Tiếp tục loạt bài "First aid for babies and children", trong phần 13 trình bày cách xử trí ban đầu các tình hướng như sốc phản vệ, sốt, ngất xỉu....đều là các tình huống rất thường gặp ở trẻ em. Đặc biệt, có giới thiệu các dấu hiệu cảnh báo viêm màng não ở trẻ em, một bệnh không hiếm ở nước ta nhưng rất nguy hiểm và di chứng lâu dài.

1. FIRST AID FOR BABIES AND
CHILDREN
(PHẦN 13)
DR GINA M. PIAZZA
NHÓM DỊCH MEDICAL LONG

2. SỐC PHẢN VỆ
• Là phản ứng dị ứng nặng ảnh hưởng đến toàn bộ cơ thể, tiến triển
trong vài phút sau tiêm thuốc, côn trùng đốt hoặc sau ăn uống.
• Có thể gây co thắt đường thở, phù mặt và cổ, đưa đến ngạt.
• Nghi ngờ trẻ bị sốc phản vệ khi trẻ có biểu hiện khó thở và nổi ban
đỏ toàn thân.
• Nếu trẻ có dấu hiệu ngưng tim ngưng thở, cấp cứu ban đầu ngưng
tim ngưng thở.

3. SỐC PHẢN VỆ
• Khi trẻ có biểu hiện sốc phản vệ, gọi cấp cứu ngay.
• Giúp trẻ ngồi ở tư thế dễ thở nhất đối với trẻ, dùng thuốc (nếu có
thể).
• Theo dõi sát tri giác, nhịp tim và nhịp thở của trẻ trong khi chờ cấp
cứu đến, nếu mạch yếu dần và trẻ tái nhạt thì cấp cứu ban đầu như
một trường hợp sốc.
• Đối với trẻ có tiền căn dị ứng, thương có sẵn bơm tiêm tự động
epinephrine dùng khi cần thiết, khi dùng nắm bơm tim trong lòng
bàn tay, tháo bỏ nắp bảo vệ ở cuối bơm tiêm nhưng sau đó không
đặt ngón tay cái ở cuối bơm tiêm, đâm đầu bơm tiêm vào đùi trẻ
thuốc sẽ tự giải phóng, lưu bơm tiêm tại vị trí tiêm khoảng 10 giây,
sau đó rút bơm, xoa tại vị trí tiêm khoảng 10 giây. Lặp lại mỗi 5 phút
nếu không cải thiện

4. SỐC PHẢN VỆ

5. CẤP CỨU HẠ ĐƯỜNG HUYẾT
• Trẻ bị đái tháo đường tuýp 1 nếu có đường trong máu thấp, trẻ có lẽ
sẽ yếu và đói, lú lẫn và hành vi kích động, vã mồ hôi và da tái nhạt.
• Trẻ có thể thở nông và mạch mạnh.
• Không cho trẻ mất tri giác ăn uống bất cứ thứ gì.
• Nếu trẻ không cải thiện sau ăn uống hoặc diễn tiến nặng hơn, gọi
cấp cứu ngay.
• Không cho trẻ ăn hoặc uống đồ ăn thức uống có calori thấp.
• Đảm bảo bác sĩ của trẻ đã kiểm tra liều insulin dành cho trẻ thậm
chí ngay cả khi trẻ đã phục hồi hoàn toàn.

6. CẤP CỨU HẠ ĐƯỜNG HUYẾT
• Khi trẻ bị hạ đường huyết, giúp trẻ ngồi xuống, cho trẻ uống nước
đường, khi trẻ có dấu hiệu phục hồi, tiếp tục cho trẻ uống nước
đường cho đến khi trè phục hồi hoàn toàn.
• Kiểm tra đường máu cùa trẻ khi có thể.

7. CẤP CỨU HẠ ĐƯỜNG HUYẾT
• Khi trẻ bị hạ đường huyết kèm mất ý thức, nếu trẻ còn thở, đặt trẻ ở
tư thế hồi phục.
• Gọi ngay cấp cứu.
• Nếu trẻ có dấu hiệu ngưng tim ngưng thở, cấp cứu ban đầu ngưng
tim ngưng thở bằng ép tim ngay 30 nhịp, thông thoáng đường thở
và cho 2 nhịp thổi ngat cấp cứu.

8. CẤP CỨU TRẺ NGẤT XỈU
• Dấu hiệu báo trước thường là trẻ cảm giác yếu, vã mồ hôi và buồn
nôn, da rất nhạt.
• Giai đoạn mất ý thức ngắn, đi kèm với mạch chậm, phục hồi nhanh
và hoàn toàn.
• Không cho trẻ ngồi lên ghế với đầu rũ xuống vì nguy cơ té ngã và
sẽ làm đau trẻ.
• Nếu trẻ có dấu hiệu ngưng tim ngưng thở, cấp cứu ngưng tim
ngưng thở.

9. CẤP CỨU TRẺ NGẤT XỈU
• Khi trẻ bị ngất xỉu, cho trẻ nằm xuống, nâng cao chân, sẽ giúp cải
thiện dòng máu đến các tạng trọng yếu của cơ thể, đở chân trẻ
bằng gối hoặc chăn gấp lại.
• Khi trẻ tỉnh lại, trấn an trẻ, cho trẻ ngồi dậy chậm từ từ, nếu trẻ có
dấu hiệu sắp ngất xỉu lại, cho trẻ nằm xuống lại cho đến khi trẻ cảm
thấy khỏe hơn, sau đó cố gắng thử cho trẻ ngồi lại.
• Đưa trẻ đến cơ sở y tế.

10. CẤP CỨU TRẺ NGẤT XỈU

11. CẤP CỨU TRẺ SỐT
• Nhiệt độ cơ thể trên 38oC là sốt.
• Nhiễm trùng là nguyên nhân thường gặp.
• Sốt nhẹ không nguy hiểm nhưng sốt cao > 39oC có thể nguy hiểm,
có thể khởi kích co giật và đặc biệt hay gặp ở trẻ rất nhỏ.
• Khi sốt tiến triển, trẻ sẽ nóng, da đỏ, vã mồ hôi và đau đầu.
• Nếu trẻ dưới 3 tháng tuổi, không nên cho trẻ uống si rô
acetaminophen nếu không có hướng dẫn liều của bác sĩ.
• Nếu trẻ quá nóng, cởi bỏ hết quần áo của trẻ, không tắm nước để
làm mát trẻ.
• Nếu trẻ đau đầu nhiều nghi ngờ viêm màng não, đưa trẻ đến cơ sơ
y tế gần nhất.
• Thân nhiệt có thể tăng do thời tiết quá nóng

12. CẤP CỨU TRẺ SỐT
• Cách lấy nhiệt độ: nếu dùng nhiệt kế điện tử, đặt đầu nhiệt kế vào
nách trẻ, gấp tay trẻ qua ngực, kẹp lấy nhiệt kế đến khi nghe tiếng
bíp, nhiệt độ ghi nhận trên nhiệt kế điện tử đo tại nách thường thấp
hơn ở lưỡi khoảng 0.5oC.
• Đảm bảo trẻ nằm thoải mái trên giường hoặc ghế sofa, nhưng
không che phủ trẻ, cho trẻ uống đủ nước (hoặc nước trái cây pha
loãng).
• Có thể cho trẻ uống si rô acetaminophen theo liều khuyến c1o.
• Không cho bất cứ trẻ nào < 16 tuổi uống aspirin.

13. CẤP CỨU TRẺ SỐT

14. CẤP CỨU TRẺ SỐT

15. VIÊM MÀNG NÃO
• Đây là dạng nhiễm trùng đe dọa tính mạng vì ảnh hưởng đến vùng
mô xung quanh não.
• Trong giai đoạn sớm, trẻ có biểu hiện giống cúm với sốt cao, có thể
trẻ sẽ than phiền về đau tay chân và khớp, khi nhiễm trùng tiến triển
trẻ sẽ có biểu hiện đau đầu, buồn nôn và trở nên ngầy ngật, nếu cổ
trẻ cứng và mắt nhạy cảm với ánh sáng, trẻ cần được đánh giá y tế
ngay. Giai đoạn trễ, xuất hiện ban tím hoặc đỏ trên da trẻ.
• Đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay.

16. VIÊM MÀNG NÃO
• Nghi ngờ trẻ viêm màng não khi trẻ có dấu hiệu giống cúm kèm
nhạy cảm mắt khi nhìn ánh sáng kèm cổ cứng.
• Gọi cấp cứu hoặc đưa trẻ đến cơ sở y tế gần nhất.
• Điều trị sốt, cho trẻ uống đủ nước, liều acetaminophen theo khuyến
cáo, kiểm tra trên cơ thể trẻ các dấu hiệu nổi ban, nếu bạn thấy bất
cứ nốt nào, ấn một cái ly vào nó, nếu vẫn thấy nốt đó, đưa trẻ đến
cơ sở y tế.

17. VIÊM MÀNG NÃO