Errepasoko materialak irudiekin.

1. Euskal Eskultura
XX. mendean

2. Euskal Eskultura
• Gerra Zibilaren ondoren XIX.
mendeko eskultore batzuk lanean
jarraitu zuten, haietako bat Julio
Beobide izanik. Baina eskulturak
forma abstraktuetara eboluzionatu
zuen.
• Jorge de Oteiza kontsideratua izan
da Gerra osteko belaunaldiko aita
eta irakaslea.
• Bestaldean, Eduardo Chillidaren
irudia dago, lana oso definituaz eta
nazioarte mailako
errekonozimendua jaso zuela.
• Beste talde batean sartzen dira
Basterretxea, Mendiburu, Ugarte,
etab.
• Haien ondoren eskulturan boom
bat dago Oteiza eta Chillidaren
teoriak jarraituz eta haien arrakasta
ikusiz.

3. Euskal Eskulturako ezaugarriak
• XX. mendean eskulturako ekoizpena beste arloetatik bereiz
daiteke. Kontestuak eta materiak eraina izan zuten artisten
lanetan.
• Arraza eta nortasuna lan honetako elementutzat hartu
dira, tradizioa erabat baztertu gabe. Tradizioek lagunduko
dute estilo berria jasotzen baina ez artearen suntsipenera
eramaten.
• Giza kontzeptzio bat dago fideltasuna eta monumentalitatean
oinarriturik. Mentalitate pertsonala ikusten
da, abstrakzioarekiko joera batekin
formetan, hutsunetan, eskulturak barrura begira, ikerketa
moduko batean ez zela beti lanetara eraman. Interpretatzeko
joera bat dago eta eskultore batzuen irakaskuntza, Oteiza
bezala, mugimenduko teorizatzaile bezala haien papera
asumitu zutela.
• Egitura enpirikoaren aurka, eskultore berriek abstrakzio edo
arrazionalista borroka nahiago zuten orden berri
batean, hizkuntza komun bat, hiztegi figuratiboa

4. Euskal Eskulturako ezaugarriak
• Artisten nortasuna. Ez ziren eskola bateko kideak. Burdineko eta igeltsoan
lan egiten zutenen langilen tradizioa bazegoen, beste artisauekin batera eta
hau benetako eskola bilakatu zen. Artisten arteko desberdintasunak haien
nortasunen ondorioa dira.
• Presio zibilari erantzuna eman behar zioten, abstrakzioaren bidez
bideratua. Puntu bateraino, egoera politikoa, Frankismoaren
erasoekin, abstrakzioko munduan aritetze bideratu zituen erregimeneko
jendearentzat ulertzeko zaila zelako oso garbia izanik.
• XX. mendeko eskulturan erabilera, irudikapena, figurazioa baztertu egiten
dira. Bisio intelektual bat jarraitu zuten, lan egiten zuten espazioa
kuestionatzeko bide bat bezala.
• Eskultura hauek aurkezten dira forma plastiko itxiak eta definituak
bezala, hau da, formako garaipena azpimarratuz argiaren gainetik eta
eskulturako formaren gainetik, Gargallo edo Calderren lanetan bezala.
• Euskal eskultura monumentala da, espazio irekietan kokatua. Hauetako
batzuk Haizeen Orraziak bezala Donostian edo Gasteizko Foruetako
Enparantza elkarguneak dira aintzinean elizetako portikoak izan ziren
bezala eta eguzkiko sinbolo batzuk aurkitzen dira.

5. Euskal Eskulturako ezaugarriak
• Euskal eskulturako hizkuntza hau antzinako metodoetan baina
dimentsio berri batean oinarrituta dago.
• Erabilitako materialak burdina, alabastroa edo egurra dira. Chillida
lehena izan zen materialak berrerabiltzen, eta haren ondoren Oteiza
eta Mendiburuk berdina egin zuten.
• Materialak oinarrizko espresioko medio bezala asumitzen dira, ez
euskarri fisiko bezala bakarrik.
• Euskal kirolean bezala, eskulturan forma funtzionaletatik herriko
tresnetan oinarriturik esanahi osoko formetara konbertsio bat dago.
• Eskultoreak materiako artisauak dira, elementu naturalen
transformatzaileak, objektu eta formen sortzaileak, indarrak, sua,
burdina eta brontzeren manipulatzaileak, harria pasiboa den
bitartean zizelaren erasoa jasotzen, burdinak eutsi egiten du eta
beharrezkoa da hau bideratzea prozedura bizia eta bukatu ezin
batean.

6. Oteiza
• Jorge Oteiza Euskal
artista garaikide bat da.
• Bere karrera Gerra Zibila
aurretik has izen, bere
eskultura sendoa,
primitibo eta arkaikoa
zenean.
• Gerra ostean organikoa,
eskultura espresionista
esploratzen hasi zen,
experimentazio abstraktu
arrazional batera
mugitzeko.

7. Oteiza
• Elementu formalen konbinaketak
lotzen du “Odiseoi zeneko gudari
baten erretratua” Oteizaren kutxa
hutsak edo metafisikoekin. Hau
da, eskultura kutxa metafisikoan
sartutako bariantetatik ateratzen
da.
• Barruko espazioa mugatzen
duten azaleren zenbakia handitu
egiten da, konplexutasun
espazial handiago batera
eramaten.
• Itxi beharrean, planoak luzera
eta neurri desberdinetakoak dira,
espaziora mugatuak ere.
• Beraz, eskultura kutxa metafisiko
bat bezala ulertu daiteke
aldaketa formal eta espazial gero
eta ugariagoekin.

8. Oteiza
• Hasieran eskultura figuratiboa
egin zuen.
• Exiliotik itzuli ondoren
Arantzatzun lan egiten has izen.
• Prestigio handia eman zioten lan
batzuk egin zituen. Hauetako bat
Luis Balleten kapera funerarioko
monumentua Agiñan
(Nafarroan), paisai batean non
cromlech neolitikoak zeuden eta
eraman zuela esatera: zirkuluan
harreman bat dago eguzkiaren
zirkulu eta ilargi
betearekin, erabat lotuta daudela
kronletx zirkular hauekin, gure
kontzientzia
moral erregeneratiboaren
gogoeta bat.

9. Chillida
• 1943-47 bitartean arkitektura ikas
izuen Madrilgo Unibertsitatea hau
utzi aurretik bere interesekoa zen
pinturarekin jarraitzeko.
• 1948.ean Parisera joan zen eta
eskulturara pasatu zen.
• Bere garaikideen artean Bigarren
Mundu Gerra ondorengo Parisen
daude Le Corbusier, Jose Luis Sert,
Jean Arp eta Isamu Noguchi, denak
debate filosofiko batean sartuak ibili
zirena Bauhaus eta De Stijl-eko
gerra aurreko mugimenduekin eta
arteak elkartzen bukatu zuela.
• Pintura, eskultura, arkitektura,
musika eta literatura teorian eta
forman konektatuak izan zitekela
abiapuntutzat hartuz, bisionario
hauek ohiko muga guztiak gaindituko
zituzten obrak ekoiztu zituzten.

10. Chillida
• Urteetan zehar, Chillidaren
materialak aldatu ziren eta galdera
kontzeptualak kezka metafisikoak
bilakatu ziren.
• Euskal Herrira 1951. ean etortzean,
Chillidak utzi zuen Parisen
erabiltzen zuen igeltxoa, burdina,
egurra eta altzairua erabiltzeko.
Material hauek Euskal industriako
tradizioa irudikatzen dute,
arkitektura eta nekazaritza, paisaia
eta zonaldeko argi iluna.
• 1970.etik aurrera egindako obretan
Euskal Herriko etxeak hartu zuen
eredutzat.
• Bere ideiak espazioari buruz forma
material abstraktuetan aldatu zituen
eta bere lanak propietateak
dentsitate, eskala, erritmo eta
mugak bezala esploratzen ditu.

11. Chillida
• Alabastroa berarentzat, ez dauka
lotura zuzen bat Euskal tradizioarekin
baina pisu handia dauka eskulturaren
historian.
• 1963.ean
Grezia, Erroma, Umbria, Toskana eta
Probentzako bere bidaien ondoren eta
Medardo Rosso eta Piero dell
Francesca ikasi ondoren, Chillidak
bere hasieretan Louvren aurkitu zuen
argiaren kalitatea bereganatu nahi
zuen.
• Greziako argi zurira hurbiltzeko eta
Rossoren erretratu transluzentetara
Chillidak alabastroa erabil izuen.
• Bere kualitatea distira egiteko
barrutik, argi bati zango balu bezala
baina belatua Chillidari gogoratzen
zion bere herriko hodeiez betetako
atmosfera.

12. Basterretxea
• Euskal eskultura espresio
gogorrekoa da, askea izan
behar du, ez egotea etxeetan
eta museoetan.
• Hau ikusten da Nestor
Basterretxearen kosmogonian:
ez daude beste tokietako
ekarritako lanak gure mundua
dekoratzeko gure sustraietara
lotuta baizik.
• Ez dira berriak baina
errekurrenteak eta artista
erritmoak sortzen saiatzen da.