2. 1. Biết được các nguyên tắc vô
khuẩn trong sản khoa
2. Mô tả được các nguyên tắc vô
khuẩn đối với nhân viên y tế
3. Mô tả được quy trình vô khuẩn
và xử lý dụng cụ
4. Hiểu được vai trò vô khuẩn
trong sản khoa
2
3. Đặt vấn đề
Một số khái niệm
Điều kiện thuận lợi cho sự lây
nhiễm trong sản khoa
Vô khuẩn đối với:
Sản phụ
Cán bộ y tế
Cơ sở y tế
Dụng cụ
Quy trình vô khuẩn dụng cụ
3
4. Nhiễm khuẩn: nguyên nhân thứ 2
Đa số là do thầy thuốc!
Có thể phòng ngừa
Vô khuẩn là một vấn đề cơ bản quan
trọng cần được quan tâm và thực hiện
đầy đủ
Ý thức hành động
Phối hợp giữa sản phụ và thầy thuốc
4
6. Phòng thủ thuật, phòng khám,
phòng sanh
Dụng cụ thăm khám
Cán bộ y tế
Thủ thuật
6
7. Trong khi có thai:
Vệ sinh thai nghén
Tránh viêm nhiễm âm hộ, âm đạo, tuyến
vú
Trong khi sanh, sau sanh
Trước và sau khi thực hiện thủ thuật,
phẫu thuật
Tuân thủ hướng dẫn của nhân viên y tế
7
8. Trang phục
Vô khuẩn khi thăm khám Khám âm
đạo: găng vô khuẩn
Rửa tay đúng kỹ thuật
Đỡ sanh, làm thủ thuật: vô khuẩn như
phẫu thuật
Hạn chế thăm khám âm đạo
Không tiếp xúc nguồn lây bệnh
8
12. Môi trường sạch
Xa các nơi dễ lây nhiễm: khoa nhiễm,
nhà vệ sinh công cộng,…
Tốt nhất:
Máy điều hòa nhiệt độ
“Kín cửa cao tường”
Thay các tấm lót ở bàn sanh, bàn thủ
thuật
12
13. Bàn thủ thuật, bàn sanh, bàn
khám phụ khoa:
Làm sạch sau mỗi lần làm thủ thuật
Thay khăn trải
Các dụng cụ: tiệt khuẩn theo quy
trình riêng
Không sử dụng các dụng cụ bị
rách bao bì
13
15. Hấp ướt dưới áp lực cao
Không dùng cho đồ nhựa
Đồ vải và cao su phải hấp riêng
Sấy khô
Dụng cụ bằng kim loại
Hóa chất
Thường dùng cho các dụng cụ
bằng nhựa
15
16. Nơi sạch sẽ, khô ráo
Ghi thông tin đầy đủ (ngày xử lý,
ngày nhập, ngày xuất)
Để riêng dụng cụ đã tiệt khuẩn và
dụng cụ chưa tiệt khuẩn
16
17. Dụng cụ tiệt khuẩn mà không đóng gói:
dùng ngay sau khi tiệt khuẩn
Dụng cụ đã khử khuẩn cao: sử dụng
trong 3 ngày
Dụng cụ luộc: trong 24 giờ
Dụng cụ tiệt khuẩn được đóng gói hoặc
đặt trong hộp tiệt khuẩn: 1 tuần
Nếu đã mở ra dùng: 24 giờ
17
Vô khuẩn là một vấn đề cơ bản quan trọng được cán bộ y tế nghành Phụ Sản và sản phụ quan tâm và thực hiện đầy đủ. Sinh đẻ là một lao động mệt nhọc cả thể xác lẫn tinh thần. Trong khi sinh các thủ thuật như cắt tầng sinh môn, kiểm soát lòng tử cung...đều có thể bị nhiễm khuẩn nếu như không tuân thủ vô khuẩn. - Phải có ý thức vô khuẩn tốt thì mới có hành động vô khuẩn tốt. Phải đạt được nguyên tắc vô khuẩn cao nhất. Phải kết hợp tốt giữa sản phụ và thầy thuốc đảm bảo vô khuẩn. Bắt buộc thực hiện ngay khi có thai, trong và sau sinh.
Phòng thủ thuật, phòng khám, phòng sanh không đảm bảo tiêu chuẩn vệ sinh, chưa xây dựng hoàn chỉnh, bố trí không đồng bộ, không theo quy định Các dụng cụ thăm khám không được vô khuẩn do không làm tốt khâu xử lý dụng cụ áp lực bệnh nhân đông thời gian xử lý ngắn lại tiền bạc dụng cụ sử dụng 1 lần mắc Các thủ thuật và thăm khám như bấm ối, cắt tầng sinh môn, đặt mỏ vịt, … nếu không làm đúng quy trình chuyên môn và cán bộ y tế không đảm bảo tốt vô khuẩn gây lây nhiễm Ý thức vô khuẩn của các cán bộ y tế, không tuân thủ các quy trình vô khuẩn, không tuân thủ các bước về chuyên môn
Trong khi có thai: - Thực hiện tốt vệ sinh thai nghén, tránh viêm âm hộ, âm đạo, tuyến sữa - Lau rửa âm hộ hàng ngày nhất là sau khi đại tiểu tiện - Không ngâm mình trong nước tắm ao hồ bẩn - Không dùng chung quần áo... Trong khi sanh: - Nên tắm rửa, vệ sinh vùng âm đạo, thụt tháo, đóng băng vô khuẩn, mặc quần áo hấp của bệnh viện. - Sát khuẩn tầng sinh môn trước khi thai sổ, khi bấm ối, khi cắt tầng sinh môn... Trước khi làm thủ thuật, phẫu thuật. - Trước khi làm thủ thuật và phẫu thuật, khách hàng tắm rửa, thay quần áo sạch. - Đi tiểu hoặc làm rỗng bàng quang. - Cán bộ y tế kiểm tra lại một lần nữa trước khi phẫu thuật xem vùng sắp làm thủ thuật có tổn thương xước, mụn, nhọt, ghẻ, có ổ nhiễm khuẩn không. Nếu có thì nên hoãn cuộc phẫu thuật trừ trường hợp cấp cứu. - Vùng sắp phẫu thuật (bụng, bìu...) phải được rửa sạch, bôi thuốc sát khuẩn da, niêm mạc như iod hữu cơ 10 %. Sau khi làm thủ thuật, phẫu thuật. - Sau khi phẫu thuật, khách hàng phải mặc quần áo sạch, phải được giữ vết mổ sạch và khô, nếu tắm phải tránh làm ướt vết mổ. - Nếu băng vết mổ khô, sạch không có máu, thì không nên thay băng hàng ngày. Tới ngày cắt chỉ (5 - 7 ngày) sẽ vừa cắt chỉ vừa thay băng.
- Phải đội mũ, mặc áo công tác, đeo khẩu trang - Phải đảm bảm vô khuẩn khi thăm khám, khi làm thủ thuật. - Rửa tay đúng kỷ thuật: Rửa 2 lần với bàn chải hấp sẵn với nước xà phòng. Chải kỷ đầu ngón tay, móng tay, kẻ giữa các ngón tay, lưng bàn tay, lòng bàn tay, cổ tay, cẳng tay và cách khớp khủy 5cm. Rửa chà xát 10phút/lần. Lau khô bằng khăn hấp, chấm cồn iod vào đầu các ngón và móng tay. - Trong khi đở sanh hoặc làm thủ thuật phải đảm bảo vô khuẩn như một cuộc phẩu thuật. Khi khám âm đạo phải đeo găng vô khuẩn và hạn chế thăm khám. - Tuyệt đối không được tiếp xúc với nguồn lây bệnh trước khi thăm khám sản phụ.
Môi trường sạch ở các phòng kỹ thuật. - Trong cơ sở y tế, phòng kỹ thuật phải được ưu tiên ở nơi sạch sẽ, khô ráo, xa các nơi dễ lây nhiễm như nhà bếp, nhà vệ sinh công cộng, khoa lây... - Phòng kỹ thuật phải có nền và tường không thấm nước để có thể rửa bằng nước và xà phòng, có hệ thống kín dẫn nước thải. - Phòng kỹ thuật không dùng quạt trần, có quạt bàn hoặc điều hòa nhiệt độ. Các cửa sổ phải lắp kính, cao hơn sàn nhà 1,5 m, nếu không có cửa kính phải có lưới hoặc màn để tránh ruồi muỗi bay vào phòng. - Những lúc không làm kỹ thuật, phòng phải đóng cửa kín không ai được ra vào. Tuyệt đối không làm việc khác trong phòng kỹ thuật. - Sau mỗi ca thủ thuật phải thay tấm lót bàn thủ thuật, lau chùi sạch sẽ tấm trải bàn rồi mới sử dụng tiếp. - Phòng phẫu thuật: mọi đồ vật trong phòng phải luôn sạch, tiến hành lau chùi thường xuyên.
Các thiết bị như bàn phẫu thuật, bàn sanh ,... phải được làm sạch sau mỗi lần làm thủ thuật bằng cách rửa, lau sạch máu, dịch sau đó lau lại bằng khăn với dung dịch sát khuẩn (dung dịch clorin 0,5 %, glutaraldehyd 2 %), cuối cùng lau lại bằng nước sạch; hàng tuần phải rửa bằng xà phòng và nước sạch rồi tiếp tục các bước tiếp theo; bàn phụ khoa ở các bệnh viện (do số lượng khám nhiều) phải được làm sạch hàng ngày theo cách đó. Thay khăn trải sau mỗi lần thủ thuật. Các dụng cụ bằng kim loại, cao su, nhựa, vải, thuỷ tinh... phải được tiệt khuẩn theo qui trình vô khuẩn đối với từng loại dụng cụ. Các phương tiện tránh thai như dụng cụ tử cung, thuốc, que cấy tránh thai được bảo quản trong bao bì vô khuẩn do nhà sản xuất thực hiện. Khi phát hiện bao bì rách, thủng thì không được sử dụng.
Khử nhiễm dụng cụ. - Khử nhiễm là bước đầu tiên trong qui trình vô khuẩn. - Thiết bị: 1 xô nhựa có quai xách với chiều cao trên 35 cm và một giỏ nhựa có quai hơi nhỏ hơn để lọt vào xô. - Dung dịch hóa chất để khử nhiễm: dung dịch clorin 0,5 % hoặc glutaraldehyd 2 %. Dung dịch này sẽ thay sau mỗi buổi làm việc. - Dụng cụ sau khi làm thủ thuật, phẫu thuật phải cho ngay vào xô, ngập hết trong dung dịch khử nhiễm, ngâm trong 10 phút. Sau đó đem ra rửa. 1.2. Làm sạch dụng cụ. - Thiết bị: một chậu nhựa, vòi nước sạch, xà phòng, bàn chải. - Trong khi rửa, người rửa dụng cụ cần đi găng cao su và đeo khẩu trang, đeo kính, đi ủng và mặc tạp dề để tránh lây nhiễm. Dùng bàn chải và xà phòng đánh sạch dụng cụ cho hết máu và tổ chức cơ thể bám lại trên dụng cụ. - Cọ sạch các nơi dễ bám bẩn như răng, khe kẽ của dụng cụ. Sau đó rửa sạch xà phòng và lau khô bằng khăn sạch. Cọ rửa dưới vòi nước chảy hiệu quả hơn cọ rửa trong chậu nước. - Yêu cầu: máu mủ và các mô bám vào dụng cụ như rau thai, mỡ, cơ... không còn dính lại trên dụng cụ. 1.3. Khử khuẩn mức độ cao. Có hai cách: - Khử khuẩn bằng luộc dụng cụ. - Khử khuẩn bằng hóa chất. 1.3.1. Luộc dụng cụ. - Thiết bị: hộp luộc dụng cụ bằng kim loại có nắp đậy kín, đủ lớn để chứa dụng cụ, dưới hộp có hệ thống bếp điện hoặc sử dụng một bếp riêng (điện, ga hoặc dầu). - Yêu cầu: dụng cụ đã rửa sạch cho vào hộp luộc, đổ nước sạch vào hộp sao cho ngập các dụng cụ. Khi nước sôi, duy trì trong 20 phút, vớt dụng cụ dùng ngay không được để lâu. 1.3.2. Khử khuẩn mức độ cao bằng hóa chất. Ngâm dụng cụ vào dung dịch khử khuẩn (glutaraldehyd 2 % hoặc dung dịch clorin 0,5 %) trong 20 phút sau đó tráng sạch bằng nước đun sôi để nguội. 16 | 1.4. Tiệt khuẩn. 1.4.1. Hấp ướt áp lực cao. - Phương pháp này dùng cho tất cả các loại dụng cụ y tế trừ đồ nhựa (bơm và ống hút thai, catheter...). Đồ vải và đồ cao su phải hấp riêng, vì nhiệt độ, áp suất, thời gian hấp hai loại đó khác nhau. - Thiết bị: nồi hấp ướt áp lực các loại. - Yêu cầu: khi nhiệt độ lên tới 121o C (áp lực 1,2 kg/cm2 ) đối với dụng cụ đóng gói phải duy trì nhiệt độ như vậy trong 30 phút. Đối với dụng cụ không đóng gói chỉ cần duy trì 20 phút. 1.4.2. Sấy khô. - Phương pháp này chỉ dùng cho các dụng cụ y tế bằng kim loại. - Thiết bị là tủ sấy khô. - Yêu cầu: Nếu nhiệt độ 170o C phải duy trì 60 phút. Nếu nhiệt độ 160o C phải duy trì 120 phút. Ghi chú: Cách kiểm tra dụng cụ sấy, hấp đã đạt nhiệt độ cần thiết hay chưa bằng cách sau: Trước khi hấp, sấy, dán một giấy báo hiệu an toàn (trắng) vào hộp hay gói đồ. Sau khi đã hấp hoặc sấy xong nếu giấy báo hiệu đó đổi mầu (đen) là dụng cụ hấp sấy đạt yêu cầu về nhiệt độ. Dụng cụ sau khi sấy, hấp phải dán nhãn ghi rõ ngày và tên người hấp sấy vào nắp hộp và gói đó. 1.4.3. Tiệt khuẩn bằng hóa chất. - Ngâm trong dung dịch hóa chất (glutaraldehyd 2 %, không được dùng dung dịch clorin 5 %) trong 10 giờ các dụng cụ bằng nhựa như ống thông (sonde), ống hút thai... Dụng cụ vớt ra phải rửa bằng nước tiệt khuẩn, để trong hộp kim loại đã tiệt khuẩn, nắp có dán nhãn, ghi ngày và tên người đã tiệt khuẩn. - Đối với những dụng cụ không cần tiệt khuẩn thì chỉ ngâm trong 20 phút để khử khuẩn mức độ cao.
Bảo quản dụng cụ đã vô khuẩn. - Nơi bảo quản dụng cụ đã vô khuẩn phải sạch sẽ, khô ráo, có cửa đóng kín. - Có giá, kệ và tủ đựng dụng cụ, có sổ sách ghi chép tên dụng cụ, ngày xử lý vô khuẩn, ngày nhập, xuất dụng cụ (chú ý nguyên tắc nhập trước xuất trước). - Không để lẫn dụng cụ đã tiệt khuẩn với dụng cụ chưa tiệt khuẩn. - Thời gian bảo quản: Không bảo quản những dụng cụ tiệt khuẩn mà không đóng gói (loại này cần phải dùng ngay sau khi tiệt khuẩn). Dụng cụ đã khử khuẩn cao chỉ được sử dụng trong vòng 3 ngày. Riêng dụng cụ luộc chỉ dùng trong vòng 24 giờ. Những dụng cụ tiệt khuẩn được đóng gói hoặc đặt trong hộp tiệt khuẩn, được bảo quản một tuần, sau một tuần nếu chưa dùng cần phải hấp sấy lại. Những hộp dụng cụ đã mở ra dùng, nếu dụng cụ bên trong chưa dùng hết thì sau 24 giờ phải đưa đi sấy hấp lại. Khi vận chuyển dụng cụ đã tiệt khuẩn từ nơi bảo quản đến phòng thủ thuật, phẫu thuật, phải che đậy để tránh nhiễm bẩn.
