7η ενότητα, ραψωδία ε, σημειώσεις

1. ΟΜΗΡΟΥ ΟΔΥΣΣΕΙΑ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 7ης
ΕΝΟΤΗΤΑΣ
Επιμέλεια: Μαρία Μιχάλη
http://blogs.sch.gr/m_michali/
7η ενότητα: ε 1-1651
Ουσιαστικά η Οδύσσεια (δηλαδή οι περιπέτειες του Οδυσσέα μέχρι να φτάσει στον
τόπο του και να απαλλαγεί από τους μνηστήρες) αρχίζει με τη ραψωδία ε.
ΣΤΙΧΟΙ 1-49: Δεύτερο συμβούλιο των θεών
Ομοιότητες με το πρώτο συμβούλιο (ραψ. α) :
 Ενδιαφέρον της θεάς Αθηνάς για την τύχη του Οδυσσέα
 Νόστος του Οδυσσέα που βρίσκεται στο νησί της Καλυψώς
Διαφορές με το πρώτο συμβούλιο (ραψ. α) :
Νέα στοιχεία:
 Η Αθηνά τονίζει πόσο δίκαιος ήταν ο Οδυσσέας ως βασιλιάς (σαν πατέρας) και
ότι όλοι οι Ιθακήσιοι τον έχουν ξεχάσει
Ο Οδυσσέας βασανίζεται άδικα εγκλωβισμένος στο νησί της Καλυψώς
Ο Τηλέμαχος κινδυνεύει από τους μνηστήρες
ο Δίας αναφέρει όλη την παραπέρα εξέλιξη της περιπλάνησης του Οδυσσέα,
πράγμα που δεν είχε συμβεί στο α΄ συνέδριο.
Χαρακτηρισμός προσώπων (στ. 1-49)
Αθηνά: Δείχνει αγάπη και φροντίδα για τον Οδυσσέα και την οικογένειά του.
Έχει αίσθημα δικαίου που το τονίζει στο συμβούλιο. Χρησιμοποιεί επιχειρήματα
,που απευθύνονται στο συναίσθημα και τη λογική, για να πείσει το συμβούλιο
των θεών.
Δίας: Παρουσιάζεται τελείως αμερόληπτος. Έχει αίσθημα δικαίου και δεν
επηρεάζεται καθόλου από συμπάθειες ή αντιπάθειες. Είναι καλόγνωμος και με
συγκατάβαση προς όλους όσοι δεν έχουν αδικήσει. Εξισορροπεί τις δυο αντίθετες
δυνάμεις ικανοποιώντας από τη μια μεριά την Αθηνά με τον προγραμματισμό της
επιστροφής του Οδυσσέα και από την άλλη τον Ποσειδώνα, αφού προλέγει
«πάθια» για τον Οδυσσέα στο γυρισμό του. Παρουσιάζεται αποφασιστικός.
ΣΤΙΧΟΙ 49-165: Ο Ερμής ανταποκρίνεται στην εντολή του Δία και πηγαίνει
στην Ωγυγία
Ο Όμηρος περιγράφει με κάθε λεπτομέρεια το νησί της Καλυψώς
χρησιμοποιώντας πολλές εικόνες (οπτικές, ακουστικές, οσφρητικές). Να τις
εντοπίσετε και να τις υπογραμμίσετε στο βιβλίο
 Να υπογραμμίσετε τα σχετικά σημεία και στη συνέχεια να περιγράψετε το
περιβάλλον της Καλυψώς ( πρώτα το εσωτερικό της σπηλιάς και μετά τον χώρο
1
Οι σημειώσεις βασίζονται κυρίως στα σχόλια του σχολικού βιβλίου, στο βιβλίου του καθηγητή και
στο σχολικό βοήθημα: «Πετίνη, Ε. (2009). Οδύσσεια- Ομηρικά έπη. Αθήνα: εκδόσεις Ελληνικά
Γράμματα.

2. ΟΜΗΡΟΥ ΟΔΥΣΣΕΙΑ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 7ης
ΕΝΟΤΗΤΑΣ
Επιμέλεια: Μαρία Μιχάλη
http://blogs.sch.gr/m_michali/
έξω απ’ αυτή).
Ο λόγος του Ερμή (στ. 109 - 129)
Ο λόγος του είναι πολύ καλά σχεδιασμένος και δείχνει τη ρητορική δεινότητα του
Ερμή.
 α) Να υπογραμμίσετε τα βασικά σημεία του λόγου του
β) να αναδιηγηθείτε σε γ΄ πρόσωπο το περιεχόμενο του λόγου (π.χ. Ο Ερμής στην
αρχή αναφέρει ότι βρίσκεται εκεί χωρίς τη θέλησή του, υπακούοντας στην
εντολή του Δία... Σ υ ν ε χ ί σ τ ε)
γ) Θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε τον λόγο του Ερμή «διπλωματικό»; Ποια
στοιχεία του λόγου του μπορούν να μας οδηγήσουν σε αυτόν τον χαρακτηρισμό;
Ανθρωπομορφισμός των θεών: Η αντίληψη των αρχαίων ότι οι θεοί έχουν
ανθρώπινες ιδιότητες, συμπεριφορά, συναισθήματα και συνήθειες ανθρώπων
λέγεται ανθρωπομορφισμός. Επιπλέον οι αρχαίοι φαντάζονταν και παρίσταναν
τους θεούς τους με ανθρώπινη μορφή.
Στοιχεία ανθρωπομορφισμού των θεών:
1. Οι θεοί συνεδριάζουν για να πάρουν κάποιες αποφάσεις (όπως κι οι άνθρωποι)
2. Οι θεοί συνδέονται με συγγενικές σχέσεις («Δία πατέρα»)
3. Η Αθηνά αγαπά και νοιάζεται για τον Οδυσσέα, Η Καλυψώ νιώθει έρωτα για
τον Οδυσσέα αλλά και ζήλια, παράπονο κ.λπ. Επομένως, έχουν όμοια
συναισθήματα με τους ανθρώπους.
4. Oι θεοί, όπως και οι άνθρωποι, έχουν τυποποιημένη ενδυμασία ανάλογα με τις
ιδιότητες και την αποστολή τους (π.χ. ενδυμασία Ερμή)
5. Οι θεοί εντυπωσιάζονται με πράγματα όπως και οι άνθρωποι (π.χ. η εντύπωση
που προκάλεσε η Ωγυγία στον Ερμή)
6. Η Καλυψώ υφαίνει όπως έκανε η Πηνελόπη και κάθε άλλη αρχόντισσα.
7.Το τυπικό της φιλοξενίας ανάμεσα στους θεούς είναι όμοιο με των ανθρώπων
(το μόνο που διαφέρει είναι η τροφή).
8.Οι θεοί δεν είναι απαραίτητα παντογνώστες (π.χ. η Καλυψώ δε γνώριζε την
απόφαση των θεών, ο Ποσειδώνας δε γνωρίζει ότι ενώ εκείνος απουσίαζε στην
Αιθιοπία οι άλλοι θεοί αποφάσισαν την επιστροφή του Οδυσσέα).
9. Οι θεοί ανταλλάσσουν επισκέψεις (π.χ. ο Ερμής πηγαίνει στην Καλυψώ)
Ανθρωποκεντρικός χαρακτήρας της Οδύσσειας
(στ. 120-124): Μόνο ο Οδυσσέας κατάφερε να σωθεί. Οι σύντροφοί του χάθηκαν
από δικά τους σφάλματα. Επομένως, ο Οδυσσέας διαθέτει τέτοιες ικανότητες
(πνευματικές, ψυχικές, σωματικές) που κατάφερε να γλιτώσει τον θάνατο.
Χαρακτηρισμός – παρουσίαση προσώπων (βασικά σημεία)
Ερμής: Είναι αφοσιωμένος στο Δία και υπάκουος. Δείχνει συμπάθεια προς την
Καλυψώ γι’ αυτό της παρουσιάζει σιγά σιγά την είδηση. Τη συμβουλεύει να
υπακούσει στην εντολή του Δία. Δείχνει ευγένεια και λεπτότητα. Μιλάει

3. ΟΜΗΡΟΥ ΟΔΥΣΣΕΙΑ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 7ης
ΕΝΟΤΗΤΑΣ
Επιμέλεια: Μαρία Μιχάλη
http://blogs.sch.gr/m_michali/
διπλωματικά στην Καλυψώ και από την αρχή του λόγου του αναφέρει ότι είναι
εκεί χωρίς τη θέλησή του.
Καλυψώ: Ασχολείται με το νοικοκυριό. Έχει ωραία φωνή κι αρχοντική
εμφάνιση. Καλοδέχεται με ευγένεια τον Ερμή και του προσφέρει φιλοξενία. Δεν
μπορεί να συγκρατήσει την πίκρα και την αγανάκτησή της για την απόφαση των
θεών, καθώς είναι ερωτευμένη με τον Οδυσσέα. Αισθάνεται παράπονο και
αποκαλεί τους θεούς ζηλόφθονους. Συμφωνεί στο τέλος να υπακούσει αλλά μόνο
από ανάγκη. Φοβάται την ενδεχόμενη τιμωρία του Δία.
Άλλα στοιχεία:
Να υπογραμμίσετε σημεία με:
-προοικονομία
-επική ειρωνεία
-τυπικές εκφράσεις/τυπικά επίθετα
-στοιχεία πολιτισμού (υλικού & πνευματικού)
Αφηγηματικές τεχνικές: (αφήγηση, περιγραφή, διάλογος)
Στην αρχή, όταν ο Ερμής ετοιμάζεται και φτάνει στην Ωγυγία έχουμε αφήγηση.
Μετά, έχουμε την περιγραφή του νησιού της Καλυψώς και μετά διάλογο.
Αναδρομική αφήγηση:
(στ. 117-124): ο Ερμής αναφέρεται στα παλιά βάσανα του Οδυσσέα: από την
άλωση της Τροίας μέχρι που έφτασε ναυαγός στο νησί της Καλυψώς