Εργασία μαθητών του 2ου ΓΕΛ Κιλκίς για το 3ο Μαθητικό Θεολογικό Συνέδριο

1. 2ο Γενικό Λύκειο Κιλκίς
Από τα μοναστήρια των χαμένων πατρίδων
στα μοναστήρια του τόπου μας

2. Μια εργασία των μαθητών του 2ου ΓΕΛ Κιλκίς για
το 3ο Μαθητικό Θεολογικό Συνέδριο (Ξάνθη 2017)
Υπεύθυνη καθηγήτρια : Μαρία Κατσαβέλη

3. Η πόλη του Κιλκίς βρίσκεται στα βόρεια της χώρας
μας, στα σύνορα με τη FYROM και τη Βουλγαρία. Η
περιοχή δεν είναι τουριστικός προορισμός και δε
φημίζεται για τα θρησκευτικά της μνημεία. Εκεί όμως
γράφτηκε μία από τις λαμπρότερες σελίδες της
νεώτερης ιστορίας μας. Και ίσως πιο ενδιαφέρουσα
και από την ίδια την ιστορία του τόπου είναι η
ιστορία των κατοίκων του.

4. Το Κιλκίς και ο λόφος του Αγίου Γεωργίου

5. Αυτή την ιστορία θα σας αφηγηθούμε και θα σας
ταξιδέψουμε σε μονοπάτια μνήμης που η σημερινή
γενιά των συμπολιτών μας κρατά ως φυλακτό
πολύτιμο από τα βιώματα και τις αφηγήσεις των
παππούδων της, των προσφύγων που ρίζωσαν σ'
αυτή τη μικρή γωνιά της Ελλάδας κουβαλώντας
μέσα τους μιαν άλλη Ελλάδα, χαμένη δυστυχώς
αλλά όχι λησμονημένη.

6. Το μνημείο γενοκτονίας του Ποντιακού
Ελληνισμού στην Πλατεία Ειρήνης του Κιλκίς

7. Άνθρωποι από μέρη διαφορετικά, με το ιδιαίτερο
γλωσσικό τους ιδίωμα, τα έθιμά τους, τις μουσικές
και τις φορεσιές τους, έγιναν γείτονες,
συνεργάστηκαν,άπλωσε ο ένας το χέρι στον
άλλον, ερωτεύτηκαν και απέκτησαν οικογένειες,
δημιούργησαν και πρόκοψαν στη νέα πατρίδα
τους και έκαναν το Κιλκίς αυτό που είναι σήμερα,
ένα ενδιαφέρον μωσαϊκό παραδόσεων του
Ελληνισμού των χαμένων πατρίδων.
Και ίσως γι' αυτό οι κάτοικοί του φιλόξενα
άνοιξαν την καρδιά τους σε κάποιους άλλους
πρόσφυγες που ο πόλεμος και ο θρησκευτικός
φανατισμός τους έφερε στα μέρη μας τον
τελευταίο καιρό.

8. Τα ερείπια του Κιλκίς τον Ιούνιο του 1913

9. Η μάχη του Κιλκίς τον Ιούνιο του 1913 ήταν
αποφασιστικής σημασίας για τη νίκη κατά των
Βουλγάρων στον Β' Βαλκανικό Πόλεμο. Η
απελευθέρωση της πόλης στην οποία αμύνονταν
ο βουλγαρικός στρατός έγινε στις 21 Ιουνίου του
1913 ύστερα από βαρύ φόρο αίματος. Τα
ελληνικά στρατεύματα μπήκαν σε μια πόλη που
φλέγονταν, έρημη από τους κατοίκους της καθώς
αυτοί ακολούθησαν τους Βούλγαρους στρατιώτες
που υποχωρούσαν. Ο πόλεμος και η φωτιά
άφησαν πίσω τους ερείπια και χιλιάδες νεκρούς
αλλά ο δρόμος για την απελευθέρωση της
Μακεδονίας και της Θράκης είχε ανοίξει πια για
τους Έλληνες.

10. Το Κιλκίς ερειπωμένο μετά τη μάχη

11. Στην κατεστραμμένη πόλη ήρθαν τον Αύγουστο
του 1913 και εγκαταστάθηκαν οι πρόσφυγες από
την Στρώμνιτσα. Σε αυτούς προστέθηκαν τον
επόμενο χρόνο μερικοί Θρακιώτες και Πόντιοι
από την περιοχή του Καρς. Στα 1919-20 ήρθαν
από τη σοβιετική πλέον Ρωσία αρκετοί Καυκάσιοι
και στα 1922 ακολούθησαν οι ξεριζωμένοι
Έλληνες του Πόντου. Το τελευταίο κύμα
προσφύγων εκείνης της περιόδου ήρθε από το Ακ
Αλάν της Ανατολικής Θράκης και στη συνέχεια
από τη Στενήμαχο στα 1925. Και φυσικά δεν
ξεχνάμε τους Πόντιους που στις αρχές της
δεκαετίας του '90 ήρθαν στο Κιλκίς ύστερα από
την κατάρρευση της πρώην Σοβιετικής Ένωσης.

12. Μαθητές του Ημιγυμνασίου Κιλκίς (1926-27)
Σχεδόν όλοι καταγόμενοι από τις περιοχές του
Πόντου της Ανατ. Ρωμυλίας και της Ανατ. Θράκης

13. Η εργασία αυτή έχει σκοπό να μας ταξιδέψει στις
πατρογονικές κοιτίδες των παππούδων μας και
να κάνουμε μια πρώτη γνωριμία με τα
μοναστήρια που υπήρχαν εκεί και αποτελούσαν
κέντρο της θρησκευτικής και κοινωνικής ζωής
τους. Στη συνέχεια θα γνωρίσουμε τα μοναστήρια
που υπάρχουν σήμερα στην πόλη μας και των
οποίων η ιστορία είναι πολύ πρόσφατη.
Έτοιμοι;
Το ταξίδι μας ξεκινάει!

14. Στρώμνιτσα

15. Γνωστή από την αρχαιότητα η πόλη αυτή με τα
ονόματα «Αστραίον», «Καλλίπολις» και στη
συνέχεια «Τιβεριάδα», βρίσκεται στη ΒΔ πλευρά
των παρειών του όρους Μπέλες και απέχει
περίπου 72 χλμ. από το Κιλκίς. Η ονομασία
«Στρώμνιστα» οφείλεται στον παραπόταμο του
Στρυμόνα (Στρούμα) Πόντο που διασχίζει την
πόλη και το σλαβικό του όνομα είναι Στρούμιτσα
(μικρός Στρυμόνας).

16. Στρώμνιτσα

17. Στα τέλη του 19ου αιώνα στην πόλη υπερίσχυε
το ελληνικό στοιχείο άλλωστε οι Έλληνες–
κάτοικοί της ήταν και οι μόνοι γηγενείς. Πρόκοβαν
και ευημερούσαν στην όμορφη πολιτεία τους.
Στις 26 Ιουνίου του 1913 ο ελληνικός στρατός
απελευθέρωσε την πόλη και οι κάτοικοί της
ξεχύθηκαν στους δρόμους με τις γαλανόλευκες
πανηγυρίζοντας. Ο χαιρετισμός της ημέρας
εκείνης ήταν το «Χριστός Ανέστη Αληθώς–
Ανέστη».

18. Οι εφημερίδες αναγγέλλουν τη νίκη

19. Δυστυχώς η χαρά αυτή δεν έμελλε να κρατήσει
πολύ. Με τη συνθήκη του Βουκουρεστίου στις 28
Ιουλίου του 1913 η πόλη παραχωρήθηκε στο
Βουλγαρικό κράτος. Οι στρωμνιτσιώτες πήραν
όσα από τα υπάρχοντά τους μπορούσαν και
ξεκίνησαν για την ελεύθερη πατρίδα, προς τη
Δοϊράνη Από τις 10 ως τις 19 Αυγούστου του
1913 μία ατέλειωτη σειρά ανθρώπων κινούνταν
στο δρόμο της προσφυγιάς μα συνάμα και της
ελευθερίας.

20. Πρόσφυγες μπροστά από το ερειπωμένο
Διοικητήριο του Κιλκίς

21. Φεύγοντας παρέδωσαν τα σπίτια και τα μαγαζιά
τους στις φλόγες για να μην πέσουν στα χέρια των
Βουλγάρων. Η πόλη κάηκε από τους ίδιους εκείνους
ανθρώπους που την έχτισαν και την έκαναν να
προκόψει. Οι πρόσφυγες κατέφυγαν στη
Θεσσαλονίκη και το κατεστραμμένο Κιλκίς. Ήταν οι
πρώτοι που εγκαταστάθηκαν στην πόλη μετά τη
μάχη του Ιουνίου. Μαζί τους έφεραν το λείψανο
του αγίου Πέτρου, ενός εκ των Πεντεκαίδεκα
Μαρτύρων της Στρώμνιτσας και έχτισαν τον
ομώνυμο ναό. Οι Δεκαπέντε Μάρτυρες όπως τους
ξέρουμε είναι οι πολιούχοι της πόλης μας.
Σήμερα η πόλη της Στρώμνιτσας ανήκει στο κράτος
των Σκοπίων.

22. Ο παλιός ναός των Πεντεκαίδεκα Μαρτύρων στο
Κιλκίς

23. Ο ναός των Πεντεκαίδεκα Μαρτύρων στο Κιλκίς
σήμερα

24. Ο ναός των Πεντεκαίδεκα Μαρτύρων στη
σημερινή Στρώμνιτσα

25. Η εικόνα των Πεντεκαίδεκα Μαρτύρων

26. Το λείψανο (χέρι) του αγίου ιερομάρτυρα Πέτρου
στο ναό των Πεντεκαίδεκα Μαρτύρων Κιλκίς

27. Ο χριστιανισμός διαδόθηκε πολύ νωρίς στην
περιοχή της Στρώμνιτσας. Πρώτος επίσκοπος
υπήρξε ο Τιμόθεος, ένας εκ των Πεντεκαίδεκα
Μαρτύρων, που μαρτύρησε το 362. Από το 1902
ως το 1908 μητροπολίτης της πόλης ήταν ο
Γρηγόριος, ο μετέπειτα εθνομάρτυρας των
Κυδωνιών (Αϊβαλί) της Μικράς Ασίας. Στις 7
Αυγούστου του 1905 κομιτατζήδες είχαν
προσπαθήσει να τον σκοτώσουν σε ενέδρα που
έστησαν.

28. Ο άγιος ιερομάρτυρας Γρηγόριος μητροπολίτης
Κυδωνίων

29. Τελευταίος Έλληνας επίσκοπος της πόλης ήταν ο
Αρσένιος (1910-1913). Μετά την πυρπόλησή της
και τη μετεγκατάσταση σε έδαφος ελληνικό, ο
Αρσένιος μετατέθηκε στη Λάρισα. Οι
στρωμνιτσιώτες που εγκαταστάθηκαν στο
καμένο Κιλκίς και του έδωσαν πάλι ζωή
υπάγονταν πλέον στην επισκοπή Δοϊράνης Η
Μητρόπολη Στρώμνιτσας πια δεν υπάρχει.

30. Μονή Παναγίας Ελεούσας

31. Το αγαπημένο μοναστήρι των κατοίκων της
Στρώμνιτσας. Βρίσκονταν στο χωριό Ελεούσα ή
Βελιούσα όπως είναι γνωστό σήμερα σε
απόσταση περίπου 7 χλμ.από την πόλη. Το
μοναστήρι θεμελιώθηκε το 1080 με προσωπική
προσπάθεια του μοναχού Μανουήλ που υπήρξε
και επίσκοπος της περιοχής. Είχε έρθει από τη
μονή του Αγίου Αυξεντίου Βιθυνίας στη Μικρά
Ασία.

32. Μονή Παναγίας Ελεούσας

33. Υπάρχουν πάρα πολλές πηγές για το
μοναστήρι οι οποίες βρίσκονται στην Ιερά
Μονή Ιβήρων στο Άγιο Όρος της οποίας
άλλωστε υπήρξε μετόχι. Η γλώσσα αυτών
των κειμένων και τα ονόματα που
διασώζονται εκεί αποτελούν αδιάψευστο
μάρτυρα της ελληνικότητας της περιοχής.

34. Μονή Παναγίας Ελεούσας

35. Στην είσοδο της μονής (υπέρθυρο)
υπάρχουν δύο μαρμάρινες πλάκες οι οποίες
είναι χρονολογικά πρόσφατες διότι οι
αρχικές μεταφέρθηκαν με μεγάλη προσοχή
κατά την διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου
Πολέμου στο Αρχαιολογικό Μουσείο στη
Σόφια!! Στις πλάκες αναγράφονται στα
ελληνικά τα εξής:

36. «Η εκκλησία της υπεραγίας Θεοτόκου του
ελεήμονος είναι κτισμένο από τα θεμέλια,
από τον μοναχό Μανουήλ , ο οποίος έγινε
επίσκοπος Τιβεριούπολης το έτος 1080» και
«Δεδομένου ότι έχω τοποθετήσει όλες τις
ελπίδες μου σε Σένα, ω Μητέρα και άψογη
βρύση του ελέους, εγώ, βοσκός του μοναχού
Μανουήλ, τον δούλο σου, προσφέρεται σε
εσάς, αυτός ο ναός».

37. Μονή Παναγίας Ελεούσας

38. Με τη δημιουργία ενός νέου χρυσόβουλου
στην περίοδο της βασιλείας του Βυζαντινού
Αυτοκράτορα Κομνηνού, το 1085, μόλις λίγα
χρόνια μετά την ίδρυση της μονής , της
χορηγήθηκε πλήρη αυτονομία καθώς και
ταυτόχρονα το καθεστώς της Βασιλικής
Μονής. Ο κανόνας (τυπικό) του Μανουήλ σε
22 σημεία έχει διατηρηθεί μέχρι και σήμερα.
Χρονολογείται από το 1085 ως το 1100.

39. Μονή Παναγίας Ελεούσας

40. Μέσα σε αυτόν μιλάει κυρίως για τον εαυτό
του, για την ίδρυση της μονής , για τον
τρόπο ένδυσης, για την λήψη των γευμάτων
και γενικότερα για τα ποικίλα ενδιαφέροντα
των μοναχών. Παρόλα αυτά η αυτονομία
και η ανεξαρτησία της Μονής δεν κράτησε
για πολύ, αφού τον 13ο αιώνα η αιγίδα της
ήταν πλέον στα χέρια της Μονής Ιβήρων
της οποίας ήταν μετόχι όπως είπαμε.

41. Μονή Παναγίας Ελεούσας σε παλιά
φωτογραφία

42. Γνωρίζουμε για επίσκεψη του ίδιου του
αυτοκράτορα Αλέξιου Α' Κομνηνού στη μονή στα
1091 ή 1094. Λέγεται μάλιστα ότι
εντυπωσιάστηκε ιδιαίτερα από τη φυσική
ομορφιά του τόπου. Στο μοναστήρι διασώζονται
επίσης έγγραφα από την εποχή του Μανουήλ Α'
Κομνηνού (1152) καθώς και δύο έγγραφα του
βασιλιά των Σέρβων Στέφανου Ντουσάν του
1346.

43. Η θέα κοντά στο μοναστήρι της Παναγίας
Ελεούσας

44. Οι κάτοικοι της Στρώμνιτσας αγαπούσαν το
μοναστήρι τους. Κάθε χρόνο γίνονταν μεγάλο
πανηγύρι. Εκεί άναψαν κεριά ευχαριστώντας το
Θεό για την απελευθέρωση στα τέλη του Ιούνη
του 1913. Όταν έφυγαν στην προσφυγιά το
μοναστήρι κάηκε αλλά αργότερα ξαναχτίστηκε
και λειτουργεί.

45. Παλιά φωτογραφία από τη μονή της
Παναγίας Ελεούσας

46. Μονή Αγίου Λεοντίου

47. Το μοναστήρι του Αγίου Λεοντίου βρίσκεται στο
χωριό Βόδοτσα, 4χλμ. από την πόλη της
Στρώμνιτσας. Αν και με πολύ μεγάλη ιστορία δε
σχετίζεται ιδιαίτερα με τους έλληνες πρόσφυγες
που εγκατέλειψαν την πόλη. Και αυτό γιατί στα
τέλη του 19ου-αρχές 20ου αιώνα εκεί υπήρχαν
μόνο ερείπια της παλιάς μονής.

48. Μονή Αγίου Λεοντίου

49. Τα διάφορα τμήματα του μοναστηριού χτίστηκαν
σε διαφορετικές χρονικές περιόδους. Πρόκειται
ουσιαστικά για τρεις ναούς. Ο ανατολικός
χτίστηκε τον 6ο με 7ο αιώνα με μαρμάρινα
πατώματα και μαρμάρινα εικονοστάσια.
Καταστράφηκε το 1018 στην ήττα των
στρατευμάτων του Σαμουήλ από τον Βασίλειο Β'.
Ο δυτικός ναός χτίστηκε μεταξύ 1081 και 1087
και αφιερώθηκε στην Παναγία Ελεούσα.
Πρόκειται για ναό σταυροειδούς σχήματος.

50. Εσωτερικό μονής Αγίου Λεοντίου

51. Ο τρίτος ναός είναι και ο μεγαλύτερος. Χτίστηκε
στα τέλη του 11ου αιώνα και αφιερώθηκε στον
Άγιο Λεόντιο που μαρτύρησε στο διωγμό του
αυτοκράτορα Βεσπασιανού. Το μοναστήρι είναι
γνωστό για τις όμορφες τοιχογραφίες του.
Αναστηλώθηκε το 1979 και από το 1996
λειτουργεί ως γυναικεία μονή.

52. Μονή Αγίου Λεοντίου

53. Μονή Αγίου Λεοντίου

54. Στενήμαχος

55. Η πόλη της Στενημάχου (Ασένοβγκραντ σήμερα)
βρίσκεται στη Βουλγαρία, νοτιοανατολικά της
Φιλιππούπολης. Ιδρύθηκε από Θράκες κάπου
ανάμεσα στο 400 με 300 π.Χ. Το 342 π.Χ. την
κατάλαβαν τα στρατεύματα του Μακεδόνα
βασιλιά Φιλίππου Β'. Το 72 π.Χ. πέρασε στα χέρια
των Ρωμαίων και το 395 μ.Χ. στην κυριαρχία των
Βυζαντινών. Αργότερα στην περιοχή
εγκαταστάθηκαν και σλαβικοί πληθυσμοί. Από το
1363 ως το 1878 αποτέλεσε τμήμα της
Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

56. Η Στενήμαχος στο παρελθόν

57. Ο πληθυσμός της περιοχής ήταν κυρίως Έλληνες.
Ο γάλλος Πολ Λουκά που την επισκέφτηκε το 18ο
αιώνα αναφέρεται στο γεγονός ότι όλοι τους είναι
χριστιανοί και ότι στην πόλη υπάρχουν δώδεκα
εκκλησίες και πολλές ακόμη στα γειτονικά
υψώματα.
Με τη συνθήκη του Βερολίνου το 1878 η περιοχή
απέκτησε την αυτονομία της ως Ανατολική
Ρωμυλία. Το Σεπτέμβρη του 1885 προσαρτήθηκε
στη Βουλγαρία με διακήρυξη του Ηγεμόνα
Αλέξανδρου. Το πολιτικό και διοικητικό καθεστώς
της αυτονομίας όμως διατηρήθηκε ως το 1906.
Τότε καταλύθηκε η αυτονομία της και έγινε τμήμα
του κράτους της Βουλγαρίας.

58. Η Στενήμαχος στα 1917

59. Στην πόλη κατοικούσαν περίπου 12000
άνθρωποι. Ο Παύλος Καρολίδης, καθηγητής
Ιστορίας στο πανεπιστήμιο Αθηνών, που
περιηγήθηκε στην Ανατολική Ρωμυλία, σε ειδική
μελέτη του, που δημοσιεύθηκε το έτος 1902 στο
περιοδικό «ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ», έγραψε:
«Στους δρόμους της Στενημάχου, δεν ακούει
κανείς, παρά μόνο την ελληνική γλώσσα. Εκείνο,
όμως, που προκαλεί τη μεγαλύτερη έκπληξη στον
επισκέπτη, είναι το ανθηρότατο ελληνικό πνεύμα
των κατοίκων της. Όποιος βρίσκεται στη
Στενήμαχο, νομίζει ότι βρίσκεται σε προάστιο της
Αθήνας.

60. Ταφόπλακες που μαρτυρούν το ελληνικό
παρελθόν της πόλης

61. Η βουλγαρική κατοχή της περιοχής ανάγκασε
τους Έλληνες κατοίκους της πόλης να την
εγκαταλείψουν. Πρώτο κύμα μετανάστευσης
είχαμε το 1885, μετά το 1906 και ύστερα ξανά το
1914. Οι τελευταίοι ξεριζώθηκαν το 1925 με την
εθελούσια ανταλλαγή πληθυσμών που προέβλεπε
η συνθήκη του Νεϊγύ (Πρωτόκολλο Πολίτη –
Καλφώφ το 1924).

62. Στρατόπεδο προσφύγων από την
Ανατολική Ρωμυλία στη Θεσσαλονίκη

63. Τη χρονιά εκείνη υπολογίζεται ότι εγκατέλειψαν
την πόλη 967 οικογένειες, συνολικά 3631 άτομα!
304 οικογένειες εγκαταστάθηκαν στο Κιλκίς.
Ήταν οι τελευταία πρόσφυγες εκείνης της
περιόδου που έκαναν πατρίδα τους την πόλη
αυτή της Μακεδονίας. Εγκαταστάθηκαν στην
περιοχή κάτω από την εκκλησία του Αγίου
Δημητρίου που ονομάστηκε «στενημαχίτικα» και
έτσι την ξέρουμε ακόμη και σήμερα. Μόνο που
επειδή αρχικά θεωρήθηκαν μετανάστες και όχι
πρόσφυγες αντιμετώπισαν προβλήματα στην
εγκατάστασή τους καθώς δεν τους έδιναν γη ή
προσφυγικά δάνεια.

64. Η Στενήμαχος το 1934

65. Άποψη της σημερινής Στενημάχου
(Ασένοβγκραντ)

66. Όταν απέκτησαν την πολυπόθητη γη ασχολήθηκαν
με την αμπελοκαλλιέργεια την οποία γνώριζαν από
την πατρίδα τους. Με τον καιρό στράφηκαν σε
άλλες εργασίες καθώς τα εδάφη του Κιλκίς δεν ήταν
κατάλληλα γι' αυτή την ασχολία. Ακόμη και σήμερα
υπάρχει όμως στην πόλη η οδός Αμπέλων που
θυμίζει την περιοχή με τα παλιά αμπέλια των
Στενημαχητών.
Πρόκοψαν και διακρίθηκαν σε όλους τους τομείς.
Κρατούν ζωντανά τα έθιμα της πατρίδας τους που
τα αναβιώνουν με κάθε ευκαιρία και ο Σύλλογος
Στενημαχητών «Άγιος Τρύφων» έχει έντονη
παρουσία στα πολιτιστικά δρώμενα της πόλης.

67. Η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου

68. Ο πύργος του Άσεν και η εκκλησία της
Θεομήτορος

69. Μονή Παναγίας της
Πετριτζονίτισσας (Μπάτσκοβο)

70. Το μοναστήρι αυτό ήταν και το πιο σημαντικό
στην περιοχή της Στενημάχου. Σήμερα μάλιστα
είναι το δεύτερο μεγαλύτερο μοναστήρι της
Βουλγαρίας. Βρίσκεται στην κοιλάδα του ποταμού
Ασένιτσα ή Τσεπελάρε και το περιβάλλουν οι
λόφοι που αποτελούν προέκταση της οροσειράς
της Ροδόπης. Απέχει περίπου 10 χλμ. από την
πόλη της Στρώμνιτσας.
Τον 11ο αιώνα λειτούργησε εκεί και Εκκλησιαστική
Σχολή.

71. Μπάτσκοβο

72. Μπάτσκοβο

73. Κτίστηκε το 1083 από τον γεωργιανής καταγωγής
βυζαντινό στρατιωτικό διοικητή Γρηγόριο
Πακουριανό (Grigorii Bakuriani) και τον αδελφό
του. Η έκταση παραχωρήθηκε από τον ίδιο τον
αυτοκράτορα Αλέξιο Α' Κομνηνό. Ο Πακουριανός
προίκισε τη μονή με περιουσία και συνέταξε και
τυπικό (που εκδόθηκε στον 42ο τόμο του Revue
des Etudes Byzantines το 1984). Θεωρείται ως
μοναδικός συνδυασμός Βυζαντινού, Γεωργιανού
και Βουλγαρικού πολιτισμού, ενωμένων από την
κοινή πίστη. Σήμερα υπάγεται άμεσα στην Ιερά
Σύνοδο της Βουλγαρικής Ορθόδοξης Εκκλησίας.

74. Μπάτσκοβο

75. Μπάτσκοβο

76. Μόνο το διώροφο οστεοφυλάκιο που βρίσκεται
περίπου 300 μέτρα ανατολικά του σημερινού
συγκροτήματος, εξακολουθεί να διατηρείται από
εκείνη την περίοδο. Το οστεοφυλάκιο έχει
μοναδικές τοιχογραφίες, οι οποίες
συγκαταλέγονται μεταξύ των πιο πολύτιμων
έργων της Ορθόδοξης τέχνης του 11ου-12ου
αιώνα. Στην αψίδα του νάρθηκα του
οστεοφυλακίου υπάρχει πορτραίτο του
βούλγαρου Τσάρου Ιβάν Αλεξάνδρου που ήταν
προστάτης της μονής.

77. Το οστεοφυλάκιο της μονής

78. Μπάτσκοβο

79. Αν και το μοναστήρι επιβίωσε της οθωμανικής
εισβολής, δεν γλίτωσε αργότερα οπότε
λεηλατήθηκε και καταστράφηκε . Αποκαθίσταται
προς το τέλος του 15ου αιώνα με την τραπεζαρία
να έχει ανακατασκευαστεί το 1601, και η
σημερινή εκκλησία, της Παναγίας το 1604. Οι
τοιχογραφίες της τραπεζαρίας, τελείωσαν το
1603 από έναν άγνωστο ζωγράφο, και είναι
ιδιαίτερα εντυπωσιακές για την καλλιτεχνική τους
αξία. Η εκκλησία επίσης μπορεί να
υπερηφανεύεται για τις όμορφες τοιχογραφίες,
αλλά κυρίως για την εικόνα της Παναγίας, που
πιστεύεται ότι είναι θαυματουργή.

80. Η τραπεζαρία

81. Μπάτσκοβο

82. Έχει δύο παρεκκλήσια. Των Αγίων Αρχαγγέλων
του 13ου-14ου αιώνα και του Αγίου Νικολάου
(1834-1837). Εκεί υπάρχουν πίνακες του διάσημου
ζωγράφου Zahari Zograf του 1841. Λειτουργεί
επίσης εκκλησιαστικό μουσείο με πολλά και
σπάνια κειμήλια όπως το το ξίφος του
Φρειδερίκου του Α' του Μπαρμπαρόσα, ένα
σουλτανικό φιρμάνι του 1452, κ.α.

83. Έργο του Zahari Zograf

84. Μπάτσκοβο

85. Σύμφωνα με την παράδοση, την ημέρα της
Μεσοπεντηκοστής μια εικόνα από την Στενήμαχο
πηγαίνει «επίσκεψη» στο μοναστήρι της Υπεραγίας
Θεοτόκου στο Μπάτσκοβο. Είναι η εικόνα της
Παναγίας Ελεούσας του 12ου αιώνα του ναού του
Ευαγγελισμού της Θεοτόκου. Την παραμονή της
γιορτής έρχονται προσκυνητές στο ναό όπου και
περνούν τη νύχτα τους. Το πρωί η στολισμένη με
λουλούδια εικόνα μεταφέρεται με πομπή. Όλοι
προσπαθούν να την αγγίξουν και να αποκτήσουν
τύχη ή να θεραπευτούν. Τοποθετείται για
προσκύνημα στην αυλή της μονής όπου τελείται
Αγιασμός και Πανηγυρικός Εσπερινός και το
απόγευμα θα επιστρέψει με τον ίδιο τρόπο στην
πόλη.

86. Το αντίγραφο της εικόνας της Παναγίας
Ελεούσας στο ναό Αγίου Δημητρίου Κιλκίς

87. Το έθιμο αυτό οι στενημαχίτες το μετέφεραν και
στο Κιλκίς. Καθώς το Μάιο που είναι και η
Μεσοπεντηκοστή τα αμπέλια κινδυνεύουν από
περονόσπορο, η λιτανεία της εικόνας ήταν
ευκαιρία δέησης για την προστασία τους. Όταν
τα πρώτα χρόνια ασχολήθηκαν με την
αμπελουργία, μετέφεραν το αντίγραφο της
εικόνας της Παναγίας Ελεούσας από το ναό του
Αγίου Δημητρίου της συνοικίας τους σε μια
τοποθεσία λίγο έξω από την πόλη (βρύση του
Τσούντα) και στη συνέχεια ράντιζαν τα χωράφια
τους με αγιασμό. Ακολουθούσαν φαγητό στην
εξοχή και γλέντι.

88. Μεσοπεντηκοστή στο Κιλκίς

89. Όταν εγκαταλείφθηκαν τα αμπέλια ξεχάστηκε
και το έθιμο. Αναβίωσε τα τελευταία χρόνια χάρη
σε μια πρωτοβουλία του π.Επιφανίου, εφημέριου
του ναού του Αγίου Δημητρίου. Η λιτανεία
καταλήγει στο ναό του Αγίου Θεράποντα, κοντά
στην τοποθεσία που βρίσκονταν παλαιότερα τα
στενημαχίτικα χωράφια. Πλήθος κόσμου
συμμετέχει με ενθουσιασμό και η μνήμη της
Στενημάχου διατηρείται ζωντανή στους
απογόνους των ξεριζωμένων τέκνων της.

90. Η λιτάνευση της εικόνας στο Κιλκίς

91. Πόντος

92. Η περιοχή του Πόντου βρίσκεται στα ΒΑ της
Μικράς Ασίας από την οποία τη χωρίζουν ψηλά
βουνά. Βόρειά της βρίσκεται ο Εύξεινος Πόντος
(Μαύρη Θάλασσα), ανατολικά η χώρα των
Κόλχων (παλιά Κολχίδα και σήμερα Λαζική),
δυτικά η Παφλαγονία και νότιά της η
Καππαδοκία. Αποικήθηκε από τους Έλληνες πολύ
νωρίς, τον 8ο αιώνα π.Χ. (αποικία Σινώπης). Για
αιώνες στην περιοχή άνθισε ο ελληνισμός και
άφησε το στίγμα του ανεξίτηλο σε όλους τους
τομείς.

93. Η περιοχή του Πόντου

94. Εκτός από τους Έλληνες αποίκους στην περιοχή
υπήρχαν και γηγενείς, κυρίως στην ενδοχώρα.
Ήταν όμως τόσο έντονη η επίδραση του
ελληνικού πνεύματος που και αυτοί
εξελληνίστηκαν και αργότερα εκχριστιανίστηκαν.
Η περιοχή γνώρισε ιδιαίτερη ανάπτυξη από την
αλεξανδρινή περίοδο έως και την κατάκτησή της
από τους Ρωμαίους (63 π.Χ.). Τότε δημιουργήθηκε
το ποντιακό κράτος των Μιθριδατών. Ο
Μιθριδάτης Α' ο Κτίστης ίδρυσε το βασίλειο του
Πόντου το οποίο κυβέρνησε από το 302 ως το
266 π.Χ. Ήταν ο πρώτος της μακρόχρονης
δυναστείας των Μιθριδατών.

95. Οι τάφοι των βασιλιάδων του Πόντου στους
βράχους πάνω από την Αμάσεια

96. Κερασούντα

97. Τελευταίος βασιλιάς υπήρξε ο Μιθριδάτης ΣΤ' ο
Μεγάλος (Ευπάτωρ). Μετά ο θάνατό του το 63
πΧ. η περιοχή πέρασε στην κυριαρχία της Ρώμης
και ο Πόντος με τη Βιθυνία αποτέλεσαν ενιαία
επαρχία. Αργότερα, με τις επιδρομές βαρβαρικών
φύλων, η περιοχή παρήκμασε, για να ανθίσει
ξανά την βυζαντινή περίοδο. Με την άλωση της
Πόλης από τους σταυροφόρους το 1204 ιδρύεται
η Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας όπου και
χτυπά η καρδιά του λαβωμένου βυζαντινού
κράτους.

98. Νόμισμα της εποχή του Μιθριδάτη του
Ευπάτορα με τη μορφή του

99. Η Τραπεζούντα

100. Το 1461 ο Πόντος ακολουθεί τη μοίρα του
υπόλοιπου ελληνισμού και γνωρίζει την
Οθωμανική κυριαρχία. Παρά τις δύσκολες
συνθήκες που αντιμετωπίζουν οι κάτοικοι
διατηρούν το ελληνικό εθνικό φρόνημά τους, τη
χριστιανική τους πίστη, τη γλώσσα και τις
παραδόσεις τους. Οι μεγάλες δυσκολίες ξεκινούν
το 1908 με την άνοδο του κινήματος των
Νεότουρκων. Από το 1912 ως το 1914 ένα πρώτο
κύμα προσφύγων εγκαταλείπει τις πατρογονικές
εστίες για την ελεύθερη Ελλάδα.

101. Πρόσφυγες από τον Πόντο

102. Σαμψούντα

103. Στα χρόνια που ακολούθησαν χιλιάδες είναι αυτοί
που εξοντώθηκαν, ιδίως μετά την άνοδο του
κεμαλικού καθεστώτος στα 1919. Πλέον μιλάμε
για γενοκτονία ενός ολόκληρου λαού που πήρε
υποχρεωτικά το δρόμο της προσφυγιάς στα 1922
στα πλαίσια της ανταλλαγής των πληθυσμών.

104. Ο ξεριζωμός των Ελλήνων του Πόντου

105. Καρς

106. Πολλοί είναι οι πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν
στο Κιλκίς το οποίο τότε αποτελούσε επαρχία
της Θεσσαλονίκης. Έρχονταν από διαφορετικές
περιοχές του Πόντου και του Καυκάσου, με
διαφορετικά γλωσσικά ιδιώματα και συνήθειες,
αλλά με συνείδηση ελληνικότατη και πίστη στην
ορθοδοξία. Εγκαταστάθηκαν στην πόλη και τα
γύρω χωριά και έχτισαν τη νέα τους ζωή χωρίς
ποτέ να ξεχάσουν την πατρίδα των παππούδων
τους και ξαναφέρνοντας στη μνήμη τους με κάθε
ευκαιρία, μέσα από διάφορες εκδηλώσεις που
γίνονται, τον τόπο στον οποίο έχουν τις ρίζες
τους και ποτίστηκε με το αίμα των συγγενών
τους.

107. Πρόσφυγες από τον Πόντο

108. Λαμπαδηφορία ποντιακών σωματείων του Κιλκίς
στη μνήμη της γενοκτονίας των Ελλήνων του
Πόντου

109. Παναγία Σουμελά

110. Το μεγαλύτερο μοναστήρι του Πόντου και το πιο
αγαπημένο, σύμβολο του ποντιακού ελληνισμού.
Υπάρχουν διάφορες παραδόσεις για την ίδρυσή
του. Σύμφωνα με την επικρατέστερη, το
μοναστήρι χτίστηκε από τους μοναχούς Βαρνάβα
και Σωφρόνιο που είχαν έρθει στην περιοχή από
την Αθήνα, είτε για να αποφύγουν επιδρομές των
Ούννων είτε παρακινημένοι από όραμα που
είχαν. Αυτοί κατέφυγαν στο όρος Μελά (στου
Μελά-σου Μελά), 10 ώρες απόσταση με ζώο στα
νότια της Τραπεζούντας, στην κοιλάδα του
ποταμού Πυξίτη.

111. Παναγία Σουμελά

112. Μαζί τους είχαν εικόνα της Παναγίας
(Αθηνιώτισσα) που λέγεται ότι είναι μία από τις
τρεις που ζωγράφισε ο ευαγγελιστής Λουκάς.
Είναι τύπου Οδηγητρίας και πλέον δεν έχει
κανένα ίχνος μορφής ή ενδύματος αλλά μόνο τα
διαγράμματα της Θεοτόκου και του μικρού Ιησού.
Στολίζεται με μαργαριτάρια και άλλους
πολύτιμους λίθους.

113. Η εικόνα της Παναγίας Σουμελά

114. Αρχικά οι δύο μοναχοί κατέφυγαν σε σπηλιά και
αργότερα με μεγαλοπρέπεια χτίστηκε η μονή το
386, όταν ηγεμόνας της Τραπεζούντας ήταν ο
Αυγουστάλιος Κορτίκιος. Αυτός εγκαινίασε το ναό
της μονής (του Αρχιστράτηγου Μιχαήλ) με τον
επίσκοπο Τραπεζούντας και προσαγορεύτηκε
πρώτος κτίτοράς της.
Στα χρόνια που ακολούθησαν έγινες πολλές
προσθήκες και επεκτάσεις και πολλοί βυζαντινοί
αυτοκράτορες και οθωμανοί σουλτάνοι
ευεργέτησαν τη μονή. Ο Αλέξιος Γ' Κομνηνός της
δώρισε πολλές γειτονικές περιοχές με σιγίλια και ο
σουλτάνος Σελήμ επικύρωσε με χρυσόβουλο
(χατισερίφιο) τα επί Κομνηνών προνόμιά της.

115. Παναγία Σουμελά

116. Πολλές παραδόσεις και θρύλοι σχετίζονται με το
μοναστήρι αυτό και πλήθος θαυμάτων
μαρτυρούνται. Με θαυμαστό τρόπο θεωρείται ότι
λύθηκε και το ζήτημα της ύδρευσης του
μοναστηριού καθώς το νερό αναβλύζει από τον
γρανιτένιο βράχο. Του αποδίδονται ιδιότητες
ιαματικές και πολλοί μουσουλμάνοι το
επισκέπτονταν και το επισκέπτονται ακόμη για
το λόγο αυτό.

117. Το εντυπωσιακό τοπίο

118. Το μοναστήρι έπαιξε πρωτεύοντα ρόλο στην
καλλιέργεια και διάδοση των ελληνικών
γραμμάτων αλλά και στην περίθαλψη των
Ελλήνων κατά την οθωμανική κυριαρχία. Είχε
πολλά παρεκκλήσια μέσα και έξω από τον
περίβολό του με σημαντικότερο αυτό της αγίας
Βαρβάρας που αποτελούσε σχεδόν ξεχωριστό
μοναστήρι. Οι τοιχογραφίες στους τοίχους των
παρεκκλησιών είναι του 16ου και 17ου αιώνα.

119. Παναγία Σουμελά

120. Πλήθος κειμηλίων υπήρχε στο μοναστήρι μέχρι το
1923. Μέσα στη βιβλιοθήκη της μονής βρήκε το
1868 ο ερευνητής Σάββας Iωαννίδης το πρώτο
ελληνικό χειρόγραφο του Διγενή Ακρίτα. Εκεί
βρίσκονταν και τρεις από τις μεγάλες λαμπάδες
που είχε χαρίσει στο μοναστήρι ο Σελήμ.
Χαρακτηριστικό είναι ότι από τα 52 ελληνικά
χειρόγραφα που υπάρχουν στο μουσείο της
Άγκυρας τα 34 προέρχονταν από την Μονή της
Παναγίας Σουμελά. Οι μοναχοί φεύγοντας
κυνηγημένοι δεν μπόρεσαν να πάρουν τίποτα
μαζί τους.

121. Παναγία Σουμελά το 1902

122. Παναγία Σουμελά το 1902

123. Μόνο τρία κειμήλια πρόλαβαν να κρύψουν στο
μετόχι της Αγίας Βαρβάρας: την εικόνα της
Παναγίας, το σταυρό του Μανουήλ Γ' με το τίμιο
ξύλο αλλά χωρίς τη θήκη του και το χειρόγραφο
ευαγγέλιο του οσίου Χριστοφόρου.

124. Ο σταυρός του Μανουήλ Γ'

125. Το ευαγγέλιο του οσίου Χριστοφόρου

126. Το 1930 σε συνάντηση του Έλληνα
πρωθυπουργού Ελευθέριου Βενιζέλου με τον
Τούρκο ομόλογό του Ισμέτ Ινονού, δόθηκε άδεια
να μεταφερθούν τα κρυμμένα κειμήλια στην
Ελλάδα. Ο καλόγερος Αμβρόσιος ο Σουμελιώτης, ο
οποίος είχε πληροφορηθεί από μοναχό που είχε
καταφύγει στη Θεσσαλονίκη πώς θα
προσπελάσει την κρύπτη με τα πολύτιμα
κειμήλια πήγε στον Πόντο, ξέθαψε τα τρία
κειμήλια, τα έφερε στην Αθήνα και τα παρέδωσε
στον τελευταίο Μητροπολίτη Τραπεζούντας και
μετέπειτα Αρχιεπίσκοπο Αθηνών. Έτσι βρέθηκαν
στο Βυζαντινό Μουσείο.

127. Γραμματόσημο με την Παναγία Σουμελά

128. Το 1952 τα κειμήλια μεταφέρθηκαν στη νέα μονή
που χτίστηκε στις πλαγιές του όρους Βέρμιο, λίγο
έξω από το χωριό Καστανιά. Τη διαδικασία
επανίδρυσης της μονής Σουμελά στην Ελλάδα
αγκάλιασαν όλοι οι Πόντιοι, οι οποίοι βοήθησαν
υλικά και ηθικά στην αποπεράτωση του έργου. Οι
κάτοικοι της κοινότητας της Καστανιάς, που
κατάγονται από τη Σάντα του Πόντου,
παραχώρησαν δωρεάν το Σεπτέμβριο του 1952
στη διοίκηση του σωματείου 500 στρέμματα για
τους σκοπούς της ανιστόρησης.

129. Παναγία Σουμελά στο όρος Βέρμιο

130. Μεταφορά της εικόνας στη νέα μονή

131. Η εικόνα στο νέο της σπίτι

132. Κάθε χρόνο στις 15 Αυγούστου πόντιοι και όχι
μόνο από όλο τον κόσμο συναντιούνται με
αφορμή τη γιορτή της Παναγίας για να την
τιμήσουν και να διατηρήσουν στη μνήμη τους την
αλησμόνητη πατρίδα τους δίνοντας ένα μήνυμα
για έναν κόσμο που δεν ξεχνά την ιστορία του
αλλά μάχεται για το καλό όλης της
ανθρωπότητας.

133. Δεκαπενταύγουστος στο Βέρμιο

134. Μονή Αγίου Γεωργίου Περιστερεώτα
(Περιστερά)

135. Χτισμένο κάτω από το βουνό Πυργί, στην περιοχή
της Γαλλίαινας, ήταν το 3ο μεγαλύτερο μοναστήρι
του Πόντου. Δεσπόζει σε ψηλό βράχο πάνω σε
βαθύ γκρεμό ενός ποταμού που κατεβαίνει στα
Κόβατα. Η περιοχή εντυπωσίασε με την ομορφιά
της πολλούς περιηγητές. Ονομάστηκε έτσι είτε
γιατί από μακριά θυμίζει όμορφο περιστερώνα,
είτε γιατί, όπως λέει η ιστορία, τα περιστέρια
οδήγησαν τρεις μοναχούς από τα δάση των
Σουρμένων στην εικόνα του αγίου Γεωργίου.

136. Άγιος Γεώργιος Περιστερεώτα

137. Χτίστηκε το 752 και ερημώθηκε το 1203 ύστερα
από βαρβαρικές επιδρομές. Ανασυστάθηκε το
1393 από τον Θεοφάνη, ηγούμενο της μονής
Παναγίας Σουμελά. Αυτός πέτυχε να πάρει και
χρυσόβουλο από τον αυτοκράτορα
Τραπεζούντας Αλέξιο Δ'. Το μοναστήρι ήταν
πανέμορφο και η θέση του όπως και η διάταξη
των κτισμάτων του το έκαναν να μοιάζει με
φρούριο.

138. Άγιος Γεώργιος Περιστερεώτα

139. Ήταν μονή σταυροπηγιακή. Η βιβλιοθήκη της είχε
7500 χιλιάδες τόμους και δώδεκα χειρόγραφα που
καταστράφηκαν στη φωτιά του 1904 που
κατέστρεψε και μέρος των κτισμάτων. Οι μοναχοί
φρόντισαν να τα ξαναχτίσουν.

140. Το καμένο εσωτερικό του μοναστηριού

141. Το 1903 είχε 15 μοναχούς. Στις 17 Ιανουαρίου
1923 όσοι μοναχοί υπήρχαν ακόμη αναγκάστηκαν
να πάρουν το δρόμο της προσφυγιάς μαζί με
τους υπόλοιπους Έλληνες της περιοχής. Σήμερα
είναι ερειπωμένο.

142. Η ζώνη του μητροπολίτη Τραπεζούντος
Ανανία (1774) που υπήρξε μοναχός του
Περιστερεώτα

143. Μονή αγίου Ιωάννου Προδρόμου
Βαζελώνος (Ζαβουλών)

144. Το αρχαιότερο μοναστήρι του Πόντου χτίστηκε το
270 μ.Χ.. Λέγεται μάλιστα ότι πριν πάνε στην
Παναγία Σουμελά οι Σωφρόνιος και Βαρνάβας
πέρασαν από εδώ. Το όνομά του το πήρε είτε
από το βουνό της περιοχής είτε είναι παραφθορά
του Ζαβουλών καθώς ο Ιωάννης ο Πρόδρομος
ξεκίνησε το κήρυγμά του από τη Γη Ζαβουλώνος.

145. Άγιος Ιωάννης Ζαβουλώνος

146. Το μοναστήρι βρίσκεται στην κοιλάδα της
Ματσούκας. Παλιά η θέση του ήταν πιο χαμηλά
προς το χωριό Σαχνόη αλλά μετατοπίστηκε
ψηλότερα την εποχή του Μανουήλ Α' Κομνηνού.
Τον 6ο αιώνα καταστράφηκε από τους Πέρσες
αλλά ξαναχτίστηκε από τον Ιουστινιανό με τη
βοήθεια του Βελισσάριου.
Η τελική ανακατασκευή του έγινε από τον
ηγούμενο Λαυρέντιο το 1719. Μάλιστα ταξίδεψε
μέχρι την Πετρούπολη και πήρε χρυσόβουλο από
τον τσάρο Μεγάλο Πέτρο που προστάτευε τη
μονή.

147. Μονή Βαζελώνος

148. Η μονή ήταν Πατριαρχική Σταυροπηγιακή. Στη
βιβλιοθήκη της σώζονταν πάρα πολλά κειμήλια
και έγγραφα που έδιναν πληροφορίες για τη ζωή
στην περιοχή. Κάποια ήταν γραμμένα στην
τοπική λαϊκή διάλεκτο του Πόντου. Ανάμεσά τους
υπήρχαν πολλοί κώδικες και αντίγραφα
χρυσόβουλων αλλά και καθημερινά έγγραφα
οικονομικού και κοινωνικού περιεχομένου.

149. Το μοναστήρι από ψηλά

150. Ο Άγιος Ιωάννης Βαζελώνος ακολούθησε τη μοίρα
και των υπολοίπων μοναστηριών του Πόντου.
Ευτυχώς ο μοναχός Διονύσιος Αμαραντίδης
διέσωσε την εικόνα που βρίσκεται πλέον στην
ιερά μονή Αγίας Τριάδας Σερρών.

151. Η εικόνα του αποκεφαλισμού του
Προδρόμου

152. Ιερά Μονή Παναγίας
Θεοσκέπαστου

153. Το μοναδικό γυναικείο μοναστήρι στην περιοχή
των Μεγαλοκομνηνών. Βρίσκεται στη δυτική
πλαγιά του Μιθρίου όρους, στα μισά του δρόμου
ανάμεσα στο λιμάνι και την ακρόπολη της
Τραπεζούντας. Όμορφο και ευρύχωρο κτίριο σε
δύο επίπεδα που περιβάλλεται από τείχος.

154. Παναγία Θεοσκέπαστος

155. Χτίστηκε στα 1340 από την Ειρήνη Παλαιολογίνα,
μητέρα του Αλεξίου Γ' Κομνηνού. Στα αριστερά
του χώρου των ψαλτών υπήρχαν εικόνες του
Αλεξίου και της συζύγου του Ευδοκίας που το
επισκεύασαν.
Ο ναός του βρίσκεται μέσα σε βράχο και είχε
πολλά παρεκκλήσια. Εκεί είναι οι τάφοι του
δεσπότη Ανδρόνικου (1376), νόθου γιου του
Αλεξίου Γ' καθώς και του Μανουήλ Γ' Κομνηνού
(1417).

156. Προσωπογραφίες αυτοκρατόρων της
Τραπεζούντας στη μονή Θεοσκέπαστου
όπως τις διέσωσαν περιηγητές του 19ου
αιώνα

157. Ανακαινίστηκε το 1843 και λειτουργούσε πάντα
ως γυναικείο μοναστήρι. Το Μάρτιο του 2014
ξεκίνησαν εργασίες αποκατάστασής του.

158. Το εσωτερικό του παρεκκλησιού το 1906

159. Ιερά Μονή Παναγίας Γουμερά

160. Μικρό μοναστήρι σε απόσταση 3ο χλμ από την
Αργυρούπολη, αφιερωμένο στη Γέννηση της
Θεοτόκου. Βρίσκονταν κοντά στο χωριό Τσίτη και
ήταν γνωστό ως «τη Τσίτης η Παναγία». Χτίστηκε
τον 10ο ιαώνα (950) από τρεις μοναχούς, το
Σωφρόνιο, τον Παίσιο και τον Λαυρέντιο που
κατάγονταν από το Ερζερούμ (Θεοδοσιούπολη).
Μετά το θάνατό τους ερήμωσε για δύο αιώνες και
επισκευάστηκε για να ξαναλειτουργήσει το 1150
χάρη στους αδελφούς Ανανία και Κοσμά. Το 1808
έγινε Πατριαρχική σταυροπηγιακή μονή με
απόφαση του Γρηγορίου του Ε' του μετέπειτα
Εθνομάρτυρα.

161. Τα ερείπια της μονής

162. Η εικόνα της Παναγίας

163. Αν και δεν είχε την αίγλη των υπολοίπων
μοναστηριών της περιοχής διέθετε βιβλιοθήκη με
σπάνια χειρόγραφα, μεταξύ τους του φιλοσόφου
Αριστοτέλη και του Ιωάννου του Χρυσοστόμου. Οι
εικόνες τους είχαν φιλοτεχνηθεί στη Βλαχία. Εκεί
λειτουργούσε σχολείο και από το 1913 ως το
1915 το «Λύκειο Γουμεράς». Όμως στον Α'
Παγκόσμιο Πόλεμο όλη η περιουσία του
κατασχέθηκε από το τουρκικό κράτος.
Η μονή ανιστορήθηκε στο χωριό Μακρυνίτσα
Σερρών, στις πλαγιές του όρους Μπέλες, το 1971.

164. Η Παναγία Γουμερά Μακρυνίτσας Σερρών

165. Μονή Αγίου Γεωργίου Χούτουρα

166. Χτίστηκε τον 14ο αιώνα από τον Αλέξιο Γ'
Κομνηνό αντίγραφο του χρυσόβουλού του–
υπήρχε στη βιβλιοθήκη της μονής. Βρίσκονταν
στο ομώνυμο βουνό 4 χλμ νότια της
Αργυρούπολης. Πολλές εξέχουσες
προσωπικότητες και μετέπειτα αρχιερείς
πέρασαν από εκεί. Το 1870 είχε δέκα μοναχούς.
Το 1900 είχε στην άμεση επικυριαρχία της τη
μονή Ζωοδόχου Πηγής Δεβρεντζή. Είχε αρκετά
μεγάλη βιβλιοθήκη.

167. Αργυρούπολη του Πόντου

168. Ιερά μονή Παναγίας Κρεμαστής

169. Βρισκόταν στην περιοχή της Ματσούκας, κοντά
στο χωριό Θέρσα. Κρέμονταν πάνω σε έναν
απότομο βράχο πάνω από τον Πρύτανη ποταμό
και αποτελούσε ιδιοκτησία της μονής Βαζελώνος.
Αρχικά ήταν ανδρώα μονή και από τον 18ο αιώνα
γυναικεία. Πανηγύριζε δύο φορές το χρόνο, στις 8
Σεπτεμβρίου και στις 27 Δεκεμβρίου.

170. Παναγία Κρεμαστή

171. Το Καθολικό χτίστηκε στα 1880 και παρουσίαζε
ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Το 1916 καταστράφηκε
από Τσέτες (Τούρκους ατάκτους) και οι μοναχές
διέφυγαν στα γύρω δάση για να γλυτώσουν. Η
καταστροφή του ολοκληρώθηκε στα 1946.

172. Παναγία Κρεμαστή

173. Παναγία Λάλογλης

174. «Εγώ Αρταχανλής είμαι, παιδίν ευλογημένον / ση
Λάλογλης την Παναγιάν κερίν έχω ταγμένον» λέει
το ποντιακό δίστιχο. Το μοναστήρι στο χωριό
Λάλογλη του Καρς ήταν ξακουστό για το
πανηγύρι του το Δεκαπενταύγουστο στο οποίο
συμμετείχαν και πολλοί μουσουλμάνοι. Η εικόνα
και ο χρυσοκέντητος επιτάφιος είχαν μεταφερθεί
από πόντιους πρόσφυγες στην περιοχή (ιερέας
Ιωάννης Κοσκοσίδης). Το 1914 μεταφέρθηκαν
-όπως και τα ψαλτήρια- στο Μεσονήσι Φλώρινας
όπου και βρίσκονται μέχρι σήμερα. Το πανηγύρι
συνεχίζεται κάθε χρόνο στην εκκλησία του
χωριού.

175. Στο Μεσονήσι Φλώρινας συνεχίζουν την
παράδοση

176. Μονή Παναγίας Πρασάρεως

177. Βρίσκονταν στο χωριό Πράσαρις στην περιοχή
της Κερασούντας. Ιδρύθηκε το 1901 από τον
μητροπολίτη Χαλδίας Γερβάσιο Σουμελίδη στη
θέση αρχαίου προσκυνήματος. Αργότερα
προστέθηκαν και άλλα κτίσματα. Εκεί
λειτούργησε Ιερατική Σχολή από το 1910 ως το
1914. Γιόρταζε τέσσερις φορές το χρόνο:
Μεταμόρφωση του Σωτήρος, Κοίμηση της
Θεοτόκου, Ύψωση Τιμίου Σταυρού και Ζωοδόχου
Πηγής.

178. Άγιος Γεώργιος Χαλιναράς
(Χάρσερα)

179. Πατριαρχική μονή από το 1808 ως το 1827.
Βρισκόταν 5 χλμ ΒΔ της Αργυρούπολης και
οφείλει την ονομασία της είτε στην περιοχή
Χαρσερά είτε σε ένα ασημένιο χαλινάρι που
δώρησε κάποιος από τους Μεγαλοκομνηνούς.
Μάλλον χτίστηκε το 1220 από τον αυτοκράτορα
της Τραπεζούντας Αλέξιο Α'. Το 1730 συνέδραμε
στην ίδρυση της Ελληνικής σχολής Αργυρούπολης.
Διέθετε Ιερατική Σχολή από τις αρχές του 19ου
αιώνα και στις αρχές του 20ου πολλά
παρεκκλήσια και διέμεναν εκεί πέντε μοναχοί.
Επίσης είχε την πνευματική εποπτεία του χωριού
Ομάλια.

180. Κειμήλια της μονής Χαλιναρά

181. Το 1923 το μοναστήρι εγκαταλείφθηκε. Ένα νέο
παλικάρι 23 ετών, ο Ηλίας Θεοδωρίδης, μετέφερε
τα ιερά κειμήλια στην Ελλάδα.
Στις 23/9/2016 πραγματοποιήθηκαν με επιτυχία
οι εκδηλώσεις για την συμπλήρωση 650 ετών από
την Ίδρυση της Μονής, από τον Αυτοκράτορα
της Τραπεζούντας Αλέξιο Γ τον Μέγα Κομνηνό΄
(1365). Στην εκδήλωση εκτέθηκαν στο κοινό και
τα κειμήλια της Ιεράς Μονής του Αγίου Γεωργίου
Χαλιναρά σε χώρους της Ιεράς Πατριαρχικής
Μονής Βλατάδων.

182. Το μήνυμα του Οικουμενικού Πατριάρχη

183. Από τις πανηγυρικές εκδηλώσεις

184. Μονή αγίου Θεοδώρου του Τήρωνος

185. Χτισμένη πίσω από το οχυρό της Τοκάτης
(Ευδοκιάδα), χρονολογείται από τα τέλη της
εποχής των Μεγαλοκομνηνών. Καταστράφηκε με
την πτώση της αυτοκρατορίας και οι μοναχοί
θανατώθηκαν. Νέος κτίτοράς της τον 18ο αιώνα
ήταν ο Χατζηδημήτριος Γαρατζάς. Την ευεργέτησε
και ο γιος του, αρχιεπίσκοπος Χαλδίας Ιγνάτιος
Κουθούρ. Τότε ο ναός της έγινε μητροπολιτικός
(1734-1749). Στις αρχές του 20ου αιώνα μόναζαν
εκεί δύο μόνο μοναχοί.
Στη μονή λέγεται ότι είχε εξοριστεί ο ιερός
Χρυσόστομος στα 404.

186. Μονή Αγίου Βασιλείου

187. Πάνω από την κωμόπολη Πουλαντζάκη που
υπάγονταν στον επίσκοπο Χαλδίας, στο βουνό
του Αγίου Βασιλείου, υπήρχε ομώνυμο μοναστήρι.
Είχε όμορφη θέα στις κοιλάδες και τον Εύξεινο και
κλίμα υγιεινό όπως περιγράφει ο ίδιος ο Μέγας
Βασίλειος. Εκεί έμεινε για κάποιο διάστημα και ο
Γρηγόριος ο Μέγας. Το δεύτερο μισό του 19ου
αιώνα ήταν ερειπωμένο και οι κάτοικοι είχαν
αποφασίσει την ανοικοδόμησή του, κάτι που
τελικά δεν έγινε ποτέ.

188. Μονή Αγίου Φιλίππου

189. Πάνω από το λιμάνι του Δαφνού ή Δαφνούντας
βρισκόταν η μονή του Αγίου Φιλίππου. Την είχε
χτίσει η γυναίκα του Ιωάννη Μουρούζη Άννα. Το
μοναστήρι είχε ερειπωθεί από πολύ παλιά.

190. Μονή Αγίου Σάββα

191. Ερειπωμένη μονή που βρίσκονταν κοντά σε αυτήν
του αγίου Φιλίππου. Είχε πολλά παρεκκλήσια στα
βράχια, μάλιστα ο ναός του αγίου Σάββα που
σώζονταν ήταν λαξευμένος μέσα σε ένα μονόλιθο.

192. Μονή Ελεούσας

193. Τα ερείπια του μοναστηριού βρίσκονταν κοντά
στην παραλία της Δαφνούντας, σε έναν ψηλό και
επίπεδο βράχο. Μαρτυρούν όμως την μακραίωνη
παρουσία του χριστιανισμού στην περιοχή.

194. Μονή Αγίου Ευγενίου

195. Πάνω από το ναό του αγίου Γεωργίου Κορτζά,
απέναντι από την Ακρόπολη της Τραπεζούντας,
βρίσκονταν παλαιότερα η Μονή του αγίου
Ευγενίου. Είχε καεί από υγρό πυρ με όλα τα
κειμήλια και τα ιερά λείψανά της μεταξύ τους–
τα λείψανα του αγίου και των συναθλητών του.
Διασώζονταν μόνο ο ναός της, κτίσμα του Ιωάννη
Β'. Ανακαινίστηκε από τον Αλέξιο Γ'. Το 1461
μετατράπηκε σε τζαμί στο οποίο προσευχήθηκε
για πρώτη φορά ο Μωάμεθ Β' ο Πορθητής. Τον
19ον αιώνα λειτουργούσε ως τζαμί το μεγάλο
υπόγειο σύμφωνα με τη μαρτυρία του Σάββα
Ιωαννίδη.

196. Μονή Αγίου Ιωάννου Κουσπιδή

197. Γυναικεία μονή κοντά στο χωριό Κουσπιδή της
Ματσούκας. Αποτελούσε μετόχι της Παναγίας
Σουμελά που βρίσκονταν εξάλλου κοντά. Ήταν
χτισμένο στις όχθες του ποταμού Πυξίτη, λίγο πιο
πάνω από το «γεφύρι της Παναγίας». Το 1916
λεηλατήθηκε και η μοναχές κατέφυγαν στα
Λιβερά. Στην περιοχή σώζεται η εκκλησία της
Παναγίας, ένα πολύ καλά διατηρημένο ρωμαϊκό
κτίριο.

198. Ο ναός της Παναγίας στο χωριό
Κουσπιδή

199. Μονή Αγίου Ιωάννου Προδρόμου
Αργυρούπολης

200. Ανήκε στην ομώνυμη ενορία της Αργυρούπολης
και βρίσκονταν στο όρος Κόπιον. Χτίστηκε στις
αρχές του 17ου αιώνα και συνδέθηκε με την
πνευματική και εκπαιδευτική ιστορία της
περιοχής. Πολλοί φτωχοί νέοι χρηματοδοτήθηκαν
από αυτό το μοναστήρι για να συνεχίσουν τις
σπουδές τους. Το 1860 μάλιστα αρχιερατική
απόφαση όριζε ότι τα έσοδα της μονής θα
δίνονταν εξολοκλήρου στα εκπαιδευτήρια
Αργυρούπολης.

201. Τα ερείπια του ελληνικού σχολείου στον Άγιο
Γεώργιο Αργυρούπολης

202. Μονή Αγίας Σοφίας Τραπεζούντας

203. Διασώθηκε το Καθολικό της Μονής που
κατασκεύασε ο Μανουήλ Α' (1238-1263). Γιόρταζε
με πανηγύρι στις 6 Αυγούστου. Ο μονοκέφαλος
αετός των Μεγαλοκομνηνών υπάρχει εγχάρακτος
στην κορυφή της καμάρας της νότιας πλευράς
και από κάτω επιγραφή :
«Εκάθισεν Αδάμ απέναντι του παραδείσου και την
ίδιαν γύμνωσιν θρηνών ωδύρετο.
Εφύτευσεν ο θεός παράδεισον εν Εδέμ κατά
ανατολάς και έθετο εκεί τον άνθρωπο ον
έπλασε».
Είναι το μοναδικό βυζαντινό κτίσμα στον Πόντο
που ανακαινίστηκε και λειτουργεί ως
αρχαιολογικός χώρος.

204. Μονή Αγίου Ιωάννη Ίμερας

205. Η μονή γιόρταζε στις 29 Αυγούστου. Βρίσκονταν
στην περιοχή της Κρώμνης και ήταν γνωστή ως
«Γήμερας Αγιάννες». Ιδρύθηκε το 1710 από την
αδελφή του μητροπολίτη Θεοδοσιουπόλεως
Ιακώβου Παϊσία. Τα εγκαίνια έγιναν το 1745.
Υπήρξε Σταυροπηγιακή από το 1808 ως το 1827.
Στο εσωτερικό ανάβλυζε πηγή και σύχναζαν εκεί
πολλές πλούσιες οικογένειες.

206. Άγιος Ιωάννης Ίμερας

207. Γυναικείο μοναστήρι με 12 μοναχές στις αρχές του
20ου αιώνα. Οι Τούρκοι μετά την καταστροφή το
μετέτρεψαν σε στάβλο. Ευτυχώς πολλά κειμήλια
διασώθηκαν και βρίσκονται τώρα στην Ιερά Μονή
Αγίας Παρασκευής Δομήρου-Ροδολίβους Σερρών.

208. Άγιος Ιωάννης Ίμερας

209. Άγιος Ιωάννης Πρόδρομος Φυτίανων

210. Γυναικεία μονή που γιόρταζε στις 24 Ιουνίου
(Γενέθλιο Τιμίου Προδρόμου). Χτίστηκε στα μέσα
του 17ου αιώνα και ο μεγάλος ναός της
ξαναχτίστηκε το 1710.
Στις αρχές του 20ου αιώνα είχε τρεις μοναχές.

211. Μονή Αγίου Θεοδώρου Γαβρά

212. Θεοδώρων στατος Γαβρ ς μαρτύρων,ὕ ᾶ
Σπεύσας στεφάνων, ξιώθη τ ν σων,ἠ ῶ ἴ
Δευτερί Θεόδωρος τλ π ρ, γηθόσυνος κήρ.ῃ ἔ ῃ ῦ
Ο άγιος Μεγαλομάρτυς Θεόδωρος ο Γαβράς
γεννήθηκε στο χωριό Άτρα του θέματος Χαλδίας
και μαρτύρησε στις 2 Οκτωβρίου του 1164 στη
Θεοδοσιούπολη (Ερζερούμ). Αρχικά χτίστηκε ναός
προς τιμήν του στην Τραπεζούντα από τον
ανιψιό του, βυζαντινό στρατηγό Κωνσταντίνο. Ο
ναός αποτέλεσε τον πυρήνα για τη δημιουργία
μονής κάποια στιγμή ως τα μέσα του 14ου αιώνα.

213. Η εικόνα του αγίου Θεοδώρου Γαβρά

214. Η μονή παρέμεινε σε ελληνικά χέρια και μετά την
πτώση της Τραπεζούντας το 1461 αλλά ήδη τον
19ο αιώνα ήταν ερειπωμένη. Ο γύρω χώρος
μετατράπηκε σε κοιμητήριο. Μέχρι τις αρχές του
20ου αιώνα διασώζονταν ο μεγάλος
γυναικωνίτης.
Ανιστορήθηκε στο χωριό Πέντε Βρύσες Λαγκαδά
το 1978 όπου και τιμάται πανηγυρικά η μνήμη
του αγίου του Πόντου.

215. Άγιος Θεόδωρος Γαβράς στις Πέντε Βρύσες
Λαγκαδά

216. Μονή Ζωοδόχου Πηγής
Αμπρικάντων

217. Γυναικεία μονή στην περιοχή της Μεσοχαλδίας
στην κωμόπολη των Αμπρικάντων. Ιδρύθυκε μετά
το 1461 και από το 1860 λειτουργούσε εκεί
δημοτική σχολή. Στις αρχές του 20ου αιώνα είχε
τρεις μοναχές.

218. Μονή Γεννήσεως Θεοτόκου
Τερμιτσικίου
Γυναικεία μονή, η αρχαιότερη της Χαλδίας. Τρεις
αιώνες πριν την πτώση της αυτοκρατορίας των
Μεγαλοκομνηνών υπήρχε μονή με θαυματουργή
εικόνα της Παναγίας. Με θαυμαστό τρόπο
βρέθηκε στο μέρος που χτίστηκε αργότερα το
μοναστήρι. Πέντε μοναχές διέμεναν εκεί στις
αρχές του 20ου αιώνα.

219. Ιερά Μονή Ζωοδόχου Πηγής
Καστρότειχου
Μικρή μονή που αποτέλεσε την ιστορική
συνέχεια της μονής Κοιμήσεως Θεοτόκου της
Αληθινής Κρώμνης και η οποία μεταφέρθηκε στο
Καστρότειχο το 1842 από τον ηγούμενο
Βαρνάβα. Διέθετε πολλά κειμήλια και
παρεκκλήσια αλλά ερημώθηκε και αυτή κάποια
στιγμή και η εκκλησία της μετατράπηκε σε
παρεκκλήσι της Ζωοδόχου Πηγής.

220. Τελευταίος μοναχός αναφέρεται ο Θεόδωρος
Ιωακειμίδης που πέθανε το 1868. Μέσα στον 19ο
αιώνα εγκαταστάθηκε εκεί το Σχολείο των
τεσσάρων ενοριών Μόχωρας, Αληθινού,
Σαράντων και Τσαχματάντων. Το Σχολείο αυτό
λειτούργησε μέχρι το 1921-22 με τελευταίο
δάσκαλο τον Γεώργιο Δαμασκηνό. Ο κώδικας της
μονής που διασώθηκε μας πληροφορεί για
συνδρομές υπέρ της από τη Βουλγαρία, κάτι
σπάνιο στα μοναστήρια του Πόντου που συνήθως
είχαν σχέσεις με τη Ρωσία.

221. Μονή Παναγίας Αληθινού
Βρίσκονταν στην Κρώμνη και ήταν αφιερωμένο
στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Θεμελιώθηκε από
κάποιον Ιορδάνη Ουστάμπαση Κερδεμελή, ο
οποίος κατάγονταν από το χωριό Αληθινή. Ο
θάνατός του πριν την ολοκλήρωση του έργου
έστρεψε τους κατοίκους αλλού σε αναζήτηση
βοήθειας και τελικά το μοναστήρι ολοκληρώθηκε
το 1690.

222. Είναι γνωστά τα ονόματα πολλών μοναχών που
πέρασαν από εκεί. Τελευταίος ηγούμενος ήταν ο
Καλλίνικος που κατέφυγε στο Καστρότειχο όταν οι
κάτοικοι της Αληθινής έδιωξαν τους μοναχούς και
η Μονή καταλύθηκε από τον μητροπολίτη
Διονύσιο το 1855.

223. Μονή Παναγίας Γαράσαρης

224. Σταυροπηγιακό μοναστήρι στη Γαράσαρη
(Νικόπολη)που χτίστηκε από τον Ιωάννη τον
Ησυχαστή από το 475 ως το 480. Αργότερα έγινε
επίσκοπος Νικοπόλεως. Το κτίριο επεκτάθηκε το
1815 από τον μετέπειτα ηγούμενο Ιωαννίκιο
Θωμαίδη. Στο μοναστήρι πρόσφεραν μεγάλη
έκταση γης τόσο οι κάτοικοι του χωριού Καγιά-
Τιπί όσο και ο τσιφλικάς Μπεκτές Μπέης.

225. Μονή Γαράσαρης

226. Ήταν χτισμένο σε τρεις ορόφους και στον
τελευταίο βρίσκονταν και ο ναός, βυζαντινού
ρυθμού με τρούλο. Επίσης είχε παρεκκλήσι της
Αγίας Άννας.
Ο τελευταίος ηγούμενος Ηλίας Παπαδόπουλος
όταν έγινε η ανταλλαγή μετέφερε τα κειμήλια
στην Κηπούπολη Καβάλας. Εκεί έχτισε το 1926
την εκκλησία της Παναγούδας. Η μονή
καταστράφηκε σε μεγάλο βαθμό από τους
Τούρκους.

227. Νικόπολη

228. Μονή Ζωοδόχου Πηγής
Κανιώτισσας
Μικρό γυναικείο μοναστήρι στο οποίο
ασκήτευαν τρεις μοναχές στις αρχές του
περασμένου αιώνα. Βρίσκονταν στην
Αργυρούπολη, στην ενορία της Παναγίας. Πολλά
από τα χειρόγραφα της βιβλιοθήκης εκλάπησαν.

229. Μονή Ευαγγελισμού της Θεοτόκου
Σιμικλής
Παρά το όνομά της είχε πανηγύρι το
Δεκαπενταύγουστο. Βρίσκονταν στην
περιφέρεια Κιουρτουνίου, στην ενορία Λειβάδια
της Κώμης Κάτω Σιμικλή. Ιδρύθηκε όταν δύο
γυναίκες που έψαχναν που να μονάσουν έχτισαν
κελιά στο ναό της Ευαγγελίστριας. Οι τρεις
τελευταίες μοναχές κατέφυγαν στην Ραχιά
Βέροιας.

230. Μονή Παναγίας Μάγαρας
Ήταν το θρησκευτικό κέντρο της περιοχής της
Πάφρας. Η θαυματουργή εικόνα βρισκόταν σε
μια σπηλιά σε υψόμετρο 1800 μέτρων και από
εκεί πήρε το όνομά της η μονή (μααρά στα
τούρκικα σημαίνει σπηλιά). Άλλες ονομασίες
ήταν Παχατσάχ Παναγιασί (η Παναγία που κάνει
τους τυφλούς να βλέπουν) και Ματωμένη
Σπηλιά.

231. Συνδέθηκε με μία από τις ματωμένες σελίδες της
ιστορίας του ποντιακού ελληνισμού. Εκεί
κατέφυγαν 600 γυναικόπαιδα και 80 αντάρτες με
αρχηγό τον Χατζηγιώργη Καραβασίλογλου.
Περικυκλώθηκαν από τους Τούρκους και η μάχη
κράτησε από τις 16 ως τις 22 Απριλίου 1917.
Όταν είχαν σκοτωθεί 60 από τους άντρες ο
Καραβασίλογλου σήκωσε λευκή σημαία για να
σώσει τα γυναικόπαιδα και αυτοκτόνησε με τη
μία σφαίρα που είχε απομείνει.

232. Οι Τούρκοι σκότωσαν όλους τους άντρες και
εξόρισαν τους υπόλοιπους. Μόνο 83 επιβίωσαν
από τις κακουχίες. Από τους αντάρτες σώθηκε ο
δωδεκάχρονος τότε Βασίλης Κλαζίδης που
αργότερα εγκαταστάθηκε στο Βαθύτοπο Δράμας.
Η νέα εικόνα της Παναγίας Μάγαρας
τοποθετήθηκε στο ναό Κωνσταντίνου και Ελένης
στο Ακριτοχώρι Σερρών τον Απρίλιο του 2008.

233. Η νέα εικόνα της Παναγίας Μάγαρας στο
Ακριτοχώρι Σερρών

234. Μονή Γεννήσεως Θεοτόκου
Αμβρικάντων
Βρίσκονταν στην ενορία Αμπρίκ της κωμόπολης
των Αμβρικάντων. Χτίστηκε το 1650. Αρχικά στην
περιοχή βρίσκονταν δύο μεγάλα μοναστήρια, του
Αγίου Πνεύματος και της Γεννήσεως της
Θεοτόκου. Καταστράφηκαν δύο φορές και στη
θέση τους χτίστηκε αυτή η μονή.

235. Η γυναικεία αυτή μονή γνώρισε πολύ μεγάλη
ανάπτυξη καθώς την προστάτευε η οικογένεια
Ουτζιτσόγληδων. Από το 1885 λειτουργούσε εκεί
δημοτική σχολή με 50 μαθητές και δύο δασκάλους
- ο ένας απαραίτητα απόφοιτος του
Φροντιστηρίου Αργυρούπολης. Μόναζαν πέντε
μοναχές στις αρχές του 20ου αιώνα.

236. Μονή Γεννήσεως Θεοτόκου
Κρώμνης
Βρισκόταν στην ενορία Σαμανάντων Κρώμνης.
Το 1857 κρυπτοχριστιανοί της περιοχής
φανερώθηκαν επίσημα στη μονή Θεοσκέπαστου
και αναγνωρίστηκαν από τον Πατριάρχη Κύριλλο
Ζ'. Μετά από αυτό το γεγονός, στα 1860 χτίστηκε
το μοναστήρι.

237. Λόγω του μικρού ναού του ονομαζόταν και
«Μικρέσσα Παναΐα». Διέθετε πέντε δωμάτια που
το καλοκαίρι τα νοίκιαζαν σε παραθεριστές. Εκεί
στάθμευαν πολλοί αργυρουπολίτες κατά το ταξίδι
τους στην Παναγία Σουμελά. Στις αρχές του 20ου
αιώνα είχε πέντε μοναχές.

238. Μοναστήρια του Κιλκίς

239. Στην περιοχή του Κιλκίς παλαιότερα γνωρίζουμε
ότι λειτουργούσαν δύο μονές. Τη βυζαντινή
περίοδο στο χωριό Γερακαριό η μονή Παναγίας
Κρουσιώτισσας, χτισμένη πάνω στα ερείπια
παλιού ναού του Διονύσου. Καταστράφηκε το
1887 από εξαρχικούς και ουννίτες.

240. Άλλη μονή υπήρχε στο χωριό Κολχίδα, στις όχθες
του Γαλλικού ποταμού σε απόσταση 5 χλμ από
την πόλη. Εκεί έχουν βρεθεί τα ερείπια ολόκληρου
μοναστηριακού συγκροτήματος των
παλαιοχριστιανικών χρόνων, τα θεμέλια μικρής
τρίκλιτης βασιλικής, βαπτιστήριο, εργαστήρια και
άλλα βοηθητικά κτίρια.

241. Κολχίδα Κιλκίς

242. Εκεί υπάρχει σπήλαιο με τοιχογραφίες στους
πρόποδες του λόφου της Ζωοδόχου Πηγής. Ήταν
ασκητάριο όπως και κάποιες άλλες σπηλιές που
βρίσκονται ψηλότερα.

243. Ασκητάριο

244. Ασκητάριο

245. Ασκητάριο

246. Η έλλειψη οχύρωσης έκανε το μοναστήρι
ευάλωτο στις επιδρομές και καταστράφηκε
κάπου ανάμεσα στον 10 και 13ο αιώνα.
Αναζητώντας μεγαλύτερη ασφάλεια οι μοναχοί
καταφεύγουν στο λόφο του Κιλκίς όπου και
χτίζουν τη μονή Αγίου Γεωργίου με περιτείχιση
αυτή τη φορά. Προφανώς υπήρχε ναός της
Παναγίας στην περιοχή και γι' αυτό άλλαξε η
ονομασία της μονής.

247. Η θέα από το λόφο της Ζωοδόχου Πηγής
στην Κολχίδα όπου υπήρχαν τα ασκητήρια

248. Δεν έχουμε πληροφορίες για την καταστροφή της
νέας μονής ως το 1821. Ξέρουμε ότι λειτουργούσε
κανονικά χάρη στη γραπτή μαρτυρία του
ιστορικού Γεώργιου Σχινά με καταγωγή από την
Αθήνα, αναφέρει ότι ‘’ Στο Κιλκίσι υπάρχει
Ελληνικόν Μοναστήριον ίδιου μεγέθους της
Μονής Δαφνίου στην Αθήνα’’. Εκείνη τη χρονιά
όμως θα καταστραφεί σε αντίποινα για την
έναρξη της Επανάστασης.

249. Το 1836 δόθηκε άδεια για επανοικοδόμηση αλλά
λόγω έλλειψης χρημάτων οικοδομήθηκε μόνο ο
ναός και όχι ολόκληρο το μοναστήρι.
Χρησιμοποιήθηκαν υλικά από τα ερείπια που
ήταν σκορπισμένα στην περιοχή-και μάλιστα
κάποια πρέπει να ήταν από τους
ειδωλολατρικούς χρόνους.

250. Η μονή δεσπόζει ψηλά πάνω από την πόλη

251. Ήδη στα τέλη του 19ου αιώνα η μονή
διεκδικούνταν από τους ορθόδοξους
πατριαρχικούς, τους ουνίτες και τους
βούλγαρους εξαρχικούς. Τελικά την κατέλαβαν οι
ουνίτες που έδιωξαν τους μοναχούς. Το 1913 η
μονή παρέμεινε στα χέρια των καθολικών
καλογραιών «αδελφών του Ελέους» που
δραστηριοποιούνταν έντονα στην περιοχή και
διατηρούσαν μάλιστα εκεί και σχολή. Το 1915 θα
έρθει οριστικά στα χέρια των Ορθοδόξων και θα
λειτουργεί ως ναός επειδή τελούσαν μυστήρια
ενώ στο καταστατικό της εποχής καταγράφεται
ως Ιερά Μονή Αγίου Γεωργίου Λόφου Κιλκίς.

252. Η είσοδος στον αύλειο χώρο της μονής

253. Η είσοδος του ναού

254. Πρόκειται για τρίκλιτη βασιλική με στέγη ξύλινη,
ψηλό πέτρινο κωδωνοστάσι που αποτελεί
χαρακτηριστικό δείγμα της αρχιτεκτονικής του
19ου αιώνα. Εντυπωσιάζει το ξυλόγλυπτο
τέμπλο, οι εικόνες και τοιχογραφίες, ο άμβωνας
και ο Δεσποτικός θρόνος στο εσωτερικό.

255. Μονή Αγίου Γεωργίου Κιλκίς

256. Μονή Αγίου Γεωργίου Κιλκίς

257. Μονή Αγίου Γεωργίου Κιλκίς

258. Μονή Αγίου Γεωργίου Κιλκίς

259. Μονή Αγίου Γεωργίου Κιλκίς

260. Μονή Αγίου Γεωργίου Κιλκίς

261. Η καμπάνα του ναού δεν είναι ι παλιά. Εκείνη
μεταφέρθηκε στη Βουλγαρία από τον τελευταίο
εξαρχικό αρχιμανδρίτη Επιφάνιο Σιάνωφ και
τοποθετήθηκε στο ναό του χωριού Κούκλενα
κοντά στη Φιλιππούπολη. Εκεί βρίσκεται μέχρι
σήμερα. Για κάποιο διάστημα στο ναό είχε
τοποθετηθεί η μεγάλη καμπάνα από το Καρς που
έφεραν μαζί τους οι πρόσφυγες. Μεταφέρθηκε
πανηγυρικά στο λόφο του Κιλκίς το 1933, αλλά
δυστυχώς αυτό το ανεκτίμητο κειμήλιο το
έλιωσαν το 1956 για να γίνουν οι καμπάνες της
μητρόπολης Κιλκίς.

262. Η μεταφορά της καμπάνας του Καρς στον
Άγιο Γεώργιο

263. Το 1972 ο τότε μητροπολίτης Χαρίτων μετατρέπει
τη μονή σε γυναικεία. Ξαναγίνεται ανδρική το
1992 επί μητροπολίτη Αμβροσίου. Το μοναστήρι
λειτουργεί κανονικά από το 2009 με 11
εγγεγραμμένους μοναχούς αλλά ουσιαστικά
υπάρχουν μόνο 3.
Στο εσωτερικό του λόφου του Αγίου Γεωργίου
υπάρχει το ομώνυμο σπήλαιο που είναι ένα από
τα ομορφότερα της χώρας μας.

264. Σπήλαιο λόφου Αγίου Γεωργίου Κιλκίς

265. Το μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου γιορτάζει
τέσσερις φορές το χρόνο, στις 23 Απριλίου, 3
Νοεμβρίου, 4 Νοεμβρίου και 21 Νοεμβρίου. Σε
αυτό φυλάσσονται λείψανα του Αγίου
Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου, του Τιμίου
Προδρόμου και του Οσίου Γεωργίου του
Καρσλίδη.

266. Μονή Αγίου Γεωργίου

267. Η ιερά ανδρώα μονή Αγίου Νεκταρίου είναι ακόμη
υπό σύσταση και τοποθετείται λίγο πιο έξω από
την πόλη του Κιλκίς. Αρχικά σε αυτή την περιοχή
βρισκόταν το παρεκκλήσιο του Αγίου, το οποίο
αποφασίζεται να ιδρυθεί το 1960. Ήταν η εποχή
που είχε γίνει η αγιοκατάταξή του και το
εκκλησάκι χτίστηκε στο δρόμο που ένωνε την
πόλη του Κιλκίς με τα χωριά, απέναντι από μια
βρύση στην οποία ξαπόσταιναν οι οδοιπόροι.
Τώρα είναι χωματόδρομος.

268. Το παρεκκλήσι του Αγίου Νεκταρίου το 1969

269. Η παράδοση αναφέρει πως την δεκαετία του
1940, λόγω της επιστράτευσης, συγκεντρώθηκαν
οι άνδρες της πόλης στην περιοχή που σήμερα
βρίσκεται το μοναστήρι, λειτουργήθηκαν και
έπειτα έφυγαν για το μέτωπο. Κάποιοι από
αυτούς τους άνδρες θυμούνται πως η θεία
λειτουργία τελέστηκε στις 9 Νοεμβρίου, ημέρα
που η εκκλησία μας τιμά τον Άγιο Νεκτάριο.

270. Το παρεκκλήσι του Αγίου Νεκταρίου το
Δεκαπενταύγουστο του 1970

271. Το 1960 άρχισε η ανοικοδόμηση της Μονής και
τελείωσε το 1969. Τα εγκαίνια έγιναν στις 9
Νοεμβρίου 1981 και χρησιμοποιήθηκε σαν
παρεκκλήσι της εκκλησίας του Αγίου Δημητρίου.
Τα εγκαίνια του παρεκκλησίου έγιναν στις 9
Νοεμβρίου του 1981 από τον π.Τριαντάφυλλο
Καμψιάδη.
Στις 15 Ιανουαρίου 2015 έγινε η αίτηση για την
ίδρυση της μονής. Η κουρά του πρώτου μοναχού
έγινε το Σεπτέμβριο του 2016. Σήμερα ζουν εκεί
δύο μοναχοί με ηγούμενο τον π. Επιφάνιο
Θεοδωρίδη.

272. Μονή Αγίου Νεκταρίου

273. Μονή Αγίου Νεκταρίου

274. Μονή Αγίου Νεκταρίου

275. Μονή αγίου Νεκταρίου

276. Ο τάφος του αρχιμανδρίτη Σεβαστιανού
Κωνσταντινίδη στη μονή Αγίου Νεκταρίου

277. Μονή Αγίου Νεκταρίου

278. Μονή Αγίου Νεκταρίου

279. Μονή Αγίου Νεκταρίου

280. Μονή Αγίου Νεκταρίου

281. Μονή Αγίου Νεκταρίου

282. Μονή Αγίου Νεκταρίου
Το παλιό καμπαναριό

283. Μονή αγίου Νεκταρίου
Η παλιά βρύση

284. Μονή Αγίου Νεκταρίου

285. Μονή Αγίου Νεκταρίου
Παλιό πολυβολείο

286. Μονή Αγίου Νεκταρίου

287. Εδώ τελειώνει η παρουσίασή μας. Ήταν μια
ευκαιρία να ταξιδέψουμε στις πατρίδες των
παππούδων μας και τη θρησκευτική μας
κληρονομιά αλλά και να γνωρίσουμε τον τόπο μας
και τη δική του θρησκευτική ιστορία. Χαιρόμαστε
γι' αυτή την εμπειρία και την ευκαιρία που είχαμε
να τη μοιραστούμε μαζί σας.
Σας ευχαριστούμε!

288. Πηγές
Γραπτές:
Η Στρώμνιτσα, από την εποποιία στο δράμα,
έκδοση του Συλλόγου Στρωμνιτσιωτών Κιλκίς «Η
Τιβεριούπολις», Κιλκίς 1990
Χρήστος Π.Ίντος,Βαλκανικοί Πόλεμοι (1912-1913)
Από το Κιλκίς στη Δοϊράνη και στη Στρώμνιτσα,
Παρασκήνιο, Αθήνα 2013
Χρήστου Σαμουηλίδη, Ιστορία του Ποντιακού
Ελληνισμού, εκδοτικός οίκος αδελφών Κυριακίδη,
Θεσσαλονίκη

289. Σάββα Ιωαννίδη, Ιστορία και στατιστική της
Τραπεζούντας και της γύρω περιοχής και στοιχεία
για την εκεί ελληνική γλώσσα, εκδοτικός οίκος
αδελφών Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 1988

290. Δικτυογραφία:
www.fourtounis.gr
www.maxitis.gr
www.eidisis.gr
www.sansimera.gr
www.romfea.gr
www.arthro-13.gr
www.lithoksou.net
www.opontos.gr
www.epm.gr
www.pontiaka.gr
www.filippoupolis.blogspot.gr
www.el.wikipedia.org
www.taxidologio.gr