ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ Γ' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ, ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΣΤΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ 1-6

1. ΚΕΦΑΛΑΙΑ 1-6

2. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1
Ποια ονομάζονται ατομικά και ποια
κοινωνικά χαρακτηριστικά του ατόμου;
Δώστε παραδείγματα.
- Ατομικά λέγονται τα χαρακτηριστικά του
ατόμου που αποκτά ο άνθρωπος από τη
γέννησή του και τον διακρίνουν από τα
άλλα μέλη της κοινωνίας (π.χ. σώμα,
πρόσωπο και άλλα βιολογικά
χαρακτηριστικά)
- Κοινωνικά λέγονται τα χαρακτηριστικά του
ατόμου που προέρχονται από την
κοινωνία που ζει (π.χ. γλώσσα, θρησκεία
κλπ.)

3. Ποια ονομάζονται ατομικά και ποια
κοινωνικά χαρακτηριστικά του ατόμου;
Δώστε παραδείγματα.
- Ατομικά λέγονται τα χαρακτηριστικά του
ατόμου που ______________________
__________και τον διακρίνουν από _______
_______________(π.χ. ________________
________________________)
- Κοινωνικά λέγονται τα χαρακτηριστικά του
ατόμου που __________________________
______ (π.χ. ___________________)

4. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 – ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΟΜΑΔΕΣ
Τι είναι η κοινωνική ομάδα; Εξηγήστε τα επιμέρους
χαρακτηριστικά της.
Κοινωνική ομάδα είναι:
- (1) ένα οργανωμένο σύνολο ατόμων
- (2) που επικοινωνούν μεταξύ τους
- (3) έχουν κοινούς σκοπούς
- (4) και αποκτούν αίσθηση της ομάδας
Δηλαδή οι κοινωνικές ομάδες:
- (1) έχουν συγκεκριμένη οργάνωση , που τις
διακρίνει από τυχαίες συναθροίσεις ατόμων, όπως τα
άτομα που περιμένουν σε μία στάση
- (2) έχουν συχνή επικοινωνία μεταξύ τους
- (3) έχουν κοινούς σκοπούς, όπως επαγγελματικοί ,
οικονομικοί, πολιτικοί, κοινά ενδιαφέροντα
- (4) μέσα από τη συμμετοχή τους αποκτούν αίσθηση
του «εμείς» , δηλ. ταυτότητα κοινή με άλλα μέλη της
ομάδας, όπως μαθητής, αθλητής κλπ.

5. Τι είναι η κοινωνική ομάδα; Εξηγήστε τα
επιμέρους χαρακτηριστικά της.
Κοινωνική ομάδα είναι (1) ένα______________________
___________________________ (2) που
____________________________, (3) έχουν_________
___________ και (4) αποκτούν_____________________
Δηλαδή οι κοινωνικές ομάδες:
(1) έχουν __________________________ , που τις
διακρίνει από ______________________, όπως
__________________________________________
(2) έχουν _________________________ μεταξύ τους
(3) έχουν _________________, όπως _______________
_____________________________________________
(4) μέσα από τη συμμετοχή τους αποκτούν____________
____________________, δηλ._____________________,
____________________, όπως ___________________

6. Πρωτογενείς, δευτερογενείς, ανοιχτές και κλειστές
κοινωνικές ομάδες: εξηγήστε τη σημασία του καθενός
από τους 4 όρους και δώστε ένα παράδειγμα για κάθε
είδος κοινωνικής ομάδας.
Πρωτογενείς: εντάσσονται όλα τα άτομα και έχουν μεγάλη
επίδραση στην προσωπικότητα του ατόμου (π.χ. οικογένεια,
παρέα)
Δευτερογενείς: το άτομο εντάσσεται στη διάρκεια της ζωής
του, με δική του επιλογή, για την ικανοποίηση συγκεκριμένου
σκοπού. Επιδρούν σε ορισμένες μόνο πλευρές της ζωής του
ατόμου (π.χ. επαγγελματικές, πολιτικές ομάδες, ομάδες
ενδιαφερόντων)
Ανοιχτές: συμμετέχει ελεύθερα όποιος συμφωνεί με τους
σκοπούς και τις επιδιώξεις της ομάδας και εφόσον έχει τις
ανάλογες προϋποθέσεις (π.χ. επαγγελματικό σωματείο, με
προϋπόθεση την κατοχή τίτλου επαγγέλματος)
Κλειστές: θέτουν αυστηρές προϋποθέσεις για την ένταξη σε
αυτές και έχουν έντονη διάκριση ανάμεσα στα μέλη της ομάδας
και τους εκτός ομάδας (π.χ. κλειστές λέσχες, συμμορίες)

7. Πρωτογενείς, δευτερογενείς, ανοιχτές και κλειστές
κοινωνικές ομάδες: εξηγήστε τη σημασία του καθενός
από τους 4 όρους και δώστε ένα παράδειγμα για κάθε
είδος κοινωνικής ομάδας.
Πρωτογενείς: εντάσσονται ____________ και έχουν ______
_________________________________ (π.χ. ___________)
Δευτερογενείς: το άτομο εντάσσεται __________________
__, με ______________, για_______________________
______. Επιδρούν σε ______________________________
______ (π.χ. ______________________________________
______________)
Ανοιχτές: συμμετέχει _________ όποιος _______________
_____________________________ και εφόσον _________
___________________ (π.χ. _________________________
_____________________________)
Κλειστές: θέτουν _____________________ για την ένταξη σε
αυτές και έχουν _____________ ανάμεσα ________________
και ______________ (π.χ. ______________________)

8. Εξηγήστε σε τι φαινόμενο οδηγεί συχνά η
ταυτότητα που δίνει στα άτομα η συμμετοχή
τους σε μία κοινωνική ομάδα;
- Οδηγεί σε αρνητική στάση απέναντι σε
άτομα διαφορετικών ομάδων.
- Οι αρνητικές αυτές στάσεις είναι αποτέλεσμα
προκαταλήψεων, δηλ. αρνητικών αντιλήψεων
για τα άτομα διαφορετικών ομάδων, που
αφορούν το φύλο, τη χώρα, τη θρησκεία, την
υγεία κλπ.
- Οι προκαταλήψεις οδηγούν σε αρνητικές
διακρίσεις (ρατσισμό) απέναντι σε άτομα
ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, όπως οι
γυναίκες, οι αλλοδαποί, τα άτομα με αναπηρίες
κλπ.

9. Εξηγήστε σε τι φαινόμενο οδηγεί συχνά η
ταυτότητα που δίνει στα άτομα η συμμετοχή
τους σε μία κοινωνική ομάδα;
- Οδηγεί σε __________________ απέναντι σε
άτομα διαφορετικών ομάδων.
- Οι αρνητικές αυτές στάσεις είναι αποτέλεσμα
_______________ , δηλ. __________________
για τα άτομα _______________, που αφορούν
_____________________________________
- Οι προκαταλήψεις οδηγούν σε ____________
________________________ απέναντι σε
άτομα _________________________, όπως
_______________________________________

10. Ποιοι είναι οι λόγοι ένταξης στις κοινωνικές
ομάδες; Αναφέρτε σε τι είδους κοινωνικές ομάδες
οδηγούν κάποιοι από αυτούς.
Επειδή οι άνθρωποι είναι όντα κοινωνικά, πρωταρχικός
λόγος ένταξης στις κοινωνικές ομάδες είναι η ανάγκη
του ατόμου να ανήκει σε ένα σύνολο και να
νιώθει την αίσθηση του «εμείς».
Άλλοι λόγοι ένταξης είναι:
α) τα κοινά ενδιαφέροντα ή συμφέροντα , που
οδηγούν στην ένταξη σε αθλητικούς συλλόγους,
πολιτιστικούς, πολιτικά κόμματα, κινήματα κλπ.
β) η τάση για μίμηση και απόκτηση
ταυτότητας, που οδηγεί στην ένταξη σε ομάδες που
ξεχωρίζουν για την εμφάνιση ή την ιδεολογία τους, π.χ.
ομάδες μουσικών ενδιαφερόντων
γ) η ανάγκη κάποιων να αναδειχθούν ηγέτες

11. Ποιοι είναι οι λόγοι ένταξης στις κοινωνικές
ομάδες; Αναφέρτε σε τι είδους κοινωνικές ομάδες
οδηγούν κάποιοι από αυτούς.
Επειδή οι άνθρωποι είναι όντα ________, πρωταρχικός
λόγος ένταξης στις κοινωνικές ομάδες είναι ________
________________________και να νιώθει την
________________.
Άλλοι λόγοι ένταξης είναι:
α) τα _________________________, που οδηγούν
στην ένταξη σε ___________________________
_______________________________________
β) η τάση για _______________________
____________, που οδηγεί στην ένταξη σε ομάδες που
______________________________________, π.χ.
________________________________
γ) η ανάγκη κάποιων να ___________________

12. Ποιοι είναι οι λόγοι διάλυσης των κοινωνικών
ομάδων; Δώστε κάποια παραδείγματα κοινωνικών
ομάδων που διαλύθηκαν.
Η κοινωνική ομάδα μπορεί να διαλυθεί αν πάψει να
υπάρχει ο κοινός στόχος:
α) είτε γιατί έχει επιτευχθεί
β) είτε γιατί άλλαξαν τα ενδιαφέροντα των
ατόμων (π.χ. αγροτικές ομάδες, που διαλύθηκαν με την
εκβιομηχάνιση της χώρας)
γ) είτε γιατί υπήρξαν διαφωνίες ή αποτυχίες (π.χ.
Φιλική Εταιρεία)
Επίσης, κάποιες κοινωνικές ομάδες καταργούνται και
δημιουργούνται νέες όταν διαμορφώνονται νέες
κοινωνικές συνθήκες (π.χ. διάλυση
αντιδικτατορικών ομάδων και δημιουργία φοιτητικών
συλλόγων).

13. Ποιοι είναι οι λόγοι διάλυσης των κοινωνικών
ομάδων; Δώστε κάποια παραδείγματα κοινωνικών
ομάδων που διαλύθηκαν.
Η κοινωνική ομάδα μπορεί να διαλυθεί αν _______
____________________:
α) είτε γιατί ______________
β) είτε γιατί άλλαξαν _______________________ (π.χ.
________ ομάδες, που διαλύθηκαν με την
_____________________)
γ) είτε γιατί υπήρξαν __________________ (π.χ.
_____________)
Επίσης, κάποιες κοινωνικές ομάδες καταργούνται και
__________________ όταν ________________
________________ (π.χ. διάλυση _______________
___________και δημιουργία _________________).

14. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 – ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ
ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΜΕΤΑΒΟΛΗ
Ποια ονομάζονται εκ γενετής και ποια επίκτητα
κοινωνικά χαρακτηριστικά; Δώστε παραδείγματα.
Εξηγήστε σε τι είδους κοινωνικές θέσεις οδηγούν και
δώστε παραδείγματα.
- Εκ γενετής ονομάζονται τα χαρακτηριστικά που έχουμε
από τη γέννησή μας , όπως το φύλο, η ηλικία, η
εθνική προέλευση, τα σωματικά χαρακτηριστικά. Οδηγούν
σε δοτές κοινωνικές θέσεις, που μας δίνονται λόγω των
χαρακτηριστικών αυτών και όχι λόγω των προσωπικών
μας ικανοτήτων (π.χ. μαθητής, λόγω ηλικίας)
- Επίκτητα ονομάζονται τα κοινωνικά χαρακτηριστικά που
αποκτούμε στη διάρκεια της ζωής μας , όπως η
μόρφωση, το κύρος, το εισόδημα, οι κοινωνικές σχέσεις.
Οδηγούν σε κατακτημένες κοινωνικές θέσεις, που τις
κατακτάμε με βάση τα ατομικά μας προσόντα (π.χ.
καθηγητής, λόγω του πτυχίου)

15. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 – ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ
ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΜΕΤΑΒΟΛΗ
Ποια ονομάζονται εκ γενετής και ποια επίκτητα
κοινωνικά χαρακτηριστικά; Δώστε παραδείγματα.
Εξηγήστε σε τι είδους κοινωνικές θέσεις οδηγούν και
δώστε παραδείγματα.
- Εκ γενετής ονομάζονται τα χαρακτηριστικά που έχουμε
_______________, όπως ____________________
_________________________________. Οδηγούν σε
______ κοινωνικές θέσεις, που μας δίνονται λόγω
_____________________ και όχι λόγω των __________
________________ (π.χ. μαθητής, λόγω ηλικίας)
- Επίκτητα ονομάζονται τα κοινωνικά χαρακτηριστικά που
αποκτούμε ____________________, όπως __________
___________________________________. Οδηγούν σε
______________ κοινωνικές θέσεις, που τις κατακτάμε με
βάση _____________________ (π.χ. ________, λόγω
_________)

16. Τι ονομάζεται κοινωνικός ρόλος και τι
σύγκρουση ρόλων; Δώστε ένα παράδειγμα για
κάνε έννοια.
- Κοινωνικός ρόλος είναι η συμπεριφορά που
οφείλει να έχει το άτομο, που κατέχει μια θέση σε
μια κοινωνική ομάδα, απέναντι στα άλλα
άτομα. Π.χ. η συμπεριφορά που περιμένουμε από
ένα γονέα, δηλ. να παρέχει στα παιδιά του αγάπη,
ασφάλεια, φροντίδα για το μέλλον.
- Σύγκρουση ρόλων υπάρχει όταν οι
υποχρεώσεις που συνεπάγεται ένας κοινωνικός
ρόλος έρχονται σε σύγκρουση με τις
υποχρεώσεις ενός άλλου. Π.χ. οι ρόλοι του
εργαζομένου και του γονέα, οι οποίοι συγκρούονται
όταν δεν υπάρχουν μέτρα κοινωνικής πρόνοιας,
όπως οι παιδικοί σταθμοί.

17. Τι ονομάζεται κοινωνικός ρόλος και τι
σύγκρουση ρόλων; Δώστε ένα παράδειγμα για
κάνε έννοια.
- Κοινωνικός ρόλος είναι η ________________ που
______________ το άτομο, που ____________ σε
_________________, απέναντι _______________
______ Π.χ. η συμπεριφορά που περιμένουμε από
_______, δηλ. ___________________________
__________________________.
- Σύγκρουση ρόλων υπάρχει όταν οι
______________ που συνεπάγεται ____________
________ έρχονται σε ______________ με ____
__________________. Π.χ. οι ρόλοι του
_______________ και του _________, οι οποίοι
_____________ όταν _____________________
___________________

18. Ποια είναι τα είδη των κοινωνικών κανόνων;
Δώστε παραδείγματα για κάθε είδος.
- ΓΕΝΙΚΟΙ: όσοι αφορούν όλο το κοινωνικό σύνολο
(π.χ. προστασία ζωής, ελευθερίας)
- ΕΙΔΙΚΟΙ: όσοι αφορούν επιμέρους κοινωνικές
ομάδες (π.χ. κανόνες για οδηγούς, μαθητές)
- ΑΥΣΤΗΡΟΙ: όσοι προβλέπουν ποινές για τους
παραβάτες (π.χ. απαγόρευση φόνου, κλοπής)
- ΕΛΑΣΤΙΚΟΙ: όσοι αφήνουν περιθώρια
ελευθερίας στο άτομο (π.χ. τρόπος ενδυμασίας)
- ΤΥΠΙΚΟΙ: είναι οι γραπτοί κοινωνικοί κανόνες
(δηλ. οι νόμοι του κράτους)
- ΑΤΥΠΟΙ: είναι οι άγραφοι κοινωνικοί κανόνες και
συνήθειες (π.χ. οι κανόνες ευγένειας)

19. Ποια είναι τα είδη των κοινωνικών κανόνων;
Δώστε παραδείγματα για κάθε είδος.
- ΓΕΝΙΚΟΙ: όσοι αφορούν ___________________
(π.χ. ________________________)
- ΕΙΔΙΚΟΙ: όσοι αφορούν _________________
______ (π.χ. _______________________)
- ΑΥΣΤΗΡΟΙ: όσοι_________________________
_________ (π.χ. _______________________)
- ΕΛΑΣΤΙΚΟΙ: όσοι__________________________
________ (π.χ. τρόπος ενδυμασίας)
- ΤΥΠΙΚΟΙ: είναι οι ______ κοινωνικοί κανόνες (δηλ.
_______________)
- ΑΤΥΠΟΙ: είναι οι ________ κοινωνικοί κανόνες και
_________ (π.χ. _______________)

20. Τι ονομάζεται κοινωνική διαστρωμάτωση;
Τι γνωρίζετε για το βασικό είδος
κοινωνικής διαστρωμάτωσης στις
σύγχρονες κοινωνίες;
Κοινωνική διαστρωμάτωση είναι ο τρόπος
που κάθε κοινωνία ιεραρχεί τα άτομα με
βάση τα κοινωνικά τους
χαρακτηριστικά.
Στις σύγχρονες κοινωνίες το βασικό είδος
κοινωνικής διαστρωμάτωσης είναι η
κοινωνική τάξη, στην οποία ανήκουν τα
άτομα με κοινά οικονομικά
χαρακτηριστικά και συμφέροντα, π.χ.
εργατική τάξη, αστικά τάξη.

21. Τι ονομάζεται κοινωνική διαστρωμάτωση;
Τι γνωρίζετε για το βασικό είδος
κοινωνικής διαστρωμάτωσης στις
σύγχρονες κοινωνίες;
Κοινωνική διαστρωμάτωση είναι _________
______________________________ με
βάση ___________________________.
Στις σύγχρονες κοινωνίες το βασικό είδος
κοινωνικής διαστρωμάτωσης είναι ________
_____, στην οποία ανήκουν τα άτομα με ____
________________________________,
π.χ. ____________________.

22. Τι είναι η κοινωνική κινητικότητα και ποια τα
είδη της;
Κοινωνική κινητικότητα ονομάζεται η
δυνατότητα μετακίνησης ενός ατόμου από
μια κοινωνική τάξη σε άλλη. Η κοινωνική
κινητικότητα μπορεί να είναι:
ΑΝΟΔΙΚΗ: μετακίνηση σε ανώτερη κοινωνική
τάξη (π.χ. από φοιτητής εργαζόμενος με την
απόκτηση πτυχίου)
ΚΑΘΟΔΙΚΗ: μετακίνηση σε κατώτερη κοινωνική
τάξη (π.χ. από εργαζόμενος άνεργος με την
απώλεια εργασίας)
ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ: μετακίνηση στην ίδια κοινωνική τάξη
(π.χ. αλλαγή εργασίας χωρίς απώλεια
εισοδήματος)

23. Τι είναι η κοινωνική κινητικότητα και ποια τα
είδη της;
Κοινωνική κινητικότητα ονομάζεται η __________
__________ ενός ατόμου από ______________
σε _____. Η κοινωνική κινητικότητα μπορεί να
είναι:
ΑΝΟΔΙΚΗ: μετακίνηση σε _________________
(π.χ. από _________________ με ___________
_______)
ΚΑΘΟΔΙΚΗ: μετακίνηση σε _______________
____ (π.χ. από _____________ με την απώλεια
εργασίας)
ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ: μετακίνηση __________________
(π.χ. __________________________________)

24. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 – ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΘΕΣΜΟΙ
Τι είναι οι κοινωνικοί θεσμοί και ποια τα βασικά
χαρακτηριστικά τους; Αναφέρτε παραδείγματα
διαφόρων κοινωνικών θεσμών.
Κοινωνικοί θεσμοί είναι οι οργανωμένες και
σταθερές σχέσεις και δραστηριότητες που έχουν σκοπό
να ικανοποιήσουν σημαντικές κοινωνικές ανάγκες .
Παραδείγματα κοινωνικών θεσμών: εκπαιδευτικοί
(σχολεία, πανεπιστήμια), πολιτικοί (κοινοβούλιο),
θρησκευτικοί (εκκλησία) κλπ.
Τα βασικά χαρακτηριστικά των κοινωνικών θεσμών είναι:
- Έχουν σημαντικούς κοινωνικούς σκοπούς
(π.χ. μόρφωση, παραγωγή αγαθών, ασφάλεια)
- Παραμένουν σταθεροί, δηλ. διατηρούν σταθερές τις
σχέσεις μεταξύ των ατόμων και των ρόλων τους
(π.χ. γονείς-παιδιά, δάσκαλοι-μαθητές)

25. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 – ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΘΕΣΜΟΙ
Τι είναι οι κοινωνικοί θεσμοί και ποια τα βασικά
χαρακτηριστικά τους; Αναφέρτε παραδείγματα
διαφόρων κοινωνικών θεσμών.
Κοινωνικοί θεσμοί είναι οι ___________________ και
_____________________________ που έχουν σκοπό να
_____________________________________.
Παραδείγματα κοινωνικών θεσμών: εκπαιδευτικοί
(__________________), πολιτικοί (__________),
θρησκευτικοί (_______) κλπ.
Τα βασικά χαρακτηριστικά των κοινωνικών θεσμών είναι:
- Έχουν ___________________________ (π.χ.
________________________________)
- Παραμένουν __________, δηλ. διατηρούν _______ τις
______ μεταξύ ___________________________ (π.χ.
__________, _____________)

26. Τι ονομάζεται θεσμοποίηση και τι
θεσμοθέτηση; Δώστε από ένα παράδειγμα.
- Θεσμοποίηση έχουμε όταν ο θεσμός
εφαρμόζεται με πρωτοβουλία των
ατόμων, οπότε ο θεσμός γίνεται από
συνήθεια και είναι άτυπος. Π.χ. η εργασία
των γυναικών δημιούργησε την ανάγκη του
θεσμού της φύλαξης των μαθητών του
Δημοτικού μετά το σχολείο.
- Θεσμοθέτηση έχουμε όταν ο θεσμός
δημιουργείται με νόμο, οπότε γίνεται
γραπτά και είναι τυπικός. Π.χ. ο θεσμός του
ολοήμερου σχολείου, που προβλέπεται με
νόμο.

27. Τι ονομάζεται θεσμοποίηση και τι
θεσμοθέτηση; Δώστε από ένα παράδειγμα.
- Θεσμοποίηση έχουμε όταν ο θεσμός
__________________________________
___________, οπότε ο θεσμός γίνεται από
_________ και είναι _______. Π.χ. ________
των γυναικών δημιούργησε την ανάγκη του
θεσμού __________________________
____________________.
- Θεσμοθέτηση έχουμε όταν ο θεσμός
________________, οπότε γίνεται ________
και είναι _______. Π.χ. ο θεσμός
____________ ________, που ___________
________.

28. Κύριες, δευτερεύουσες, φανερές και κρυφές
λειτουργίες κοινωνικών θεσμών: δώστε
παραδείγματα για κάθε έννοια.
1) Εκκλησία
Κύρια λειτουργία: καλλιέργεια θρησκευτικής πίστης
Δευτερεύουσα λειτουργία: μετάδοση γνώσεων την
περίοδο της Τουρκοκρατίας
2) Σχολείο
Κύρια λειτουργία: μετάδοση γνώσεων
Δευτερεύουσα λειτουργία: κοινωνικοποίηση,
επαγγελματικός προσανατολισμός
3) ΜΜΕ
Φανερή λειτουργία: ενημέρωση, μόρφωση,
ψυχαγωγία
Κρυφή λειτουργία: καλλιέργεια προτύπων
συμπεριφοράς (π.χ. καταναλωτικά, βίας κλπ.)

29. Κύριες, δευτερεύουσες, φανερές και κρυφές
λειτουργίες κοινωνικών θεσμών: δώστε
παραδείγματα για κάθε έννοια.
1) Εκκλησία
Κύρια λειτουργία: __________________________
Δευτερεύουσα λειτουργία: _________________
_______________________
2) Σχολείο
Κύρια λειτουργία: ________________
Δευτερεύουσα λειτουργία: _____________,
___________________________
3) ΜΜΕ
Φανερή λειτουργία: _______________
__________
Κρυφή λειτουργία: _________________
____________ (π.χ. _______________ κλπ.)

30. Πότε αλλάζουν και πότε καταργούνται οι
κοινωνικοί θεσμοί; Δώστε παραδείγματα.
- Οι κοινωνικοί θεσμοί αλλάζουν:
α) όταν υπάρχει κοινωνική μεταβολή, π.χ.
αλλαγή εκπαιδευτικών θεσμών (ανοιχτό
πανεπιστήμιο), οικογενειακών (πολιτικός γάμος),
οικονομικών (μερική απασχόληση), πολιτικών
(ένταξη στην ΕΕ) κλπ.
β) όταν δεν εξυπηρετούν ικανοποιητικά τους
σκοπούς τους (π.χ. αλλαγή τρόπου πανελλαδικών
εξετάσεων, προκειμένου να αποκτήσουν οι μαθητές
τις κατάλληλες γνώσεις)
- Οι κοινωνικοί θεσμοί καταργούνται όταν έρχονται
σε αντίθεση με τις κοινωνικές ανάγκες και
αξίες (π.χ. κατάργηση θεσμού προίκας, επειδή
ερχόταν σε αντίθεση με την αξία της ισότητας)

31. Πότε αλλάζουν και πότε καταργούνται οι
κοινωνικοί θεσμοί; Δώστε παραδείγματα.
- Οι κοινωνικοί θεσμοί αλλάζουν:
α) όταν υπάρχει ________________, π.χ. αλλαγή
εκπαιδευτικών θεσμών (___________________),
οικογενειακών (_______________), οικονομικών
(______________), πολιτικών (______________)
κλπ.
β) όταν ________________ ικανοποιητικά τους
____________ (π.χ. αλλαγή τρόπου ___________
____________, προκειμένου να _____________
_________________________)
- Οι κοινωνικοί θεσμοί καταργούνται όταν έρχονται
σε __________ με τις ______________________
(π.χ. κατάργηση θεσμού ________, επειδή ερχόταν
σε __________ με ________________)

32. Αναφερθείτε στα είδη του θεσμού της οικογένειας.
α) ΕΚΤΕΤΑΜΕΝΗ: Συναντάται στις παραδοσιακές
κοινωνίες. Είναι συνήθως πατριαρχική (δηλ. έχει αρχηγό
τον πατέρα). Περιλαμβάνει πολλές μικρότερες
οικογένειες, συνήθως αδελφών. Όλα τα μέλη εργάζονται
στην οικογενειακή επιχείρηση. Οι λειτουργίες που
επιτελεί είναι πολλές: παραγωγή αγαθών, εκπαίδευση,
φροντίδα ηλικιωμένων.
β) ΠΥΡΗΝΙΚΗ: Συναντάται στις σύγχρονες κοινωνίες.
Αποτελείται από τους συζύγους και τα παιδιά. Οι
λειτουργίες που επιτελεί είναι κυρίως η ανατροφή των
παιδιών και η συναισθηματική στήριξη των συζύγων. Τις
άλλες λειτουργίες αναλαμβάνουν άλλοι φορείς
(επιχειρήσεις, σχολεία, νοσοκομεία, γηροκομεία).
γ) ΜΟΝΟΓΟΝΕΪΚΗ: Η οικογένεια όπου τα παιδιά ζουν με
ένα γονέα, λόγω χηρείας, διαζυγίου ή προσωπικής
επιλογής.

33. Αναφερθείτε στα είδη του θεσμού της οικογένειας.
α) ΕΚΤΕΤΑΜΕΝΗ: Συναντάται στις ____________
κοινωνίες. Είναι συνήθως πατριαρχική (δηλ. έχει αρχηγό
τον πατέρα). Περιλαμβάνει _______________
_________, συνήθως _______. Όλα τα μέλη _______
στην ____________________. Οι λειτουργίες που
επιτελεί είναι πολλές: ________________, __________,
___________________.
β) ΠΥΡΗΝΙΚΗ: Συναντάται στις _________ κοινωνίες.
Αποτελείται από _______________________. Οι
λειτουργίες που επιτελεί είναι κυρίως η ___________
______ και η ______________________________. Τις
άλλες λειτουργίες αναλαμβάνουν __________
(_________, _______, ________, _________).
γ) ΜΟΝΟΓΟΝΕΪΚΗ: Η οικογένεια όπου τα _____ ζουν με
________, λόγω ______, ________ ή __________
_______.

34. ΚΕΦ.5 – ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗ-ΚΟΙΝ. ΕΛΕΓΧΟΣ
Τι είναι η κοινωνικοποίηση και γιατί είναι δυναμική
διαδικασία; Δώστε παραδείγματα.
- Κοινωνικοποίηση είναι η αφομοίωση από το άτομο
των κοινωνικών κανόνων και των κοινωνικών αξιών
(δηλ. των προτύπων συμπεριφοράς που
θεωρούνται αποδεκτά από την κοινωνία)
- Είναι διαδικασία δυναμική γιατί αλλάζει: α) από
κοινωνία σε κοινωνία (στόχος Αθηναϊκής κοινωνίας:
αυτονομία ατόμου, Σπαρτιατικής: υποταγή στο κράτος),
β) από εποχή σε εποχή (Τουρκοκρατούμενη Ελλάδα:
γάμοι σε μικρή ηλικία, λόγω παιδομαζώματος ή
συνένωσης περιουσιών, Σύγχρονη Ελλάδα: γάμοι σε
ώριμη ηλικία, λόγω κοινωνικής οργάνωσης), γ) από
κοινωνική ομάδα σε κοινωνική ομάδα
(κοινωνικοποίηση αλλοδαπών με βάση τους ελληνικούς
κανόνες αλλά και τα δικά τους ήθη και έθιμα)

35. ΚΕΦ.5 – ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗ-ΚΟΙΝ. ΕΛΕΓΧΟΣ
Τι είναι η κοινωνικοποίηση και γιατί είναι δυναμική
διαδικασία; Δώστε παραδείγματα.
- Κοινωνικοποίηση είναι η ___________ από το άτομο
των __________________ και των ______________
(δηλ. των _________________________ που
θεωρούνται ______________________)
- Είναι διαδικασία δυναμική γιατί αλλάζει: α) από
__________________ (στόχος _________ κοινωνίας:
_______________, __________: ________________),
β) από ______________ (Τουρκοκρατούμενη Ελλάδα:
_________________, λόγω _____________ ή
__________________, Σύγχρονη Ελλάδα: _______
__________, λόγω __________________), γ) από
________________________________
(κοινωνικοποίηση __________ με βάση τους ________
______ αλλά και τα ___________________)

36. Ποιοι είναι οι τρόποι κοινωνικοποίησης;
Αναφέρτε παραδείγματα.
α) Εντολές και συστάσεις (π.χ. έπαινος ή
παρατήρηση γονέα προς το παιδί, εντολή διευθυντή
για τρόπο ενδυμασίας μαθητών)
β) Ταύτιση με κοινωνικά πρότυπα , ώστε οι
συμπεριφορές να γίνουν πιο ομοιόμορφες. Τα
πρότυπα είναι πολλές φορές αντιφατικά (π.χ.
καταναλωτικά πρότυπα από ΜΜΕ, αντικαταλανωτικά
πρότυπα από σχολικά βιβλία)
γ) Κοινωνική κριτική: είναι είτε η άτυπη
έκφραση της κοινής γνώμης προς το πρόσωπό μας
(π.χ. σχόλια, κουτσομπολιό), είτε η τυπική (π.χ.
έπαινος ή ποινή). Ο βαθμός που επηρεάζει τη
συμπεριφορά μας εξαρτάται από το πόσο δημόσια
και σημαντική είναι.

37. Ποιοι είναι οι τρόποι κοινωνικοποίησης;
Αναφέρτε παραδείγματα.
α) ______________________ (π.χ. _______ ή
__________________________, εντολή ________
για ______________________)
β) _______________________________, ώστε οι
___________________ πιο __________. Τα
_______ είναι πολλές φορές ________ (π.χ.
___________________ από ___, _____________
_______ από ____________)
γ) __________________: είναι είτε η _______
______________________ προς ____________
(π.χ. _________________), είτε η _______ (π.χ.
_____________). Ο βαθμός που επηρεάζει τη
συμπεριφορά μας εξαρτάται από ______________
_______________.

38. Τι είναι ο κοινων. έλεγχος και ποια τα είδη του;
Κοινωνικός έλεγχος είναι ένα σύνολο ποινών ή
επιβραβεύσεων που έχει στόχο να προλάβει ή
να διορθώσει κάθε συμπεριφορά αντίθετη με
τους κοινωνικούς κανόνες και αξίες. Είδη:
ΤΥΠΙΚΟΣ: οι ποινές από επίσημους φορείς
(αστυνομία, δικαστήρια). Αφορούν την παράβαση
νόμων.
ΑΤΥΠΟΣ: οι παρατηρήσεις και κριτική από τις
κοινωνικές ομάδες (φίλοι, συμμαθητές κλπ.).
ΘΕΤΙΚΟΣ: οι επιβραβεύσεις (π.χ. αριστείο)
ΑΡΝΗΤΙΚΟΣ: οι ποινές (π.χ. αποβολή)
ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΟΣ: έχει στόχο να προλάβει την
παράβαση (π.χ. αλκοολτέστ)
ΚΑΤΑΣΤΑΛΤΙΚΟΣ: γίνεται μετά από παράνομες
πράξεις (π.χ. αντιμετώπιση ταραξιών από τα ΜΑΤ)

39. Τι είναι ο κοινων. έλεγχος και ποια τα είδη του;
Κοινωνικός έλεγχος είναι ένα σύνολο __________
_______________ που έχει στόχο να _________ ή
_____________ κάθε συμπεριφορά ____________
_________________________ και _____. Είδη:
ΤΥΠΙΚΟΣ: οι ποινές από ___________ φορείς
(__________________). Αφορούν την ________
______.
ΑΤΥΠΟΣ: οι ___________ και ______ από τις
__________________ (____, ____________ κλπ.).
ΘΕΤΙΚΟΣ: οι _______________ (π.χ. ________)
ΑΡΝΗΤΙΚΟΣ: οι _______ (π.χ. _________)
ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΟΣ: έχει στόχο να ___________ την
________ (π.χ. _________)
ΚΑΤΑΣΤΑΛΤΙΚΟΣ: γίνεται ____ από ________
______ (π.χ. ____________________________)

40. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 – ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ
Τι σημαίνει ατομοκεντρική και τι
κοινωνιοκεντρική προσέγγιση στην
αντιμετώπιση των κοινωνικών προβλημάτων;
Δώστε παραδείγματα.
- Ατομοκεντρική προσέγγιση στην αντιμετώπιση των
κοινωνικών προβλήματων είναι η προσπάθεια
αλλαγών στη νοοτροπία του ατόμου. Π.χ.
κατάρτιση και ενημέρωση των ατόμων σε
θέματα οδικής ασφάλειας, υγείας, επαγγελματικού
προσανατολισμού κλπ.
- Κοινωνιοκεντρική προσέγγιση στην αντιμετώπιση των
κοινωνικών προβλήματων είναι η προσπάθεια
αλλαγών στην κοινωνική οργάνωση . Π.χ.
αντιμετώπιση προβλημάτων βίας και κοινωνικού
αποκλεισμού με νέες μορφές σχεδιασμού των
πόλεων.

41. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 – ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ
Τι σημαίνει ατομοκεντρική και τι
κοινωνιοκεντρική προσέγγιση στην
αντιμετώπιση των κοινωνικών προβλημάτων;
Δώστε παραδείγματα.
- Ατομοκεντρική προσέγγιση στην αντιμετώπιση των
κοινωνικών προβλήματων είναι η προσπάθεια
__________________________________. Π.χ.
___________________________________ σε
θέματα __________________________________
_______________ κλπ.
- Κοινωνιοκεντρική προσέγγιση στην αντιμετώπιση των
κοινωνικών προβλήματων είναι η προσπάθεια
___________________________________ . Π.χ.
αντιμετώπιση προβλημάτων _______________
__________ με ___________________________
______.

42. Ποια είναι η διαφορά μεταξύ απόλυτης και
σχετικής φτώχειας και ποιες χώρες αφορά
κυρίως η καθεμία;
- Απόλυτη φτώχεια: Η κατάσταση κατά την οποία τα
άτομα στερούνται των στοιχειωδών αγαθών
επιβίωσης (δηλ. τροφή, νερό κλπ.) Παραδείγματα:
μεγάλος πληθυσμός στις αναπτυσσόμενες χώρες της
Ασίας και της Αφρικής (χώρες του Τρίτου Κόσμου), οι
άστεγοι στις ανεπτυγμένες δυτικές κοινωνίες
- Σχετική φτώχεια: Η κατάσταση κατά την οποία τα
άτομα δεν στερούνται των στοιχειωδών αγαθών
επιβίωσης, αλλά το εισόδημά τους δεν καλύπτει
το καταναλωτικό πρότυπο της κάθε κοινωνίας.
Παράδειγμα: η κατοχή τηλεφώνου ή τηλεόρασης,
που δεν αποτελούσαν βασική ανάγκη παλαιότερα,
αλλά αποτελούν στη σύγχρονη Ευρώπη.

43. Ποια είναι η διαφορά μεταξύ απόλυτης και
σχετικής φτώχειας και ποιες χώρες αφορά
κυρίως η καθεμία;
- Απόλυτη φτώχεια: Η κατάσταση κατά την οποία τα
άτομα ____________________________________
________ (δηλ. τροφή, νερό κλπ.) Παραδείγματα:
________________ στις ______________________
_______________________________________, οι
______ στις _________________________
- Σχετική φτώχεια: Η κατάσταση κατά την οποία τα
άτομα _________________________________
______, αλλά _______________ δεν καλύπτει
_________________________________________.
Παράδειγμα: η ___________________________,
που δεν αποτελούσαν _____________________,
αλλά αποτελούν __________________.