www.mednutrition.gr
Τσαχάκη Ελένη,
Διαιτολόγος-Διατροφολόγος
Κατά τη διάρκεια της 4ης Έκθεσης Τροφίμων και Ποτών (ΕΞΠΟΤΡΟΦ) που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα από τις 27 έως τις 30 Ιανουαρίου 2017, είχα την ιδιαίτερη χαρά να παρουσιάσω τα ανεκτίμητα δώρα της μέλισσας, το Βασιλικό Πολτό, τη Γύρη και την Πρόπολη. Αν και το μέλι είναι το πιο γνωστό προϊόν της μέλισσας, τα τελευταία χρόνια, τα τρία αυτά «δώρα» έχουν εξίσου τραβήξει το ενδιαφέρον μας, είτε λόγω της ποικιλίας των θρεπτικών συστατικών τους, είτε λόγω των ιδιοτήτων τους. [...]
2. Στην αρχαιότητα…
Οι αρχαίοι Έλληνες
χρησιμοποιούσαν τα προϊόντα
αυτά, όχι μόνο στη διατροφή τους,
αλλά και για την καταπολέμηση
ασθενειών.
Η αμβροσία που προσέδιδε
αθανασία στους θεούς του
Ολύμπου, περιείχε βασιλικό
πολτό.
Βασιλικός
πολτός, γύρη,
πρόπολη: τα
ανεκτίμητα
δώρα της
μέλισσας
2
3. Η μελισσοκομία
στην Ελλάδα…
• Σημαντικός κλάδος της πρωτογενούς
παραγωγής στη χώρα μας
• Σύμφωνα με το Υπουργείο Αγροτικής
Ανάπτυξης και Τροφίμων:
23.000μελισσοκόμοι
1.380.000κυψέλες
• 5.000μελισσοκόμοι έχουν περισσότερες από
150 κυψέλες και θεωρούνται επαγγελματίες
• Πανελλήνιος Σύνδεσμος Μελισσοκόμων
Βασιλοτρόφων Παραγωγών Βασιλικού Πολτού
και λοιπών προϊόντων Μέλισσας (Ιδρύθηκε το 2008)
Βασιλικός
πολτός, γύρη,
πρόπολη: τα
ανεκτίμητα
δώρα της
μέλισσας
3
4. Η παραγωγή
των μελισσών
Βασιλικός Πολτός
35 κιλά το χρόνο
Γύρη
250γρ./ κυψέλη την ημέρα
Πρόπολη
10-300γρ. ανά έτος
Βασιλικός
πολτός, γύρη,
πρόπολη: τα
ανεκτίμητα
δώρα της
μέλισσας
4
5. Βασιλικός Πολτός
Royal Jelly
• Κρεμώδης φυσική ουσία,
η οποία εκκρίνεται από τους υποφαρυγγικούς
αδένες των μελισσών
• Αποτελεί τροφή για όλα τα ατελή στάδια της
μέλισσας και της βασίλισσας
• «Γάλα των μελισσών»
Βασιλικός
πολτός, γύρη,
πρόπολη: τα
ανεκτίμητα
δώρα της
μέλισσας
5
6. Θρεπτική σύσταση
• Αμινοξέα: 29 αμινοξέα, τα πιο σημαντικά είναι το
ασπαρτικό και το γλουταμινικό οξύ
• Λιπαρά Οξέα: 10-υδροξυ-δεκενοϊκό οξύ
Βασιλικός
πολτός, γύρη,
πρόπολη: τα
ανεκτίμητα
δώρα της
μέλισσας
6
67%
νερό
15.5 %
πρωτεΐνη
12.5 %
σάκχαρα
[Φρουκτόζη και
γλυκόζη (90%)]
4%
λιπίδια
1%
μεταλλικά άλατα
8. Γύρη
Pollen
• Το προϊόν που συγκεντρώνουν οι μέλισσες από
διάφορα άνθη.
• Είναι τα αρσενικά αναπαραγωγικά κύτταρα των
φυτών.
• Πρώτες μέρες ζωής της μέλισσας: Απαραίτητη για
την ανάπτυξη των υποφαρυγγικών, κηρογόνων
αδένων της, καθώς και για τους αδένες του
κεντριού.
Βασιλικός
πολτός, γύρη,
πρόπολη: τα
ανεκτίμητα
δώρα της
μέλισσας
8
9. Θρεπτική σύσταση
Βασιλικός
πολτός, γύρη,
πρόπολη: τα
ανεκτίμητα
δώρα της
μέλισσας
9
(Human et al.,2006)
Σάκχαρα
και
υδατάνθρακε
ς
Βιταμίνες
(B1,B2,B3,B5,
B6,B12,A,C,D,
E)
Καροτε-
νοειδή
Πολυ-
φαινόλες,
όπως τα
φλαβο-
νοειδή
Ρουτίνη
Ένζυμα
Λιπίδια
Πρωτεΐνες &
απαραίτητα
αμινοξέα
10. Πρόπολη
Propole
• Ρητινώδης ουσία
• Προστατεύει τους βλαστούς των δέντρων
• Αναμειγνύεται με γύρη, ένζυμα και κερί και
χρησιμοποιείται για να σφραγίσουν οι χαραμάδες
στην κυψέλη, να απολυμάνουν τα τοιχώματα και να
αποστειρώσουν τα κελιά, πριν η βασίλισσα
εναποθέσει εκεί τα αυγά της.
Βασιλικός
πολτός, γύρη,
πρόπολη: τα
ανεκτίμητα
δώρα της
μέλισσας
10
(Marcucci et al. 2001)
11. Θρεπτική σύσταση
Αμινοξέα
Βασιλικός
πολτός, γύρη,
πρόπολη: τα
ανεκτίμητα
δώρα της
μέλισσας
11
(Borrelli et al.,2002)
50%
Ρητίνη
30%
Κερί
10%
Αιθέρια
έλαια
5%
Γύρη
5%
Άλλες ενώσεις*
*Άλλες οργανικές ενώσεις, όπως φαινολικές ενώσεις (φλαβονοειδή)
300
διαφορετικές
ουσίες
12. Βασιλικός Πολτός
και Υγεία
Ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα
Αντισηπτικές και αντιμικροβιακές
ιδιότητες
Βοηθά στο καρδιαγγειακό σύστημα
και στο κυκλοφορικό
Αντιγηραντικές ιδιότητες
Αντικαρκινικές ιδιότητες
Βασιλικός
πολτός, γύρη,
πρόπολη: τα
ανεκτίμητα
δώρα της
μέλισσας
12
(Fratini et al.,2016/ Oršolić, 2013/ Li et al.,2013)
13. Γύρη και Υγεία
Τόνωση του ανοσοποιητικού σύστηματος
Θεραπευτική δράση σε παθήσεις του
προστάτη
Βελτίωση συμπτωμάτων εμμηνόπαυσης
Λειτουργία των ωοθηκών
Διανοητική λειτουργία
Προστασία έναντι εγκεφαλικών επεισοδίων
Διουρητική δράση
Βασιλικός
πολτός, γύρη,
πρόπολη: τα
ανεκτίμητα
δώρα της
μέλισσας
13
(Han et al., 2007/ Babaei et al., 2016)
14. Πρόπολη και Υγεία
Ενεργοποιεί τις φυσικές άμυνες του
οργανισμού
Ευεργετική δράση στο πεπτικό σύστημα
Καταστρέφει ή και σταματά τον πολλαπλα-
σιασμό μεγάλου αριθμού βακτηρίων και ιών
Αντιφλεγμονώδης δράση
Αντικαρκινικές ιδιότητες
Θεραπευτικές δράσεις σε στοματικές
παθήσεις, όπως στοματίτιδα
Βασιλικός
πολτός, γύρη,
πρόπολη: τα
ανεκτίμητα
δώρα της
μέλισσας
14
(Amoros et al.,2014/ Mani et al.,2006/ Sahinler et al.,2005/ Gómez-Caravaca et al., 2006)
15. Πώς μπορώ
να τα καταναλώσω;
• Βασιλικός Πολτός
- Ενήλικες: 0,25 – 2 γρ./ημέρα
- Αθλητές: 4-7 γρ./ημέρα
• Γύρη
Ενήλικες: 1 κουταλιά της σούπας/ημέρα
Παιδιά: 1 κουταλάκι του γλυκού/ημέρα
• Πρόπολη
Ενήλικες: 1 κουταλάκι του γλυκού/ημέρα
Βασιλικός
πολτός, γύρη,
πρόπολη: τα
ανεκτίμητα
δώρα της
μέλισσας
15
Τα τελευταία χρόνια, για την προαγωγή της υγείας μας και τη βελτίωση της ζωής μας, έχουν κάνει την εμφάνισή τους διάφορα φυσικά προϊόντα στον τομέα της διατροφής. Πέρα από τη βελτίωση της ευημερίας μας, έχει φανεί ότι μπορούν να μειώσουν και τον κίνδυνο ανάπτυξης ορισμένων ασθενειών. Σε αυτή την κατηγορία εντάσσονται και τα προϊόντα της μέλισσας, όπως ο βασιλικός πολτός, η γύρη και η πρόπολη. Πάμε, λοιπόν να δούμε ορισμένες πληροφορίες για αυτά.
Έχουν ιδρυθεί αρκετοί σύλλογοι που προασπίζουν τα δικαιώματα και τις τεχνικές για την παραγωγή των προϊόντων της μέλισσας.
Η σύγχρονη μελισσοκομική εκμετάλλευση για την παραγωγή του βασιλικού πολτού εξαρτάται από τους βασιλισσοτροφικούς χειρισμούς του μελισσοκόμου. Παρουσιάζει σημαντική πρόοδο στη χώρα μας η παραγωγή του, λόγω των διαφόρων τεχνικών που χρησιμοποιούνται. Υπάρχουν μελισσοκόμοι που η παραγωγή τους ξεπερνά τα 35 κιλά το χρόνο. Η παραγωγή της γύρης οφείλεται σημαντικά στις καιρικές συνθήκες. Όταν ο καιρός είναι ευνοϊκός, η ανθοφορία πλούσια και το μελίσσι δυνατό, τότε η ημερήσια συλλογή της γύρης ανά κυψέλη μπορεί να φτάσει και τα 250 γραμμάρια. Η μέση συλλεγόμενη ποσότητα που έχει αναφερθεί για την πρόπολη είναι 10 έως 300γραμμάρια ανά έτος. Η διακύμανση αυτή οφείλεται στο ότι η παραγωγή της εξαρτάται από τις μέλισσες, το κλίμα τα ανθοφορίας, τη βλάστηση της περιοχής και από το μηχανισμό συλλογής της.
Παρατηρούμε ότι σε αντίθεση με το μέλι, ο βασιλικός πολτός είναι ένα προϊόν της μέλισσας που παράγεται από το ίδιο τους το σώμα.
Σημαντικό να αναφερθεί ότι ο βασιλικός πολτός είναι αδύνατον να παρασκευαστεί εργαστηριακά με συνθετικές διαδικασίες.
Ο βασιλικός πολτός αποδίδει 280 θερμίδες ανά 100 γραμμάρια. Έχει αποδειχτεί ότι είναι η πλουσιότερη υγιεινή τροφή της φύσης, καθώς αποτελείται από μία ποικιλία θρεπτικών συστατικών.
Επιπλέον, περιέχονται και αμινοξέα που ο οργανισμός δεν μπορεί να τα παράγει και πρέπει να τα λαμβάνουμε από τη διατροφή μας, (τα λεγόμενα απαραίτητα αμινοξέα) και μάλιστα σε επαρκείς αναλογίες.
10-υδροξυ-δεκενοϊκό το οποίο έχει φανεί ότι έχει αντιβακτηρικές και μυκητοκτόνες ιδιότητες.
Επιπλέον, σε αναλύσεις που έχουν γίνει έχει διαπιστωθεί η παρουσία ακετυλοχολίνης, μίας ουσίας που αποτελεί βασικό συστατικό για να μπορέσουν να δημιουργηθούν οι βιταμίνες του συμπλέγματος Β. Έχει φανεί ότι περιέχονται και σημαντικά ένζυμα, αλλά και μία ομάδα συστατικών, που μέχρι σήμερα έχουν μείνει απροσδιόριστα.
Η χρυσόσκονη των λουλουδιών! Οι μέλισσες τη μαζεύουν από τα λουλούδια, την πλάθουν σε μικρές μπαλίτσες και τη μεταφέρουν με τα πίσω τους πόδια στις κυψέλες τους. Με αυτήν τρέφεται η ίδια η μέλισσα, αλλά ταίζουν και το γόνο. Για να ζήσει η μέλισσα έχει ανάγκη από μεγάλες ποσότητες γύρης.
Η γύρη αποδίδει περίπου 128 θερμίδες στα 100 γραμμάρια. Έχει βρεθεί πως η γύρη περιέχει και αρκετά ένζυμα, αλλά και μία ουσία τη ρουτίνη, που ενισχύει τα τοιχώματα των αρτηριών και προλαμβάνοντας έτσι τα εγκεφαλικά επεισόδια.
Όπως ίσως γνωρίζετε και για το μέλι, η σύσταση της πρόπολης μπορεί να είναι διαφορετική αναλογα με το κλίμα της περιοχής που βρίσκονται τα μελίσσια και τις περιβαλλοντικές συνθήκες.
Λόγω της μεγάλης ποικιλίας των θρεπτικών τους συστατικών, τα 3 αυτά προϊόντα της μέλισσας έχουν κεντρίσει το ενδιαφέρον των επιστημόνων και τη σχέση τους με την υγεία.
Ο Βασιλικός πολτός έχει φανεί ότι ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα και τονώνει τους κουρασμένους και ταλαιπωρημένου οργανισμούς. Ταυτόχρονα, οι έρευνες έχουν δείξει ότι έχει αντισηπτικές και αντιμικροβιακές ιδιότητες. Βοηθά στο κυκλοφορικό και το καρδιαγγειακό σύστημα. Επιπλέον, έρευνες έχουν δείξει ότι λόγω των λιπιδίων που περιέχει ο βασιλικός πολτός, του αποδίδονται αντιγηραντικές ιδιότητες στο δέρμα καθώς και αντικαρκινικές ιδιότητες.
Η γύρη έχει τελευταία τραβήξει το ενδιαφέρον των επιστημόνων. Την έχουν συνδέσει με την τόνωση του ανοσοποιητικού συστήματος, με τη θεραπευτική δράση σε παθήσεις του προστάτη στους άνδρες, ενώ στις γυναίκες έχει φανεί ότι βοηθάει στη λειτουργία των ωοθηκών και βελτιώνει τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης. Λόγω της ποικιλίας της σε βιταμίνες του συμπλέγματος Β βοηθάει στη διανοητική λειτουργία, ενώ λόγω της ρουτίνης που περιέχεται παρέχει προστασία έναντι των εγκεφαλικών επεισοδίων. Τέλος, έχει φανεί ότι έχει και διουρητική δράση.
Η γύρη χρησιμοποιείται αρκετά και στη φαρμακοβιομηχανία για την παρασκευή ιδιοσκευασμάτων με στόχο να απευαισθητοποιηθούν τα άτομα που έχουν αλλεργία στη γύρη. Στο σημείο αυτό είναι σημαντικό να τονισθεί ότι τα άτομα που έχουν αλλεργία στη γύρη είναι σημαντικό να συμβουλευτούν τον ιατρό τους πριν την κατανάλωσή της.
Η προτεινόμενη δοσολογία βασιλικού πολτού αντιστοιχεί στα 0,25γρ. μέχρι 2 γραμμάρια ημερησίως στους ενήλικες, ενώ στους αθλητές 4 με 7 γραμμάρια.
Η προτεινόμενη ποσότητα γύρης στους ενήλικες είναι ίση με 1 κουταλιά της σούπας και στα παιδιά 1 κουταλάκι του γλυκού την ημέρα. Μπορεί μάλιστα να αναμειχθεί με λίγο γιαούρτι ή κάποιο χυμό για ευκολότερη κατανάλωση και μπορεί να διατηρηθεί στο ψυγείο και στην κατάψυξη για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Για την πρόπολη, η προτεινόμενη ποσότητα στους ενήλικες είναι 1 κουταλάκι του γλυκού την ημέρα, που μπορεί επίσης να αναμειχθεί με κάποιο ρόφημα.
Συνοψίζοντας λοιπόν, είναι εύκολο να κατανοήσουμε πως τα προϊόντα της μέλισσας είναι πραγματικές υπερ-τροφές. Αρκεί μόνο να ρίξουμε μια ματιά στα οφέλη που προκαλούν στον ανθρώπινο οργανισμό.