In Trends 2015 presenteert Adjiedj Bakas de belangrijkste trends voor 2015 op terreinen zo uiteenlopend als arbeid, technologie, overheid, samenleving, geopolitiek, business, energie, en mode en design. Direct naar het boek: http://www.scriptum.nl/boeken/mens-en-maatschappij/algemeen/trends-2015

1. Trends
2015 Goedkoper leven in deflatoire tijden,
disruptie van businessmodellen en een ethisch reveil
Adjiedj Bakas
trendwatcher des vaderlands
n a a r een single people society l opkomst doe-het-zelf-kapitalisme
l failliet van de natiestaat l naar stadsstaten en bottom-up-democratie
naar zwitsers model l ontbozen van achterblijvers
l kortere levenscycli van bedrijven en verdienmodellen l
stressmanagement in vele vormen l reserve-lovers en nieuwe
sekstechnieken l algoritmisering van de samenleving l delen
elite bekommeren zich (weer) om samenleving l slaapwandelend
op weg naar een wereldoorlog l nieuwe vormen van verbinding

2. WKaOtP oJnEs
te wachten
staat in 2015
12 13

3. We leven in onzekere tijden. Bestaande structuren desintegreren in ijltempo
en de contouren van een nieuwe wereld beginnen zich af te tekenen. Dat roept
niet alleen een hoop nieuwe mogelijkheden maar ook een hoop spanning op,
waar we de komende jaren mee moeten zien te dealen. Op geopolitiek terrein is
het hommeles en dat blijft het nog wel een tijdje. We lijken slaapwandelend een
nieuwe wereldoorlog in te gaan, die tussen jihadisten en de rest van de wereld,
en aan de poorten van Europa melden zich in 2015 massa’s nieuwe politieke
vluchtelingen uit het Midden-Oosten en gelukszoekers uit Afrika.
Onze democratie lijkt ondertussen in zijn voegen te kraken. In de eurozone
komen burgers steeds massaler in opstand tegen de elite. Ook de politieke elite
krijgt het zwaar te verduren. Steeds meer burgers keren zich af van de klassieke
partijen en stappen over naar opkomende politieke buitenstaanders als piraten-partijen
en partijen die koersen op uiterst links of rechts. Het is wat mij betreft
tijd dat we ons licht gaan opsteken bij het alternatieve democratische model
van Zwitserland, met meer directe inbreng van burgers en regio’s. Ons monetair
systeem wordt ondergraven door alternatieve valuta als de bitcoin. Ook de
natiestaat heeft zijn langste tijd gehad. Economisch sterke regio’s in gevestigde
en opkomende economieën eisen terecht meer en meer autonomie op – het
opknippen van bestaande naties in stadstaten zou geen slecht idee zijn - en in
ex-koloniën worden landsgrenzen weer herschikt op basis van oude etnische of
religieuze grenzen.
Slowbalisering heeft globalisering definitief vervangen. Binnenkort
verwacht ik ook kunstmatige eilanden op zee waar bestuurlijke experimenten
worden uitgevoerd, buiten de jurisdictie van bestaande naties. Maar niet alleen
de natiestaat heeft het moeilijk in 2015. Het bedrijfsleven heeft te kampen met
ontwrichtende technologie die bestaande verdienmodellen in korte tijd obso-leet
maakt. De ruil- en deeleconomie heeft via platforms als AirBnB en Uber de
hotel- en taxibranches hun monopolie afgenomen. Maar er is meer. Burgers
krijgen door cloud computing en kunstmatige intelligentie, die steeds goedkoper
en daardoor minder exclusief wordt, de beschikking over enorm veel kennis en
computerkracht, iets wat tien jaar geleden het voorrecht van grote ondernemin-gen
was. Lang niet iedereen kan echter omgaan met die mogelijkheden.
De ongelijkheid in onze samenleving neemt daardoor verder toe. Velen,
vooral degenen uit de oudere generaties, voelen zich overdonderd en trekken
14

4. zich terug in hun oude zekerheden, die echter alsmaar onzekerder worden,
en velen worden daardoor boos en bitter. Tien jaar terug waren ze nog up and
coming of zelfs ‘baasjes’, en nu worden ze links en rechts ingehaald door jonge,
snelle jongens en meisjes. Ze zullen hun hakken in het drijfzand zetten, maar
dat helpt vanzelf niks, en het wordt voor de jonge ontwrichters nog een hele kluif
om ze de komende jaren te pacificeren, te ‘ontbozen’ en mee te krijgen. Sociale
onrust is voorlopig here to stay.
De strijd om de toekomst is pas begonnen. Of die toekomst altijd eerlijk is?
Ik denk het niet. De algoritmisering van de samenleving zorgt er bijvoorbeeld al
voor dat een level playing field verdwijnt. Er zullen massa’s mensen zijn die niet
mee kunnen komen, iets wat de eenzaamheid in onze samenleving die toch
al behoorlijk was opgelopen door alle individualisering alleen nog maar doet
toenemen. Gezelschapsheer of –dame, toyboy en callgirl, het zijn beroepen van
de toekomst. Sommige eenzamen zullen vervallen in drank- en medicijnversla-ving,
anderen zullen wraak willen nemen op de maatschappij en vervallen in
pesterijen, zoals de vuile was van anderen buiten hangen, of zelfs criminaliteit.
Maar we zien ook steeds meer bottom-up initiatieven om iets tegen eenzaam-heid
te doen. Een inclusieve samenleving zal nu van onderop moeten worden
vormgegeven.
‘Wij’ is het nieuwe ‘ik’, dat beseffen we ons terdege in 2015. Twee weten
meer dan een, en ze kunnen nog plezier met elkaar maken ook, wat in je eentje
veel moeilijker is. De mens is en blijft een sociaal beestje. De woongroep heeft
daarom een grote toekomst. In een groep wonen is goedkoper en gezelliger,
en je kunt op elkaar terugvallen mocht dat nodig zijn. De mens is ook een vlin-derfladderbeestje,
en de surinamisering van de liefde zet daarom door in 2015.
Steeds meer mensen ontdekken sites als Second Love, en apps als Tinder en
Grindr. Omdat er in ons land een steeds hoger percentage ouderen woont,
worden we langzaam maar zeker een slaapland en een renteniersnatie, met her
en der stedelijke gebieden en e-towns op het platteland waar de innovatie en
economische dynamiek geconcentreerd is. De jeugd wordt braver. Jongeren
grijpen minder snel naar seks & drugs & rock-’n-roll, want het leven is voor hen
ook zonder die spices al spannend genoeg.
Fast capitalism zorgt er ook voor dat ze minder tijd hebben voor frivolitei-ten.
Dat nieuwe kapitalisme zorgt er eveneens voor dat producten, verdienmo-
15

5. dellen en bedrijven een steeds korter leven beschoren is. Voor ondernemingen
is wendbaarheid en een groot aanpassingsvermogen tegenwoordig een vereiste
om überhaupt te kunnen overleven. De retailsector klimt langzaam weer uit het
dal. Brick & mortar winkels worden weer kleiner en meer gespecialiseerd, of
ze overleven juist op de kenmerken mega & budget. Online aanwezigheid is
ook voor non-food brick & mortar winkels een must, want klanten checken het
aanbod eerst online. Location based IT-toepassingen en virtual reality zorgen in
2015 voor een extra onderscheidend vermogen in de retail. De brand loyalty van
consumenten neemt verder af, en het komt steeds meer aan op onderschei-dende
service, bijvoorbeeld op het vlak van levering.
De eurozone japaniseert, en alternatieve vormen van financiering, zoals crowd-funding
en microfinanciering, worden alsmaar belangrijker. Niet alleen de liefde
surinamiseert, ook de arbeid. We gaan langzaam maar zeker richting een drie-daagse
werkweek, omdat technologie veel van ons werk overneemt. Een basis­inkomen
wordt steeds aannemelijker, want er is simpelweg niet genoeg werk
voor eenieder. Velen zullen wat extra centjes bijeengaren door te gaan hosselen.
Er komen ook in ons land sites als TaskRabbit, die aanbieders en uitvoerders
van klusjes aan elkaar koppelt. Kunstmatige intelligentie en big data analyse,
fenomenen die tot voor kort voorbehouden waren aan grote ondernemingen,
worden in 2015 ook voor MKB-bedrijven en start-ups haalbaar, bijvoorbeeld via
inschakeling van supercomputers als IBM’s Watson. Onze smartphone, die al
niet meer weg te denken was de afgelopen jaren, krijgt steeds meer functies en
toepassingen. We gaan ermee betalen en we gaan hem gebruiken als afstands-bediening,
bijvoorbeeld voor onze thermostaat. Ook worden onze smartphones
alsmaar groter – de mengvorm tussen een phone en een tablet wordt phablet
genoemd, maar die lelijke naam gaan we niet gebruiken.
Draagbare technologie (wearable technology) verovert de wereld. Straks
lopen we allemaal met apparaatjes en sensoren op ons lijf die voor ons bij­hou-den
hoeveel calorieën we gebruiken, hoeveel stappen we lopen, hoe hoog
onze bloeddruk is, enzovoort. Ook het snoerloos opladen van apparaten komt
er in 2015 aan. We worden ons steeds bewuster van cybercriminaliteit, en dat
is een goede zaak. Vanwege het toenemend gebruik van cloudoplossingen en
IT-outsourcing door overheidsdiensten verwacht ik daar de nodige lekken en
diefstallen in 2015, bijvoorbeeld in de datasystemen van onze gezondheidszorg.
16

6. We gaan in 2015 ook eerder over tot het censureren van sites en content op het
internet, met als legitimatie staatsveiligheid. Bij de bestrijding van cybercrimina-liteit
wordt minder vaak genoegen genomen met puur technische oplossingen,
en wordt vaker internationaal samengewerkt om de criminelen zelf en hun
faciliteerders aan te pakken.
Onze wachtwoorden en pincodes leveren we steeds vaker in voor biome-trische
herkenningsmethodes. Omdat het menselijk lichaam zo de sleutel tot
informatie en geld wordt, zullen er in 2015 al mensen worden ‘gegijzeld’, zoals
vroeger wachtwoorden werden gestolen. Ons onderwijssysteem past steeds
minder bij de huidige werkelijkheid, waarin vaardigheden en kennis steeds snel-ler
verouderd zijn. Een diploma heeft daardoor steeds minder gewicht, en we
gaan toe naar schaalbaar leren en levenslang leren. We gaan experimenteren
met virtual reality in de klas en ondernemerschap wordt een vast onderdeel in de
curricula van veel algemene opleidingen. In de energiesector krijgt windenergie
steeds meer tegenwind, en gaan we over op de ontwikkeling van getijdencen-trales
en thoriumcentrales. Op het vlak van voedsel en gezondheid gaan we in
2015 zien dat consumenten de voedselindustrie steeds meer gaan wantrou-wen.
De suiker- en vetverslaving van de Nederlanders zal aan de orde worden
gesteld, want welvaartziektes als obesitas en diabetes richten een slagveld
17

7. aan in de samenleving. De beschuldigende vinger zal naar de voedselindustrie
worden uitgestoken die het, net als de tabaksindustrie vanaf de jaren 1970,
zwaar te verduren krijgt.
Een andere volksgezondheidskwestie die aandacht zal opeisen in 2015 is
de toename van stress- en burn-out-klachten. Veel mensen staan dusdanig
onder druk – baan op de tocht, koophuis onder water – dat ze ook depressief
worden. Depressieve mensen willen geen seks, en dan gaat hun huwelijk er
vaak ook nog aan. Niet fijn, maar er komen ook steeds meer methodes om
te relaxen zonder versuffende pillen. Mindfulness en andere relaxtechnieken
zullen in 2015 door een steeds breder publiek worden omarmd. We leven in een
do-it-yourself-samenleving waarin zelfredzaamheid een gegeven is. Ook op het
vlak van de dood zal de burger steeds vaker zelf de euthanasieknoop doorhak-ken
en zijn eigen methode vinden om uit het leven te stappen. Onze beeld-schermconsumptie
gaat op rantsoen, want te veel staren naar die schermpjes is
slecht voor onze slaap en geestelijke gezondheid.
Zwarte Piet verdwijnt geleidelijk van het toneel, vanwege het jaarlijks
terugkerende gezeik van zelfverklaarde antiracisten. In de journalistiek
wordt fact checking een onderscheidende kwaliteit die lezers en kijkers oplevert,
want heel veel mensen wantrouwen het kritiekloze gebabbel van elkaar napra-tende
en plak- en knippende journalisten. Golddiggers hebben het lastig dit jaar,
want in 2014 verdwenen veel begeerlijke vrijgezellen van de huwelijksmarkt.
De seksuele techniek die rimmen of booty eating heet, slaat over van de gay
scene naar de straight scene. In de mode blijven in 2015 nostalgie en vintage
belangrijk, net als natuurlijk en eerlijk. We kunnen qua kleuren en designs echter
ook wat meer fleurigheid verwachten. De verkoop van sportkleding zit in de lift,
niet omdat mensen meer sporten, maar omdat ze prettig zittende kleding en
een sportief imago willen. Voor vreemdgangers komen er losse binnenzakken
van een speciale stof waarin ze hun smartphone of tablet kunnen opbergen,
zodat die niet meer traceerbaar is. Sowieso wordt technologie steeds vaker
gecombineerd met textiel. Degelijke klantenservice, zoals vroeger bij duurdere
modehuizen te vinden was, wordt onderscheidend. In de keuken komt steeds
meer smart technology op en krijgen we te maken met leaseconcepten. In de
kunst komt de 3D-geprinte kunst en taxidermische kunst op. 3D-printing wordt in
de industrie bovendien aangevuld met 4D-printing.
18