Segunda parte da presentación teórica da participación sociopolítica das mulleres no Estado español: o ámbito do traballo e o uso diferencial do tempo

1. Igualdade e xénero
Conceptos básicos
Mar F. Cendón
Módulo de igualdade de oportunidades para
persoal da Deputación de Pontevedra.
Pontevedra, maio de 2016.

2. Participación política e social
das mulleres
Igualdade de oportunidades?
Aconstruciónsocialdadesigualdade

3. Traballarenespazosdeigualdade
E na administración pública, como definirías,
desde a perspectiva de xénero, a situación de
homes e mulleres neste ámbito?
Cres que existe unha situación de igualdade?
Por que?
Cales consideras que son os sectores máis
igualitarios?
E os menos?
Por que?
Que implicacións ten isto?

4. Agora que coñeces os conceptos define, coas túas
propias palabras ou a través dalgún exemplo, os
seguintes conceptos:
- Androcentrismo
- Machismo
- Segregación horizontal
- Segregación vertical
- Sectores feminizados
- Teito de cristal
- Chan pegañento
- Fenda salarial
Aconstruciónsocialdadesigualdade

5. Androcentrismo
É a visión do mundo que sitúa
ao home branco heterosexual e
sen diversidade como centro de
todas as cousas.
Esta concepción da realidade parte
da idea de que a mirada masculina
é a única posible e universal, polo
que se xeneraliza para toda a
humanidade, sexan homes ou
mulleres.
O androcentrismo conleva a
invisibilidade das mulleres e do seu
mundo, a negación dunha mirada
feminina e a ocultación das
achegas realizadas polas mulleres.
Aconstruciónsocialdadesigualdade

6. Machismo
«É unha actitude de prepotencia con respecto as mulleres. O
sexismo non é tan evidente. É un comportamento individual ou
colectivo que despreza a un sexo en virtude da súa bioloxía,
perpetúa a dominación dos homes e a subordinación das
mulleres» Eulalia Pérez Sedeño.
Aconstruciónsocialdadesigualdade

7. Feminismo
É un movimento social e político que se inicia formalmente a finais do
século XVIII -sen adoptar aínda esta denominación- e que supón a
toma de conciencia das mulleres como grupo ou colectivo humano, da
opresión, dominación, e explotación de que foron e son obxecto por
parte do colectivo de homes no seno do patriarcado baixo as súas
distintas fases históricas de modelo de produción, o cal as move á
acción para a liberación do seu sexo con todas as transformacións da
sociedade que isto requira.
Aconstruciónsocialdadesigualdade

8. Segregación horizontal
Concentración do número de
mulleres e/ou de homes en
sectores e empregos específicos.
É o que coñecemos por «traballos
típicamente femininos»
(secretarias, enfermeiras,
mestras…etc) e «traballos
tipicamente masculinos»
(mecánicos, condutores, albaneis,
enxeñeiros…etc).
Esta división ten un valor social
desigual.
Aconstruciónsocialdadesigualdade

9. Segregación vertical
Desigual proporción de mulleres e homes
na escala xerárquica de todos os sectores
de emprego.
Aconstruciónsocialdadesigualdade

10. Sectores feminizados
Aqueles nos que a porcentaxe de
mulleres supera nun 15 % á
porcentaxe de mulleres no
emprego total.
• Servizos de proximidade.
• Administración pública.
• Sanidade.
• Educación.
• Servizos.
Aconstruciónsocialdadesigualdade

11. Aconstruciónsocialdadesigualdade

12. Aconstruciónsocialdadesigualdade
Teito de cristal
Barreira invisible que resulta dun
complexo entramado de estruturas nas
organizacións xestionadas polos homes,
que impide veladamente ás mulleres o
acceso a postos de responsabilidade. Fai
referencia ás dificultades que a miúdo
atopan as mulleres, polo xeral no
mercado laboral, para desenvolver
plenamente as súas capacidades,
dificultades vinculadas a estereotipos e
prexuízos acerca dos roles de xénero.
Refírese ás formas de discriminación
indirecta que obstaculizan a promoción
das mujeres.

13. Discriminación por razón de sexo
(ou directa)
A situación en que se atopa unha persoa que sexa, fose ou puidese
se tratada, en atención ao seu sexo, de xeito menos favorable que
outra en situación comparable. [Artigo 6.1 da LOIEHM].
13
Aconstruciónsocialdadesigualdade

14. Discriminación por razón de
xénero (ou indirecta)
Situación en que unha disposición, criterio ou práctica
aparentemente neutros pon a persoas dun sexo en
desvantaxe particular con respecto a persoas do outro,
salvo que a devandita disposición, criterio ou práctica se
poidan xustificar obxectivamente en atención a unha
finalidade lexítima e que os medios para alcanzar esta
finalidade sexan necesario e axeitados. [Artigo 6.2 da
LOIEHM].
Aconstruciónsocialdadesigualdade

15. 15
A proposta aprobouse por dezaoito votos a favor, un en contra e
unha abstención.
Aconstruciónsocialdadesigualdade

16. Chan pegañento
Traballo maternal, traballo conxugal e
traballo doméstico que se converten
nun «adhesivo» para as mulleres,
dificultando a súa carreira laboral.
O enfrontamento, a rebelión e a
ruptura non sempre son posibles e
crean situacións emocionais e
familiares conflitivas.
16
Yang Liu: Man Meets
Woman; Multitasking
Aconstruciónsocialdadesigualdade

17. Fenda de xénero
É a diferenza entre as taxas masculina e feminina na categoría
dunha variable producida pola desigualdade de xénero.
As máis coñecidas son a salaria e a dixital.
Fenda dixital
Diferenza no acceso e no uso das tecnoloxías da información.
Fálase de 1ª fenda dixital cando se trata do acceso, 2ª fenda
dixital cando se analiza o uso e a intensidade das TIC e de 3ª
fenda dixital cando nos referimos a aspectos máis cualitativos
como son o uso diferencial de servizos avanzados.
Aconstruciónsocialdadesigualdade

18. Fenda salarial: Diferenza relativa que existe na medida
dos ingresos brutos por hora, de mulleres e homes, en
todos os sectores da economía. Está causada por
diferentes motivos como a discriminación directa, a
infravaloración do traballo das mulleres, a segregación
no mercado laboral, os tipos de xornada e de contrato
diferenciados, os complementos salariais etc.
Aconstruciónsocialdadesigualdade

19. En resumo:
As mulleres desde o inicio dos tempos traballamos dentro e fóra do
fogar (realidade invisibilizada).
As mulleres estamos integradas no mercado laboral pero seguimos
mantendo o rol de coidadoras.
A situación das mulleres non resulta equitativa dentro do mercado
laboral.
Existe unha triple axenda das mulleres: vida laboral, vida familiar e
vida social/persoal.
Conciliáción con «M» de muller.
Aconstruciónsocialdadesigualdade

20. Aconstruciónsocialdadesigualdade

21. Por que sucede?
Aconstruciónsocialdadesigualdade

22. Axentes implicados:
Aconstruciónsocialdadesigualdade

23. Conciliación
A expresión conciliación da vida laboral
e familiar fai referencia á necesidade
de facer compatible o traballo
remunerado co traballo doméstico e
as responsabilidades familiares.
+ dispoñibilidade de tempo libre para o
desenvolvemento persoal individual
polo que o correcto sería falar de
conciliación da vida persoal, familiar
e laboral.
Aconstruciónsocialdadesigualdade

24. Estratexias máis rendibles
O traballo a tempo parcial,
a axuda da rede familiar,
a axuda doméstica remunerada,
o reparto de responsabilidades entre
as persoas que habitan o fogar,
vivir cerca do traballo ou do colexio
das fillas e fillos,
o horario de traballo e
os servizos que ofrecen os centros
escolares.
(Fonte: Enquisa de usos do tempo)
Aconstruciónsocialdadesigualdade

25. Pensemos e cuantifiquemos
• Fai unha táboa na que identifiques as principais tarefas que hai
que levar a cabo para o desenvolvemento diario da túa casa.
• Indica quen realiza cada tarefa no teu núcleo familiar e canto
tempo, aproximadamente, implica esa tarefa diaria ou
semanalmente.
• A continuación outorgalle un valor monetario digno e xusto en
función da tarefa.
Aconstruciónsocialdadesigualdade

26. Fonte: INE Enquisa de emprego do tempo, 2009-2010 (últimos
datos publicados).
Aconstruciónsocialdadesigualdade

27. Algúns datos:
De xaneiro a xuño de 2009, a nivel estatal, a
Seguridade Social xestionou 172.709 prestacións de
maternidade. Deste total, 169.942 gozáronos
integramente as nais e 2.767 foron compartidas.
• Salvo as primeiras seis semanas, o pai ou outra
proxenitora poden facer uso de parte ou de todo o
permiso sempre que traballen as dúas persoas.
Pódese gozar de forma simultánea ou sucesiva
pero sempre de xeito ininterrumpido.
Aconstruciónsocialdadesigualdade
Nos casos de adopción e acollemento, o permiso
distribuirase a opción das persoas interesadas sen
exceder as 16 semanas.
Durante ese período cobrarán o 100% da súa base
reguladora por continxencias comúns (adoita ser o
100 /% do salario).

28. Algúns datos:
Durante o primeiro semestre de 2009 un total de 135.432 pais
gozaron do permiso de paternidade de 15 días que establece a
LOIEMH.
Aconstruciónsocialdadesigualdade

29. Empresas e conciliación
•Novartis
•Sanitas
•HP
•IBM
•Caja Madrid
•Bayer
Cultura do cumprimento por
obxectivos (resultados) e non
cumprimento presencial. Medidas
como almorzos de traballo,
enquisas periódicas de clima
laboral, plans de conciliación
interactivos e participados polo
persoal.
Aconstruciónsocialdadesigualdade

30. Corresponsabilidade
É a distribución equilibrada no
seno do fogar das tarefas
domésticas, o coidado das
persoas dependentes, os
espazos de educación e
traballo, permitindo a todas as
persoas que comparten ese
núcleo o libre e pleno
desenvolvemento de opcións
e intereses, mellorando a
saúde física e psíquica das
mulleres e contribuíndo a
alcanzar unha situación de
igualdade real e efectiva entre
ambos sexos.
Aconstruciónsocialdadesigualdade

31. O reparto de tarefas no
espazo doméstico é unha das
estratexias fundamentais para
reequilibrar a participación de
homes e mulleres na esfera
do privado e o público.
É necesario un cambio de
mentalidade de mulleres e
homes e unha implicación
directa e profunda dos
homes, xa que sen a súa
participación responsable,
non existe reparto equitativo
de responsabilidades e
tarefas.
Ilustración de Marcio Abreu
Aconstruciónsocialdadesigualdade

32. A nosa forma de ocupar o tempo
está condicionada por diversos
factores culturais, sociais e
económicos.
• As necesidades de cada
muller son distintas en relación á
xestión do tempo persoal, pero
existe unha problemática común
a todas as mulleres ao redor de
como organizamos o noso tempo
e a valoración que temos do
mesmo.
Xestión do tempo
Aconstruciónsocialdadesigualdade

33. Pirámide de Maslow (A Theory of Human
Motivation, 1943)
Aconstruciónsocialdadesigualdade

34. SER TER FACER ESTAR
Subsistencia
Protección
Afecto
Entendemento
Participación
Ocio
Creación
Identidade
Liberdade
Teoría das necesidades humanas de Manfred Max Neef
As necesidades interrelacionanse e interactúan entre si nun
movemento incesante
Aconstruciónsocialdadesigualdade

35. En resumo...
• As necesidades humanas son de bens e
servizos pero tamén de afectos e relacións xurdindo
un conflito entre a dimensión obxectiva que
satisfacemos na esfera pública e a dimensión
subxectiva vinculada a aspectos afectivo-
emocionais, moitos deles imposibles de
mercantilizar
Aconstruciónsocialdadesigualdade

36. Xestión do tempo: tempo e
xénero
A falta de tempo preséntase como un
obstáculo para a realización persoal
que está nesgado polo xénero.
O tempo requirido para a atención e
control das responsabilidades familiares
non está integrado nin computado nas
estruturas socio-laborais. É un tempo
«invisible», normalmente considerado
tempo de ocio ou persoal.
Aconstruciónsocialdadesigualdade

37. Implicacións
• Polo xeral, as mulleres gozamos
de menor tempo de ocio, menor
tempo dedicado a nós, menos tempo
para a formación e un maior desgaste
físico e psíquico pola escasa
compensación persoal.
Aconstruciónsocialdadesigualdade

38. Obxectivos do uso social do
tempo con perspectiva de xénero
Eurodiputada Licia Ronzulli
1. Educar a nenas e nenos,
persoas novas e adultas para
que comportan, en condicións
de igualdade, as
responsablidades e tarefas do
ámbito doméstico cambiando
roles e estereotipos de xénero.
2. Capacitar os homes en tarefas
domésticas e de coidados.
3. Visibilizar as achegas do
traballo que se realiza no
ámbito doméstico.
Aconstruciónsocialdadesigualdade

39. 4. Potenciar unha conciliación
corresponsable entre a vida
persoal, familiar e laboral de
mulleres e homes.
5. Adecuar e crear servizos públicos
socio-comunitarios co fin de
facilitar a conciliación.
6. Deseñar, organizar e xestionar o
noso entorno (cidade, vila, barrio,
aldea) para mellorar a
accesibilidade e o goce
Aconstruciónsocialdadesigualdade

40. Algunas chaves para facelo de xeito
individual
• Eficacia: priorizar tarefas,
ordenalas sacarlles o máximo
partido e xestionar os nosos
propios ladróns de tempo.
• Estrés: Identificar, previr e
xestionar.
Conciliación e
corresponsablidade
Proactividade: non ir a remolque
do tempo (PPP)
• Crear e potenciasr espazos
onde o tempo se xestione de
xeito flexible.
Aconstruciónsocialdadesigualdade

41. Analizar a influencia do rol de xénero
na ocupación do tempo.
Ser consicientes dos efectos dunha
inadecuada administración do
tempo.
Evidenciar o grao de satisfacción
persoal na ocupación do tempo.
Elaborar unha planificación factible e
satisfactoria do tempo propio.
E para facelo como mulleres?
Aconstruciónsocialdadesigualdade

42. Pensar o mundo desde a
sostenibilidade
O sostemento da vida no centro
dos problemas económicos.
Ampliar o concepto de
economía.
Recoñecer o xénero como unha
estrutura que organiza o
sistema económico.
A crise é estrutural.
Alonxar os coidados da lóxica
do capital.
Simplificar o discurso
económico
Veredes o
día que
fagamos
unha folga
xeral...
Aconstruciónsocialdadesigualdade