SlideShare una empresa de Scribd logo
1 de 83
Centro de Formación del Profesorado - CEFIRE  Castelló ,1 de diciembre 2008 El Cambio climático: Bases científicas y repercusiones medioambientales Luis Balairón (*)  (*) Director del Programa de Análisis del Cambio Climático Agencia Estatal de Meteorología IPCC - Grupo Expertos Cambio Climático N.Unidas (1989-2003)
Fuente: Henderson-Sellers … Cambios climáticos, “cambio climático antropogénico”, calentamiento global....¿son equivalentes? …
[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],Introducción (*)IPCC:  Intergovernmental Panel on  Climate Change (Grupo Intergubernamental de expertos sobre Cambio Climático)
Ahora: el problema es conocer la “respuesta” o reacción del planeta a la perturbación de intensificar el efecto de invernadero
Efecto de invernadero simplificado
Temperatura de equilibrio    R 2 .   S o .(1-A) = 4  R 2 .  T e 4 T e   = [S o (1-A) / 4  ] 1/4  = (S/  ) 1/4 R: radio de la Tierra A: albedo  = 0,33 So: irradiación solar = 1367 w.m -2 S: flujo medio de radiacion absorbida por m 2  = 240 w.m -2  : Cte. Stefan-Boltzmann Te = 256 K = -18ºC So
EL ESTUDIO DEL CAMBIO CLIMÁTICO: evolución de los dos caminos posibles   Estudio de series observadas puntuales Y Obtención de datos Conocimiento y modelización del Sistema Climático    Simulaciones  de cambios climáticos Detección y atribución de los cambios de clima “ observados” CAMBIO CLIMÁTICO “ Si las concentraciones de CO2 equivalente superasen el  Doble del nivel preindustrial”
Fuente: IPCC. Gases de efecto de invernadero con tiempos de residencia largos
El IPCC se creó en  1988  en N.Unidas (Agencias OMM y UNEP) ,[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],Anexos
Cambio climático reciente observado   Cambio de la temperatura media global en superficie Cambio promedio global del nivel del mar Cubierta de nieve en el Hemisferio Norte
Calentamiento mundial del aire en superficie observado en los últimos 150  años Años más cálidos 2005 2007 1998 2003 (Fuente: NASA/GISS)
Fundamentos: Elementos clave   ,[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object]
TECNICAS PARA CONOCER EL CLIMA EN EL PASADO
El clima del pasado: Concentraciones de CO 2  y cambios de temperatura desde hace 400.000 años Fuente: UNEP –IPCC (Petit-Jouzel) 380 ppmv ?? Media 1961-90
Fuete: Labeyrie et al (2003) - Springer. IGBP Más alto Nivel Mar Hoy Más bajo Miles de años Variaciones del nivel del mar en los últimos cuatrocientos mil años
Climate changes in the last 400.000 years: Air Surface Temperature variations related to 1961-1990 Fuente: UNEP –IPCC (Petit-Jouzel) Global Average: 1961-90 Insolation (from Milankovitch Theory) 10.000 years: Historical and Prehistorical Times
PARÁMETROS ORBITALES DE MILANKOVITCH:  Justifican la alternancia en el cuaternario de las glaciaciones e interglaciaciones (Actualización de Berger, 1987) EXCENTRICIDAD: 100.000 años INCLINACIÓN: 40.000 años PRECESIÓN: 20.000 años
Atmósfera Depósitos fósiles Estimados 6.3 62.3 92.3 60 90 3.3  Plantas Suelos Océanos 750 500 2.000 39.000 Aprox. 16.000 1.6 Depósitos: 10 9  Tm C Flujos: 10 9  Tm C/año Los océanos y la vegetación terrestre acumulan hasta 4,6 10 9  Toneladas de C al año Emisiones c. fósiles Deforestación Ciclo del Carbono alterado por la acción humana Causa  de la intensificación  del efecto de invernadero
Fuente: IPCC / WMO-UNEP Para estabilizar las concentraciones hay que reducir las emisiones :  más cuanto más bajo sea el nivel de estabilización deseado
Cambios climáticos abruptos:   El reciente Dryas
Fundamentos: Elementos clave  ,[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object]
Calentamiento H.Norte y enfriamiento subpolar
IPCC.4AR: Estructura vertical de la evolución de la temperatura
Otros indicadores del cambio climático más fiables : El adelgazamiento del mar de hielo Artico Espesores en 1958-76 Espesores en 1993-97
OMM.2006:  reducción de la extensión de hielos árticos
IPCC.4AR:  Evolución de las anomalías de la extensión de hielos marinos 1979-2005   ÁRTICOS ANTÁRTICOS
IPCC.DDC/ Temperatura Europa Datos reticulares / selección interactiva
IPCC.DDC/ Temperatura España peninsular Datos reticulares / selección interactiva
IPCC.DDC/ Precipitación España peninsular Datos reticulares / selección interactiva
Fuente: IPCC-2001 Calentamiento TOLERABLE 2ºC 450 ppmv Calentamiento tolerable: Aumento de 2ºC respecto a la media preindustrial    No superar 450 ppmv CO 2
Fundamentos: Elementos clave  ,[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object]
La Tierra RADIACION TERRESTRE EMITIDA  (240 W/m 2 ) RADIACION SOLAR REFLEJADA (100 W/m 2 ) RADIACION SOLAR RECIBIDA  (340 W/m 2 ) FORZAMIENTOS radiativos:  Alteraciones del balance global de radiación en W/m 2  (medido  en  la tropopausa). En el equilibrio el forzamiento radiativo es cero. Son la CAUSA primera de todo Cambio Climático
Causas del cambio climático ,[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object]
Ejemplo de balance  anual  de forzamientos Modelo IMAGE2 (IIASA-Alcamo, Austria)
Rangos de los forzamientos radiativos actuales acumulados
Forzamientos radiativos de GEI desde el final de la última glaciación (hace 18.000 años)
Fundamentos: Elementos clave  ,[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object]
¿Cómo se obtienen los escenarios de clima futuro? EMISIONES CONCENTRACIONES FORZAMIENTOS CLIMA FUTURO Demografía Desarrollo Energía Fuente: LBR Ciclos biogeoquímicos Balance planetario de radiación Modelos del Sistema climático IMPACTOS
Incertidumbres en los escenarios de emisiones LOS ESCENARIOS DEL IPCC HAN SELECCIONADO ALGUNOS DE LOS POSIBLES PARA REDUCIR LA INCERTIDUMBRE POBLACION Mundial entre 15.000 y 7.000 Millones Habit ECONOMIA Mundial más con desarrollos bajo criterios diferentes ambientales y de mercado ENERGIAS primarias y finales gestionadas y obtenidas con diferentes estrategias.
El sistema humano: Escenarios  de población hasta 2100 Nakicenovic et al., 2006 / IPCC Image 2 de IIASA
Fuente: IPCC. 2000 y 2001 Emisiones anuales totales de CO 2  procedentes de todas las fuentes (energía, industria y cambio en el uso de tierras) entre 1990 y 2100 (en GtC/año) ESCENARIOS DE EMISIONES de CO2 (SRES del IPCC.2000)
El sistema humano: escenarios de  producción de energía 5,5% (2050) 10,5% (2100) 24,4% (2050) 38,8% (2100) 70,2% (2050) 50,7% (2100) B2 30,2% (2050) 52,3% (2100) 69,8% (2050) 47,7% (2100) B1 6,4% (2050) 13,6% (2100) 11,6% (2050) 14,4% (2100) 82,0% (2050) 71,9% (2100) A2 10,2% (2050) 3,7% (2100) 29,9% (2050) 65,5% (2100) 59,9% (2050) 30,7% (2100) A1 Nuclear Renovables Combustibles Fósiles Escenario
Factores clave: POBLACIÓN, ECONOMÍA Y ENERGIA Fuentes: IPCC y CUBASCH,2001
Forzamientos hasta 2100: El debido al CO2 es la causa principal de cambio climático “previsible” CO 2 Forcing CO2 para 2050 Resto Modelo IMAGE2 (IIASA-Alcamo, Austria) Balance anual de forzamientos Forzamientos en 1970
El Clima del siglo XXI:  “Cadena” de Escenarios hasta 2100: Fuente: IPCC-2001 y 2007 Forzamientos: Con aerosoles
Cambios de la temperatura en superficie y del nivel del mar para 2090-99 (4ºInforme IPCC, 2007) 4ºInforme Evaluación IPCC.07
Fuente: IPCC.97 Sistema climático e incertidumbres Sistema climático: Atmósfera U Hidrosfera U Criosfera U Biosfera U Litosfera
Ejemplo de forzamientos utilizados en el modelo GISS (NASA ) 2007
Simulación con forzamientos reales hasta 2003 y con escenarios futuros hasta 2200 - Modelo GISS (NASA ) 2007 Hansen et al, 2007
Comparación entre observaciones y simulaciones de cambios de precipitación y temperatura en el H.Norte Fuente: DDC-IPCC Observado y simulado Cambio de la Temperatura Cambio de la precipitación Simulado (Escenarios con Gases EI + Aerosoles / 9 experimentos DDC-IPCC)
Atribución del CC ,[object Object],[object Object],[object Object],All forcing Solar+volcanic 4ºInforme Evaluación IPCC.07 Observations
Cambios de la temperatura en superficie: Según continentes y mundiales ,[object Object],[object Object],[object Object],4ºInforme Evaluación IPCC.07
4ºInforme Evaluación IPCC.07
Cambios de temperatura y de precipitación en 2071 respecto a 1990, según el IPCC.2001 Cambios medio de las precipitaciones anuales (l/m 2 )
El marco de los impactos: informe Stern
4ºInforme Evaluación IPCC.07 ¿SON «suficientemente» BUENOS LOS MODELOS?
Precipitación  2090-2099 respecto a 1980.1999 (AR4-IPCC)
Escenarios climáticos para España Peninsular e Insular  (MºMA, 2007)  Cambios en las temperaturas máxima y mínima y en la precipitación (a partir de regionalizaciones realizadas con modelos y con técnicas estadísticas (Análogos FIC y SDSM_INM).
Fundamentos: Elementos clave  ,[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object]
Propagación de la incertidumbre
RIESGOS DE IMPACTOS CLIMÁTICOS Fuente: IPCC.2001 Superior
Tendencias recientes y estimadas hasta 2100  (IPCC 2007-4AR.wg1)
Impactos integrados: Informe Stern
Cambio en rendimiento de cosechas ,[object Object],[object Object],Jackson Institute, University College London / Goddard Institute for Space Studies / International Insitute for Applied Systems Analysis
4º Informe de evaluación IPCC.2007 y evaluación de Impactos en la cuenca Mediterránea ,[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object]
Fuente:  Proyecto LINK (East-Anglia &Hadley Centre / Hulme&Vinner)Hadley Centre La evaluación local de los impactos exige escenarios con una resolución muy alta, para muchas variables Relaciones entre escalas espaciales
Conclusiones científicas - 1 ,[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object]
[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],Conclusiones científicas - 2
[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],Conclusiones sobre políticas
[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],Sugerencias para el debate …
Convención Marco C.Climático  http:// unfccc . int / Interg.Panel on Cl.Change-IPCC http://www. ipcc . ch Agencia Internacional de la Energía http://www. iea .org/ Referencias [email_address] ¡ Gracias por su atención !
Cambio climático / 2007 Luis Balairón (*) (*) Jefe del Servicio Variabilidad y Predicción del Clima – INM IPCC - Grupo Expertos Cambio Climático N.Unidas (1989-2003) ANEXOS DEBATE
4ºInforme Evaluación IPCC.07 Lenguaje para acotar las incertidumbres
4ºInforme Evaluación IPCC.07 Lenguaje para acotar las incertidumbres
Lenguaje para acotar las incertidumbres
El Potencial de calentamiento mundial (GWP: Global Warming Potential) es utilizado habitualmente para comparar la capacidad de calentamiento de cada gas de efecto de invernadero en relación al CO 2 . Los GWP proporcionan una medida simple del efecto radiativo relativo  de las emisiones de los distintos gases de invernadero mediante la fórmula adjunta : a: forzamiento específico del gas i c: concentración en el año n del gas i
POTENCIALES DE CALENTAMIENTO MUNDIAL A 100 AÑOS: Capacidades, de las moléculas de cada GEI en relación con el CO 2,  de absorber radiación saliente (IPCC-2001):
Contribución al calentamiento global: según sectores y gases
 
 
25 usa 20 euro 20 asia v.des 18 afric+amCS 12 Fed.Rusia 5 indus.Pac.As.
España en 1990: Inventarios de emisiones
ClimatePrediction.Net Community Space  Register:  www.climateprediction.net//board/

Más contenido relacionado

La actualidad más candente

Tema 13 Conocer la tierra y estudiar su pasado
Tema 13 Conocer la tierra y estudiar su pasadoTema 13 Conocer la tierra y estudiar su pasado
Tema 13 Conocer la tierra y estudiar su pasadoEduardo Gómez
 
Cambios terrestres
Cambios terrestresCambios terrestres
Cambios terrestresKeddyG
 
Calentamiento global diapositivas
Calentamiento global diapositivasCalentamiento global diapositivas
Calentamiento global diapositivasNataliaMendieta19
 
Calentamiento global
Calentamiento globalCalentamiento global
Calentamiento globalAshleyGrandes
 
A Brief History of Climate Change
A Brief History of Climate Change A Brief History of Climate Change
A Brief History of Climate Change John Slifko, Ph.D
 
estudios ambientales Efecto invernadero, Cambio Climático Y Calentamiento G...
estudios ambientales Efecto invernadero,  Cambio Climático Y  Calentamiento G...estudios ambientales Efecto invernadero,  Cambio Climático Y  Calentamiento G...
estudios ambientales Efecto invernadero, Cambio Climático Y Calentamiento G...Elisa Kadrian
 
Efecto invernadero
Efecto invernaderoEfecto invernadero
Efecto invernaderoMIRI UBALDO
 
Cambio climático, Causas y Consecuencias
Cambio climático, Causas y ConsecuenciasCambio climático, Causas y Consecuencias
Cambio climático, Causas y ConsecuenciasLeonel Rivera
 
Physical and Chemical Weathering
Physical and Chemical WeatheringPhysical and Chemical Weathering
Physical and Chemical WeatheringOral Johnson
 
6º año Ambiente, Des y Soc Trabajo integrador Dic 2013
6º año Ambiente, Des y Soc Trabajo integrador Dic 20136º año Ambiente, Des y Soc Trabajo integrador Dic 2013
6º año Ambiente, Des y Soc Trabajo integrador Dic 2013Cecilia Fernandez Castro
 
Presentation on Global Warming
Presentation on Global WarmingPresentation on Global Warming
Presentation on Global WarmingHasan Chowdhury
 
Climate Change and Human Health Slide Presentation and Advocacy Kit
Climate Change and Human Health Slide Presentation and Advocacy KitClimate Change and Human Health Slide Presentation and Advocacy Kit
Climate Change and Human Health Slide Presentation and Advocacy KitRamine Bahrambegi
 

La actualidad más candente (20)

Tema 13 Conocer la tierra y estudiar su pasado
Tema 13 Conocer la tierra y estudiar su pasadoTema 13 Conocer la tierra y estudiar su pasado
Tema 13 Conocer la tierra y estudiar su pasado
 
Cambios terrestres
Cambios terrestresCambios terrestres
Cambios terrestres
 
Erosión
ErosiónErosión
Erosión
 
Documental home
Documental homeDocumental home
Documental home
 
Calentamiento global diapositivas
Calentamiento global diapositivasCalentamiento global diapositivas
Calentamiento global diapositivas
 
Calentamiento global
Calentamiento globalCalentamiento global
Calentamiento global
 
A Brief History of Climate Change
A Brief History of Climate Change A Brief History of Climate Change
A Brief History of Climate Change
 
Efecto invernadero
Efecto invernaderoEfecto invernadero
Efecto invernadero
 
estudios ambientales Efecto invernadero, Cambio Climático Y Calentamiento G...
estudios ambientales Efecto invernadero,  Cambio Climático Y  Calentamiento G...estudios ambientales Efecto invernadero,  Cambio Climático Y  Calentamiento G...
estudios ambientales Efecto invernadero, Cambio Climático Y Calentamiento G...
 
Efecto invernadero
Efecto invernaderoEfecto invernadero
Efecto invernadero
 
Calentamiento global
Calentamiento globalCalentamiento global
Calentamiento global
 
Cambio climático, Causas y Consecuencias
Cambio climático, Causas y ConsecuenciasCambio climático, Causas y Consecuencias
Cambio climático, Causas y Consecuencias
 
Physical and Chemical Weathering
Physical and Chemical WeatheringPhysical and Chemical Weathering
Physical and Chemical Weathering
 
6º año Ambiente, Des y Soc Trabajo integrador Dic 2013
6º año Ambiente, Des y Soc Trabajo integrador Dic 20136º año Ambiente, Des y Soc Trabajo integrador Dic 2013
6º año Ambiente, Des y Soc Trabajo integrador Dic 2013
 
Global warming
Global warmingGlobal warming
Global warming
 
APES Ch. 11, part 1
APES Ch. 11, part 1APES Ch. 11, part 1
APES Ch. 11, part 1
 
Presentation on Global Warming
Presentation on Global WarmingPresentation on Global Warming
Presentation on Global Warming
 
CAMBIO CLIMATICO
CAMBIO CLIMATICOCAMBIO CLIMATICO
CAMBIO CLIMATICO
 
Calentamiento global y cambio climatico
Calentamiento global y cambio climaticoCalentamiento global y cambio climatico
Calentamiento global y cambio climatico
 
Climate Change and Human Health Slide Presentation and Advocacy Kit
Climate Change and Human Health Slide Presentation and Advocacy KitClimate Change and Human Health Slide Presentation and Advocacy Kit
Climate Change and Human Health Slide Presentation and Advocacy Kit
 

Destacado

Historia Del Cambio Climatico
Historia Del Cambio ClimaticoHistoria Del Cambio Climatico
Historia Del Cambio ClimaticoNelson Hernandez
 
GUÍA PARA PERIODISTAS SOBRE CAMBIO CLIMÁTICO Y NEGOCIACIÓN INTERNACIONAL
GUÍA PARA PERIODISTAS SOBRE CAMBIO CLIMÁTICO Y NEGOCIACIÓN INTERNACIONALGUÍA PARA PERIODISTAS SOBRE CAMBIO CLIMÁTICO Y NEGOCIACIÓN INTERNACIONAL
GUÍA PARA PERIODISTAS SOBRE CAMBIO CLIMÁTICO Y NEGOCIACIÓN INTERNACIONALLarcery Díaz Barrantes
 
ADAPTACIÓN AL CAMBIO CLIMÁTICO EN LA GESTIÓN TERRITORIAL
ADAPTACIÓN AL CAMBIO CLIMÁTICO EN LA GESTIÓN TERRITORIALADAPTACIÓN AL CAMBIO CLIMÁTICO EN LA GESTIÓN TERRITORIAL
ADAPTACIÓN AL CAMBIO CLIMÁTICO EN LA GESTIÓN TERRITORIALJuan Carlos Pachon
 
Cambio Climatico 7 preguntas 7 respuestas
Cambio Climatico 7 preguntas 7 respuestasCambio Climatico 7 preguntas 7 respuestas
Cambio Climatico 7 preguntas 7 respuestassomossur
 
¿Qué es adaptación y mitigación? Conceptos básicos
¿Qué es adaptación y mitigación? Conceptos básicos¿Qué es adaptación y mitigación? Conceptos básicos
¿Qué es adaptación y mitigación? Conceptos básicosLibelula
 
Cambio climatico
Cambio climaticoCambio climatico
Cambio climaticoMiss P
 
Narcotráfico en México
Narcotráfico en MéxicoNarcotráfico en México
Narcotráfico en MéxicoLuis Alvarez
 
El Racismo
El RacismoEl Racismo
El Racismoulpas
 
Historia dels ordenadors
Historia dels ordenadorsHistoria dels ordenadors
Historia dels ordenadorsCrisFerriol
 
International congress on vocational training 2014 Euskadi
International congress on vocational training 2014 EuskadiInternational congress on vocational training 2014 Euskadi
International congress on vocational training 2014 EuskadiEduardo Moreno
 
Fuentes De Energia2
Fuentes De Energia2Fuentes De Energia2
Fuentes De Energia2toni
 
Competencias profesionales del futuro
Competencias profesionales del futuroCompetencias profesionales del futuro
Competencias profesionales del futuroEduardo Moreno
 
Rubrica plan prevención
Rubrica plan prevenciónRubrica plan prevención
Rubrica plan prevenciónnatividadmaria
 

Destacado (20)

Historia Del Cambio Climatico
Historia Del Cambio ClimaticoHistoria Del Cambio Climatico
Historia Del Cambio Climatico
 
Cambio Climatico
Cambio ClimaticoCambio Climatico
Cambio Climatico
 
GUÍA PARA PERIODISTAS SOBRE CAMBIO CLIMÁTICO Y NEGOCIACIÓN INTERNACIONAL
GUÍA PARA PERIODISTAS SOBRE CAMBIO CLIMÁTICO Y NEGOCIACIÓN INTERNACIONALGUÍA PARA PERIODISTAS SOBRE CAMBIO CLIMÁTICO Y NEGOCIACIÓN INTERNACIONAL
GUÍA PARA PERIODISTAS SOBRE CAMBIO CLIMÁTICO Y NEGOCIACIÓN INTERNACIONAL
 
Cambio climatico
Cambio climaticoCambio climatico
Cambio climatico
 
ADAPTACIÓN AL CAMBIO CLIMÁTICO EN LA GESTIÓN TERRITORIAL
ADAPTACIÓN AL CAMBIO CLIMÁTICO EN LA GESTIÓN TERRITORIALADAPTACIÓN AL CAMBIO CLIMÁTICO EN LA GESTIÓN TERRITORIAL
ADAPTACIÓN AL CAMBIO CLIMÁTICO EN LA GESTIÓN TERRITORIAL
 
Cambio Climatico 7 preguntas 7 respuestas
Cambio Climatico 7 preguntas 7 respuestasCambio Climatico 7 preguntas 7 respuestas
Cambio Climatico 7 preguntas 7 respuestas
 
¿Qué es adaptación y mitigación? Conceptos básicos
¿Qué es adaptación y mitigación? Conceptos básicos¿Qué es adaptación y mitigación? Conceptos básicos
¿Qué es adaptación y mitigación? Conceptos básicos
 
Cambio ClimáTico
Cambio ClimáTicoCambio ClimáTico
Cambio ClimáTico
 
Cambio climatico
Cambio climaticoCambio climatico
Cambio climatico
 
Cambio climatico
Cambio climaticoCambio climatico
Cambio climatico
 
Narcotráfico en México
Narcotráfico en MéxicoNarcotráfico en México
Narcotráfico en México
 
El Racismo
El RacismoEl Racismo
El Racismo
 
Título Dois Tempos.
Título Dois Tempos.Título Dois Tempos.
Título Dois Tempos.
 
Historia dels ordenadors
Historia dels ordenadorsHistoria dels ordenadors
Historia dels ordenadors
 
International congress on vocational training 2014 Euskadi
International congress on vocational training 2014 EuskadiInternational congress on vocational training 2014 Euskadi
International congress on vocational training 2014 Euskadi
 
Fuentes De Energia2
Fuentes De Energia2Fuentes De Energia2
Fuentes De Energia2
 
2013
20132013
2013
 
Competencias profesionales del futuro
Competencias profesionales del futuroCompetencias profesionales del futuro
Competencias profesionales del futuro
 
Piano humano con Arduino
Piano humano con ArduinoPiano humano con Arduino
Piano humano con Arduino
 
Rubrica plan prevención
Rubrica plan prevenciónRubrica plan prevención
Rubrica plan prevención
 

Similar a El cambio climatico: bases científicas y repercusiones mediambientales

Presentación sobre el cambioclimatico
Presentación sobre el cambioclimaticoPresentación sobre el cambioclimatico
Presentación sobre el cambioclimaticoYOLUA
 
Presentación cc diplomado regional 2010
Presentación cc diplomado regional  2010Presentación cc diplomado regional  2010
Presentación cc diplomado regional 2010ULSELSALVADOR
 
Cambio Climático
Cambio ClimáticoCambio Climático
Cambio Climáticohachete
 
Farias Umayor00
Farias Umayor00Farias Umayor00
Farias Umayor00s.ebesca
 
CALENTAMIENTO GLOBAL
CALENTAMIENTO GLOBALCALENTAMIENTO GLOBAL
CALENTAMIENTO GLOBALSebas Sevitas
 
Calentamientoglobal (1)
Calentamientoglobal (1)Calentamientoglobal (1)
Calentamientoglobal (1)Sebas Sevitas
 
CO2 Y Cambio Climático
CO2 Y Cambio ClimáticoCO2 Y Cambio Climático
CO2 Y Cambio Climáticopoliaminas
 
Calentamientoglobal (1)
Calentamientoglobal (1)Calentamientoglobal (1)
Calentamientoglobal (1)Sebas Sevitas
 
Calentamiento Global
Calentamiento GlobalCalentamiento Global
Calentamiento GlobalJosé Larios
 
Calentamiento Global 1195316752133026 1
Calentamiento Global 1195316752133026 1Calentamiento Global 1195316752133026 1
Calentamiento Global 1195316752133026 1eljoe809
 
cambio climático 1
cambio climático 1cambio climático 1
cambio climático 1José Larios
 
Calentamiento global
Calentamiento global Calentamiento global
Calentamiento global angicarreroc
 
Acercamiento al cambio climático global
Acercamiento al cambio climático globalAcercamiento al cambio climático global
Acercamiento al cambio climático globalguest3320f4
 
Practica-Cambio Climatico-IMPORTANCIA.pptx
Practica-Cambio Climatico-IMPORTANCIA.pptxPractica-Cambio Climatico-IMPORTANCIA.pptx
Practica-Cambio Climatico-IMPORTANCIA.pptxmayviescalante
 
Eduardo Sierra
Eduardo SierraEduardo Sierra
Eduardo SierraValeria18
 

Similar a El cambio climatico: bases científicas y repercusiones mediambientales (20)

Cambio climático protocolo kyoto
Cambio climático protocolo kyotoCambio climático protocolo kyoto
Cambio climático protocolo kyoto
 
Presentacion Cambio Climatico
Presentacion Cambio ClimaticoPresentacion Cambio Climatico
Presentacion Cambio Climatico
 
Cambio climatico 2010
Cambio climatico 2010Cambio climatico 2010
Cambio climatico 2010
 
Conferencia Dr.Molina
Conferencia Dr.MolinaConferencia Dr.Molina
Conferencia Dr.Molina
 
Presentación sobre el cambioclimatico
Presentación sobre el cambioclimaticoPresentación sobre el cambioclimatico
Presentación sobre el cambioclimatico
 
Presentación cc diplomado regional 2010
Presentación cc diplomado regional  2010Presentación cc diplomado regional  2010
Presentación cc diplomado regional 2010
 
Cambio Climático
Cambio ClimáticoCambio Climático
Cambio Climático
 
Farias Umayor00
Farias Umayor00Farias Umayor00
Farias Umayor00
 
CALENTAMIENTO GLOBAL
CALENTAMIENTO GLOBALCALENTAMIENTO GLOBAL
CALENTAMIENTO GLOBAL
 
Calentamientoglobal (1)
Calentamientoglobal (1)Calentamientoglobal (1)
Calentamientoglobal (1)
 
CO2 Y Cambio Climático
CO2 Y Cambio ClimáticoCO2 Y Cambio Climático
CO2 Y Cambio Climático
 
Calentamientoglobal (1)
Calentamientoglobal (1)Calentamientoglobal (1)
Calentamientoglobal (1)
 
Calentamiento Global
Calentamiento GlobalCalentamiento Global
Calentamiento Global
 
Calentamiento Global 1195316752133026 1
Calentamiento Global 1195316752133026 1Calentamiento Global 1195316752133026 1
Calentamiento Global 1195316752133026 1
 
cambio climático 1
cambio climático 1cambio climático 1
cambio climático 1
 
Calentamiento global
Calentamiento global Calentamiento global
Calentamiento global
 
Acercamiento al cambio climático global
Acercamiento al cambio climático globalAcercamiento al cambio climático global
Acercamiento al cambio climático global
 
Calentamiento global
Calentamiento globalCalentamiento global
Calentamiento global
 
Practica-Cambio Climatico-IMPORTANCIA.pptx
Practica-Cambio Climatico-IMPORTANCIA.pptxPractica-Cambio Climatico-IMPORTANCIA.pptx
Practica-Cambio Climatico-IMPORTANCIA.pptx
 
Eduardo Sierra
Eduardo SierraEduardo Sierra
Eduardo Sierra
 

Más de Josep Lluís Ruiz

Canvi d'unitats amb factors de conversió
Canvi d'unitats amb factors de conversióCanvi d'unitats amb factors de conversió
Canvi d'unitats amb factors de conversióJosep Lluís Ruiz
 
Web 2.0 un recurs per a la innovació
Web 2.0 un recurs per a la innovacióWeb 2.0 un recurs per a la innovació
Web 2.0 un recurs per a la innovacióJosep Lluís Ruiz
 
Actuaciones medioambientales de la Confederación Hidrográfica del Jucar
Actuaciones medioambientales de la Confederación Hidrográfica del JucarActuaciones medioambientales de la Confederación Hidrográfica del Jucar
Actuaciones medioambientales de la Confederación Hidrográfica del JucarJosep Lluís Ruiz
 
Resum campanya Recicla L’Escola
Resum campanya Recicla L’EscolaResum campanya Recicla L’Escola
Resum campanya Recicla L’EscolaJosep Lluís Ruiz
 
Implicacions Socials del Canvi Climàtic. Castelló Gener 2009
Implicacions Socials del Canvi Climàtic. Castelló Gener 2009Implicacions Socials del Canvi Climàtic. Castelló Gener 2009
Implicacions Socials del Canvi Climàtic. Castelló Gener 2009Josep Lluís Ruiz
 
Canvi climàtic: Efectes i percepció social
Canvi climàtic: Efectes i percepció socialCanvi climàtic: Efectes i percepció social
Canvi climàtic: Efectes i percepció socialJosep Lluís Ruiz
 
Els problemes del nostre litoral
Els problemes del nostre litoralEls problemes del nostre litoral
Els problemes del nostre litoralJosep Lluís Ruiz
 
Studio comparatico onomatopee
Studio comparatico onomatopeeStudio comparatico onomatopee
Studio comparatico onomatopeeJosep Lluís Ruiz
 
Inma Al21 Legazpi Castelló 2008
Inma Al21 Legazpi   Castelló 2008Inma Al21 Legazpi   Castelló 2008
Inma Al21 Legazpi Castelló 2008Josep Lluís Ruiz
 
Fases de una Ecoauditoría Escolar
Fases de una Ecoauditoría EscolarFases de una Ecoauditoría Escolar
Fases de una Ecoauditoría EscolarJosep Lluís Ruiz
 

Más de Josep Lluís Ruiz (17)

Canvi d'unitats amb factors de conversió
Canvi d'unitats amb factors de conversióCanvi d'unitats amb factors de conversió
Canvi d'unitats amb factors de conversió
 
Web 2.0 un recurs per a la innovació
Web 2.0 un recurs per a la innovacióWeb 2.0 un recurs per a la innovació
Web 2.0 un recurs per a la innovació
 
Actuaciones medioambientales de la Confederación Hidrográfica del Jucar
Actuaciones medioambientales de la Confederación Hidrográfica del JucarActuaciones medioambientales de la Confederación Hidrográfica del Jucar
Actuaciones medioambientales de la Confederación Hidrográfica del Jucar
 
Recicla l'escola
Recicla l'escola Recicla l'escola
Recicla l'escola
 
Recicla l'escola
Recicla l'escolaRecicla l'escola
Recicla l'escola
 
Xarxes Socials En Educació
Xarxes Socials En EducacióXarxes Socials En Educació
Xarxes Socials En Educació
 
Resum campanya Recicla L’Escola
Resum campanya Recicla L’EscolaResum campanya Recicla L’Escola
Resum campanya Recicla L’Escola
 
Implicacions Socials del Canvi Climàtic. Castelló Gener 2009
Implicacions Socials del Canvi Climàtic. Castelló Gener 2009Implicacions Socials del Canvi Climàtic. Castelló Gener 2009
Implicacions Socials del Canvi Climàtic. Castelló Gener 2009
 
Canvi climàtic: Efectes i percepció social
Canvi climàtic: Efectes i percepció socialCanvi climàtic: Efectes i percepció social
Canvi climàtic: Efectes i percepció social
 
Els problemes del nostre litoral
Els problemes del nostre litoralEls problemes del nostre litoral
Els problemes del nostre litoral
 
Studio comparatico onomatopee
Studio comparatico onomatopeeStudio comparatico onomatopee
Studio comparatico onomatopee
 
Inma Al21 Legazpi Castelló 2008
Inma Al21 Legazpi   Castelló 2008Inma Al21 Legazpi   Castelló 2008
Inma Al21 Legazpi Castelló 2008
 
Inma Ekitalde Ea21 Al21
Inma Ekitalde Ea21 Al21Inma Ekitalde Ea21 Al21
Inma Ekitalde Ea21 Al21
 
Edurne A21 E Castellón
Edurne A21 E CastellónEdurne A21 E Castellón
Edurne A21 E Castellón
 
Moltes Deixalles
Moltes DeixallesMoltes Deixalles
Moltes Deixalles
 
Presentació Ecoauditoría
Presentació EcoauditoríaPresentació Ecoauditoría
Presentació Ecoauditoría
 
Fases de una Ecoauditoría Escolar
Fases de una Ecoauditoría EscolarFases de una Ecoauditoría Escolar
Fases de una Ecoauditoría Escolar
 

Último

6.-Como-Atraer-El-Amor-01-Lain-Garcia-Calvo.pdf
6.-Como-Atraer-El-Amor-01-Lain-Garcia-Calvo.pdf6.-Como-Atraer-El-Amor-01-Lain-Garcia-Calvo.pdf
6.-Como-Atraer-El-Amor-01-Lain-Garcia-Calvo.pdfMiNeyi1
 
Infografía EE con pie del 2023 (3)-1.pdf
Infografía EE con pie del 2023 (3)-1.pdfInfografía EE con pie del 2023 (3)-1.pdf
Infografía EE con pie del 2023 (3)-1.pdfAlfaresbilingual
 
Tema 10. Dinámica y funciones de la Atmosfera 2024
Tema 10. Dinámica y funciones de la Atmosfera 2024Tema 10. Dinámica y funciones de la Atmosfera 2024
Tema 10. Dinámica y funciones de la Atmosfera 2024IES Vicent Andres Estelles
 
Qué es la Inteligencia artificial generativa
Qué es la Inteligencia artificial generativaQué es la Inteligencia artificial generativa
Qué es la Inteligencia artificial generativaDecaunlz
 
2024 KIT DE HABILIDADES SOCIOEMOCIONALES.pdf
2024 KIT DE HABILIDADES SOCIOEMOCIONALES.pdf2024 KIT DE HABILIDADES SOCIOEMOCIONALES.pdf
2024 KIT DE HABILIDADES SOCIOEMOCIONALES.pdfMiguelHuaman31
 
ACRÓNIMO DE PARÍS PARA SU OLIMPIADA 2024. Por JAVIER SOLIS NOYOLA
ACRÓNIMO DE PARÍS PARA SU OLIMPIADA 2024. Por JAVIER SOLIS NOYOLAACRÓNIMO DE PARÍS PARA SU OLIMPIADA 2024. Por JAVIER SOLIS NOYOLA
ACRÓNIMO DE PARÍS PARA SU OLIMPIADA 2024. Por JAVIER SOLIS NOYOLAJAVIER SOLIS NOYOLA
 
SESION DE PERSONAL SOCIAL. La convivencia en familia 22-04-24 -.doc
SESION DE PERSONAL SOCIAL.  La convivencia en familia 22-04-24  -.docSESION DE PERSONAL SOCIAL.  La convivencia en familia 22-04-24  -.doc
SESION DE PERSONAL SOCIAL. La convivencia en familia 22-04-24 -.docRodneyFrankCUADROSMI
 
FORTI-MAYO 2024.pdf.CIENCIA,EDUCACION,CULTURA
FORTI-MAYO 2024.pdf.CIENCIA,EDUCACION,CULTURAFORTI-MAYO 2024.pdf.CIENCIA,EDUCACION,CULTURA
FORTI-MAYO 2024.pdf.CIENCIA,EDUCACION,CULTURAEl Fortí
 
LABERINTOS DE DISCIPLINAS DEL PENTATLÓN OLÍMPICO MODERNO. Por JAVIER SOLIS NO...
LABERINTOS DE DISCIPLINAS DEL PENTATLÓN OLÍMPICO MODERNO. Por JAVIER SOLIS NO...LABERINTOS DE DISCIPLINAS DEL PENTATLÓN OLÍMPICO MODERNO. Por JAVIER SOLIS NO...
LABERINTOS DE DISCIPLINAS DEL PENTATLÓN OLÍMPICO MODERNO. Por JAVIER SOLIS NO...JAVIER SOLIS NOYOLA
 
Curso = Metodos Tecnicas y Modelos de Enseñanza.pdf
Curso = Metodos Tecnicas y Modelos de Enseñanza.pdfCurso = Metodos Tecnicas y Modelos de Enseñanza.pdf
Curso = Metodos Tecnicas y Modelos de Enseñanza.pdfFrancisco158360
 
Dinámica florecillas a María en el mes d
Dinámica florecillas a María en el mes dDinámica florecillas a María en el mes d
Dinámica florecillas a María en el mes dstEphaniiie
 
Abril 2024 - Maestra Jardinera Ediba.pdf
Abril 2024 -  Maestra Jardinera Ediba.pdfAbril 2024 -  Maestra Jardinera Ediba.pdf
Abril 2024 - Maestra Jardinera Ediba.pdfValeriaCorrea29
 
LA LITERATURA DEL BARROCO 2023-2024pptx.pptx
LA LITERATURA DEL BARROCO 2023-2024pptx.pptxLA LITERATURA DEL BARROCO 2023-2024pptx.pptx
LA LITERATURA DEL BARROCO 2023-2024pptx.pptxlclcarmen
 
Proyecto de aprendizaje dia de la madre MINT.pdf
Proyecto de aprendizaje dia de la madre MINT.pdfProyecto de aprendizaje dia de la madre MINT.pdf
Proyecto de aprendizaje dia de la madre MINT.pdfpatriciaines1993
 
INSTRUCCION PREPARATORIA DE TIRO .pptx
INSTRUCCION PREPARATORIA DE TIRO   .pptxINSTRUCCION PREPARATORIA DE TIRO   .pptx
INSTRUCCION PREPARATORIA DE TIRO .pptxdeimerhdz21
 
OCTAVO SEGUNDO PERIODO. EMPRENDIEMIENTO VS
OCTAVO SEGUNDO PERIODO. EMPRENDIEMIENTO VSOCTAVO SEGUNDO PERIODO. EMPRENDIEMIENTO VS
OCTAVO SEGUNDO PERIODO. EMPRENDIEMIENTO VSYadi Campos
 
5.- Doerr-Mide-lo-que-importa-DESARROLLO PERSONAL
5.- Doerr-Mide-lo-que-importa-DESARROLLO PERSONAL5.- Doerr-Mide-lo-que-importa-DESARROLLO PERSONAL
5.- Doerr-Mide-lo-que-importa-DESARROLLO PERSONALMiNeyi1
 

Último (20)

Power Point: Fe contra todo pronóstico.pptx
Power Point: Fe contra todo pronóstico.pptxPower Point: Fe contra todo pronóstico.pptx
Power Point: Fe contra todo pronóstico.pptx
 
Supuestos_prácticos_funciones.docx
Supuestos_prácticos_funciones.docxSupuestos_prácticos_funciones.docx
Supuestos_prácticos_funciones.docx
 
6.-Como-Atraer-El-Amor-01-Lain-Garcia-Calvo.pdf
6.-Como-Atraer-El-Amor-01-Lain-Garcia-Calvo.pdf6.-Como-Atraer-El-Amor-01-Lain-Garcia-Calvo.pdf
6.-Como-Atraer-El-Amor-01-Lain-Garcia-Calvo.pdf
 
Infografía EE con pie del 2023 (3)-1.pdf
Infografía EE con pie del 2023 (3)-1.pdfInfografía EE con pie del 2023 (3)-1.pdf
Infografía EE con pie del 2023 (3)-1.pdf
 
Tema 10. Dinámica y funciones de la Atmosfera 2024
Tema 10. Dinámica y funciones de la Atmosfera 2024Tema 10. Dinámica y funciones de la Atmosfera 2024
Tema 10. Dinámica y funciones de la Atmosfera 2024
 
Qué es la Inteligencia artificial generativa
Qué es la Inteligencia artificial generativaQué es la Inteligencia artificial generativa
Qué es la Inteligencia artificial generativa
 
Sesión de clase: Fe contra todo pronóstico
Sesión de clase: Fe contra todo pronósticoSesión de clase: Fe contra todo pronóstico
Sesión de clase: Fe contra todo pronóstico
 
2024 KIT DE HABILIDADES SOCIOEMOCIONALES.pdf
2024 KIT DE HABILIDADES SOCIOEMOCIONALES.pdf2024 KIT DE HABILIDADES SOCIOEMOCIONALES.pdf
2024 KIT DE HABILIDADES SOCIOEMOCIONALES.pdf
 
ACRÓNIMO DE PARÍS PARA SU OLIMPIADA 2024. Por JAVIER SOLIS NOYOLA
ACRÓNIMO DE PARÍS PARA SU OLIMPIADA 2024. Por JAVIER SOLIS NOYOLAACRÓNIMO DE PARÍS PARA SU OLIMPIADA 2024. Por JAVIER SOLIS NOYOLA
ACRÓNIMO DE PARÍS PARA SU OLIMPIADA 2024. Por JAVIER SOLIS NOYOLA
 
SESION DE PERSONAL SOCIAL. La convivencia en familia 22-04-24 -.doc
SESION DE PERSONAL SOCIAL.  La convivencia en familia 22-04-24  -.docSESION DE PERSONAL SOCIAL.  La convivencia en familia 22-04-24  -.doc
SESION DE PERSONAL SOCIAL. La convivencia en familia 22-04-24 -.doc
 
FORTI-MAYO 2024.pdf.CIENCIA,EDUCACION,CULTURA
FORTI-MAYO 2024.pdf.CIENCIA,EDUCACION,CULTURAFORTI-MAYO 2024.pdf.CIENCIA,EDUCACION,CULTURA
FORTI-MAYO 2024.pdf.CIENCIA,EDUCACION,CULTURA
 
LABERINTOS DE DISCIPLINAS DEL PENTATLÓN OLÍMPICO MODERNO. Por JAVIER SOLIS NO...
LABERINTOS DE DISCIPLINAS DEL PENTATLÓN OLÍMPICO MODERNO. Por JAVIER SOLIS NO...LABERINTOS DE DISCIPLINAS DEL PENTATLÓN OLÍMPICO MODERNO. Por JAVIER SOLIS NO...
LABERINTOS DE DISCIPLINAS DEL PENTATLÓN OLÍMPICO MODERNO. Por JAVIER SOLIS NO...
 
Curso = Metodos Tecnicas y Modelos de Enseñanza.pdf
Curso = Metodos Tecnicas y Modelos de Enseñanza.pdfCurso = Metodos Tecnicas y Modelos de Enseñanza.pdf
Curso = Metodos Tecnicas y Modelos de Enseñanza.pdf
 
Dinámica florecillas a María en el mes d
Dinámica florecillas a María en el mes dDinámica florecillas a María en el mes d
Dinámica florecillas a María en el mes d
 
Abril 2024 - Maestra Jardinera Ediba.pdf
Abril 2024 -  Maestra Jardinera Ediba.pdfAbril 2024 -  Maestra Jardinera Ediba.pdf
Abril 2024 - Maestra Jardinera Ediba.pdf
 
LA LITERATURA DEL BARROCO 2023-2024pptx.pptx
LA LITERATURA DEL BARROCO 2023-2024pptx.pptxLA LITERATURA DEL BARROCO 2023-2024pptx.pptx
LA LITERATURA DEL BARROCO 2023-2024pptx.pptx
 
Proyecto de aprendizaje dia de la madre MINT.pdf
Proyecto de aprendizaje dia de la madre MINT.pdfProyecto de aprendizaje dia de la madre MINT.pdf
Proyecto de aprendizaje dia de la madre MINT.pdf
 
INSTRUCCION PREPARATORIA DE TIRO .pptx
INSTRUCCION PREPARATORIA DE TIRO   .pptxINSTRUCCION PREPARATORIA DE TIRO   .pptx
INSTRUCCION PREPARATORIA DE TIRO .pptx
 
OCTAVO SEGUNDO PERIODO. EMPRENDIEMIENTO VS
OCTAVO SEGUNDO PERIODO. EMPRENDIEMIENTO VSOCTAVO SEGUNDO PERIODO. EMPRENDIEMIENTO VS
OCTAVO SEGUNDO PERIODO. EMPRENDIEMIENTO VS
 
5.- Doerr-Mide-lo-que-importa-DESARROLLO PERSONAL
5.- Doerr-Mide-lo-que-importa-DESARROLLO PERSONAL5.- Doerr-Mide-lo-que-importa-DESARROLLO PERSONAL
5.- Doerr-Mide-lo-que-importa-DESARROLLO PERSONAL
 

El cambio climatico: bases científicas y repercusiones mediambientales

  • 1. Centro de Formación del Profesorado - CEFIRE Castelló ,1 de diciembre 2008 El Cambio climático: Bases científicas y repercusiones medioambientales Luis Balairón (*) (*) Director del Programa de Análisis del Cambio Climático Agencia Estatal de Meteorología IPCC - Grupo Expertos Cambio Climático N.Unidas (1989-2003)
  • 2. Fuente: Henderson-Sellers … Cambios climáticos, “cambio climático antropogénico”, calentamiento global....¿son equivalentes? …
  • 3.
  • 4. Ahora: el problema es conocer la “respuesta” o reacción del planeta a la perturbación de intensificar el efecto de invernadero
  • 5. Efecto de invernadero simplificado
  • 6. Temperatura de equilibrio  R 2 . S o .(1-A) = 4  R 2 .  T e 4 T e = [S o (1-A) / 4  ] 1/4 = (S/  ) 1/4 R: radio de la Tierra A: albedo = 0,33 So: irradiación solar = 1367 w.m -2 S: flujo medio de radiacion absorbida por m 2 = 240 w.m -2  : Cte. Stefan-Boltzmann Te = 256 K = -18ºC So
  • 7. EL ESTUDIO DEL CAMBIO CLIMÁTICO: evolución de los dos caminos posibles Estudio de series observadas puntuales Y Obtención de datos Conocimiento y modelización del Sistema Climático  Simulaciones de cambios climáticos Detección y atribución de los cambios de clima “ observados” CAMBIO CLIMÁTICO “ Si las concentraciones de CO2 equivalente superasen el Doble del nivel preindustrial”
  • 8. Fuente: IPCC. Gases de efecto de invernadero con tiempos de residencia largos
  • 9.
  • 10. Cambio climático reciente observado Cambio de la temperatura media global en superficie Cambio promedio global del nivel del mar Cubierta de nieve en el Hemisferio Norte
  • 11. Calentamiento mundial del aire en superficie observado en los últimos 150 años Años más cálidos 2005 2007 1998 2003 (Fuente: NASA/GISS)
  • 12.
  • 13. TECNICAS PARA CONOCER EL CLIMA EN EL PASADO
  • 14. El clima del pasado: Concentraciones de CO 2 y cambios de temperatura desde hace 400.000 años Fuente: UNEP –IPCC (Petit-Jouzel) 380 ppmv ?? Media 1961-90
  • 15. Fuete: Labeyrie et al (2003) - Springer. IGBP Más alto Nivel Mar Hoy Más bajo Miles de años Variaciones del nivel del mar en los últimos cuatrocientos mil años
  • 16. Climate changes in the last 400.000 years: Air Surface Temperature variations related to 1961-1990 Fuente: UNEP –IPCC (Petit-Jouzel) Global Average: 1961-90 Insolation (from Milankovitch Theory) 10.000 years: Historical and Prehistorical Times
  • 17. PARÁMETROS ORBITALES DE MILANKOVITCH: Justifican la alternancia en el cuaternario de las glaciaciones e interglaciaciones (Actualización de Berger, 1987) EXCENTRICIDAD: 100.000 años INCLINACIÓN: 40.000 años PRECESIÓN: 20.000 años
  • 18. Atmósfera Depósitos fósiles Estimados 6.3 62.3 92.3 60 90 3.3  Plantas Suelos Océanos 750 500 2.000 39.000 Aprox. 16.000 1.6 Depósitos: 10 9 Tm C Flujos: 10 9 Tm C/año Los océanos y la vegetación terrestre acumulan hasta 4,6 10 9 Toneladas de C al año Emisiones c. fósiles Deforestación Ciclo del Carbono alterado por la acción humana Causa de la intensificación del efecto de invernadero
  • 19. Fuente: IPCC / WMO-UNEP Para estabilizar las concentraciones hay que reducir las emisiones : más cuanto más bajo sea el nivel de estabilización deseado
  • 20. Cambios climáticos abruptos: El reciente Dryas
  • 21.
  • 22. Calentamiento H.Norte y enfriamiento subpolar
  • 23. IPCC.4AR: Estructura vertical de la evolución de la temperatura
  • 24. Otros indicadores del cambio climático más fiables : El adelgazamiento del mar de hielo Artico Espesores en 1958-76 Espesores en 1993-97
  • 25. OMM.2006: reducción de la extensión de hielos árticos
  • 26. IPCC.4AR: Evolución de las anomalías de la extensión de hielos marinos 1979-2005 ÁRTICOS ANTÁRTICOS
  • 27. IPCC.DDC/ Temperatura Europa Datos reticulares / selección interactiva
  • 28. IPCC.DDC/ Temperatura España peninsular Datos reticulares / selección interactiva
  • 29. IPCC.DDC/ Precipitación España peninsular Datos reticulares / selección interactiva
  • 30. Fuente: IPCC-2001 Calentamiento TOLERABLE 2ºC 450 ppmv Calentamiento tolerable: Aumento de 2ºC respecto a la media preindustrial  No superar 450 ppmv CO 2
  • 31.
  • 32. La Tierra RADIACION TERRESTRE EMITIDA (240 W/m 2 ) RADIACION SOLAR REFLEJADA (100 W/m 2 ) RADIACION SOLAR RECIBIDA (340 W/m 2 ) FORZAMIENTOS radiativos: Alteraciones del balance global de radiación en W/m 2 (medido en la tropopausa). En el equilibrio el forzamiento radiativo es cero. Son la CAUSA primera de todo Cambio Climático
  • 33.
  • 34. Ejemplo de balance anual de forzamientos Modelo IMAGE2 (IIASA-Alcamo, Austria)
  • 35. Rangos de los forzamientos radiativos actuales acumulados
  • 36. Forzamientos radiativos de GEI desde el final de la última glaciación (hace 18.000 años)
  • 37.
  • 38. ¿Cómo se obtienen los escenarios de clima futuro? EMISIONES CONCENTRACIONES FORZAMIENTOS CLIMA FUTURO Demografía Desarrollo Energía Fuente: LBR Ciclos biogeoquímicos Balance planetario de radiación Modelos del Sistema climático IMPACTOS
  • 39. Incertidumbres en los escenarios de emisiones LOS ESCENARIOS DEL IPCC HAN SELECCIONADO ALGUNOS DE LOS POSIBLES PARA REDUCIR LA INCERTIDUMBRE POBLACION Mundial entre 15.000 y 7.000 Millones Habit ECONOMIA Mundial más con desarrollos bajo criterios diferentes ambientales y de mercado ENERGIAS primarias y finales gestionadas y obtenidas con diferentes estrategias.
  • 40. El sistema humano: Escenarios de población hasta 2100 Nakicenovic et al., 2006 / IPCC Image 2 de IIASA
  • 41. Fuente: IPCC. 2000 y 2001 Emisiones anuales totales de CO 2 procedentes de todas las fuentes (energía, industria y cambio en el uso de tierras) entre 1990 y 2100 (en GtC/año) ESCENARIOS DE EMISIONES de CO2 (SRES del IPCC.2000)
  • 42. El sistema humano: escenarios de producción de energía 5,5% (2050) 10,5% (2100) 24,4% (2050) 38,8% (2100) 70,2% (2050) 50,7% (2100) B2 30,2% (2050) 52,3% (2100) 69,8% (2050) 47,7% (2100) B1 6,4% (2050) 13,6% (2100) 11,6% (2050) 14,4% (2100) 82,0% (2050) 71,9% (2100) A2 10,2% (2050) 3,7% (2100) 29,9% (2050) 65,5% (2100) 59,9% (2050) 30,7% (2100) A1 Nuclear Renovables Combustibles Fósiles Escenario
  • 43. Factores clave: POBLACIÓN, ECONOMÍA Y ENERGIA Fuentes: IPCC y CUBASCH,2001
  • 44. Forzamientos hasta 2100: El debido al CO2 es la causa principal de cambio climático “previsible” CO 2 Forcing CO2 para 2050 Resto Modelo IMAGE2 (IIASA-Alcamo, Austria) Balance anual de forzamientos Forzamientos en 1970
  • 45. El Clima del siglo XXI: “Cadena” de Escenarios hasta 2100: Fuente: IPCC-2001 y 2007 Forzamientos: Con aerosoles
  • 46. Cambios de la temperatura en superficie y del nivel del mar para 2090-99 (4ºInforme IPCC, 2007) 4ºInforme Evaluación IPCC.07
  • 47. Fuente: IPCC.97 Sistema climático e incertidumbres Sistema climático: Atmósfera U Hidrosfera U Criosfera U Biosfera U Litosfera
  • 48. Ejemplo de forzamientos utilizados en el modelo GISS (NASA ) 2007
  • 49. Simulación con forzamientos reales hasta 2003 y con escenarios futuros hasta 2200 - Modelo GISS (NASA ) 2007 Hansen et al, 2007
  • 50. Comparación entre observaciones y simulaciones de cambios de precipitación y temperatura en el H.Norte Fuente: DDC-IPCC Observado y simulado Cambio de la Temperatura Cambio de la precipitación Simulado (Escenarios con Gases EI + Aerosoles / 9 experimentos DDC-IPCC)
  • 51.
  • 52.
  • 54. Cambios de temperatura y de precipitación en 2071 respecto a 1990, según el IPCC.2001 Cambios medio de las precipitaciones anuales (l/m 2 )
  • 55. El marco de los impactos: informe Stern
  • 56. 4ºInforme Evaluación IPCC.07 ¿SON «suficientemente» BUENOS LOS MODELOS?
  • 57. Precipitación 2090-2099 respecto a 1980.1999 (AR4-IPCC)
  • 58. Escenarios climáticos para España Peninsular e Insular (MºMA, 2007) Cambios en las temperaturas máxima y mínima y en la precipitación (a partir de regionalizaciones realizadas con modelos y con técnicas estadísticas (Análogos FIC y SDSM_INM).
  • 59.
  • 60. Propagación de la incertidumbre
  • 61. RIESGOS DE IMPACTOS CLIMÁTICOS Fuente: IPCC.2001 Superior
  • 62. Tendencias recientes y estimadas hasta 2100 (IPCC 2007-4AR.wg1)
  • 64.
  • 65.
  • 66. Fuente: Proyecto LINK (East-Anglia &Hadley Centre / Hulme&Vinner)Hadley Centre La evaluación local de los impactos exige escenarios con una resolución muy alta, para muchas variables Relaciones entre escalas espaciales
  • 67.
  • 68.
  • 69.
  • 70.
  • 71. Convención Marco C.Climático http:// unfccc . int / Interg.Panel on Cl.Change-IPCC http://www. ipcc . ch Agencia Internacional de la Energía http://www. iea .org/ Referencias [email_address] ¡ Gracias por su atención !
  • 72. Cambio climático / 2007 Luis Balairón (*) (*) Jefe del Servicio Variabilidad y Predicción del Clima – INM IPCC - Grupo Expertos Cambio Climático N.Unidas (1989-2003) ANEXOS DEBATE
  • 73. 4ºInforme Evaluación IPCC.07 Lenguaje para acotar las incertidumbres
  • 74. 4ºInforme Evaluación IPCC.07 Lenguaje para acotar las incertidumbres
  • 75. Lenguaje para acotar las incertidumbres
  • 76. El Potencial de calentamiento mundial (GWP: Global Warming Potential) es utilizado habitualmente para comparar la capacidad de calentamiento de cada gas de efecto de invernadero en relación al CO 2 . Los GWP proporcionan una medida simple del efecto radiativo relativo de las emisiones de los distintos gases de invernadero mediante la fórmula adjunta : a: forzamiento específico del gas i c: concentración en el año n del gas i
  • 77. POTENCIALES DE CALENTAMIENTO MUNDIAL A 100 AÑOS: Capacidades, de las moléculas de cada GEI en relación con el CO 2, de absorber radiación saliente (IPCC-2001):
  • 78. Contribución al calentamiento global: según sectores y gases
  • 79.  
  • 80.  
  • 81. 25 usa 20 euro 20 asia v.des 18 afric+amCS 12 Fed.Rusia 5 indus.Pac.As.
  • 82. España en 1990: Inventarios de emisiones
  • 83. ClimatePrediction.Net Community Space Register: www.climateprediction.net//board/