Αρχαία ελληνική γλώσσα, Α΄ γυμνασίου

1. [1]
ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
ΕΝΟΤΗΤΑ 2: Η εκπαίδευση των παιδιών στην αρχαία Αθήνα
Πλάτων, Πρωταγόρας 325c-326c (ελεύθερη διασκευή)
Αρχαίο κείµενο Ερώτηση Απάντηση
ν θήναις διδάσκουσι κα
νουθετο σι το ς πα δας µετ'
πιµελείας.
Τι κάνουν [οι γονείς] στην
Αθήνα (ἐν Ἀθήναις);
Πρ τον µ ν κα τροφ"ς κα µήτηρ
κα παιδαγωγ"ς κα α&τ"ς '
πατ(ρ πιµελο νται,
Ποιοι φροντίζουν
(ἐπιµελοῦνται) την
εκπαίδευση των παιδιών;
*πως γενήσεται ' πα ς βέλτιστος,
µε ποιον σκοπό;
διδάσκοντες *τι τ" µ ν δίκαιόν
στι, τ" δ .δικον κα τόδε µ ν
καλόν, τόδε δ α/σχρόν.
και τι διδάσκουν στα
παιδιά;
Ε2τα δέ, πειδ3ν ο4 πα δες ε/ς
5λικίαν 6λθωσιν, ο4 γονε ς ε/ς
(ο8κους) διδασκάλων πέµπουσιν
Τι κάνουν οι γονείς όταν
τα παιδιά φτάσουν στην
κατάλληλη ηλικία (οἱ
παῖδες εἰς ἡλικίαν
ἔλθωσιν);
6νθα ο4 µ ν γραµµατιστα
πιµελο νται
Τι διδάσκουν οι δάσκαλοι
της γραφής και της
ανάγνωσης;
*πως γράµµατα µάθωσιν κα τ3
γεγραµµένα ννο σι,
µε ποιον σκοπό;
ο4 δ κιθαριστα τ: κιθαρίζειν
Τι διδάσκουν οι δάσκαλοι
της µουσικής;
πειρ νται 5µερωτέρους α&το ς
ποιε ν κα ο/κειο σι τ3ς ψυχάς
τ ν παίδων πρ"ς τ"ν =υθµ"ν κα
τ(ν >ρµονίαν.
µε ποιον σκοπό;
?τι ο4 πα δες φοιτ σιν ν
γυµνασίοις κα παλαίστραις,
Πού ακόµη περνούν τον
καιρό τους τα παιδιά;
6νθα ο4 παιδοτρίβαι ποιο σι
βελτίω τ3 σώµατα α&τ ν,
εκεί τι κάνουν οι δάσκαλοι
της µουσικής;
Aνα µ( Bναγκάζωνται BποδειλιCν
δι3 τ(ν πονηρίαν τ ν σωµάτων.
µε ποιον σκοπό;

2. [2]
Ερωτήσεις κατανόησης
1. Ποιοι φρόντιζαν για την αγωγή και εκπαίδευση των παιδιών στην αρχαία Αθήνα;
2. Ποια µαθήµατα διδάσκονταν τα παιδιά των αρχαίων Αθηναίων και ποιος ήταν ο
σκοπός κάθε µαθήµατος;
3. Ποιες οµοιότητες αναγνωρίζετε ανάµεσα στη δική σας εκπαίδευση και την
εκπαίδευση των παιδιών της αρχαίας Αθήνας;
4. Από τις λέξεις της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, που υπάρχουν στο κείµενο,
πόσες χρησιµοποιούµε και εµείς σήµερα ίδιες ή λίγο αλλαγµένες;
Άσκηση τονισµού
Να σηµειώσετε επάνω από τις συλλαβές των παρακάτω λέξεων το
σηµείο ¯ για τις µακρόχρονες και το σηµείο ˘ για τις βραχύχρονες:
τρο-φός, *-πως, τό-δε, πό-λεις, τρο-φή, τέ-λος, §-γώ, ποι-µήν, λό-γος,
φέ-ρω, πρό-γο-νος, λέ-γω, το -το, πλ∞-θος, βω-µός, πη-γή, φθεί-ρω,
βο-σκή, παι-δεύ-ω, πό-θος, ζεË-γος, ≤-γε-µών, σπή-λαι-ον, …-ρα›-ος,
δ«-ρον, πει-ν«, θή-κη, ο‰-νος, =ή-τωρ, χ«-ρος, χο-ρός, δ∞-µος.

3. [3]
Πώς έγραφαν οι αρχαίοι Έλληνες;
1. Από δεξιά προς αριστερά, σε επάλληλες σειρές (κεφαλαιογράµµατη, χωρίς
στίξη και ενδιάµεσα κενά).
ΠΑΡΑ∆ΕΙΓΜΑ:
ΑΡΧΗ
ΝΙΤΣΕΝΟΡΕΤΩΙΜΙΤΝΩΤΝΑΠΑΝΩΝΟΓΟΡΠΝΩΛΛΑΝΩΤΙΑΚΕΤΣΟΡΤΑΠΙΑΚΕΤΣΟΡΤΗΜ
ΣΙΟΕΘΑΡΑΠΙΑΚιΑΡΙΟΜΙΝΟΖΙΕΜΝΕΙΑΚΝΟΡΕΤΩΙΓΑΙΑΚΝΟΡΕΤΟΝΜΕΣΙΑΚΣΙΡΤΑΠΗ
ΤΕΛΟΣ ΝΙΣΥΟΧΕΝΥΟΝΣΙΟΤΣΙΟΠΩΡΘΝΑΡΑΠΙΑΚ
2.Βουστροφηδόν (βους+στρέφω: όπως στρίβουν τα βόδια που οργώνουν, όταν
φτάσουν στην άκρη του χωραφιού), δηλαδή από δεξιά προς αριστερά και ξανά
προς δεξιά και έπειτα προς αριστερά (κεφαλαιογράµµατη, χωρίς στίξη).
ΠΑΡΑ∆ΕΙΓΜΑ:
ΑΡΧΗ
ΝΙΤΣΕΝΟΡΕΤΩΙΜΙΤΝΩΤΝΑΠΑΝΩΝΟΓΟΡΠΝΩΛΛΑΝΩΤΙΑΚΕΤΣΟΡΤΑΠΙΑΚΕΤΣΟΡΤΗΜ
ΗΠΑΤΡΙΣΚΑΙΣΕΜΝΟΤΕΡΟΝΚΑΙΑΓΙΩΤΕΡΟΝΚΑΙΕΝΜΕΙΖΟΝΙΜΟΙΡΑιΚΑΙΠΑΡΑΘΕΟΙΣ
ΤΕΛΟΣ ΝΙΣΥΟΧΕΝΥΟΝΣΙΟΤΣΙΟΠΩΡΘΝΑΡΑΠΙΑΚ
3.Από αριστερά προς δεξιά, σε επάλληλες σειρές (κεφαλαιογράµµατη, µε σπάνια
στίξη).
ΠΑΡΑ∆ΕΙΓΜΑ:
ΜΗΤΡΟΣΤΕΚΑΙΠΑΤΡΟΣΤΕΚΑΙΤΩΝΑΛΛΩΝΠΡΟΓΟΝΩΝΑΠΑΝΤΩΝΤΙΜΙΩΤΕΡΟΝΕΣΤΙΝ
ΗΠΑΤΡΙΣΚΑΙΣΕΜΝΟΤΕΡΟΝΚΑΙΑΓΙΩΤΕΡΟΝΚΑΙΕΝΜΕΙΖΟΝΙΜΟΙΡΑιΚΑΙΠΑΡΑΘΕΟΙΣ
ΚΑΙΠΑΡΑΝΘΡΩΠΟΙΣΤΟΙΣΝΟΥΝΕΧΟΥΣΙΝ
4.Από αριστερά προς δεξιά, µικρογράµµατη, µε τόνους, πνεύµατα και σηµεία
στίξης, από τον 9ο
αι. µ.Χ.. Σποραδικά τόνοι, πνεύµατα, σηµεία στίξης
χρησιµοποιούνταν και από τα αλεξανδρινά χρόνια.
ΠΑΡΑ∆ΕΙΓΜΑ:
Μητρός τε κα πατρός τε κα τ ν .λλων προγόνων >πάντων τιµιώτερόν στιν
5 πατρ ς κα σεµνότερον κα >γιώτερον κα ν µείζονι µο ρW κα παρ3 θεο ς
κα παρ’ Bνθρώποις το ς νο ν 6χουσιν.

4. [4]
Ποια συµπεράσµατα βγάζετε για τη
λεγόµενη «µεγαλογράµµατη» ή «κεφαλαιογράµµατη» γραφή;
• Όλα τα γράµµατα είναι κεφαλαία
• ∆εν υπάρχουν κενά ανάµεσα στις λέξεις
• ∆εν υπάρχουν σηµεία στίξης
• ∆εν υπάρχουν τόνοι και πνεύµατα
• Ο τρόπος γραφής είναι από αριστερά προς τα δεξιά
• Με το ο δηλώνεται και το ω
• Με το ε δηλώνεται και το η

5. ΦΘΟΓΓΟΙ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΑ
Καταχρηστικές
[5]
ΦΘΟΓΓΟΙ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΑ
∆ΙΦΘΟΓΓΟΙ
Κύριες
Καταχρηστικές: α+, η+, ω+
ΣΥΜΦΩΝΑ