Situación laboral das mulleres no Estado español, con especial incidencia no sector da administración pública, para o primeiro trimestre de 2016. Definición dos principais conceptos

1. Igualdade e xénero
Conceptos básicos
Mar F. Cendón
Módulo de igualdade de oportunidades para
persoal da Deputación de Pontevedra.
Pontevedra, maio de 2016.

2. Participación política e social
das mulleres
Igualdade de oportunidades?
Aconstruciónsocialdadesigualdade

3. O mercado
laboral
Aconstruciónsocialdadesigualdade

4. Aconstruciónsocialdadesigualdade

5. Aconstruciónsocialdadesigualdade

6. A «mística da feminidade»

7. A muller durante a Ditadura
Anxo do fogar e «templo
da raza»
Gardiá da familia e dos
valores nacionalcatólicos:
nenos, fogar, igrexa.
Aconstruciónsocialdadesigualdade

8. Primeiros «pasos»…
1961: Lei sobre dereitos
políticos, profesionais e de
traballo da muller
1975: Reforma do Código
Civil
1978: Constitución
Aconstruciónsocialdadesigualdade

9. Artigo 35.1 da Constitución española
Todos os españois teñen o deber de traballar e o dereito ao
traballo, á libre elección de profesión ou oficio, á promoción a
través do traballo e a unha remuneración suficiente para
satisfacer as súas necesidades e as da súa familia, sen que en
ningún caso poida facerse discriminación por razón de sexo.
Aconstruciónsocialdadesigualdade

10. Artigo 17.1 da Lei do Estauto dos
traballadores
Entenderanse nulos e sen efecto os preceptos
regulamentarios, as cláusulas dos convenios colectivos, os
pactos individuais e as decisións unilaterais do empresario
que contellan discriminacións directas ou indirectas
desfavorables por razón de idade ou discapacidade ou
favorables ou adversas no emprego, así como en materia de
retribucións, xornada e demais condicións de traballo por
circunstancias de sexo, orixe, incluído o racial ou étnico,
estado civil, condición social, relixión ou conviccións, ideas
políticas, orientación sexual, adhesión ou non a sindicatos e
aos seus acordos, vínculos de parentesco con outros
traballadores na empresa e lingua dentro do Estado español.
Aconstruciónsocialdadesigualdade

11. Mulleres Homes
Taxa de actividade
(persoas integradas no mercado de
traballo)
53,64 % 65,25 %
Taxa de ocupación (poboación
ocupada como proporción da que
está en idade de traballar)
8.182,2 miles
de persoas
9.847,4
miles de
persoas
Taxa de paro (poboación que
carece de emprego)
2.413,5 miles
de persoas
2.378 miles
de persoas
Poboación inactiva maior de 16
anos
9.158,7 miles
de persoas
6.512,1 mile
s de persoas
Aconstruciónsocialdadesigualdade
Elaboración propia cos datos da EPA 1T/2016

12. Mulleres Homes
Poboación 1.393 miles de
persoas
1.304,8 miles
de persoas
Poboación activa 598,2 miles de
persoas
650,8 miles de
persoas
Poboación ocupada 484,9 miles de
persoas
536,2 miles de
persoas
Poboación parada 113,3miles de
persoas
114,6 miles de
persoas
Poboación inactiva 627,5 miles de
persoas
474,7 miles de
persoas
Aconstruciónsocialdadesigualdade
Elaboración propia cos datos da EPA 1T/2016 para Galicia

13. A incorporación das mulleres ao mercado laboral, a súa
permanencia no emprego e as súas condicións de traballo
están lonxe de darse en condicións de igualdade con respecto
á dos homes.
A taxa de actividade das mulleres incrementouse nos últimos
anos, reducíndose de forma progresiva a diferenza coa taxa de
actividade dos homes.
Reducíuse tamén a diferenza entre a taxa de emprego de
mulleres e homes, pero a causa do paro, xa que as mulleres
non viron crecer a súa taxa de emprego e foi a dos homes a
que descendeu de forma importante.
A taxa de paro aumentou de forma considerable para mulleres
e homes nos últimos anos, pero a diferenza entre ambas
reduciuse notablemente debido ao maior incremento da taxa
de paro dos homes.
Aconstruciónsocialdadesigualdade

14. Outro dato importante a considerar, en relación ao mercado de
traballo, é que, se tomamos os datos da Enquisa de Poboación
Activa do INE as mulleres teñen arredor do 75 % dos contratos
con xornada a tempo parcial.
Hai que subliñar tamén, para facer unha análise da situación
das mulleres, a situación daquelas nas que concurren outros
factores adicionais ao sexo que poden conducir a situacións de
discriminación e potenciar a ausencia dunha igualdade de
oportunidades efectiva no mercado de traballo; se atendemos á
discriminación múltiple ponse de relevo a conexión entre o
sexo e factores como a discapacidade, a orixe racial ou étnica,
a idade, o estatus socioneconómico, a orientación sexual etc.
A análise destes datos é complexa porque é contrario ao
ordenamento xurídico recoller datos sobre varios destes
factores.
Aconstruciónsocialdadesigualdade

15. Hai que facer referencia tamén á segregación
horizontal por actividades e á vertical por
ocupacións, fenómenos que acaban por
determinar, en gran medida, as condicións do
emprego (salarios, temporalidade, progreso
profesional etc.)
A pesar dos avances as mulleres e os homes aínda
tenden a traballar en diferentes tipos de traballo e
adoitan a concentrarse en diferentes sectores de
actividade. Por outra banda, dentro do mesmo
sector e/ou empresa, as mulleres desempeñan
ocupacións de menor valor e peor remuneración.
Aconstruciónsocialdadesigualdade

16. Tamén hai que destacar a elevada feminización de
sectores como o das actividades sanitarias e os
servizos sociais, onde arredor do 78 % das persoas
ocupadas son mulleres, ou como a educación, onde
as mulleres representan en torno ao 68 % do total
de persoas ocupadas. Son actividades do sector
servicios que posibilitaron, en gran medida, a
incorporación das mulleres ao mercado laboral.
Moitas destas ocupacións están vinculadas aos
roles tradicionales de coidado e atención.
Mentres, en sectores como o da construción, os
homes son máis do 90 % das persoas ocupadas e
na industria manufactureira arredor do 75 %.
Aconstruciónsocialdadesigualdade

17. A Unión Europea di...
Un modo de mellorar a competitividade de Europa é
lograr un mellor equilibrio entre homes e mulleres en
postos de toma de decisións económicas.
Os estudos demostran que a diversidade de xénero é
rendible e que as empresas con maior porcentaxe de
mulleres nos consellos de administración obteñen
mellores resultados que aquelas con consellos
exclusivamente masculinos».
Aconstruciónsocialdadesigualdade

18. Estratexia 2020
Precisaranse políticas que
promovan a igualdade entre
sexos co fin de incrementar a
participación da poboación
laboral, contribuíndo así ao
crecemento e á cohesión
social».
Obxectivo: 75 %
Detrás dun gran home
sempre hai unha gran muller
Aconstruciónsocialdadesigualdade

19. Instrumentos:
• Programa comunitario para o emprego e a solidaridade
social Progress (2007-2013).
• Instrumento de microfinanciación Progress (IEMP)
• EURES: a rede europea para o emprego e a mobilidade
das persoas traballadoras
• EUROPASS: servizo da mobilidade da cidadanía
• Programas para a aprendizaxe mutua no ámbito do
emprego.
• Observatorio europeo do emprego (OEE)
• Comité de emprego.
Aconstruciónsocialdadesigualdade

20. Cres que a participación de mulleres
e homes no mercado laboral é
similar en canto a acceso a postos
de responsabilidade, sectores de
actividade, duración da xornada,
temporalidade da contratación,
retribución etc?
Aconstruciónsocialdadesigualdade

21. Segregación vertical
Desigual proporción de
mulleres e homes na escala
xerárquica de todos os
sectores de emprego.
Fai referencia a certas
características nas xerarquías
das persoas, dos postos e
das tarefas nos centros de
traballo que dificultan o
acceso das mulleres a postos
con maior responsabilidade e
mellor remunerados. A
segregación vertical provoca
unha concentración de
mulleres e homes en niveis
específicos de
responsabilidade.
Aconstruciónsocialdadesigualdade

22. Algúns datos
Segundo os datos do Instituto Nacional de Estatística,
no curso 2009-2010 un total de 198.438 persoas
completaron os seus estudos universitarios. Destas,
118.952 eran mulleres, o que supuña o 59,9 % do total.
Destacar que o 51,6 % das persoas que remataron os
estudos fixérono con 24 anos ou menos (no caso das
mulleres o 57,9 % do total).
Fonte: INE
Aconstruciónsocialdadesigualdade

23. Aconstruciónsocialdadesigualdade
Taxa de Paro Homes Mulleres
20-24 anos 41,53 % 45,23 %
25-29 anos 27,74 % 29,08 %
30-35 anos 18,54 % 22,39 %
35-39 anos 15,62 % 21,00 %
40-44 anos 15,02 % 20,09 %
45-49 anos 16,86 % 20,81 %
50-54 anos 16,88 % 19,70 %
55-59 anos 18,70 % 18,45 %
60-64 anos 15,81 % 16,85 %
Elaboración propia cos datos da EPA 1T/2016

24. Segregación horizontal
As mulleres
concentrámonos en certos
sectores de actividade e en
certas ocupacións e os
homes noutras distintas.
Esta división ten un valor
social desigual e ten unha
relación directa cos roles e
estereotipos de xénero.
Aconstruciónsocialdadesigualdade

25. Homes Mulleres
Agricultura 7,2 % 4,2 %
Industria 19,0 % 8,2 %
Construción 11,9 % 1,1 %
Servizos 52,7 % 75,2 %
Paradas que buscan o
primeiro emprego ou deixaron
o último hai máis de un ano
9,1 % 11,2 %
Elaboración propia cos datos da EPA para Galicia 1T/2016
Aconstruciónsocialdadesigualdade

26. Algúns datos
Segundo os resultados da Estatística da Ensinanza
Universitaria no Estado español, durante o curso
2009-2010, só o 28,68 % do alumnado matriculado
en estudos universitarios da área técnica foron
mulleres, fronte ao 76,63 % que o fixeron en
ciencias da saúde.
Fonte: Instituto da Muller
Aconstruciónsocialdadesigualdade

27. Aconstruciónsocialdadesigualdade
Fonte: SIU

28. Fonte: Unidade de Igualdade da Universidade de
Vigo. Datos por ámbito e sexo para o curso 2013-
2014
Aconstruciónsocialdadesigualdade

29. Fonte: Unidade de Igualdade da Universidade de
Vigo. Evolución da porcentaxe de mulleres por
titulación no ámbito tecnolóxico
Aconstruciónsocialdadesigualdade

30. Aconstruciónsocialdadesigualdade
Fonte: SIU

31. Fonte: Unidade de Igualdade da Universidade de
Vigo. Evolución da porcentaxe de mulleres en
máster por ámbito e ano académico
Aconstruciónsocialdadesigualdade

32. Algúns datos
No ano 2009, despois de 4 anos de existencia, impartíronse
2.266 Programas Oficiais de Posgrao nos que había 83.700
persoas matriculadas. Finalizaron estes programas, no ano
2010, 36.325, das que o 56,6 % eran mulleres.
Fonte: INE.
Aconstruciónsocialdadesigualdade

33. Fonte: Unidade de Igualdade da Universidade de
Vigo. Premios Fin de Carreira Xunta de Galicia
Aconstruciónsocialdadesigualdade

34. Fonte: Unidade de Igualdade da Universidade de
Vigo. Premios Fin de Carreira e Extraordinarios de
Grado da UVigo
Aconstruciónsocialdadesigualdade

35. O«teito de cristal»
Concepto metafórico que xorde na década de 1970.
Barreira intanxible que moitas mulleres se atopan ao ascender
no ámbito laboral.
Está conformada polos prexuizos e estereótipos de xénero
organizativos e polos límites autoimpostos («teito de cemento»).
Aconstruciónsocialdadesigualdade

36. Algúns exemplos:
«as mulleres temen ocupar posicións de
poder»
«ás mulleres non lles interesa ocupar
postos de responsabilidade»
«as mulleres non poden enfrontar
situacións difíciles que requiran
autoridade e poder»
Aconstruciónsocialdadesigualdade

37. O «muro ou parede de cristal»
Representa as áreas (dentro dunha
empresa, actividade ou profesión)
reservadas ou exclusivas para o
xénero masculino das que as
mulleres quedamos excluídas.
Aconstruciónsocialdadesigualdade

38. Que elementos forman esa
«barreira»?
Factor cultural: presupoñémonos
autoimposicións e unha tendencia a
aceptar e conformarnos con
«algúns logros»
Tradición da actividade («parede ou
muro de cristal»)
Rol familiar asignado
Aconstruciónsocialdadesigualdade

39. 39
Nivel de estudos Mulleres Homes
Analfabeta 471,8 miles
persoas
222,5 miles
persoas
Estudos primarios incompletos 1.437,8 miles
persoas
1.047 miles
persoas
Educación primaria 3.037,3 miles
persoas
2.528,1 miles
persoas
1.ª etapa de educación
secundaria e similares
5.186,9 miles
persoas
5.892,4 miles
persoas
2.ª etapa de educación
secundaria con orientación xeral
2.518,7 miles de
persoas
2.575,9 miles
de persoas
2.ª etapa de educación
secundaria con orientación
profesional
1.459,5 miles de
persoas
1.415,5 miles
de persoas
Educación superior 5.642,4 miles de
persoas
5.055,7 miles
de persoas
Elaboración propia cos datos da EPA 1T/2016
Aconstruciónsocialdadesigualdade

40. 40
Nivel de estudos Total* Homes Mulleres
Analfabeta 0,7 0,3 0,5
Primarios incompletos 3,9 2,0 1,8
Primaria 15,9 9,3 6,6
Primeira etapa de educación
secundaria ou similar
89,5 51,0 38,6
Segunda etapa de secundaria
con orientación xeral
25,7 13,0 12,7
Segunda etapa de secundaria
con orientación profesional
22,9 11,1 11,8
Educación superior 64,1 24,7 39,4
Elaboración propia cos datos da EPA para Galicia 4T/2015
Aconstruciónsocialdadesigualdade

41. O «chan pegañento»
Forzas que manteñen as mulleres na base da pirámide
económica.
Son as responsabilidades e cargas afectivas e
emocionais que no ámbito doméstico recaen sobre as
mulleres, atrapándoas cos lazos de seda dos afectos
que dificultan ou impiden a súa saida e realización
personal alén do ámbito familiar.
Aconstruciónsocialdadesigualdade

42. O«gueto de
veludo»
Sectores profesionais e
laborais que se feminizan o
que inmediatamente conleva
unha redución salarial,
empeoramento das
condicións laborais e
dificultades de ascenso.
Aconstruciónsocialdadesigualdade

43. Homes Mulleres
Funcionariado 314.718 121.369
Personal
Laboral
54.315 35.508
Outro persoal 3.071 7.518
Aconstruciónsocialdadesigualdade
Elaboración propia cos datos do BEP, xaneiro de 2015

44. Homes Mulleres
Administración
Seguridade
Social
10.598 17.069
Axencia estatal
de
administración
tributaria
12.042 313.696
Centros
penitenciarios
17.157 6.630
Docencia non
universitaria
1.810 4.984
Ministerios e
OO. AA.
52.523 59.291
Patrimonio
nacional
842 498
Aconstruciónsocialdadesigualdade
Elaboración propia cos datos do BEP, xaneiro de 2015

45. Homes Mulleres
Axencias
estatais
6.928 6.518
Institucións
Sanitarias
S.S./Defensa
851 2.394
Garda Civil 71.515 5.080
Policia Nacional 57.758 8.761
Forzas Armadas 106.695 15.153
Maxistradas e
Xuizas
3.027 3.795
Fiscais 1.110 1.968
Outro persoal 4.667 10.292
Entidades
públicas
empresariais e
O.P. con réxime
específico
23.581 8.266
Aconstruciónsocialdadesigualdade
Elaboración propia cos datos do BEP, xaneiro de 2015

46. C.A. Homes Mulleres
Administración
Xeral
378.621 841.896
Consellerías e
os seus OO.AA.
92.959 121.063
Docencia non
universitaria
158.896 372.134
Institucións
sanitarias S.N.S.
126.766 348.699
Administración
de Xustiza
10.591 26.817
Forzas de
Seguridade
21.459 4.642
Aconstruciónsocialdadesigualdade
Elaboración propia cos datos do BEP, xaneiro de 2015

47. Administración
local.
Homes Mulleres
Concellos 284.172 233.666
Deputacións/Ca
bildos/Consellos
Insulares
27.623 31.703
Aconstruciónsocialdadesigualdade
Elaboración propia cos datos do BEP, xaneiro de 2015

48. Universidades Homes Mulleres
PDI 57.413 37.970
PAS 21.408 30.324
Aconstruciónsocialdadesigualdade
Elaboración propia cos datos do BEP, xaneiro de 2015

49. Homes Mulleres
TOTAL das Administracións
Públicas
1.173.391 1.371.413
Aconstruciónsocialdadesigualdade
Elaboración propia cos datos do BEP, xaneiro de 2015

50. Pontevedra Homes Mulleres
Administración Pública
Estatal
6.850 2.689
Adm. CC. AA. 7.553 18.599
Adm. Local 4.979 3.673
Universidades 934 825
TOTAL 20.316 25.786
Aconstruciónsocialdadesigualdade
Elaboración propia cos datos do BEP, xaneiro de 2015

51. Pontevedra Homes Mulleres
Funcionariado de carreira 6.850 2.689
Persoal laboral 7.553 18.599
Outros 4.979 3.673
Aconstruciónsocialdadesigualdade
Elaboración propia cos datos do BEP, xaneiro de 2015

52. 52
1) A maioría dos novos contratos son temporais.
2) Aumenta o número de contratos a tempo parcial.
3) A remuneración dos novos traballos é máis reducida.
4) Todos os novos contratos dispoñen de menos dereitos
laborais e de menor intensidade que os anteriores a
2010
5) Os novos empregos son maioritariamente nos
sectores «típicos» da economía española: os de baixo
valor engadido.
Aconstruciónsocialdadesigualdade

53. Que é a fenda salarial?
Sabes, aproximadamente, cal é na
actualidade?
A que cres que pode estar debida?
Cres que, no teu ámbito concreto de traballo
existe? Por que?
Aconstruciónsocialdadesigualdade

54. Aconstruciónsocialdadesigualdade

55. A fenda salarial fai referencia á distancia na retribución
media (salario máis complementos) de mulleres e
homes.
Parte desas diferencias salariais poden estar
fundamentadas en factores de tipo persoal (nivel de
formación, experiencia laboral, antigüidade etc.), do posto
de traballo (funcións realizadas, nivel de responsabilidade,
tipo de contrato ou xornada etc.) e/ou da empresa para a
que se traballa (tamaño, tipo de actividade etc.).
Unha vez considerados estes factores, a fenda é a parte
desas diferenza que non queda xustificada po unha
distinta achega de valor no desempeño dun traballo igual
ou de igual valor, e que só pode ser explicada en función
do sexo da persoa que o realiza.
Segundo os datos recollidos nos últimos anos, con
avances e retrocesos, a fenda é un fenómeno
persistente.
Aconstruciónsocialdadesigualdade

56. Traballarenespazosdeigualdade
E na administración pública, como definirías,
desde a perspectiva de xénero, a situación de
homes e mulleres neste ámbito?
Cres que existe unha situación de igualdade?
Por que?
Cales consideras que son os sectores máis
igualitarios?
E os menos?
Por que?
Que implicacións ten isto?

57. Agora que coñeces os conceptos identifica,
no teu ámbito de traballo concreto situacións
e exemplos -diferentes dos citados na clase-
de:
- Androcentrismo
- Machismo
- Segregación horizontal
- Segregación vertical
- Teito de cristal
Aconstruciónsocialdadesigualdade