2. Οι προσπάθειες των Ελλήνων της Κρήτης και των
ελεύθερων Ελλήνων του ελληνικού κράτους για ένωση
της Κρήτης με την Ελλάδα, καθώς και η εμπλοκή της
Οθωμανικής αυτοκρατορίας και των Δυνάμεων σ’
αυτές.
3. To 1822 o Σουλτάνος για να καταπνίξει την
ελληνική επανάσταση ζήτησε τη βοήθεια του
σουλτάνου της Αιγύπτου Μοχάμετ Άλι. Οι Αιγύπτιοι
θα κατέπνιγαν την επανάσταση στην Κρήτη.΄Ετσι το
Μάη του 1822 αποβιβάστηκαν στη Σούδα 6000
Αιγύπτιοι στρατιώτες με αρχηγό το Χασάν πασά , οι
οποίοι αφού ενώθηκαν με τους Τούρκους χτύπησαν
τους επαναστάτες πρώτα στα Χανιά κι ύστερα στο
Ρέθυμνο και στο Ηράκλειο αλλά με πολλές απώλειες.
Στη συνέχεια πέρασε στο οροπέδιο Λασιθίου και το
έκαψε πέρα ως πέρα.
4. Πέρασε το χειμώνα στο Μεραμπέλλο και το
Φλεβάρη του 1823 πολιόρκησε για 15 ημέρες στο
σπήλαιο της Μιλάτου, τους άμαχους της περιοχής και
λίγους οπλοφόρους που είχαν καταφύγει εκεί. Στο
τέλος οι πολιορκημένοι αναγκάστηκαν να παραδοθούν
και ο Χασάν τους μεν άντρες τους σκότωσε , τους
υπόλοιπους δε τους πούλησε ως δούλους. Τελικά ο
Μοχάμετ Άλι κράτησε το νησί υπό την κατοχή του
μέχρι το 1840 και τότε τέθηκε ξανά υπό οθωμανική
διοίκηση.
5. Η Κρητική Επανάσταση του 1866-1869, υπήρξε
από τις πιο σημαντικές από μια σειρά επαναστάσεων
τον 19ο αιώνα στην Κρήτη ενάντια στην Οθωμανική
κυριαρχία.
6. Αρχικά, το 1858 αναγνωρίστηκαν κάποια δικαιώματα
στους Κρητικούς, όπως να οπλοφορούν, καθώς και
σειρές κανονισμών σχετικά με το χριστιανικό δίκαιο και
την απόλυτη ελευθερία της άσκησης της θρησκείας.
Σποραδικές συγκρούσεις συνεχίζονταν και το 1866 και
οι εκκλήσεις του Οθωμανού Σουλτάνου δεν έφεραν
κάποιο αποτέλεσμα, δημιουργήθηκαν ένοπλα τμήματα.
Η έναρξη της Επανάστασης ανακυρήχθηκε επίσημα στις
21 Αυγούστου 1866. Το ελληνικό κράτος εξέφρασε την
συμπάθειά του προς την εξέγερση, όπως και ορισμένες
άλλες ευρωπαϊκές χώρες και οι Η.Π.Α.
7. Αξιομνημόνευτη είναι η ανατίναξη μιας ομάδας
επαναστατών στη μονή Αρκαδίου, γνώστη ως το
ολοκαύτωμα του Αρκαδίου, που προκάλεσε συγκίνηση
σε Ελλάδα και Ευρώπη.
8. Η επίθεση ξεκίνησε στις 8 Νοεμβρίου. Η δεύτερη όμως
ημέρα η εξωτερική γραμμή άμυνας διασπάται, σκοτώνεται ο
Ηγούμενος Γαβριήλ και οι Τούρκοι εισέρχονται στον περίβολο
της Μονής. Εξαντλημένοι και με βέβαιη την αιχμαλωσία και όλα
τα συνακόλουθα, ο Κωνσταντίνος Γιαμπουδάκης από το
χωριό Άδελε του Ρεθύμνου κλείνεται μαζί με άλλους πολεμιστές
και γυναικόπαιδα στην πυριτιδαποθήκη. Η πυροδότηση των
βαρελιών με το μπαρούτι προκάλεσε την καταστροφή της Μονής
και το θάνατο πολλών Ελλήνων αλλά και περίπου Τούρκων
εισβολέων. Ο κρότος λέγεται ότι ακούστηκε μέχρι το Ηράκλειο.
Μετά την ανατίναξη της πυριτιδαποθήκης ο Ι. Δημακόπουλος
συνέχισε να μάχεται κατά των Τουρκαλβανών στον περίβολο της
Μονής. Ο ίδιος την 9η Νοεμβρίου αποφάσισε να παραδοθεί στον
τακτικό τουρκικό στρατό όταν έλαβε εγγυήσεις για την ζωή των
τελευταίων υπερασπιστών που μάχονταν μέσα από τα ερείπια.
Ωστόσο, την επομένη εκτελέστηκε με αποκεφαλισμό τόσο αυτός
όσο και οι περισσότεροι αιχμάλωτοι.
9. Η επανάσταση μπορεί να καταπνίγηκε, όμως
είχε και επιτυχίες. Ο σουλτάνος παραχώρησε τον
Οργανικό Νόμο, είδος τοπικού συντάγματος, το
οποίο προέβλεπε:
Την πρόσληψη χριστιανών υπηκόων στη διοίκηση
Τη συμμετοχή χριστιανών αντιπροσώπων στη
Γενική Διοίκηση
Την ισοτιμία τουρκικής και ελληνικής γλώσσας
Μεικτά δικαστήρια (από χριστιανούς και
μουσουλμάνους)
10. Ο ρωσοτουρκικός πόλεμος που ξέσπασε τον
Απρίλιο του 1877 υπήρξε αφορμή για νέα επανάσταση
στην Κρήτη, η οποία εξακολουθούσε να καταβάλλει
προσπάθειες για την ένωση της με την Ελλάδα. Έτσι,
δημιουργήθηκαν τρία επαναστατικά κομιτάτα στον
Βάμο, στα Χανιά και στο Ρέθυμνο. Στην Αθήνα
ιδρύθηκε «το Κρητικόν Κέντρον», όπου
συγκεντρώνονταν όπλα και εφόδια για την Κρήτη.
11. Ο σουλτάνος παραχωρεί τη σύμβαση της
Χαλέπας, σύμφωνα με την οποία:
• Ο Γενικός Διοικητής θα μπορούσε να είναι χριστιανός
• Στη Γενική Διοίκηση θα πλειοψηφούσαν οι χριστιανοί
Έτσι, στην Κρήτη θεσπίστηκε καθεστώς
ημιαυτονομίας.
12. Το 1889 η Οθωμανική Αυτοκρατορία περιόρισε
σημαντικά τα προνόμια των Κρητών και κατήργησε τη
σύμβαση της Χαλέπας μετά την επανάσταση που
ξέσπασε με πρωτοβουλία των ηγετών του
συντηρητικού κόμματος (καραβανάδων) και ανέθεσε
στον συνταγματάρχη Ταξίν την αστυνόμευση της
Κρήτης θέτοντας τον επικεφαλής σώματος 200
ανδρών που στρατολογήθηκαν στην Μακεδονία. Η
επανάσταση του 1889 καταπνίγηκε μετά από ένα
οκτάμηνο.
13. Στις 3 Σεπτεμβρίου 1895 ξέσπασε νέα επανάσταση
αλλά οι σφαγές των Οθωμανών δεν σταμάτησαν και στις 11
Μαΐου 1896 ο χριστιανικός πληθυσμός των Χανίων, ο
οποίος αποτελούσε μειονότητα στην πόλη, υπέστη μεγάλη
σφαγή, όπως και τον επόμενο χρόνο 1897, οπότε και
πυρπολήθηκαν και τα κοινοτικά καταστήματα απέναντι
από τον καθεδρικό ναό, που περιλάμβαναν το επισκοπικό
μέγαρο και το παρθεναγωγείο. Τότε ξέσπασε η Επανάσταση
του 1897-1898. Η αποστολή ελληνικών στρατευμάτων στο
νησί οδήγησε στον Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 κατά
τον οποίο τα οθωμανικά στρατεύματα νίκησαν κατά κράτος
τα αντίστοιχα ελληνικά στο Θεσσαλικό μέτωπο,
συνθηκολόγηση της Ελλάδος και φυσικά απόσυρση
οποιασδήποτε βοήθειας ή υποστήριξης προς την Κρήτη.
14. Μετά από παρέμβαση των Δυνάμεων, ο
σουλτάνος αναγνώρισε τη δημιουργία της αυτόνομης
Κρητικής Πολιτείας:
• με ύπατο αρμοστή τον πρίγκιπα Γεώργιο, δευτερότοκο
γιο του βασιλιά Γεώργιου Α’ και
• με υπουργό δικαιοσύνης ένα νέο πολιτικό, τον Ελευθέριο
Βενιζέλο
15. Στις 17 Μαΐου 1901, σε έκθεσή του εξέθεσε τους λόγους που
τον υποχρέωναν να παραιτηθεί, την δε επομένη τους είπε και
προφορικά στον Ύπατο Αρμοστή. Στις 18 Μαΐου ο Βενιζέλος
απολύθηκε επειδή δημόσια υποστήριξε απόψεις αντίθετες μ'
αυτές που πρέσβευε ο Αρμοστής. Και τέθηκε πλέον επικεφαλής
της αντιπολίτευσης. Επί τρία χρόνια διεξήχθη μια σκληρότατη
πολιτική διαμάχη, η διοίκηση παρέλυσε και κυριάρχησε η
οξύτητα στο νησί.
16. Αναπόφευκτα, τον Μάρτιο του 1905 ξέσπασε
επανάσταση, της οποίας επικεφαλής τέθηκαν οι
Ελευθέριος Βενιζέλος, Κων/νος Φούμης και Κων/νος
Μάνος, οι οποίοι κήρυξαν την ένωση της Κρήτης με
την Ελλάδα και ο Γεώργιος αντικαταστάθηκε στη θέση
του ύπατου αρμοστή από τον Αλέξανδρο Ζαΐμη. Όμως
οι Δυνάμεις, που επιθυμούσαν τη διατήρηση της
ισορροπίας στην περιοχή, απέτρεψαν την ένωση της
Κρήτης με την Ελλάδα.
