Αρχαία ελληνική γλώσσα, Α΄ γυμνασίου

1. [1]
Σημασία των φράσεων
1. Να αντιστοιχίσετε τις αρχαιοπρεπείς – λόγιες φράσεις της στήλης Α με τη σημασία
που τις χρησιμοποιούμε σήμερα στον προφορικό ή γραπτό λόγο (στήλη Β).
2. Να αναπτύξετε σύντομους διαλόγους χρησιμοποιώντας φράσεις της στήλης Α.
ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
Ενότητα 1: Το ταξίδι των λέξεων στον χρόνο...
ΣΤΗΛΗ Α΄ ΣΤΗΛΗ Β΄
νοῦς ὑγιὴς ἐν
σώματι ὑγιεῖ
 το να κάνει κάποιος το ίδιο λάθος δύο φορές δεν είναι γνώρισμα
σοφού ανθρώπου
εὖ ἀγωνίζεσθαι  με έξοδα του κράτους
πὺξ λὰξ  κατάπληξη, έντονη έκπληξη
κύκνειον ἄσμα
 βρήκα, βρήκα (η αναφώνηση του Αρχιμήδη, όταν ανακάλυψε το νόμο της άνωσης
των σωμάτων), ανακαλύπτω ξαφνικά τη λύση ενός προβλήματος
δημοσίᾳ δαπάνη  τρόπος ζωής που χαρακτηρίζεται από πνευματικές και ηθικές αρετές
τὰ παιδία παίζει
 κάθε πρόβλημα που λύνεται δύσκολα (ο άλυτος δεσμός που βρισκόταν στην
πόλη Γόρδιο της Φρυγίας, τον οποίο ο Αλέξανδρος έκοψε με το ξίφος, αντί να τον
λύσει)
γνῶθι σαυτὸν  με γροθιές και με κλοτσιές
ἔπεα πτερόεντα
 μη με αγγίζεις (φράση την οποία απηύθυνε ο Ιησούς στη Μαρία μετά την
Ανάσταση), άνθρωπος υπερβολικά ευαίσθητος, μυγιάγγιχτος (μεταφ.)
τὸ δὶς ἐξαμαρτεῖν
οὐκ ἀνδρὸς σοφοῦ
 πρόσωπο ή γεγονός που εμφανίζεται απρόσμενα δίνοντας ευνοϊκή
λύση σε κάποιο πρόβλημα
εὕρηκα! εὕρηκα!  γνώρισε καλά τον εαυτό σου
εὖ ζῆν
 τα παιδιά παίζουν, (ειρωνικά: δε φέρονται σοβαρά, ανάλογα με την
ηλικία, παλιμπαιδίζουν)
μολών λαβέ
 νεωτεριστικές ιδέες που ανατρέπουν την κρατούσα τάξη (φράση που
περιλαμβανόταν στην επίσημη κατηγορία που διατυπώθηκε εναντίον του Σωκράτη)
μὴ μου ἅπτου  το τελευταίο έργο καλλιτέχνη ή συγγραφέα, πριν από τον θάνατό του
καινὰ δαιμόνια  η πνευματική υγεία συνδέεται με την σωματική
στήλη ἅλατος  το να αγωνίζεται κανείς σύμφωνα με τους κανόνες του αθλήματος
ἆρον ἆρον
 φτερωτά λόγια (στον Όμηρο), λόγια χωρίς βαρύτητα, ασήμαντα (στη
ν.ε.)
ἀπὸ μηχανῆς θεὸς
 με μεγάλη βιασύνη (φράση με την οποία προέτρεπε ο όχλος τον Πιλάτο να
καταδικάσει τον Ιησού σε σταύρωση)
γόρδιος δεσμὸς  έλα να τα πάρεις (ενν. τα όπλα), η απροθυμία υποταγής σε κάποιον

2. [2]
ΑΣΚΗΣΗ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗΣ
ΦΡΑΣΗ ΣΗΜΑΣΙΑ
1. φείδου χρόνου α. τα προσωπικά μας δεν πρέπει να βγαίνουν στη δημοσιότητα
2. βίος ἀβίωτος β. σε όλη τη ζωή
3. Ἀχίλλειος πτέρνα γ. ο θησαυρός αποδείχτηκε ασήμαντος
4. ἐνώπιος ἐνωπίῳ δ. η έλλειψη εργασίας γεννά κακές πράξεις
5. ἄνευ ὄρων ε. χωρίς να υπάρχει ξεκάθαρος λόγος
6. τά ἐν οἲκῳ μή ἐν δήμῳ στ. μη σπαταλάς τον χρόνο σου
7. ἐξ απαλῶν ὀνύχων ζ. σε στιγμή ψυχικής σύγχυσης και ταραχής
8. ἀργία μήτηρ πάσης κακίας η. πρόσωπο με πρόσωπο
9. δρακόντεια μέτρα θ. το αδύνατο σημείο
10.ἄνευ λόγου καὶ αἰτίας ι. τα αγαθά αποκτώνται με μόχθο
11.τὰ ἀγαθὰ κόποις κτῶνται ια. δεν μπορείς να πάρεις από εκείνον που δεν έχει
12.οὐκ ἂν λάβοις παρὰ τοῦ μὴ
ἔχοντος
ιβ. από μικρό παιδί, από νηπιακή ηλικία
13.αἰέν ἀριστεύειν ιγ. αυστηρά μέτρα, σκληρά μέτρα
14.διά βίου ιδ. ζωή ανυπόφορη
15.νθρακες ὁ θησαυρός ιε. πάντοτε να είσαι πρώτος
16.ἐν βρασμῷ ψυχῆς ιστ. χωρίς όρους

3. [3]
ΑΣΚΗΣΗ
Αναζητήστε στα προοίμια των ομηρικών επών που ακολουθούν λέξεις που
χρησιμοποιούνται στη ν.ε (=νέα ελληνική) αυτούσιες (ή ελαφρά τροποποιημένες)
ως προς τη μορφή και τη σημασία:
Το προοίμιο της Οδύσσειας
῎Ανδρα μοι ἔννεπε, Μοῦσα, πολύτροπον, ὃς μάλα πολλὰ
πλάγχθη, ἐπεὶ Τροίης ἱερὸν πτολίεθρον ἔπερσε·
πολλῶν δ᾽ ἀνθρώπων ἴδεν ἄστεα καὶ νόον ἔγνω,
πολλὰ δ᾽ ὅ γ᾽ ἐν πόντῳ πάθεν ἄλγεα ὃν κατὰ θυμόν,
ἀρνύμενος ἥν τε ψυχὴν καὶ νόστον ἑταίρων.
ἀλλ᾽ οὐδ᾽ ὣς ἑτάρους ἐρρύσατο, ἱέμενός περ·
αὐτῶν γὰρ σφετέρῃσιν ἀτασθαλίῃσιν ὄλοντο,
νήπιοι, οἳ κατὰ βοῦς ῾Υπερίονος ᾿Ηελίοιο
ἤσθιον· αὐτὰρ ὁ τοῖσιν ἀφείλετο νόστιμον ἦμαρ.
τῶν ἁμόθεν γε, θεά, θύγατερ Διός, εἰπὲ καὶ ἡμῖν.
Το προοίμιο της Ιλιάδας
«Μῆνιν ἄειδε, θεά, Πηληϊάδεω Ἀχιλῆος
οὐλομένην, ἥ μυρί’ Ἀχαιοῖς ἄλγε’ ἔθηκε,
πολλάς δ’ ἰφθίμους ψυχάς Ἄϊδι προΐαψεν
ἡρώων, αὐτούς δέ ἑλώρια τεῦχε κύνεσσιν
οἰωνοῖσί τε πᾶσι, Διός δ’ ἐτελείετο βουλή,
ἐξ οὗ δή τά πρῶτα διαστήτην ἐρίσαντε
Ἀτρεΐδης τε ἄναξ ἀνδρῶν καί δῖος Ἀχιλλεύς.»

4. [4]
Our critical problems such as the numismatic plethora generate some agony and melancholy. This
phenomenon is characteristic of our epoch. In parallel, a panethnic unhypocritical economic synergy and
harmonization in a democratic climate is basic.
Οι αγγλικές λέξεις
του κειμένου
Η αντίστοιχη ελληνική λέξη
Ολόκληρη η ομιλία του Ξενοφώντα Ζολώτα στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στις 26/9/1957
"Kyrie, I eulogize the archons of the Panethnic Numismatic Thesaurus and the Ecumenical Trapeza for the
orthodoxy of their axioms, methods and policies, although there is an episode of cacophony of the Trapeza with
Hellas. With enthusiasm we dialogue and synagonize at the synods of our didymous organizations in which
polymorphous economic ideas and dogmas are analyzed and synthesized. Our critical problems such as
the numismatic plethora generate some agony and melancholy. This phenomenon is
characteristic of our epoch. But, to my thesis, we have the dynamism to program therapeutic practices as a
prophylaxis from chaos and catastrophe. In parallel, a Panethnic unhypocritical economic synergy and
harmonization in a democratic climate is basic. I apologize for my eccentric monologue. I emphasize my
euharistia to you, Kyrie to the eugenic and generous American Ethnos and to the organizes and protagonists of
his Amphictyony and the gastronomic symposia".
Η ομιλία του Ξενοφώντα Ζολώτα
(το απόσπασμα του σχολικού βιβλίου)

5. [5]
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1. Συμπληρώστε τη σημασία των παρακάτω επιστημονικών όρων:
oxygen thermometer
cylindrical pyrotechnics
magnet zymosis
atomic xenophobia
telegram autobiography
autopsy pragmatism
analytical zoology
theological atmosphere
2. Σκεφτείτε ή βρείτε στο λεξικό ελληνικές λέξεις που αποδίδουν τους παρακάτω
ξενικούς όρους και θα μπορούσαν να τους αντικαταστήσουν στην καθημερινή χρήση.
Ξένες λέξεις Ελληνικές λέξεις Ξένες λέξεις Ελληνικές λέξεις
τρέντυ ριλάξ
σουβενίρ ντοκουμέντο
φλας-μπακ χάπενιγκ
φαν κλαμπ γουικέντ
λάιβ κάμπινγκ
κλάμπινγκ κόπια
σλάιντ κότερο
Αντιδάνεια ή αντιδάνειες λέξεις
3. Ποια είναι η ελληνική ρίζα των παρακάτω αντιδανείων; (Θα σας βοηθήσει το λεξικό)
Αντιδάνειο Άμεση ξενική προέλευση Απώτερη ελληνική προέλευση
γκράφιτι iταλ. graffiti
διαμάντι iταλ. diamante
βόμβα iταλ. bomba
μπράτσο βεν. brazzo/ iταλ.braccio
πλαζ γαλλ. plage
ταλέντο ιταλ. talento
τσίρκο ιταλ. circo
μπουντρούμι τουρκ. bodrum
μπαρούτι τουρκ. barut
καμινάδα βεν. caminada
μιούζικαλ αγγλ. musical
καμαρίνι βεν. camarin
καρτέλα ιταλ. cartella
Ξένες λέξεις με ελληνική προέλευση

6. [6]
ΓΡΑΜΜΙΚΗ Β΄
Η επιγραφή στο ποτήρι του Νέστορα (περ. 740-720 π.Χ.).
«Είμαι το γλυκόπιοτο ποτήρι του Νέστορα. Όποιος πιει από τούτο το ποτήρι, αυτόν αμέσως θα τον
κυριέψει ο πόθος της Αφροδίτης με το όμορφο στεφάνι.»
Ο σκύφος σώζεται σε θραύσματα. Βρέθηκε σε τάφο στις Πιθηκούσσες, νησί στον κόλπο της Νεάπολης της
Ιταλίας, το οποίο αποίκισαν Ευβοείς.
Το χάραγμα είναι η εκτενέστερη παλαιότερη Ελληνική επιγραφή. Έχει κατεύθυνση από τα δεξιά προς τα
αριστερά. Αρκετοί ερευνητές θεωρούν ότι ο Νέστωρ είναι ο Ομηρικός βασιλεύς της Πύλου, και το ποτήρι του
είναι το περιγραφόμενο στον Όμηρο. Άλλοι αρνούνται τον συσχετισμό και πιστεύουν πως πρόκειται για
κάποιον άλλο Νέστορα, κάτοχο του ποτηριού.
Επιγραφή χαραγμένη στην οινοχόη του Δίπυλου (περ. 735-725 π.Χ.).
(ΗΟΣΝΥΝΟΡΧΕΣΤΟΝΠΑΝΤΟΝΑΤΑΛΟΤΑΤΑΠΑΙΖΕΙΤΟΤΟΔΕΚΛΜΙΝ –
ὃς νῦν | ὀρχη|στῶν πάν|των ἀτα|λώτατα | παίζει τῶ τόδε ...)
«Όποιος τώρα απ’ όλους τους χορευτές χορεύει πιο ανάλαφρα,
αυτός ας το πάρει».
Ήταν δηλαδή έπαθλο χορευτικών αγώνων.

7. [7]
Χάρτης των διαλέκτων της Αρχαίας Ελληνικής