2. 1.- LURRA EKOSISTEMA:
1.1.- ZER DA EKOSISTEMA BAT.
1.2.- LURRA EKOSISTEMAREN OSAGAIAK
1.3.- EGUZKIA, BIZI ITURRI.
2.- ARRISKU NATURALAK:
2.1.- ARRISKU N ATURAL MOTAK:
· urakanak, uholdeak, lurrikarak eta sumendi erupzioak.
3.- GIZAKIOK ERAGINDAKO ARRISKUAK:
3.1.- ARRISKU TEKNOLOGIKOAK:
· zentral nuklearrak eta gai kimikoak.
3.2.- INGURUMENAREN KUTSADURA:
· Klima aldaketa, euri azidoa, hondakin-urak...
3.3.- INGURUMEN ARAZO BAT: BASAMORTUTZEA:
· Neurri gabeko zuhaitz mozketak, mendiko suteak eta
Idortasuna
4.- HIRIAREN INGURUMENA:
4.1.- HIRIA EKOSISTEMA IREKIA
4.2.- HIRIKO KLIMA:
· Hiriek behar duten hornidura, hiriek sortzen dutena...
5.- NATUR BALIABIDEAK USTIATZEA:
5.1.- BALIABIDEAK USTIATZEA:
· Baliabide ez berriztagarriak agortzen dira.
· Baliabide berriztagarriak degradatzen ari dira.
· Lurreko baliabideen banaketa desberdina.
5.2.- GARAPEN IRAUNKORRA.
2
3. Ekologian, ekosistema ingurune jakin bateko osagai fisiko eta biologikoek osatzen duten sistema da.
Oro har, ekosistema batean ingurune fisikoa (hau da, faktore abiotikoak: arrokak, lurzorua, ura,
etab.) eta elementu biotikoak (landareak, animaliak), habitat berean kokatuta egonik, elkarrekin
harremanetan daude, sistema bat osatuz.
Ekosistemaren kontzeptuaren ideia nagusia da izaki bizidunek inguruan duten elementu fisiko
bakoitzarekin elkarrekintzak sortzen dituztela. Eugene Odumen definizioa hau da: "Gune jakin
bateko organismo guztiak (alegia, "komunitatea") eta ingurune fisikoarekin dituzten elkarrekintzak
barne hartzen duen unitatea, bertan sortutako energia-fluxuaren ondorioz egitura trofiko argiak,
aniztasun biotikoa eta materialen zikloak agertzen direlarik." [1]
3
4. Lurra elkarren artean loturik dauden lau osagaiz eraturik
dago: litosfera edo lurrazala, hidrosfera edo lurrean dagoen
ur multzo osoa, atmosfera planeta inguruan dagoen gas
geruza, eta biosfera izaki bizidunez osatua:animaliak,
gizakiak eta landareak.
Ekosistemako adibide bat:itsasoko ekosistema.
Lurraren ekosistema, egonkor egon da mendez mende,
baina azken urteotan, gizakiek eginiko aldaketa handiek
arriskuan jarri dute ekosistema horren oreka.
Eguzkia gure planetako energi iturri nagusia da, bizi iturria, alegia. Eguzkirik gabe ez
legoke Lurraren ekosistemarik
Eguzkiaren funtzioak:
Lurrazala berotzen du.
Eguzkiaren bidez, landareak hazten dira eta oxigenoa
zein materia organikoa sortzen dute.
Uraren zikloa zuzentzen du: itsasoko ura lurrundu
eta gezatzen du, gizakiek erabiltzeko moduan.
4
5. Pertsonei edo gauzei ( norbaiti edo zerbaiti) ezbehar edo kalteren bat gertatu ahal
izateari arriskua deritzo. Arriskuen jatorriari begiratuta , naturalak edo giza ekintzak
eragindakoak izan daitezke .
Gure planetan badira lau arrisku edo hondamendi natural handi: urakanak, uholdeak,
lurrikarak eta sumendi erupzioak:
URAKANAK:
Urakanak latitude ertainetan gertatzen dira.
Eurite eta haize izugarri bortitzak eragiten
dituzte, eta sekulako erauntsiak dira.
UHOLDEAK
Uholdeak gertatzen dira denbora tarte laburrean
euri jasa handiak izaten direnean . ibaiek eta
lurrek ezin dute euri jasa handi hori zurgatu,eta
ibaiek gainezka egiten dute. Zenbaitetan eurite
luzeen edo euri jasen ondotik , mendi hegal
soilduetan, hau da,landareen babesik ez duten
mendi hegaletan,luiziak gertatzen dira .
5
6. SEISMO EDO LURRIKARAK
Lurrazala eratzen duten plaken mugimenduek seismo
edo lurrikarak eragiten dituzte eta hondamendi
ikaragarriak sor ditzateke, eta katastrofe handiak
eragiten dituzte.
Lurrikara baten ondorioen larritasuna ondoko
faktoreen araberako izango da: prebentzio maila
eta eraikuntza kodeak bete diren.
Penintsulako hego-ekialdeko leku batzuetan bada
lurrikarak gertatzeko arriskua, Afrikako eta
Europako plaken ukipen zonatik hurbil daudelako
SUMENDI ERUPZIOAK
Lurrikarez gain, plaken mugimenduak sumendi
erupzioak eragin ditzake eta hauen
magnitudearen arabera,den dena hondatu dezake
Bestalde sumendi lurrak oso emankorrak direnez,
nekazaritzan diharduen jende asko bertara doa
bizitzera,baina erupzio berri batek ondorio larriak
ekar ditzakete zonalde bat oso populatua badago .
Kanariar uharteetan,bestalde,bada sumendi
erupzioa gertatzeko arrisku handia.Teide mendia
sumendi aktiboa da
6
7. Zientziak eta teknologiak gure gizarteen ongizateari egiten dizkioten ekarpenak eztabaida ezinak dira.
Hain daude hauek gure eguneroko bizitzan barneratuta zein emantzat, naturaltzat ematen ditugun
eskaintzen dizkiguten erosotasunak.
Baina zientziak eta teknologiak badute bere alde iluna. Txanponaren beste alde honek arrisku klimatiko,
bioteknologikoa, nuklear, edota kimikoen (batzuk aipatzearren) domeinua osatzen du
Zenbaitetan gizakiek erabiltzen duten teknikak ere arazoak sortzen ditu
ZENTRAL NUKLEARRA zintzapen daude eta nahiko seguruak dira, baina gai erradiaktiboen ihesak
gerta daitezke. Three island zentralen eta Chernobilen- Ukrania-
GAI KIMIKOAK sortutako kutsadurak ere hildako asko eragin ditzateke.
7
8. Industria jarduerak produktu asko ematen digute eta lana ere jende aunitzi, baina ondorio
txarrak ere baditu. Lantegi batzuek hondakinak isuri eta ibaiak eta lurzoruak kutsatzen
dituzte.
KLIMA ALDAKETA
1900 geroztik, atmosferaren batezbesteko tenperatura
0,5º igo da, atmosfera gero eta azkarrago berotzen ari
dela esan dezakegu.
Berotegi afektua esaten zaio, hondamendia ekar dezake.
Klimak alda daitezke edo poloetako izotzak, hein handi baten,
urtuko omen dira, eta horrek itsas maila goratuko du.
8
9. EURI AZIDOA:
Ikusi dute herrialde industrializatu askotan euria azidoagoa dela.
Euri azidoa ohikoa baino azidoagoa den euria da. Kalteak sortzen ditu
landare, uretako animalia eta eraikinetan. Euri azidoa gizakiak eragina da
gehien bat, honek eginiko sufre eta nitrogeno isuriengatik, eguratsean
nahastean azidoa sortzen baita. Arazoa konpondu nahian, azken urteotan
gobernu askok gas isuri hauek gutxitzeko legeak egin dira.
9
10. MENDIKO SUTEAK
Basoko suteak begetazio handiko zona naturaletan gertatzen diren suteak dira eta gehienetan
gizakiak eraginda.
Eguzkiaren berotasuna, landareen deshidratazioa eragiten du. Izan ere, lurraren hezetasuna
behera egiten duenean (%30-ra), landareak ezgai dira lurretik ura hartzeko. Honen ondorioz,
pixkanaka-pixkanaka lehortuz joango dira. Gertakizun hau,bi fenomenoek eraginda gertatzen
da: bai landareak bai inguratzen dien airea suharberetan erraztasunez bihurtzen dira, honen
ondorioz suteen arriskua biderkatu egiten da. Eta kondizio hauei, tenpera altuak eta haize
bortitzak gehitzen baldin badizkiogu, txinpart sinple batek sute bat eragiteko probabilitatea
oso handia izango da.
ZUHAITZ NEURRIRIK GABE MOZTEA
Baso-soiltze edo deforestazioa gizakiak sortutako gaitza da, eta hainbat arrazoi daude:
gizakiak landatzeko behar dituen lurrak handitzea, egurraren beharra eta industria batzuen
mozketa masiboak.
Deforestazioa betidanik gizartean gertatu den gaitz bat da, baina gaur egun inoiz baino egoera
larriagoan dago.Urtero, sei milioi hektarea mozten dira, horietatik gehienak Amazonaseko
basotik moztu direlarik.
10
11. BASAMORTUTZEA
Desertizazioa prozesu bat da non lurralde batek desertuaren baldintza klimatikoak dauzka.
Fenomeno honen faktoreak asko izan daitezke, batik bat Naturako lurraldetan landare
espezieak desagertzea, lurraren higadura gertatzea edota uraren gabezia ematea.
Desertizazioaren etapetako bat Landare-estalkiaren suntsipena da. Baina desertizazioaren
kliskagailu bakarra ez hau beti izan behar. basamortuko lur elkorrak kausa edo efektua izan
daiteke ere. Hasiera batean lur horiek emankorrak izan zitezkeen non, nekazaritza
laborantza ematen zen. Gizarte populazioaren igoera eman zenean,lur eremuen ustiapen
bortitzago bat sortu zen eskari kopurua produzitzeko.
IDORTASUNA:
Munduko leku batzuetan lehortean ohikoak izaten dira eta, zenbaitetan, hainbat urtez
irauten dute , sahelemeta mediterráneo aldean gertatzen den bezala.
Asken horretan, uda bereziki lehorra izaten da.
Idortasunerako joera izan arren, paisaia eta bizi lagunen bizimoduak beti egokitu izan dira.
Baina populazioa hazi eta gizakiak basoak erretzen ditu nekazaritzak lur gehiago lortzeko
horrek arazoak dakar .
Beste batzuetan, aldiz diru etekina ahalik eta lasterren sortu nahi izaten dira.
11
12. 4.1.- HIRIA EKOSISTEMA IREKIA
Hiriek, kanpoaldetik, energiaz, lehengaiez, elikagaiez eta uraz ornitu behar izaten dute
Aldi berean, hiriek hondakin kopuru izugarria sortzen dute, Bilketa sailkatua eta
birziklapena antolatu beharra dago.
4.2.- HIRIKO KLIMA:
Hirietako tenperatura inguruko lurraldeetakoa baino beroagoa izaten da, horri bero-
isla esaten zaio.
Kutsadura edo poluzioa edozein substantziak edo energia motak ekosistema batean
sortu dezakeen desoreka edo kaltea da. Beti ondorio negatiboak izango ditu izadian,
eta ondorioz giza existentzia kaltetuko du.
Kutsadura egon ahal izateko kutsatzen duen substantzia kantitate nahikoan egon behar
du, naturan desoreka minimo bat egoteko. Kantitate hau kutsatzen duenarekiko
erlatiboa izango da, masa edo bolumenaren arabera, honi kontzentrazioa deitzen zaio.
Airearen kutsadura
Mota hau airean gertatzen da. Airean energia, gas edo material kutsakor bat botatzen
dugunean gertatzen da. Material horiek atmosferarekiko arazo edo gaitz bat suposatu
behar du, kutsadura atmosferikoa dela esateko.
12
13. Uraren kutsadura
Sakontzeko, irakurri Uraren kutsadura.
Mota hau uretan gertatzen da. Uretan material kimiko edo nuklearrak sartzen ditugunean
ematen da, eta uretan alterazio txar bat sortzen du. Kasu ezagunenak, lantegietan ematen
dira, zakarra uretara botatzen dutenean.
EFEKTUAK
Orain dela gutxi, Hego Kaliforniako Unibertsitateko adituek, lehen aldiz frogatu egin dute
orain arte susmo bat baino ez zena: hiri handietako kutsadurak osasun kardiobaskularra
mindu dezake. Frogatu zuten hiri handietako aireak arterien paretak loditzen zituela,
arteriosklerosia sortuz.
Ere frogatu berri da urte askotan zehar aire kutsatua arnastea, prozesu isil eta mingarri
bat dela, eta denborarekin bihotza izugarri mintzen duela, bihotzekoak sortuz.Arnasten
baditugu 2,5 mikrometro baino txikiagoak diren aire partikulak, biriketan izugarrizko
gaitzak sortu ditzakete eta arterietan izugarrizko gaitzak. Biriketan 10 mikrogramo metro
karratu bakoitzeko, arterien pareta %5,9 gehiago lodituko da. Keak dira gauza
mingarrienak, baina mingarrienak tabakoarena eta kotxeenak dira. Airea garbitzeko jarriko
dituzten arau berriekin airearen kalitatea asko hobetuko da.
13
14. 5.1.- BALIABIDEAK USTIATZEA:
Duela urte batzuk gizartea ohartu da, Lurreko baliabideak zaindu eta mantendu beharraz.
Hiru dira arazo nagusiak:
- Baliabide ez berriztagarriak agortzen dira: hauek ezin direnak berriztatu baitira.
Badaude energia baliabide eta baliabide mineral batzuk erreserba moduan.
-Baliabide berriztagarriak degradatzen ari dira: balilabide berriztagarriak naturak
berak birjartzen ditu, adb. Ura, haizea, eguzkia… beraietatik energia sor dezakegu,
ingurumena kutsatzen ez dutelako.
14
- Lurrean baliabideak ez daude berdin banaturik: pertsona guztiekezin dituzte era
15. 5.2.-Garapen iraunkorra garapen mota bat da (ekonomien, hirien, gizarteen eta
abarrena), ondorengo belaunaldien garapena ez duena eragozten, baliabide
naturalen eta ondarearen kalitatea eta kantitatea gordez.
Helburua hiru zutabe hauek bateratzea da:
aurrerapen ekonomikoa.
bidezko gizartea.
ingurumenaren babesa.
Bateratze hau hiru zutabeen edo kontzeptuen arteko harremanean datza. 3 B
kontzeptuak dira:
Bidezkoa (Ekonomia eta Gizartearen artean)
Bizigarria (Gizartea eta Ingurumenaren artean)
Bideragarria (Ingurumena eta Ekonomiaren artean)
3 B hauek betetzen badira, Garapen Iraunkorra beteko da. 15
