1. 1
DƯỢC ĐỘNG HỌC
Trường Đại Học Y Dược Cần Thơ
Khoa Dược - Bộ môn Dược Lý

2. 2
MỤC TIÊU BÀI GIẢNG
Sau khi học xong bài này, sinh viên có thể biết được:
Các quá trình ảnh hưởng đến số phận của thuốc
trong cơ thể.
Các thông số đặc trưng về Dược Động Học và ý
nghĩa của chúng.

3. 3
VAÄN MEÄNH CUÛA DÖÔÏC PHAÅM TRONG CÔ THEÅ
SÖÏ HAÁP
THU
SÖÏ ÑAØO
THAÛI
V
d
RECEPTOR
Sinh khaû
duïng
TAÙC DUÏNG
PHUÏ
TAÙC DUÏNG TRÒ
LIEÄU
HIEÄU ÖÙNG DÖÔÏC
LYÙ ÑOÄC TÍNH
T1/2
CL
SÖÏ PHAÂN
PHOÁI
THUOÁC
Thuoác ôû
daïng gaén
keát vôùi moâ
CHUYEÅ
N HOAÙ
THUOÁC
(Gan)
Chaát
chuye
ån
hoaù
Noàng ñoä thuoác trong huyeát töông:
PHÖÙC HÔÏP THUOÁC-PROTEIN
HUYEÁT TÖÔNG
THUOÁC ÔÛ DAÏNG TÖÏ DO

4. 4
 Söï haáp thu döôïc phaåm laø quaù trình thuoác
thaâm nhaäp vaøo moâi tröôøng cô theå, ñeán nôi
taùc ñoäng.
 Ñeå vaøo ñöôïc heä tuaàn hoaøn chung cuûa cô theå,
thuoác phaûi traõi qua 3 giai ñoaïn haáp thu nhö sau:
 Söï haáp thu ngang qua maøng teá baøo.
 Hieäu öùng vöôït qua laàn ñaàu (First-Pass
Effect).
 Trong heä tuaàn hoaøn chung.
A. SÖÏ HAÁP THU DÖÔÏC PHAÅM

5. 5
I.1.Maøng teá baøo:
Vôùi baát cöù
ñöôøng cho thuoác
naøo, döôïc phaåm
muoán ñeán caùc
receptor ñeå phaùt
sinh hoaït tính sinh
hoïc ñeàu phaûi
vöôït qua maøng teá
baøo. Söï haáp thu
cuûa thuoác phuï
thuoäc raát nhieàu
vaøo baûn chaát
SÖÏ HAÁP THU DÖÔÏC PHAÅM
I. Giai ñoaïn ñaàu tieân: Söï haáp thu döôïc phaåm ngang
qua maøng teá baøo

6. 6
I.2. Cô cheá vöôït qua maøng teá baøo
cuûa thuoác:
AÁP THU DÖÔÏC PHAÅM
oaïn ñaàu tieân: Söï haáp thu thuoác ngang qua maøng teá b

7. 7
I.2. Cô cheá vöôït qua maøng teá baøo
cuûa thuoác:
i. Söï vaän chuyeån thuï ñoäng.
 Khuyeách taùn qua lôùp lipid.
 Khuyeách taùn qua loå loïc.
 Qua maøng baèng caùc khe giöõa
teá baøo.
ii. Söï vaän chuyeån thuaän lôïi
iii. Söï vaän chuyeån chuû ñoäng.
ÖÏ HAÁP THU DÖÔÏC PHAÅM
Giai ñoaïn ñaàu tieân: Söï haáp thu
thuoác ngang qua maøng teá baøo
i.
ii.
iii
.
AT
P
AD
P

8. 8
AÁP THU DÖÔÏC PHAÅM
oaïn ñaàu tieân: Söï haáp thu thuoác ngang qua maøng teá b
I.3. Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán söï haáp thu
döôïc phaåm:
1.3.1. Tính chaát lyù hoaù cuûa döôïc phaåm:
 Tính hoaø tan cuûa döôïc phaåm.
 Noàng ñoä döôïc phaåm taïi nôi haáp thu.
1.3.2. Ñaëc ñieåm nôi haáp thu döôïc phaåm:
 Tuaàn hoaøn nôi haáp thu.
 Beà maët nôi haáp thu.
 Tình traïng nôi haáp thu.
 Cô cheá laøm troáng daï daøy.


9. 9
AÁP THU DÖÔÏC PHAÅM
oaïn ñaàu tieân: Söï haáp thu thuoác ngang qua maøng teá b
 pH nôi haáp thu:
 Ña soá caùc thuoác laø acid yeáu hoaëc base
yeáu, deã phaân ly thaønh daïng ion hoaù
vaø khoâng ion hoaù.
 Tyû leä khoâng ion hoaù/ ion hoaù cuûa
thuoác phuï thuoäc vaøo haèng soá phaân ly
cuûa thuoác vaø pH cuûa moâi tröôøng,
baèng phöông trình Henderson-Hasselbalch:[Noàng ñoä khoâng ion hoaù]
pH = pKa + log
[Noàng ñoä ion hoaù]
[A-
]
 Ñoái vôùi caùc acid: pH = pKa + log
[HA]
[B]
 Ñoái vôùi caùc base: pH = pKa + log
[BH+
]

10. 10
AÁP THU DÖÔÏC PHAÅM
oaïn ñaàu tieân: Söï haáp thu thuoác ngang qua maøng teá b
I.3. Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán söï haáp
thu döôïc phaåm:
1.3.3. Caùc yeáu toá khaùc:
 Thöùc aên.
 Tuoåi taùc.
 Beänh lyù.
 Töông taùc thuoác.
 Daïng thuoác.
 Thaønh phaàn, coâng thöùc cuûa cheá
phaåm.

11. 11
 ÑÒNH NGHÓA: Hieäu öùng vöôït qua laàn ñaàu
(First-pass effect) laø söï maát ñi moät löôïng
thuoác do caùc enzym cuûa moät cô quan chuyeån
hoaù thuoác ngay ñaàu tieân khi thuoác tieáp xuùc
vôùi cô quan naøy. Thaønh phaàn thuoác bò bieán
ñoåi ñöôïc goïi laø chaát chuyeån hoaù.
II.1. Hieäu öùng vöôït qua laàn ñaàu ôû
ruoät.
II.2. Hieäu öùng vöôït qua laàn ñaàu ôû gan.
II.3. Hieäu öùng vöôït qua laàn ñaàu ôû
A.SÖÏ HAÁP THU DÖÔÏC PHAÅM
II. Giai ñoaïn hai: Hieäu öùng vöôït qua laàn ñaàu

12. 12
PHOÅI
MAØNG
NHAØY
TIM
MOÂ
THAÄN
GAN
LOØNG
RUOÄT
DAÏ
DAØY
Thaûi qua
phaân
Tónh maïch cöûa
gan
Maùu
ñoäng
maïch
Ñöôøng
IA
Ñöôøng SC,
IM Ñöôøng IV
CHO THUOÁC BAÈNG ÑÖÔØNG
UOÁNG
Höôùng veà tuaàn
hoaøn
Maùu
tónh
maïch
SÖÏ HAÁP THU
DÖÔÏC PHAÅM
Giai ñoaïn hai:
Hieäu öùng vöôït
qua laàn ñaàu

13. 13
 ÑAÙNH GIAÙ:
 Ñeå ñaùnh giaù hieäu öùng vöôït qua laàn ñaàu,
ngöôøi ta söû duïng heä soá ly trích (ER: The
etraction ratio). ER ñöôïc ñònh nghóa laø tyû leä
löôïng thuoác haáp thu bò ly trích (bò baét giöû laïi
ôû cô quan hay bò maát ñi) ôû cô quan chuyeån
hoaù do hieäu öùng vöôït qua laàn ñaàu tröôùc khi
thuoác vaøo ñeán heä tuaàn hoaøn.
 ER thay ñoåi töø 0 (khoâng bò ly trích) ñeán 1
(coù söï ly trích hoaøn toaøn) tuyø theo loaïi thuoác
söû duïng.
 Heä soá ly trích ôû ruoät (ERI).
A.SÖÏ HAÁP THU DÖÔÏC PHAÅM
II. Giai ñoaïn hai: Hieäu öùng vöôït qua laàn ñaàu

14. 14
III. 1. Dieän tích döôùi ñöôøng
bieåu dieãn noàng ñoä-thôøi
gian:
 Ñöôïc goïi laø dieän tích döôùi
ñöôøng cong (AUC: Area Under
the Curve).
 Bieåu thò cho löôïng thuoác
vaøo ñöôïc voøng tuaàn hoaøn
ôû daïng coøn hoaït tính sau
moät thôøi gian t.
 Ñôn vò tính AUC laø mg hoaëc
µg.h.l-1
.
Töø giaù trò cuûa AUC, coù theå
tính döôïc trò soá sinh khaû
duïng cuûa thuoác.
A.SÖÏ HAÁP THU DÖÔÏC PHAÅM
III. Trong heä tuaàn hoaøn chung
t (h)
C(µg/l)
Noàng ñoä toái thieåu
gaây ñoäc
(MTC)
Noàng ñoä toái thieåu coù
hieäu löïc
(MEC)
AUC cuûa thuoác
ñöa ñöôøng
uoáng
AUC cuûa thuoác
ñöa ñöôøng IV
Cmax
Tmax
Ñoà thò noàng ñoä
thuoác trong

15. 15
III. 2. Khaùi nieäm veà sinh khaû duïng
(Bioavailability):
Sinh khaû duïng cuûa thuoác laø thoâng soá bieåu
thò tyû leä (%) löôïng thuoác vaøo ñöôïc voøng tuaàn
hoaøn chung ôû daïng coøn hoaït tính (chöa bò
chuyeån hoaù) so vôùi lieàu ñaõ duøng (Do) vaø toác
ñoä (Tmax) vaø cöôøng ñoä (Cmax) thuoác thaâm
nhaäp ñöôïc vaøo voøng tuaàn hoaøn.
 Ñaây laø moät trong nhöõng thoâng soá chính cuûa
döôïc ñoäng hoïc veà
thuoác vaø ñaëc tröng cho pha haáp thu cuûa thuoác.
 Ñöôïc ñaëc tröng bôûi :
A.SÖÏ HAÁP THU DÖÔÏC PHAÅM
III. Trong heä tuaàn hoaøn chung

16. 16
III. 2. Khaùi nieäm veà sinh khaû duïng
(Bioavailability):
III.2.1. Phaàn khaû duïng F:
 Neáu thuoác ñöôïc duøng baèng ñöôøng IV thì
F=1.
 Neáu thuoác ñöôïc ñöa baèng ñöôøng ngoaøi tónh
maïch thì F luoân < 1.
 Trò soá F chæ ñöôïc ñaùnh giaù trong moái
töông quan vôùi moät daïng baøo cheá quy chieáu.
 Coù 2 loaïi sinh khaû duïng:
 Sinh khaû duïng töông ñoái.
A.SÖÏ HAÁP THU DÖÔÏC PHAÅM
III. Trong heä tuaàn hoaøn chung

17. 17
A.SÖÏ HAÁP THU DÖÔÏC PHAÅM
III. 2. Sinh khaû duïng – Khaû duïng F
Noàng ñoä
Thôøi gian
Cmax
Noàng ñoä
IV
PO
 Sinh khaû duïng tuyeät
ñoái:
(AUCt)PO
F% tuyeät ñoái =
x 100%
(AUCt)IV
Thôøi gian
PO
PO
Cmax
Tmax
Tmax
 Sinh khaû duïng töông ñoái (PO):
(AUCt)test
F% töông ñoái = x 100%
(AUCt)standard

18. 18
III. 2. Khaùi nieäm veà sinh khaû duïng
(Bioavailability):
III.2.2. Vaän toác haáp thu:
Ñöôïc ñaùnh giaù bôûi 3 yeáu toá:
 Noàng ñoä toái ña trong huyeát töông
(Cmax).
 Thôøi gian ñeå ñaït ñöôïc noàng ñoä toái
ña (Tmax).
 Haèng soá cuûa vaän toác haáp thu (Ka).
A.SÖÏ HAÁP THU DÖÔÏC PHAÅM
III. Trong heä tuaàn hoaøn chung

19. 19
Khoaûng ñieàu
trò
Noàng ñoä toái thieåu
gaây ñoäc
Noàng ñoä toái thieåu coù
hieäu quaû
Thuoác
C
Thuoác
B
Thuoác
A
C
(µg/l)
t (giôø)
A.SÖÏ HAÁP THU DÖÔÏC PHAÅM
III. 2. Sinh khaû duïng – Vaän toác haáp thu
Ñoà thò bieåu dieãn noàng ñoä thuoác trong huyeát töông theo
thôøi gian laáy maãu maùu
cuûa 3 daïng baøo cheá A, B, C cuûa cuøng moät hoaït chaát.
 AUC thuoác A = AUC thuoác B = AUC thuoác C löôïng thuoác vaøo maùu nhö
nhau.
 Do toác ñoä hoaø tan hoaït chaát khaùc nhau hieäu quaû ñieàu

20. 20
 Xaûy ra sau khi thuoác ñöôïc haáp thu vaøo
tuaàn hoaøn chung cuûa cô theå.
 Döôïc phaåm thöôøng hieän dieän ôû 2
daïng :
 Daïng töï do coù khaû naêng phaùt
sinh ra hieäu öùng
döôïc lyù.
 Daïng gaén keát ñöôïc vaän chuyeån
vaø phaân phoái
trong cô theå.
B. SÖÏ PHAÂN PHOÁI DÖÔÏC PHAÅM

21. 21
 Trong heä tuaàn hoaøn, thuoác coù theå ôû döôùi 2
daïng:
 Daïng töï do tan trong huyeát töông.
 Daïng gaén keát vôùi caùc thaønh phaàn cuûa
maùu nhö protein vaø hoàng caàu.
 Trong maùu, döôïc phaåm seõ gaén keát vôùi caùc
protein trong huyeát töông hình thaønh moät phöùc
hôïp döôïc phaåm – protein trong huyeát töông.
B. SÖÏ PHAÂN PHOÁI DÖÔÏC PHAÅM
PHAÂN BOÁ TRONG MAÙU – SÖÏ GAÉN KEÁT VÔÙI PROTEIN HUYEÁT T
DÖÔÏC PHAÅM + PROTEIN/ HUYEÁT TÖÔNG [THUOÁC-PROTEIN
HUYEÁT TÖÔNG]
(Daïng töï do) (Daïng phöùc hôïp)

22. 22
Tính chaát cuûa phöùc hôïp thuoác – protein huyeát
töông:
 Khi coøn ôû daïng phöùc hôïp thì döôïc phaåm
khoâng sinh taùc ñoäng döôïc löïc, khoâng bò
chuyeån hoaù vaø ñaøo thaûi.
 Ñöôïc xem laø moät toång kho döï tröõ thuoác
trong cô theå.
 Giöõ moät chöùc naêng ñeäm hieäu quaû,
ñaûm baûo cho söï caân baèng giöõa löôïng
thuoác bò gaén keát vôùi löôïng döôïc phaåm
ôû daïng töï do ñuû gaây taùc duïng döôïc
B. SÖÏ PHAÂN PHOÁI DÖÔÏC PHAÅM
PHAÂN BOÁ TRONG MAÙU – SÖÏ GAÉN KEÁT VÔÙI PROTEIN HUYEÁT T

23. 23
Söï gaén keát vaøo protein huyeát töông cuûa thuoác
ñöôïc bieåu thò baèng tyû leä gaén keát f hay fu.
 f laø tyû leä noàng ñoä thuoác gaén vaøo
protein huyeát töông so vôùi noàng ñoä thuoác
toaøn phaàn.
[Thuoác gaén vaøo protein huyeát
töông]
f =
[Thuoác toaøn phaàn]
 fu laø tyû leä noàng ñoä thuoác töï do trong
huyeát töông so vôùi noàng ñoä thuoác toaøn
phaàn.
B. SÖÏ PHAÂN PHOÁI DÖÔÏC PHAÅM
PHAÂN BOÁ TRONG MAÙU – SÖÏ GAÉN KEÁT VÔÙI PROTEIN HUYEÁT T

24. 24
 Caùc loaïi protein huyeát töông tham gia gaén keát :
 Albumin: chieám 50-60% protein huyeát töông.
 Globulin.
 α-1-glycoprotein acid.
 Lipoprotein.
 Tyû leä gaén keát thay ñoåi tuøy theo döôïc phaåm.
Ngöôøi ta phaân loaïi:
 Caùc thuoác gaén keát maïnh (>75%).
 Caùc thuoác gaén keát trung bình (35% - <75%).
 Caùc thuoác gaén keát yeáu (<35%).
B. SÖÏ PHAÂN PHOÁI DÖÔÏC PHAÅM
PHAÂN BOÁ TRONG MAÙU – SÖÏ GAÉN KEÁT VÔÙI PROTEIN HUYEÁT T

25. 25
II. 1. ÑÒNH NGHÓA :
 Laø quaù trình phaân phoái thuoác vaøo trong toaøn
boä caùc moâ vaø cô quan. Töø huyeát töông, thuoác
vaøo trong caùc moâ:
 Gaén vaøo caùc thuï theå chuyeân bieät
(Receptor) cho taùc ñoäng döôïc löïc.
 Gaén vaøo caùc ñieåm nhaän (Aceptor) ñeå döï
tröõ ôû moâ.
 Gaén vaøo caùc enzym ñeå bò chuyeån hoaù.
 Taùc ñoäng döôïc löïc cuûa thuoác chæ theå hieän ôû
B. SÖÏ PHAÂN PHOÁI DÖÔÏC PHAÅM
II. SÖÏ PHAÂN BOÁ VAØ TÍCH LUÛY TAÏI MOÂ

26. 26
 Moät soá thuoác coù aùi löïc vôùi caùc moâ cao neân
sau khi phaân phoái vaøo caùc moâ, seõ tích luõy haún
trong moâ, ít ñöôïc ñaøo thaûi ra khoûi cô theå. Phaàn
lôùn söï tích tuï naøy gaây taùc duïng khoâng mong
muoán:
 Aminoglycoside taäp trung ôû moâ thaän vaø tai
trong.
 Tetracyclin gaén vaøo toå chöùc
ñang calci hoaù nhö suïn
tieáp hôïp, raêng treû em
gaây ñoåi maøu raêng.
B. SÖÏ PHAÂN PHOÁI DÖÔÏC PHAÅM
II. SÖÏ PHAÂN BOÁ VAØ TÍCH LUÛY TAÏI MOÂ

27. 27
II.2. CAÙC YEÁU TOÁ AÛNH HÖÔÛNG ÑEÁN NOÀNG
ÑOÄ THUOÁC ÔÛ MOÂ
 Söï töôùi maùu ôû caùc cô quan hay löu löôïng
maùu ñeán moâ.
 Ñaëc tính lyù hoaù cuûa thuoác.
 Khuynh ñoä noàng ñoä.
 AÙi löïc cuûa thuoác ñoái vôùi protein cuûa
moâ vaø protein cuûa huyeát töông.
 Moät soá tröôøng hôïp beänh lyù.
B. SÖÏ PHAÂN PHOÁI DÖÔÏC PHAÅM
II. SÖÏ PHAÂN BOÁ VAØ TÍCH LUÛY TAÏI MOÂ

28. 28
II.3. THEÅ TÍCH PHAÂN BOÁ (Vd: Volume of
Distribution)
 Laø thoâng soá ñaùnh giaù cho söï phaân phoái
thuoác.
 Ñònh nghóa: Laø heä soá giöõa toång löôïng thuoác
ñöa vaøo cô theå (lieàu duøng) vaø noàng ñoä thuoác
trong huyeát töông (Cp).
Toång löôïng thuoác ñöavaøo cô theå
Vd =
Noàng ñoä cuûa thuoác trong huyeát
töông
B. SÖÏ PHAÂN PHOÁI DÖÔÏC PHAÅM
II. SÖÏ PHAÂN BOÁ VAØ TÍCH LUÛY TAÏI MOÂ

29. 29
II.3. THEÅ TÍCH PHAÂN BOÁ (Vd: Volume of
Distribution)
 Vd laø moät giaù trò bieåu kieán, bieåu thò moät theå
tích caàn phaûi coù ñeå toaøn boä löôïng thuoác ñöa
vaøo cô theå ñöôïc phaân boá ôû noàng ñoä baèng
noàng ñoä trong huyeát töông.
 Vd < 1L/Kg: Thuoác ít phaân boá ôû moâ,
taäp trung ôû huyeát töông hay dòch ngoaïi
teá baøo.
 Vd > 5L/Kg: Thuoác phaân boá nhieàu ôû
moâ.
B. SÖÏ PHAÂN PHOÁI DÖÔÏC PHAÅM
II. SÖÏ PHAÂN BOÁ VAØ TÍCH LUÛY TAÏI MOÂ

30. 30
II.3. THEÅ TÍCH PHAÂN BOÁ (Vd: Volume of
Distribution)
 YÙ nghóa cuûa theå tích phaân boá:
 Vd bieåu thò cho ñoä gaén keát cuûa thuoác
vôùi protein huyeát töôug cao hay trong caùc
moâ cao. Coù yù nghóa quan troïng vì söï gaén
keát cuûa thuoác vôùi protein huyeát töông thì
nhaïy caûm vôùi caùc thay ñoåi veà beänh lyù
hôn.
 Töø Vd cho tröôùc, coù theå tính ñöôïc lieàu
thuoác (D) caàn duøng ñeå ñaït ñeán moät
noàng ñoä thuoác trong huyeát töông (Cp) naøo
B. SÖÏ PHAÂN PHOÁI DÖÔÏC PHAÅM
II. SÖÏ PHAÂN BOÁ VAØ TÍCH LUÛY TAÏI MOÂ

31. 31
 Sau khi haáp thu, ña soá thuoác ñöôïc chuyeån hoaù
thaønh nhöõng chaát voâ hieäu löïc ñeå thaûi ra
ngoaøi cô theå.
 Haäu quaû:
 Caùc chaát chuyeån hoaù thöôøng coù tính
phaân cöïc cao, ít tan trong lipid hôn, deã
thaûi tröø khoûi cô theå hôn.
 Moät soá chaát phaûi qua quaù trình chuyeån
hoaù môùi trôû thaønh chaát coù hoaït löïc;
hoaëc thaønh nhöõng daãn xuaát ñoäc tính
cao.
 Chuyeån hoaù thuoác xaûy ra trong taát caû caùc loaïi
moâ trong cô theå. Gan ñöôïc xem laø cô quan coù
C. SÖÏ CHUYEÅN HOAÙ THUOÁC TRONG CÔ THEÅ

32. 32
 Thoâng thöôøng söï chuyeån hoaù traûi qua 2
giai ñoaïn:
C. SÖÏ CHUYEÅN HOAÙ THUOÁC TRONG CÔ THEÅ
HAÁP THU CHUYEÅN HOAÙ ÑAØO
THAÛI
Pha I Pha II
Thuoác 1 Lieân
hôïp
Chaát chuyeån
hoaù
coù hoaït tính
thay ñoåi
Lieân
hôïp
Thuoác 2
Chaát chuyeån
hoaù
maát hoaït tính
Lieân
hôïp
Thuoác 3

33. 33
 Moät döôïc phaåm coù theå traûi qua nhieàu böôùc
bieán ñoåi sinh hoïc.
C. SÖÏ CHUYEÅN HOAÙ THUOÁC TRONG CÔ THEÅ
Pha I
THUOÁ
C
DAÃN XUAÁT
PHAÂN CÖÏC
DAÃN XUAÁT
PHAÂN CÖÏC
PHÖÙC CHAÁT TAN
/NÖÔÙC
PHÖÙC CHAÁT TAN
/NÖÔÙC
PHAÛN ÖÙNG KHOÂNG
LIEÂN HÔÏP: p.ö. oxyhoùa,
khöû, thuûy phaân
Cytochrome P450
(mono-
oxydase)
Pha IITransferase
PHAÛN ÖÙNG LIEÂN
HÔÏP: acid
glucuronic,
gluthathion, glycin,
sulfat

34. 34
 Caùc phaûn öùng giai ñoaïn I hay phaûn öùng khoâng
lieân hôïp.
 Caùc phaûn öùng chính cuûa pha I goàm:
 Phaûn öùng oxy hoaù: laø phaûn öùng raát
thöôøng gaëp, ñöôïc xuùc taùc bôûi caùc
phöùc chaát taïo bôûi nhieàu enzym cuûa
microsome gan goïi laø mono-oxygenase.
Enzym cuoái cuøng cuûa heä thoáng laø
Cytochrom P450 seõ hydroxyl hoaù thuoác.
 Phaûn öùng khöû: khöû nhoùm nitro
(chloramphenicol), azo (prontosil), carbonyl
(methadon) bôûi caùc enzym nitroreductase,
azoreductase, dehydrogenase.

C. SÖÏ CHUYEÅN HOAÙ THUOÁC TRONG CÔ THEÅ

35. 35Chu kyø cytochrom P450 trong söï oxy
1
P450(Fe3+
)RH
-
P450(Fe3+
)
P450(Fe3
+
)
RH
-
RH
-
e-
4
3
2
H2O
RH -
THUOÁC
R-OH
THUOÁC OXY
HOAÙ
P450(Fe2+
)
e-
O2
NADP
+
NADP
H
Flavoprotein (daïng
khöû)
Flavoprotein (daïng oxy
hoaù)

36. 36
 Caùc phaûn öùng giai ñoaïn II hay phaûn öùng
lieân hôïp.
 Caùc phaûn öùng naøy taïo ra chaát keát hôïp laø saûn
phaåm lieân hôïp giöõa thuoác nguyeân traïng ban ñaàu
hay caùc chaát chuyeån hoaù cuûa thuoác sau giai ñoaïn
1 vôùi caùc chaát noäi sinh trong cô theå taïo thaønh
phöùc deã hoaø tan trong nöôùc.
 Thöôøng caùc saûn phaåm lieân hôïp naøy coù tính
chaát lyù hoaù thay ñoåi, hoaït tính döôïc lyù khoâng
coøn hoaëc yeáu ñi nhieàu, ñöôïc ñaøo thaûi nhanh
choùng qua ñöôøng tieåu hay ñöôøng maät.
 Caùc chaát noäi sinh trong cô theå thöôøng tham gia
lieân hôïp laø: acid glucuronic, glycin, glutamin,
glutathion, sulfat, goác acetyl, goác methyl,….
 Caùc phaûn öùng lieân hôïp naøy caàn ñöôïc xuùc taùc
C. SÖÏ CHUYEÅN HOAÙ THUOÁC TRONG CÔ THEÅ

37. 37
 Caùc phaûn öùng giai ñoaïn II hay phaûn öùng
lieân hôïp.PHAÛN
ÖÙNG
CHAÁT NOÄI
SINH
TRANSFERAS
E
CÔ CHAÁT DÖÔÏC
PHAÅM
Glucuroni
d hoùa
UDP-acid
Glucuronid
UDP-
Glucuronyl
transferase
Phenol, alcol,
acid
carboxylic
Morphim
Digoxin...
Acetyl
hoùa
Acetyl coenzym
A
N-acetyl
transferase
Caùc amin INH,
dapson
sulfonamid
Sulfat
hoùa
Phosphoadenos
yl
phosphosulfa
t
Sulfotransferas
e
Phenol, alcol,
amin voøng
thôm
Adrenalin
NSAID
Glutathio
n
Glutathion Glutathione-S-
transferase
Epoxid,
nhoùm nitô
hydroxylamin
Paracetamo
l
Glycin
hoùa
Glycin Acyl-CoA Acyl-CoA cuûa
acid
carboxylic
Acid
salicylic
a.nicotinic
Methyl S-adenosyl methyl Catecholamin Levodopa

38. 38
THUOÁC
KHOÂNG
HOAÏT TÍNH
THUOÁC COÙ
HOAÏT TÍNH
CHAÁT CHUYEÅN
HOAÙ COÙ HOAÏT
TÍNH
CHAÁT ÑOÄC
Imipramin
Desmethylimipramin
Amitriptylin Nortriptylin
Diazepam nordiazepam
oxazepam
Morphin Morphin-6-
Glucuronid
Procaiamid N-acetyl
procaiamid
Iproniazid Isoniazid
Cortison
Hydrocortison
Prednison
Prednisolon
Chloral hydrat
Trichloroethanol
KEÁT QUAÛ CUÛA SÖÏ CHUYEÅN HOAÙ THUOÁC

39. 39
KEÁT QUAÛ CUÛA SÖÏ CHUYEÅN HOAÙ THUOÁC
Chuyeån hoaù cuûa vitamin D3 (cholecalciferol)

40. 40
 Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán söï chuyeån
hoaù thuoác:
 Caùc yeáu toá di truyeàn.
 Tuoåi taùc.
 Giôùi tính.
 Nhòp sinh hoïc.
 Ñöôøng söû duïng.
 Lieàu duøng.
 Tình traïng beänh lyù.
 Yeáu toá sinh hoïc:
 Söï caûm öùng men.

C. SÖÏ CHUYEÅN HOAÙ THUOÁC TRONG CÔ THEÅ

41. 41
 Kyù hieäu: e = Heä thoáng enzyme bình thöôøng
E = Heä thoáng enzyme bò caûm öùng
= Chaát coù hoaït tính
= Chaát khoâng coù hoaït tính
 Coù 2 tröôøng hôïp xaûy ra:
e
Thuoác B
E
Thuoác A Hoaït tính A
e
Thuoác B
E
Thuoác A Hoaït tính A
C. SÖÏ CHUYEÅN HOAÙ THUOÁC: CAÛM ÖÙNG ENZYM

42. 42
C. SÖÏ CHUYEÅN HOAÙ THUOÁC: ÖÙC CHEÁ ENZYM
 Kyù hieäu: e = Heä thoáng enzyme bình thöôøng
E = Heä thoáng enzyme bò öùc cheá
= Chaát coù hoaït tính
= Chaát khoâng coù hoaït tính
 Coù 2 tröôøng hôïp xaûy ra:
e
Thuoác B
E
Thuoác A Hoaït tính A
e
Thuoác B
E
Thuoác A Hoaït tính A

43. 43
C. SÖÏ CHUYEÅN HOAÙ THUOÁC TRONG CÔ THEÅ
Chaát gaây caûm
öùng
Thuoác chòu taùc duïng caûm öùng
(gia taêng chuyeån hoaù, giaûm taùc
duïng)
Phenobarbital vaø
caùc barbiturat
khaùc
Barbiturat, chloramphenicol, clopromazin, cortisol,
thuoác choáng ñoâng loaïi coumarin, digitoxin,
estradiol, phenylbutazon, phenytoin, quinin,
Testosteron.
Phenylbutazon Aminopyrin, cortison, digitoxin
Phenytoin Cortisol, dexamethason, digitoin, theophyllin
Rifampin Thuoác choáng ñoâng loaïi coumarin, digitoxin,
glucocorticoid, methadon, metoprolol, thuoác
vieân uoáng ngöøa thai, prednisol, propranolol,
quinin.

44. 44
C. SÖÏ CHUYEÅN HOAÙ THUOÁC TRONG CÔ THEÅ
Chaát öùc cheá Thuoác chòu taùc duïng öùc cheá
(giaûm chuyeån hoaù, taêng taùc duïng
vaø ñoäc tính)
Allopurinol, INH
Chloramphenicol
Cimetidin
Dicoumarol
Disulfiram
Ketoconazol
Antipyrin, dicoumarol, tolbutamid
Clodiazepoxid, diazepam, warfarin
Phenytoin
Antipyrin, ethanol, phenytoin, warfarin
Cycloporin, astemizol, terfenadin

45. 45
 Ña soá thuoác ñöôïc thaûi tröø döôùi daïng bieán ñoåi.
Moät soá chaát coù theå baøi tieát ôû daïng khoâng ñoåi
qua thaän hay ruoät.
 Cuøng moät döôïc phaåm coù theå ñöôïc chuyeån hoaù
vaø baøi tieát ôû nhieàu daïng khaùc nhau.
 Thuoác ñöôïc ñaøo thaûi chuû yeáu qua thaän, ruoät, da,
phoåi vaø caùc tuyeán (moà hoâi, söûa, nöôùc boït, ....).
 Tuøy ñaëc tính lyù hoaù, thuoác ñöôïc thaûi tröø theo
nhöõng caùch khaùc nhau:
 Nhöõng chaát tan trong nöôùc thöôøng ñöôïc ñaøo
thaûi theo ñöôøng tieåu.
 Nhöõng chaát khoù tan seõ ñöôïc ñaøo thaûi theo
phaân.
D. SÖÏ ÑAØO THAÛI DÖÔÏC PHAÅM

46. 46
 Vaän toác cuûa söï baøi tieát thuoác phuï thuoäc
vaøo 2 yeáu toá:
Ñoä gaén keát cuûa thuoác trong huyeát
töông.
Ñoä haáp thu thuoác vaøo caùc moâ.
Vaän toác naøy ñöôïc xaùc ñònh baèng thôøi gian
baùn huûy (t1/2) vaø heä soá thanh thaûi
(clearance)cuûa thuoác
D. SÖÏ ÑAØO THAÛI DÖÔÏC PHAÅM

47. 47
D. SÖÏ ÑAØO THAÛI DÖÔÏC PHAÅM
SÔ ÑOÀ PHAÂN PHOÁI VAØ ÑAØO
THAÛI THUOÁC

48. 48
 S BAØI TIEÁT QUA THAÄN:Ự
Söï thaûi tröø thuoác qua thaän
phuï thuoäc vaøo 3 cô cheá:
 Söï loïc qua quaûn caàu
thaän.
 Söï taùi haáp thu ôû tieåu
quaûn thaän.
 Söï baøi tieát chuû ñoäng qua
bieåu moâ oáng thaän.
D. SÖÏ ÑAØO THAÛI DÖÔÏC PHAÅM

49. 49
 SÖÏ THAÛI TRÖØ QUA ÑÖÔØNG TIEÂU HOAÙ:
Nhöõng chaát khoâng ñöôïc haáp thu qua ruoät seõ
ñöôïc ñaøo thaûi qua ñöôøng naøy.
Maät ñoùng vai troø quan troïng trong söï thaûi tröø
naøy:
 Sau khi chuyeån hoaù ôû gan, thuoác seõ vaøo
maät nhôø cô cheá vaän chuyeån chuû ñoäng hay
nhôø gaén vaøo caùc thaønh phaàn cuûa maät,
sau ñoù ñoå vaøo ruoät, chuyeån hoaù maát taùc
duïng vaø ñaøo thaûi ra ngoaøi.
 Moät soá chaát ñöôïc taùi haáp thu laïi qua
nieâm maïc ruoät (thöôøng ôû daïng lieân hôïp
glucuronic, khi ñeán ruoät bò β-glucuronidase thuûy
D. SÖÏ ÑAØO THAÛI DÖÔÏC PHAÅM

50. 50
SÖÏ THAÛI TRÖØ QUA MAÄT:
Gan
Maä
t
Tónh maïch cöûa
RuoätRuoät giaø
Heä tuaàn
hoaøn
Chu trình gan
ruoät
cuûa thuoác
D. SÖÏ ÑAØO THAÛI DÖÔÏC PHAÅM

51. 51
 SÖÏ THAÛI TRÖØ QUA PHOÅI.
 CAÙC ÑÖÔØNG ÑAØO THAÛI KHAÙC:
 Qua söõa meï:
 Thuoác qua bieåu moâ cuûa tuyeán vuù
cuõng theo nguyeân taéc chung cuûa söï
khuyeách taùn thuoác qua maøng sinh
chaát.
 Nhöõng thuoác tan maïnh trong lipid coøn
coù theå gaén vaøo protein cuûa söõa.
 Caùc chaát thaûi tröø qua söõa nhö: röôïu,
kim loaïi naëng, ureâ, quinin, primaquin,
morphin, nicotin, atropin, heroin, strychnin,
D. SÖÏ ÑAØO THAÛI DÖÔÏC PHAÅM

52. 52
 CAÙC ÑÖÔØNG ÑAØO THAÛI KHAÙC:
 Nöôùc boït: caùc iodur, bromur, salicylat,
acetaminophen, alkaloid (nhö morphin,
digoxin), kim loaïi naëng (chì, thuûy ngaân,
bismut).
 Qua moà hoâi:Iodur, bromur, kim loaïi
naëng, asen, quinin, long naõo, tinh daàu
thaûo moäc.
 Caùc ñöôøng khaùc:
 Nieâm maïc maét, muõi: sulfamid, rifampin,...
 Da söøng, loâng toùc: asen.
 Nhau thai: caùc thuoác choáng ung thö,
D. SÖÏ ÑAØO THAÛI DÖÔÏC PHAÅM

53. 53
 ÑÒNH NGHÓA:
 Thôøi gian baùn thaûi laø thôøi gian caàn thieát ñeå noàng
ñoä thuoác trong huyeát töông giaûm ñi moät nöûa trong
giai ñoaïn thaûi tröø hoaëc laø thôøi gian caàn ñeå moät
nöûa löôïng thuoác ñöôïc ñaøo thaûi ra khoûi cô theå.
 Khaùi nieäm t1/2 coù theå ñöôïc bieåu thò theo 2 nghóa:
 t1/2 α hay t1/2 haáp thu: Neáu thuoác ñöôïc ñöa baèng
ñöôøng IV hay IM thì pha naøy khoâng coù hoaëc
khoâng ñaùng keå.
 t1/2 β hay t1/2 baøi xuaát: coøn goïi laø thôøi gian baùn
thaûi, thöôøng ñöôïc duøng trong thöïc haønh ñieàu
trò.
D. SÖÏ ÑAØO THAÛI DÖÔÏC PHAÅM
1. Thôøi gian baùn thaûi (Half-life, t1/2)

54. 54
Cô quan ñöôïc töôùi maùu
nhieàu:
Tim, thaän, gan, naõo,
phoåi
Cô quan ñöôïc töôùi
maùu ít:
Moâ môû, da, cô
Huyeá
t
töông
Mô hình một gian
C (mg/L)
t
Cmax
tmax
α β
K
THUOÁ
C
Söï bieán ñoåi Cp khoâng theo ñöôøng
tónh maïch
α: pha haáp thu. β : pha thaûi tröø
K: h ng s t c th i trằ ố ố độ ả ừ
D. SÖÏ ÑAØO THAÛI DÖÔÏC PHAÅM
1. Thôøi gian baùn thaûi (Half-life, t1/2)
Gian II Gian I Gian III

55. 55
D. SÖÏ ÑAØO THAÛI DÖÔÏC PHAÅM
1. Thôøi gian baùn thaûi (Half-life, t1/2)
50
10
1
5
0 2 4 6 8 10 12 14 16
50%
25%
12,5%
3,13%
0,78%
1,56%
6,25%
100
lnC
t(h)
B
t (h)
0 2 4 6 8 10 12 14 16
100
50%
25%
12,5%
6,25%
C (mg/L)
80
60
40
20
0
A
Ñöôøng bieãu dieãn Cp cuûa thuoác theo ñöôøng
IV
(A: Theo tyû leä thöôøng; B: Theo thang baùn
logarithm). Töø 2 möùc 100 vaø 50, coù t töông öùng laø 0 vaø 2,
nhö vaäy t1/2 = 2.
 Töø 2 möùc 50 vaø 25, coù t töông öùng laø 2 vaø 4,
nhö vaäy t1/2 = 2.

56. 56
 YÙ NGHÓA:
 Thôøi gian baùn thaûi ñöôïc
duøng ñeå xaùc ñònh nhòp
(soá laàn) söû duïng thuoác hay
khoaûng caùch giöõa caùc laàn
duøng thuoác. Ñaây laø thoâng
soá döôïc ñoäng hoïc ñöôïc
bieát ñeán vaø söû duïng
nhieàu nhaát.
 Thuoác ñöôïc coi laø ñaøo
thaûi hoaøn toaøn ra khoûi cô
theå sau 7 x t1/2.
D. SÖÏ ÑAØO THAÛI DÖÔÏC PHAÅM
1. Thôøi gian baùn thaûi (Half-life, t1/2)
Soá laàn
t1/2
Löôïng thuoác
ñöôïc thaûi tröø
(%)
1 50
2 75
3 88
4 94
5 97
6 98
7 99

57. 57
 YÙ NGHÓA: Nhö vaäy
 Caàn 4 laàn t1/2 ñeå khoaûng 95% thuoác bò loaïi tröø ra
khoûi cô theå.
 Neáu thôøi gian baùn thaûi ngaén, t1/2 < 6h: Neáu thuoác ít
ñoäc, coù theå cho lieàu cao ñeå keùo daøi noàng ñoä höõu
hieäu trong huyeát töông. Tröôøng hôïp khoâng cho ñöôïc
lieàu cao thì truyeàn tónh maïch lieân tuïc hoaëc söû duïng
daïng baøo cheá giaûi phoùng hoaït chaát chaäm.
 Neáu t1/2 = 6-24h: thöôøng duøng lieàu thuoác vôùi khoaûng
caùch ñuùng baèng t1/2.
 Neáu t1/2>24h: duøng lieàu duy nhaát 1 laàn moãi ngaøy.
D. SÖÏ ÑAØO THAÛI DÖÔÏC PHAÅM
1. Thôøi gian baùn thaûi (Half-life, t1/2)

58. 58
 ÑÒNH NGHÓA:
 CL bieåu thò khaû naêng cuûa moät cô quan naøo ñoù cuûa
cô theå (thöôøng laø gan vaø thaän) loïc saïch thuoác ra
khoûi huyeát töông khi maùu tuaàn hoaøn qua cô quan
ñoù.
 CL ñöôïc tính baèng ml/phuùt, laø soá ml huyeát töông
ñöôïc moät cô quan loïc saïch thuoác trong thôøi gian 1
phuùt.
ν
CL = (ml/min)
Cp
Vôùi: ν laø toác ñoä baøi xuaát cuûa thuoác qua cô
quan (gan, thaän,..)(mg/min).
D. SÖÏ ÑAØO THAÛI DÖÔÏC PHAÅM
2. Heä soá thanh loïc (Clearance, CL)

59. 59
 ÑÒNH NGHÓA:
 CL coøn ñöôïc tính theo coâng thöùc:
F.D
CL =
AUCo
∞
Thoâng thöôøng:
CLTOAØN BOÄ = CLTHAÄN + CLGAN + CLCÔ QUAN KHAÙC ≈ CLTHAÄN + CLGAN
 CL cuûa moät thuoác khi qua moät cô quan coøn tuøy
thuoäc vaøo löu löôïng maùu [Q] vaø heä soá ly trích [ER]
ôû cô quan ñoù.
Ci - Co
CL = Q x ER hay CL =
Ci
D. SÖÏ ÑAØO THAÛI DÖÔÏC PHAÅM
2. Heä soá thanh loïc (Clearance, CL)
Vôùi:
Ci: noàng ñoä thuoác khi vaøo
cô quan.
Co: noàng ñoä thuoác khi ra

60. 60
 YÙ NGHÓA CUÛA CLEARANCE:
 CL raát coù ích cho döôïc ñoäng hoïc laâm saøng. Töø CL,
coù theå tính ñöôïc toác ñoä ñöa thuoác vaøo cô theå, lieàu
duøng, toác ñoä ñaøo thaûi thuoác, ....
 Tính ñöôïc toác ñoä ñaøo thaûi thuoác ra khoûi cô theå (ν):
ν = CL x Cp (mg/phuùt)
 Töø Css ([C] steady-state), tính ñöôïc toác ñoä truyeàn (Vt):
Vt = CL x Css (mg/ml)
 Lieàu duy trì (D) ñöôïc tính theo coâng thöùc:
CL x Css x t
D = Vôùi t: Khoaûng
caùch giöõa caùc lieàu.
F
0.693 x Vd
D. SÖÏ ÑAØO THAÛI DÖÔÏC PHAÅM
2. Heä soá thanh loïc (Clearance, CL)

61. 61
D. SÖÏ ÑAØO THAÛI DÖÔÏC PHAÅM
oái lieân quan giöõa soá laàn cho thuoác vaø Cmax, Cmin, va
Ñöôøng tieâm Ñöôøng uoáng

62. 62
Thaønh phaàn:
1 vieân chöùa 30mg
Trans-4-{(2-amino-3,5-
dibromobenzyl)amino}cyclohexan
ol hydrochloride (=ambroxol
hydrochloride).
Ñaëc tính:
Ambroxol, hoaït chaát cuûa
MUCOSOLVAN, laøm taêng tieát
dòch ñöôøng hoâ haáp, gia taêng
saûn xuaát chaát dieän hoaït ôû
phoåi vaø kích thích hoaït ñoäng
nhung mao.

63. 63
Döôïc ñoäng hoïc:
Söï haáp thu ambroxol daïng
uoáng taùc duïng nhanh vaø
gaàn nhö hoaøn toaøn ôû lieàu
ñieàu trò.
Noàng ñoä toái ña trong huyeát
töông ñaït ñeán trong voøng 0,5 –
3 giôø.
ÔÛ lieàu ñieàu trò, söï keát hôïp
protein huyeát töông xaáp xæ
90%. Söï phaân phoái ambroxol
theo ñöôøng uoáng, tieâm tónh
maïch vaø tieâm baép töø maùu
ñeán moâ nhanh vaø roõ, vôùi
noàng ñoä hoaït chaát cao nhaát
tìm thaáy trong phoåi. Thôøi gian
baùn huûy trong huyeát töông töø
7 – 12 giôø; khoâng thaáy coù
tích luyõ.
Döôïc ñoäng hoïc:
Ambroxol ñöôïc chuyeån hoaù
chuû yeáu ôû gan baèng söï lieân
keát. Toång löôïng baøi tieát qua
thaän xaáp xæ 90%.
Chæ ñònh:
Lieäu phaùp phaân huûy chaát
tieát trong caùc beänh pheá
quaûn phoåi caáp tính vaø maõn
tính lieân quan ñeán söï tieát
chaát nhaày baát thöôøng vaø
söï vaän chuyeån chaát nhaày bò
suy giaûm.
Taùc duïng phuï:
MUCOSOLVAN ñöôïc dung naïp
toát. Taùc duïng phuï nheï ôû
ñöôøng tieâu hoaù ùtreân, chuû
yeáu sau khi duøng thuoác

64. 64
Thaønh phaàn:
Telmisartan 40mg hoaëc 80mg.
Ñaëc tính:
Telmisartan laø moät döôïc chaát
coù tính ñoái khaùng ñaëc hieäu
vôùi thuï theå angiotensin II (thuï
theå AT1). Telmisartan khoâng öùc
cheá caùc men chuyeån
angiotensin (kininase II) coù aûnh
höôûng ñeán söï phaân huûy
bradykinin, do ñoù khoâng laøm
boäi taêng caùc phaûn öùng phuï
do tích tuï bradykinin.

65. 65
MICARDIS haáp thu nhanh choùng
vôùi ñoä khaû duïng sinh hoïc ñaït
50%. Khi uoáng thuoác sau böõa
aên, AUC giaûm töø 3%(lieàu 40mg)
ñeán 19% (lieàu 80mg). 3giôø sau
khi duøng thuoác, noàng ñoä huyeát
töông töông ñöông nhau cho duø
uoáng tröôùc hoaëc sau böûa aên.
Söï giaûm nheï AUC cuõng khoâng
laøm giaûm hieäu quaû ñieàu trò.
Coù söï khaùc bieät veà noàng ñoä
huyeát töông do giôùi tính. Cmax cao
hôn 2 laàn vaø AUC cao hôn 3 laàn
ôû phaùi nöõ so vôùi nam nhöng
khoâng gaây baát cöù moät aûnh
höôûng naøo veà hieäu quaû ñieàu
trò.
Telmisartan keát hôïp vôùi protein
huyeát töông treân 99,5% chuû yeáu
coù hoaït tính döôïc löïc.
Beänh nhaân lôùn tuoåi: Döôïc
ñoäng hoïc khoâng khaùc bieät so
vôùi ngöôøi treû tuoåi.
Beänh nhaân suy thaän: noàng
ñoä huyeát töông thaáp hôn ôû
beänh nhaân suy thaän ñang loïc
maùu. Telmisartan keát hôïp vôùi
protein huyeát töông vôùi tyû leä cao
vaø khoâng loïc ñöôïc ôû beänh
nhaân thaåm phaân maùu. Thôøi
gian baùn huûy cuûa MICARIS
khoâng thay ñoåi ôû beänh nhaân
suy thaän.
Beänh nhaân suy gan: Ñoä khaû
duïng sinh hoïc taêng tuyeät ñoái
gaàn ñeán100% ôû beänh nhaân suy
gan trong khi thôøi gian baùn huûy
khoâng thay ñoåi.