by Manfred F.R. Kets de Vries Four pathologies that can hobble an executive and bring misery to the workplace—and what to do about them. Harvard Business Review, April 2014

1. พันเอก มารวย ส่งทานินทร์
26 เมษายน 2557

2. by Manfred F.R. Kets de Vries
Four pathologies that can hobble an executive and bring misery to the workplace—
and what to do about them.
Harvard Business Review, April 2014
Manfred F.R. Kets de Vries is the Distinguished
Professor of Leadership Development and organizational
Change at Insead in France, Singapore, and Abu Dhabi.
His most recent book is The Hedgehog Effect: The
Secrets of Building High Performance Teams (John Wiley
& Sons, 2011).

4.  ผู้บริหารระดับสูง มีพลังในการสร้างสิ่งแวดล้อมที่เอื้อให้กับ
บุคลากร ในการทางานอย่างเต็มความสามารถ หรือทาให้ที่
ทางานเป็นพิษ บุคลากรอยู่อย่างปราศจากความสุข
 ผู้นาที่ดี สร้างบริษัทที่มีกฏเกณฑ์ เน้นการทางานให้มีผลงานที่
ออกมาดีของบุคลากร ส่วนผู้นาที่เป็นพิษ ทาให้สิ่งแวดล้อมผิด
แผกไปตามพยาธิสภาพของผู้นาด้วย ไม่ว่าจะเป็นแผนทางธุรกิจ
ระบบ และโครงสร้างขององค์กร
 การแสดงออกของผู้นาที่เป็นพิษ อาจจะมีสิ่งละอันพันละน้อยปน
กันไป ไม่ตรงกับทฤษฎีนัก แม้ผู้นาที่ปกติก็อาจแสดงออกความ
ไม่ปกติได้ในบางครั้ง

5. ความเป็นพิษของผู้นา มี 4 ประการคือ
 1. ผู้นาแบบหลงตัวเอง (THE NARCISSIST)
 2. ผู้นาแบบคุ้มดีคุ้มร้าย (THE MANIC-DEPRESSIVE)
 3. ผู้นาแบบดื้อแพ่ง (THE PASSIVE-AGGRESSIVE)
 4. ผู้นาแบบไร้อารมณ์ (THE EMOTIONALLY DISCONNECTED)

7. 1. ผู้นาแบบหลงตัวเอง
 เป็นสิ่งที่พบได้มากที่สุด เราทุกคนเป็นมากบ้างน้อยบ้าง
 การรักหรือหลงตนเองนี้ ถ้ามีในระดับที่เหมาะสม จะเป็น
ภูมิคุ้มกันจากการเปลี่ยนแปลงของชีวิต แต่ถ้ามีมากเกินไปจะ
เป็นอันตราย
 การหลงไหลได้ปลื้มในความสง่างามของตนเอง ทาให้ผู้หลง
ตนเอง เกิดความเห็นแก่ตัว ไม่คานึงถึงคนอื่น ต้องการเรียกร้อง
ความสนใจ ต้องการมีชื่อเสียง ต้องการอานาจและเกียรติยศ โดย
ไม่คานึงถึงรูปแบบ

8. เราจะรู้ได้อย่างไรว่าเขาเป็นพวกหลงตัวเอง
 รู้ได้จากการสังเกตผู้ที่เป็นลูกน้องของเขา ที่บอกว่าเขาดีแต่ใช้
งาน (user) ไม่เคยให้อะไรตอบแทน ทาให้ผู้ร่วมงานบางคนไป
เข้ากับฝ่ ายตรงข้าม หรือขอย้ายตัวเองไปทางานในหน่วยอื่น
 ผู้ที่หลงตัวเอง มักชอบทาให้ตนเองดูดี แต่งตัวดี มีมิตรไมตรี
และน่าหลงไหล
 เขามักจะมองผู้คนเป็น 2 พวกคือ ถ้าไม่ใช่เพื่อนก็คือศัตรู (for or
against) ถ้าใครเป็นพวกตรงข้าม เขาจะทาการขจัดออกไป ไม่ให้
อยู่ขวางทาง

9. การสอนผู้ที่หลงตนเอง
 กฏข้อแรกคือ หลีกเลี่ยงการทาให้ความรู้สึกภาคภูมิใจในตนเอง
ของเขาแตกสลายไป เพราะสิ่งที่เขาแสดงออกเป็นการชดเชยสิ่ง
ที่ขาดไปในวัยเด็ก คือการไม่สามารถตอบสนองความพึงพอใจ
ของผู้ปกครองได้นั่นเอง หรือเกิดจากผู้ปกครองกระตุ้นเด็กมาก
เกินไป (overstimulation) โดยไม่คานึงถึงหลักความจริง
จนกระทั่งเขาทาไม่ได้
 ผู้ที่หลงตนเองดูเหมือนเป็นผู้ที่มีความมั่นใจสูง แต่เป็นไปเพื่อ
ปิดบังจุดอ่อนที่อยู่ลึก ๆ

10.  การสอนผู้หลงตนเอง คือการให้มีความมั่นใจในตนเองเป็นพื้นฐาน
ให้การเคารพและชมเชยในสิ่งที่เขาทาได้ดี โดยให้แสดงความเห็นอก
เห็นใจเขาก่อน เพื่อสร้างความไว้วางใจ แล้วจึงค่อย ๆ ปรับเปลี่ยน
พฤติกรรมของเขาอย่างค่อยเป็นค่อยไป ซึ่งมี 2 วิธีคือ
 1. การถ่ายโอน (Transference) ผู้ที่หลงตนเองมีความต้องการ 2
อย่างคือความสมบูรณ์แบบ หรือไม่เห็นความสาคัญเลย ความ
ต้องการเอาใจผู้ปกครองในวัยเด็ก จึงถูกถ่ายโอนมาเป็นเอาใจผู้ที่มี
อานาจหรือผู้ฝึกสอนแทน
 2. การแข่งขัน (Competitiveness) ให้ความท้าทาย เป็นการดึงความ
ทะเยอทะยานมาใช้ประโยชน์ เพื่อทดแทนการโอ้อวด แต่ไม่ทาจริง

12. 2. ผู้นาแบบคุ้มดีคุ้มร้าย
 การมีพฤติกรรมเดี๋ยวดีเดี๋ยวร้าย หรือเป็นคนมี 2 บุคลิกภาพ
(bipolar disorder) ที่มีอาการเหมือนผู้ที่เป็นโรคจิต มีระดับทั้งเป็น
มากหรือเป็นน้อย แม้มีอาการเพียงเล็กน้อย ก็ส่งผลกระทบกับ
อาชีพและผู้ร่วมงาน

13. จะรู้ว่าผู้นาเป็นแบบคุ้มดีคุ้มร้ายได้อย่างไร
 โดยมากมักจะมีประวัติทางการแพทย์ ในการขอคาปรึกษากับ
จิตแพทย์ และได้รับยาลิเธียม (lithium) เพื่อรักษาอาการ ทาให้
เขามีชีวิตที่ราบเรียบ ไม่น่าตื่นเต้น ซึ่งทาให้เขาเลิกกินยาในเวลา
ต่อมา
 นอกจากนี้ เขามักมีประวัติในการใช้สารเสพติด ติดสุรา เพราะ
เกิดอาการคลั่งไคล้ ในการทาให้เคลิบเคลิ้มของสิ่งเสพติด

14. การสอนผู้ที่มีอารมณ์คุ้มดีคุ้มร้าย
 ผู้ที่มีอารมณ์คุ้มดีคุ้มร้าย ต้องรักษาทั้งทางด้านยาและโดย
จิตแพทย์ แต่ผู้ป่ วยมักไม่ให้ความร่วมมือ
 ดังนั้นทางที่ดีในการสอนคือ ให้เขากล้าเผชิญกับความจริงกับ
ความสัมพันธ์ที่เขามีกับผู้คนรอบข้าง ไม่ว่าจะเป็นด้านครอบครัว
หรือเพื่อนร่วมงาน เพื่อสถาปนาโครงสร้างใหม่ ที่ทาให้เขารู้สึก
ได้ถึงความปลอดภัย (ซึ่งตรงข้ามกับการสอนผู้ที่หลงตนเอง)

15.  คู่ชีวิตและครอบครัว (Partners and family) เป็นการได้รับรู้ความ
ปรารถนา เป้าประสงค์ในชีวิต ในมุมมองของคู่ชีวิตและครอบครัว
เพื่อให้เขามีความเข้าใจที่ถูกต้องมากขึ้น และทาให้เขามีอารมณ์ที่
มั่นคง
 เพื่อนร่วมงาน (Colleagues) ในทานองเดียวกัน การที่เขามีความ
เข้าใจความรู้สึกของทีมผู้บริหารและไม่ใช่ผู้บริหาร จะมีส่วน
ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมของเขาได้
 ผู้นาที่เดี๋ยวดีเดี๋ยวร้าย เป็นผู้ที่รู้ตัวว่าตนเองมีปัญหา (ไม่เหมือนกับผู้
หลงตนเอง) การสอนจึงสามารถบอกความจริงได้ตรง ๆ ถึงการให้
ความช่วยเหลือ และในการขอความร่วมมือในการทางานด้วยกัน

17. 3. ผู้นาแบบดื้อแพ่ง
 เป็นคาอธิบายถึงผู้นาที่ไม่แสดงออกของความไม่พอใจอย่าง
ตรงไปตรงมา และไม่ชอบการเผชิญหน้า
 เบื้องลึกพฤติกรรมนี้ มีมาจากชีวิตในวัยเด็ก ที่อยู่ในครอบครัวที่
ถูกห้ามการแสดงออกอย่างตรงไปตรงมา ทาให้เกิดอาการเก็บกด
การดาเนินชีวิตจึงแสดงออกเสมือนให้ความร่วมมือ แต่ทว่าความ
จริงดื้อแพ่ง
 พฤติกรรมที่ไม่ให้ความร่วมมือแต่เจ้าตัวไม่รู้สานึก เมื่อผู้อื่นรู้สึก
อิดหนาระอาใจ กลับปกป้องตนเอง และเที่ยวกล่าวโทษแต่ผู้อื่น
โดยไม่เหลียวดูตนเอง

18. จะรู้ว่าผู้นาเป็นแบบดื้อแพ่งได้อย่างไร
 ผู้นาแบบดื้อแพ่งแม้จะมีข้อตกลงแล้ว แต่มักจะไม่ทาตามสัญญา
เช่นงานเสร็จไม่ทัน มาเข้าประชุมสาย มีแต่ข้อแก้ตัว หรือทา
ไม่ได้ตามเป้าหมาย
 เขามักเป็นคนผัดวันประกันพรุ่ง ทางานไม่มีประสิทธิภาพ และ
ชอบลืมคามั่นสัญญา เมื่อคาดคั้นมากเข้ามักจะไม่ทาเลย แต่ถ้า
ปล่อยให้ทางานตามสบายไม่กดดัน เขาจะทางานได้ดี
 ตัวเขาเองนั่นแหละ ตกเป็นเหยื่อในพฤติกรรมของตนเอง

19. การสอนผู้นาแบบดื้อแพ่ง
 ผู้ที่ดื้อแพ่งต้องการความช่วยเหลือจากผู้ที่มีอานาจมากกว่า โดย
วิธีการส่งเสริมการเปลี่ยนผ่าน
 ให้เผชิญอย่างสม่าเสมอ (Consistent confrontation) วิธีการของผู้
ฝึกสอนคืออย่าโต้เถียงหรือชี้แจงใด ๆ ให้ถอยออกมาก่อน ให้เขา
ได้ทบทวนคาพูดของเขาเอง เพราะเขาถือว่าการโต้เถียงทาให้เขา
ตกเป็นเหยื่อ และเราคือผู้ร้าย แต่ให้กล่าวตักเตือนโดยสุภาพว่า
วิธีการดื้อแพ่งนี้ ไม่เป็นผลดีกับเขา ในการสร้างสัมพันธภาพที่ดี
กับผู้อื่น

20.  ฝึกพฤติกรรมที่ดีกว่า (Practicing better behavior) ผู้ที่ดื้อแพ่ง
เป็นผู้ที่ขาดความมั่นใจในตนเอง ผู้ฝึกสอนต้องสร้างความมั่นใจ
โดยการถามเขาโดยตรงว่า ให้อธิบายว่า เขาจะแก้ปัญหาหรือ
แก้ไขสถานการณ์ที่เขากาลังเผชิญอยู่อย่างไร
 ย้อนดูเรื่องในอดีตของครอบครัว (Exploring the family) การ
ซักถามเรื่องของครอบครัวในอดีต อาจทาให้ค้นพบสาเหตุของ
การเป็นคนดื้อแพ่งได้ เช่น กฏการห้ามเถียงบิดาเป็นต้น

22. 4. ผู้นาแบบไร้อารมณ์
 ผู้นาแบบไร้อารมณ์ก็ก่อเกิดปัญหาได้เช่นเดียวกัน
 ในทางจิตวิทยาเรียกบุคคลประเภทนี้ ว่า alexithymia ซึ่งมาจากภาษา
กรีกที่แปลว่า ไม่มีคาบรรยายของอารมณ์ (no words for emotions)
 ผู้นาที่ขาดพลวัต ขาดแรงบันดาลใจ ขาดวิสัยทัศน์ จึงเป็นการยากใน
การสร้างแรงจูงใจให้กับผู้อื่น
 การขาดทักษะการติดต่อสื่อสาร และเป็นคนที่คาดเดาได้ยาก ทาให้
ไม่สามารถดึงความเก่งที่มีอยู่ในบุคคลมาใช้ประโยชน์ได้อย่างเต็มที่
 การไม่มีอารมณ์ ส่งผลต่อวัฒนธรรมขององค์กร และทาให้บุคลากร
ขาดความคิดสร้างสรรค์และการสร้างนวัตกรรม

23. จะรู้ได้อย่างไรว่าเป็นผู้นาแบบไร้อารมณ์
 เขาจะเป็นคนที่เข้าพวกได้ยาก ไม่รู้ว่าจะต้องปฏิบัติตนอย่างไร
 เมื่อเขามีความเครียด จะมีอาการทางร่างกายคือ ปวดท้อง
กล้ามเนื้ อตึง และปวดศีรษะ แต่ไม่แสดงออกทางอารมณ์
 เป็นปกติของบุคคลไร้อารมณ์ ที่ไม่รู้ว่าเหตุใดร่างกายจึงมีความ
ผิดปกติ โดยไม่รู้ว่าสาเหตุเกิดมาจากทางด้านจิตใจ
 การรักษาทางด้านร่างกายจึงไม่ใช่หนทางแก้ไข

24. การสอนผู้นาแบบไร้อารมณ์
 แนะนาให้เขารู้จักแสดงออกทางอารมณ์อย่างถูกต้อง 2 ระยะคือ
 การแก้ปัญหาแบบเร่งด่วน (Fixing immediate problems) ให้รู้จัก
การสร้างสัมพันธภาพกับผู้อื่นเป็นลาดับแรก เช่น ให้เขารู้จักไถ่
ถามผู้อื่น ว่าเกิดอะไรขึ้น มีสิ่งใดให้เขาได้ช่วยเหลือหรือไม่
 การแสดงออกความรู้สึก (Describing the pain) รู้จักแสดง
ความรู้สึกส่วนลึกออกมา ร่วมแลกเปลี่ยนเรียนรู้กับผู้อื่น รู้จักเล่น
หัวบ้าง อย่าแสดงตนเหมือนหุ่นยนต์ที่ไร้ความรู้สึก

25. วิธีการอื่นที่ช่วยผู้นาแบบไร้ความรู้สึกได้
 การรักษาแบบกลุ่มและการรักษาทั้งครอบครัว ทาให้ผู้เข้าฝึกอบรม
รู้จักการแสดงออกทางอารมณ์ และรู้จักสังเกตตนเองด้วย
 รวมถึงวิธีการสะท้อนกลับด้านชีวิต การผ่อนคลายทางอารมณ์ การฝึก
สมาธิ การฝึกจินตภาพ และการสะกดจิต ก็อาจช่วยได้เช่นกัน แม้ใน
กลุ่มคนที่ไม่สามารถควบคุมตนเองได้ในภาวะเครียด เป็นการเพิ่ม
การรู้จักตัวตนที่มีความสัมพันธ์กับสภาวะแวดล้อม
 เช่นเดียวกับมนุษย์กระป๋ อง (Tin Man) ที่ค้นพบว่าตนเองก็มีหัวใจ
ผู้นาแบบไร้อารมณ์สามารถเรียนรู้การแสดงออกทางอารมณ์ได้ ซึ่งจะ
ทาให้เขามีความสัมพันธ์กับผู้อื่น โน้มน้าวผู้คนได้ สร้างขวัญและ
กาลังใจ ทาให้องค์กรเป็นสถานที่ที่น่าสนใจและน่าทางาน

26. การเป็นผู้บริหารที่มีประสิทธิผล
 ผู้บริหารที่ไม่รู้จุดอ่อนของตนเอง เปรียบเสมือนเรือที่เผชิญกับ
ภูเขาน้าแข็งในทะเล ที่ลืมไปว่าอันตรายมีอยู่ใต้น้า
 ผู้นาที่มีประสิทธิผล รู้จักประสานปฏิกิริยาตอบสนองและการ
กระทาเข้าด้วยกันอย่างมีปัญญา และรู้จักยับยั้งชั่งใจในการใช้
อานาจ
 การที่ผู้นามีผู้ฝึกสอน เป็นการช่วยชี้จุดอ่อนให้กับผู้นา ซึ่งมีผลต่อ
พฤติกรรมในการแสดงออก ที่ผู้นาอาจไม่รู้สึกตัว

27. Chinese Proverb