
Indonesia
Herbeheretatik
esaterako,
independentzia
aldarrikatu zuten
Asia eta Afrikan
zehar batez ere.
Horren aurrean,
herrialde
inperialisten
politikak
desberdinak izan ziren.
Frantziak, adi bidez, huts egin
zuen Indotxinako kolonien
gaineko kontrola berreskuratu
nahi izan zuenean.
Baina Europan bertan sortu
ziren muga berriak. Alsazia eta
Lorena Frantziakoak izatera
itzuli ziren. Sarre ere hartu zuen
Frantziak potektoratu gisa, harik
eta 1957an Mendebaldeko
Alemaniari itzuli zion arte. Poloniako mugak berriz
marraztu ziren, gerra aurreko Alemaniako zati batzuk
(tartean Ekialdeko Prusia eta Goiko Silesia) hartuta
eta ekialdean batzuk galduta, Molotov-Ribbentrop
itunari jarraituta Sobietar Batasunak bereganatu
zituen gehienak hain zuzen ere. Stalinek Finlandiako,

24. Alemaniako
(Ekialdeko
Prusiaren zati bat)
eta Japoniako
hainbat lurraldeak
ere irabazi zituen.
Alemaniak Austria
galdu zuen, 1938ko
Anschluss gertatu
baino lehengo
mugetara itzuliz.
Txekiak eta
Eslovakiak estatu bat osatu zuten berriro, oraingo
honetan alemaniarrik gabeko Sudeteekin. Izan ere,
galdutako lurralde horietatik (Austriatik izan ezik)
alemaniar jatorrizko miloika lagun emigratu ziren
Alemaniara, agintari berrien beldurrez. Halaber,
Alemania okupazioko lau esparrutan zatitu zen,
Frantziak, Erresuma Batuak, AEBek eta SESBk
banaren gaineko kontrola hartuta. Geroago
lehenengo hirurak batu ziren Mendebaldeko
Alemania konstituzio-demokrazioa osatzeko.
Laugarrena, Ekialdeko Europako zati handiena
bezala, SESBen influentzia esparruaren azpian
geratu zen, Mendebaldearen isilpeko onarpenarekin.
GATAZKA BERRIAK
Herrialde guztietan
bake iraunkorra ez
zen lortu. Txinan,
komunisten eta
nazionalisten arteko
gatazka 1946an
berpiztu zen,
Japoniako
inbasioak bi etsaiak
batu ostean. Mao
Zedongen Alderdi
Komunista garaile
atera zen,
1950erako
kontinenteko Txina
(Hainan irla barne)
mendean
baitzeukan.
Nazionalistek
Taiwan eta beste
irla txikien gaineko
kontrola konformatu
behar izan zuten.
Oraindik ere bake-
hitzarmenik ez da
sinatu bi alderdiren
artean, nahiz eta
hartu-eman ekonomikoak sustatu.
Japoniarrek Koreatik alde egitean, Sobietar
Batasunak eta AEBek erabaki zuten, ia-ia korear
guztien oposizioaren gainetik, herrialdea erdibitzea
38. paraleloan, iparraldeko eremua komunisten
menpe eta hegoaldekoa amerikarren menpe
geratuta. Nahiz eta estatu bakarra eta independientea
sortzeko asmoa adierazi, bi superbotereek lider
desberdinak bultzatu zituzten, eta bi estatuen egoera
sortu zen, zeinek elkarren gaineko autoritatea
aldarrikatzen zuten. Egoera ezegonkor horrek
Koreako Gerrara eraman zuen.
Izan ere gudan sortu ziren superbotere berriak
Ameriketako Estatu Batuak eta SESB izan ziren,
Erresuma Batua munduko botere nagusia izateari utzi
baitzion. Bi superbotereen arteko tirabirek gora egin
zuten gerra bukatutakoan, 1991 arte irautekoa zen
Gerra Hotza izeneko gatazka sortuz. Lehia hainbat
arlotan gertatu zen: ideologian, botere industrialean,
espazioan, ekonomian, armen garapenean... Bien
arteko buruz buruko borroka ez zen inoiz suertatu,
baina ohikoak izan ziren beste herrialdeetan alde
bakoitzak babestutakoen artekoak.

25. Nolanahi ere,
Bigarren Mundu
Gerraren gertakari
latzen ostean,
diplomaziako
bideak hobestu nahi
izan zituzten.
Horretarako, Nazio
Batuen Erakundea
sortu zen, Nazioen
Elkartea
ordezkatuta. Izan
ere, Nazioen
Elkarteak ezin zuen
ezer egin izan
gatazka ekiditzeko.
Halaber, 1929ko
krakak eragindako
pobrezia orokarra
berriro gerta ez
zedin, Bretton
Woods
hitzarmenetan
hainbat instituzio
ekonomiko, Mundu
Bankua edo
Nazioarteko Diru
Funtsa esaterako,
sortu ziren.