XV Małopolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego (2013). Sprawozdanie merytoryczne
1. XV Małopolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego.
Wejdź na szlak!
18–19 i 25–26 maja 2013
SPRAWOZDANIE MERYTORYCZNE
2. 2
XV Małopolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego. Wejdź na szlak!
Małopolskie Dni Dziedzictwa
Kulturowego to jedno
z największych cyklicznych
wydarzeń ukazujących
i promujących bogactwo kulturowe
Małopolski, pozwalające
na osobiste spotkanie
z najpiękniejszymi i najciekawszymi
miejscami regionu.
Tematem wiodącym XV edycji
Małopolskich Dni Dziedzictwa
Kulturowego były szlaki kulturowe
– tematyczne trasy zwiedzania
prezentujące zasoby kulturowo-
turystyczne regionu. Szlaki
kulturowe umożliwiają turystom
poznawanie regionu zgodnie z ich
zainteresowaniami i cieszą się
coraz większą popularnością wśród zwiedzających. Uczestnicy Małopolskich Dni Dziedzictwa
Kulturowego mieli okazję zwiedzić krakowskie zabytki techniki oraz obiekty związane z okresem
Młodej Polski. W Małopolsce zaprosiliśmy do odwiedzenia zabytków romańskich, dworów oraz
drewnianych kościołów wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego
UNESCO.
3. 3
Historie prezentowanych obiektów przybliżali uczestnikom eksperci, przewodnicy oraz właściciele
zabytków. Specjalnie na tę okazję przygotowana została również publikacja Wejdź na szlak!
opisująca dzieje poszczególnych zabytków.
Tegoroczna edycja MDDK została zorganizowana podczas dwóch weekendów: 18–19 maja oraz
25–26 maja i objęła 16 obiektów (podczas pierwszego weekendu zaprezentowano 7 obiektów,
natomiast podczas drugiego – 9).
18–19 maja 2013
1. Dom Towarzystwa Lekarskiego / Kraków
2. Akademia Sztuk Pięknych – gmach główny / Kraków
3. Akademia Sztuk Pięknych – dawne Muzeum Techniczno-Przemysłowe / Kraków
4. Kawiarnia Noworolski / Kraków
5. Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Prandocinie / gmina Słomniki / powiat krakowski /
6. Bazylika Kolegiacka Narodzenia NMP oraz Muzeum Regionalne w Wiślicy / gmina Wiślica /
pow. buski / woj. świętokrzyskie
7. Kościół pw. św. Wojciecha w Kościelcu / gmina Proszowice / powiat proszowicki
25–26 maja 2013
8. Zespół elektrowni miejskiej (Tauron Dystrybucja SA Oddział w Krakowie) / Kraków
9. Zespół zajezdni tramwajowej (Muzeum Inżynierii Miejskiej w Krakowie) / Kraków
10. Zespół gazowni miejskiej (Karpacka Spółka Gazownictwa Sp. z o.o. w Tarnowie Oddział
Zakład Gazowniczy w Krakowie) / Kraków
11. Kościół pw. św. Leonarda w Lipnicy Murowanej / gmina Lipnica Murowana / powiat
bocheński
12. Kościół pw. św. Michała Archanioła w Binarowej / gmina Biecz / powiat gorlicki
13. Kościół pw. św. św. Filipa i Jakuba Apostołów w Sękowej / gmina Sękowa / powiat gorlicki
14. Willa Domańskich w Nawojowej Górze / gmina Krzeszowice / powiat krakowski
15. Pałac Starzeńskich w Płazie (Dom Pomocy Społecznej w Płazie) / gmina Chrzanów / powiat
chrzanowski
16. Dwór Emila Zegadłowicza w Gorzeniu Górnym (Muzeum Emila Zegadłowicza w Gorzeniu
Górnym) / gmina Wadowice / powiat wadowicki
W przeprowadzonych podczas wydarzenia badaniach ankietowych ponad 97% odbiorców
stwierdziło, że rozłożenie Dni Dziedzictwa na dwa weekendy to dobre rozwiązanie.
Większość odbiorców XV Małopolskich Dni Dziedzictwa Kulturowego jako motywację do udziału w
wydarzeniu wskazała chęć poznania małopolskich szlaków kulturowych – w ramach Dni Dziedzictwa
prezentowane były: szlak Młodopolska Małopolska, szlak Małopolska Romańska, Krakowski
Szlak Techniki, szlak Dwory Małopolski oraz Małopolska Trasa UNESCO.
5. 5
Dwa weekendy (18–19 maja i 25–26 maja 2013)
W czasie pierwszego weekendu
(18–19 maja) prezentowane były
zabytki zlokalizowane w Krakowie
i w Małopolsce północnej
(Prandocin, Kościelec) oraz
na południu województwa
świętokrzyskiego (Wiślica). Podczas
drugiego weekendu (25–26 maja)
zostały udostępnione obiekty
znajdujące się w Krakowie,
w Małopolsce zachodniej
(Nawojowa Góra, Płaza, Gorzeń
Górny) oraz południowej (Lipnica
Murowana, Binarowa, Sękowa).
Ponad 59% uczestników brało udział w poprzednich edycjach wydarzenia.
Ponad 84% odbiorców zwiedziło więcej niż jeden z prezentowanych 16 obiektów.
6. 6
Odbiorcy XV Małopolskich Dni Dziedzictwa Kulturowego
Zgodnie z badaniami satysfakcji uczestników Małopolskich Dni Dziedzictwa Kulturowego,
publiczność tego wydarzenia to osoby poszukujące propozycji z zakresu turystyki kulturowej,
mieszkające w Krakowie lub największych miastach regionu.
Wśród stałych odbiorców Małopolskich Dni Dziedzictwa Kulturowego znajdują się głównie rodziny
(osoby w wieku 26–46 lat z jednym lub dwojgiem dzieci) oraz osoby do 65 roku życia zwiedzające
w towarzystwie znajomych (Uniwersytety III Wieku, osoby związane z organizacjami turystycznymi
i krajoznawczymi).
Większość odbiorców wydarzenia pochodzi z Krakowa.
Przeważają osoby z wyższym wykształceniem.
7. 7
Publikacja Wejdź na szlak!
Podobnie jak w ubiegłym roku, dla
uczestników wydarzenia została
przygotowana publikacja
autorstwa Katarzyny Kobylarczyk
pt. Wejdź na szlak!. Przewodnik
składa się z 15 rozdziałów
o ludzkich losach, a poprzez nie
o budynkach prezentowanych
podczas wydarzenia. W książce
znajdują się mapy lokalizujące
zabytki XV edycji oraz krótkie opisy
prezentowanych szlaków
kulturowych. Całość ilustrują
fotografie archiwalne zabytków
i związanych z nimi ludzi oraz
rysunki i projekty S. Wyspiańskiego
i W. Łuszczkiewicza dopełniające
popularnonaukowy kontekst publikacji.
Publikacja prezentowana była podczas 4 spotkań promocyjnych z autorką, zorganizowanych w
Proszowicach, Wadowicach, Nowym Sączu i Krakowie, których celem było zachęcenie mieszkańców
tych miejscowości do odwiedzenia obiektów prezentowanych podczas wydarzenia.
Druk został wydany w nakładzie 9000 egzemplarzy i był dystrybuowany nieodpłatnie
na stanowiskach informacyjnych podczas MDDK, obsługiwanych przez MIK. Podczas wydarzenia
rozdano ponad 7500 egzemplarzy. Wersja elektroniczna publikacji jest udostępniona na portalu
MDDK (http://issuu.com/mik.krakow/docs/wejdz-na-szlak/1?e=0/2126415).
8. 8
Gala wręczenia Nagrody Województwa Małopolskiego im. M. Korneckiego
25 maja 2013 r. w kościele pw.
św. Leonarda w Lipnicy Murowanej
odbyła się gala wręczenia Nagrody
Województwa Małopolskiego im.
Mariana Korneckiego. Uroczystego
otwarcia gali dokonał
Wicemarszałek Województwa
Małopolskiego Roman Ciepiela.
W wydarzeniu wzięli udział
Przewodniczący Sejmiku
Województwa Małopolskiego
Kazimierz Barczyk, Prezes
Krakowskiego Oddziału
Stowarzyszenia Historyków Sztuki
Joanna Daranowska-Łukaszewska,
Dyrektor Departamentu Kultury
i Dziedzictwa Narodowego Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego Krzysztof
Markiel, Dyrektor Małopolskiego Instytutu Kultury Joanna Orlik, Prezes Małopolskiej Organizacji
Turystycznej Leszek Zegzda oraz Proboszcz Parafii św. Andrzeja Apostoła w Lipnicy Murowanej
ksiądz Prałat Zbigniew Kras. Wśród gości pojawili się również poseł Jarosław Gowin, Prezydent
Miasta Zamościa Marcin Zamoyski, laureaci Nagrody, rodzina i przyjaciele Mariana Korneckiego oraz
członkowie Kapituły Nagrody im. Mariana Korneckiego.
Nagroda Województwa
Małopolskiego im. Mariana
Korneckiego przyznawana jest za
wybitne osiągnięcia w dziedzinie
ochrony i opieki nad zabytkami
architektury drewnianej. W 2013 r.
jej laureatem został ksiądz
Grzegorz Nazar, Proboszcz Parafii
pw. Przemienienia Pańskiego
w Gorlicach, którego doceniono za
pełnienie funkcji koordynatora
krajowego transgranicznego
projektu Ochrona drewnianych
cerkwi na międzynarodowym
szlaku architektury drewnianej oraz
za współorganizację festiwalu
Muzyka Cerkiewna w Beskidzie
Niskim – projektów
przyczyniających się do ochrony i popularyzacji zabytków architektury drewnianej.
Wśród wyróżnionych znaleźli się: Emilia Rutkowska (za całokształt działań na rzecz ochrony, badania
oraz promowania ludowej architektury Orawy, podczas 11 lat pełnienia funkcji dyrektora Muzeum –
Orawskiego Parku Etnograficznego w Zubrzycy Górnej, w tym w szczególności za rozbudowę
skansenu oraz uatrakcyjnienie oferty muzeum, promocję i popularyzację tradycyjnej kultury oraz
orawskiej architektury drewnianej), Proboszcz Parafii pw. św. Bartłomieja w Łapanowie – ksiądz
Tadeusz Jarzębak (za szczególną opiekę i troskę o zabytkowy kościół pw. św. Bartłomieja
9. 9
w Łapanowie oraz inicjowanie wielu prac budowlanych i konserwatorskich służących zabezpieczeniu
tego drewnianego zabytku, w tym za aktywne ratowanie świątyni po powodzi w 2010 r.) oraz
Zenon Andrzej Remi (za działalność na rzecz zachowania zabytkowych obiektów architektury
drewnianej, ich utrzymania i należytego wykorzystania, w tym zapobiegania zagrożeniom mogącym
powodować ich niszczenie, oraz adaptacji zabytkowych obiektów architektury drewnianej
do nowych funkcji, związanych z turystyką, kulturą i nauką).
Po uroczystości wręczenia Nagrody
swój recital zaprezentował
Mieczysław Szcześniak, inaugurując
tym samym cykl plenerowych
koncertów Muzyka zaklęta
w drewnie. Koncerty są
organizowane przez Małopolską
Organizację Turystyczną już od 7
lat, a odbywają się w scenerii
zabytków tworzących Szlak
Architektury Drewnianej.
Tegoroczna edycja wydarzenia jest
szczególna ze względu na jubileusz
10-lecia wpisania drewnianych
kościołów południowej Polski
na Listę Światowego Dziedzictwa
Kulturowego i Przyrodniczego
UNESCO (kościół pw. św. Michała Archanioła w Binarowej, kościół pw. św. Michała Archanioła
w Dębnie Podhalańskim, kościół pw. św. Leonarda w Lipnicy Murowanej oraz kościół pw. św. św.
Filipa i Jakuba Apostołów w Sękowej).
Gala została zorganizowana przez Małopolską Organizację Turystyczną oraz Małopolski Instytut
Kultury we współpracy z Departamentem Kultury i Dziedzictwa Narodowego UMWM.
10. 10
Zabytki prezentowane podczas XV Małopolskich Dni Dziedzictwa Kulturowego.
Wejdź na szlak!
Dom Towarzystwa Lekarskiego w Krakowie
Budynek Domu Towarzystwa
Lekarskiego, zaprojektowany
w 1903 r. (realizacja: 1904) przez
Władysława Kaczmarskiego
współpracującego z Ignacym
Sowińskim, stał się niemal
natychmiast słynny, głównie dzięki
talentowi Stanisława
Wyspiańskiego. Artysta zgodnie
z ówczesnymi światowymi,
nowatorskimi tendencjami
zrealizował projekt wystroju
wszystkich wnętrz dla
Towarzystwa: przestronnej sali
posiedzeń, biblioteki, czytelni,
pomieszczeń przeznaczonych dla
pracowników zarządu, a nawet
toalet. Wiele elementów z pierwotnego wystroju zachowało się do dziś, niestety niektóre jedynie
jako projekty, np. motyw pelargonii z dekoracyjnego fryzu polichromii sali posiedzeń,
przechowywany w Muzeum Narodowym. W największy zachwyt wprawia reprezentacyjna klatka
schodowa z dekoracyjną balustradą oraz zrekonstruowany w 1972 r. po zniszczeniach wojennych
witraż Apollo spętany – personifikacja układu heliocentrycznego. Charakterystyczny motyw liści
i kwiatów kasztanowca na balustradzie należy do czołowych przykładów polskiej secesji. Należy też
dodać, że budynek – który miał pełnić funkcje klubowe – został wyposażony we wszystkie nowinki
ówczesnej techniki: instalację elektryczną, wodno-kanalizacyjną, centralne ogrzewanie, a nawet
elektryczne wentylatory i telefon. W murach domu poza Towarzystwem Lekarskim dziś mieści się
także kilka innych instytucji, w tym Muzeum Wydziału Lekarskiego UJ.
Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie – gmach główny
W tym imponujących rozmiarów
gmachu, niedawno
odrestaurowanym,
zaprojektowanym przez Macieja
Moraczewskiego, wzniesionym
w latach 1879–1880, mieści się
najstarsza w Polsce wyższa
uczelnia artystyczna, powstała
w 1818 r.. Pierwotnie
funkcjonowała jako Szkoła
Rysunku, Rzeźby i Malarstwa, aby
w 1873 r. przyjąć nazwę Szkoły
Sztuk Pięknych. W tym samym
roku jej dyrektorem został Jan
Matejko, który znacząco wpłynął
na system kształcenia
11. 11
artystycznego na uczelni. W 1855 r. w szkole zaczął pracować Władysław Łuszczkiewicz. Odkrywał
on przed uczniami dawną sztukę polską, uczył wrażliwości na naturę, co znalazło bezpośrednie
odzwierciedlenie w organizowanych przez niego wakacyjnych wyjazdach z uczniami Szkoły Sztuk
Pięknych, podczas których inwentaryzowano zabytki Polski południowej. Trudno wymienić
wszystkich wybitnych nauczycieli i uczniów, którzy przewinęli się przez gmach szkoły, warto może
wspomnieć artystów tej miary, co Stanisław Wyspiański, Józef Mehoffer, Jacek Malczewski, Julian
Fałat, Leon Wyczółkowski, Wojciech Weiss, Teodor Axentowicz, Józef Pankiewicz, Konstanty
Laszczka, Xawery Dunikowski. Prace wielu z tych artystów, jak również rekwizyty używane
na przykład przez Jana Matejkę (który miał tu swoją pracownię), znajdują się do dziś w Gabinecie
Rektorskim czy Sali Senackiej Akademii. Gromadzone od zawsze przez uczelnię rekwizyty, gipsowe
odlewy – kopie znanych dzieł – a także prace uczniowskie znalazły swoje miejsce na korytarzach,
a także w niewielkim, ale jakże interesującym, stworzonym na terenie uczelni Muzeum ASP.
Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie – dawne Muzeum Techniczno-Przemysłowe
W 1868 r. powstało pierwsze
w historii krakowskie muzeum,
Miejskie Muzeum Techniczno-
Przemysłowe, którego zaczątkiem
była bogata kolekcja eksponatów
zakupionych w Anglii i Francji przez
dr. Adriana Baranieckiego.
Prekursorską koncepcją
Baranieckiego, pozostającego pod
urokiem angielskich muzeów, było
połączenie samej ekspozycji dzieł
z równoczesnym utworzeniem
warsztatów wytwórczych,
w których zdobywaliby wiedzę
i praktykę zarówno studenci
kierunków plastycznych, jak
i przychodząca na niedzielne kursy
młodzież obu płci, co też dowodziło nowatorskiego podejścia do edukacji założyciela kursów. Dotąd
bowiem nie dbano o wykształcenie rzemieślników czy kobiet. Dla muzeum po latach oczekiwania
wzniesiono modernistyczny gmach (1910–1914) przy ulicy Smoleńsk 9 zaprojektowany przez
Franciszka Mączyńskiego i Tadeusza Stryjeńskiego, z fasadą Józefa Czajkowskiego. Budowa
przeciągnęła się, bo nieobeznani jeszcze z konstrukcją żelbetową budowniczowie spowodowali
katastrofę budowlaną. Uwagę zwraca reprezentacyjna klatka schodowa z dekoracyjną, ręcznie kutą
balustradą oraz trzy wielkie okna witrażowe umieszczone na półpiętrach wykonane w Zakładzie
Żeleńskich. Na ścianach we wnętrzu budynku umieszczono zespół siedmiu fresków autorstwa Zofii
Stryjeńskiej przedstawiający bożki słowiańskie oraz barwne sgraffito Wojciecha Jastrzębowskiego;
sufity zdobią ciekawe żyrandole autorstwa Kazimierza Witkiewicza. W budynku nadal znajduje się
czytelnia kompleksowo zaprojektowana przez Karola Homolacsa, a na korytarzach
i w poszczególnych salach wciąż przechowywane są meble zaprojektowane specjalnie do tego
budynku przez czołowych artystów szkoły, zarówno wykładowców, jak i jej uczniów.
12. 12
Kawiarnia Noworolski w Krakowie
Kawiarnia, niegdyś cukiernia Jana
Noworolskiego ze Lwowa,
od otwarcia w lipcu 1912 r.
stanowiła miejsce spotkań
środowiska artystyczno-
literackiego Krakowa. Bez
wątpienia przyczyniło się do tego
usytuowanie cukierni w samym
sercu miasta, w Sukiennicach, jak
również wyjątkowy wystrój
wnętrza nawiązujący
do najlepszych przykładów kawiarń
wiedeńskich. Zatrudniony przez
właściciela wszechstronny artysta
– malarz, architekt, projektant
wnętrz, mebli i kilimów – Eugeniusz
Dąbrowa-Dąbrowski (prawnuk
Wojciecha Bogusławskiego) zlecił zakładowi stolarskiemu Józefa Sperlinga, znajdującemu się przy
ulicy Dunajewskiego w Krakowie, wykonanie mebli – najprawdopodobniej według własnego projektu
– które do dziś zdobią wnętrze salonu niegdyś zwanego białym, dziś czerwonym, co pomieszczenie
zawdzięcza biało-czerwonej, teatralno-buduarowej stylistyce. Ściany i strop sali pokrywają
malowidła kolorowych ptaków, przypominających pawie, w dziobach trzymających złote pierścienie.
Ten sam motyw „rajskiego” ptaka umieścił później Dąbrowa na plakacie I Wystawy Niezależnych,
która miała miejsce w 1911 r. w Krakowie (dziś w zbiorach MNK). Choć często autorstwo polichromii
w dwóch salach kawiarnianych przypisuje się znanemu malarzowi, Henrykowi Uziemble, to jednak
wydaje się prawdopodobne, że malowidła jego autorstwa znajdowały się w drugiej sali – lustrzano-
liliowej – i uległy zniszczeniu. Obecna polichromia tej sali została zaprojektowana na podstawie
archiwalnych zdjęć przez Weronikę Noworolską. Podczas okupacji lokal zarekwirowali Niemcy, w tym
czasie rozbudowali go, między innymi wyposażając w toalety. Pod koniec wojny Noworolscy
na krótko odzyskali kawiarnię, aby ponownie utracić ją. Syn Jana Noworolskiego, Tadeusz, odzyskał
kawiarnię w 1992 r..
Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Prandocinie
Prandocin, gmina Słomniki, powiat krakowski
Kościół w Prandocinie wzniesiono
prawdopodobnie w 1. ćwierci XII
w., a jego fundatorem był
protoplasta rodu Odrowążów,
komes Prandota Stary. Po raz
pierwszy kościół był
wzmiankowany w dokumentach
w 1222 r. jako własność cystersów
z Mogiły, pełnił wówczas funkcję
obronną. Pierwotnie świątynia
składała się z prostokątnej nawy,
do której od wschodu przylegało
niewielkie prezbiterium zakończone
półkolistą apsydą. Co ciekawe,
od zachodu wzniesiono drugą
bliźniaczą apsydę, nad którą
górowała ośmioboczna wieża.
Apsyda prezbiterialna została
rozebrana podczas znacznej
przebudowy kościoła w XV w. Romańskie detale, takie jak finezyjne reliefy plecionkowe nad
13. 13
portalem wejściowym, fryz arkadowy czy kolumna wspierająca niegdyś emporę, a dziś znajdująca
się nieopodal, przy drodze do kościoła, stanowią o atrakcyjności turystycznej tej świątyni.
Bazylika kolegiacka Narodzenia NMP oraz Muzeum Regionalne w Wiślicy
Wiślica, gmina Wiślica, powiat buski, województwo świętokrzyskie
Bazylika w Wiślicy jest jednym
z najstarszych zabytków
architektury w Polsce, a historia
samej osady sięga IX/X w. Wiślica
prawdopodobnie już w tym czasie
stanowiła silny ośrodek
gospodarczy i polityczny. Z tego
okresu nie zachowały się jednak
żadne przekazy. Jest natomiast
pewne, że Wiślica przeżyła rozkwit
pod panowaniem najpierw księcia
Henryka Sandomierskiego,
a później Kazimierza
Sprawiedliwego. Z czasów
panowania tego ostatniego (ok.
poł. XII w.) pochodzi właśnie
bezcenna posadzka krypty
wiślickiej kolegiaty, we wnętrzu tzw. pierwszej kolegiaty. Budowla, którą obecnie możemy
podziwiać, to już bowiem trzecia świątynia w tym miejscu, ufundowana tym razem przez króla
Kazimierza Wielkiego w XIV w., w jej podziemiach natomiast znajdują się pozostałości dwóch
poprzedzających ją budowli. Podziw budzi technika, w jakiej została wykonana posadzka: jej twórca
w miękkim podłożu masy jastrychowej wycinał postacie, a wyżłobienia wypełniał utartym węglem
drzewnym wymieszanym z gipsem. Zarówno w bazylice, jak i w Muzeum Regionalnym w Wiślicy
znajduje się wiele znaczących zabytków z XI–XV w.
Kościół pw. św. Wojciecha w Kościelcu
Kościelec, gmina Proszowice, powiat proszowicki
Świątynia w Kościelcu
Proszowickim lub Pińczowskim, bo
obie nazwy się przyjęły, jest
wyjątkowym przykładem
połączenia architektury romańskiej
z barokową. Dlaczego tak się stało,
wyjaśniają dobrze burzliwe dzieje
kościoła. Budowla została
wzniesiona w 2. ćwierci XIII w.
z fundacji biskupa krakowskiego
Wisława z Kościelca herbu Zabawa.
W czasach reformacji kościół został
zajęty przez arian, a wkrótce przez
żołnierzy szwedzkich, którzy
zdewastowali świątynię. Podczas
odbudowy w 1634 r. kościół uległ
poważnym przekształceniom,
dokonano jego barokizacji. Jednak
wciąż jeszcze, szczególnie we wnętrzu świątyni, zdumiewa ogrom zachowanych detali romańskich,
m.in. komplet dwunastu głowic bliźniaczych kolumn podtrzymujących arkady. Głowice te pokryte są
bogato ornamentami roślinnymi. Pięknie dekorowany jest również romański portal wejściowy.
14. 14
Zespół elektrowni miejskiej w Krakowie (Tauron Dystrybucja SA Oddział w Krakowie)
Pierwsze krakowskie eksperymenty
z oświetleniem elektrycznym
przypadły na koniec XIX w. W 1880
r. miasto przywitało cesarza
Franciszka Józefa iluminacją
elektrycznych lamp łukowych,
a w 1885 r. światło rozbłysło
w budynku magistratu.
Początkowe, bardziej lub mniej
udane doświadczenia
z wprowadzaniem oświetlenia
elektrycznego doprowadziły
do ogromnego zainteresowania
tematem. Niebawem niemal każdą
ważniejszą restaurację, hotel,
zamożne mieszkanie czy fabrykę
i biuro wyposażano w małe
wytwórnie prądu elektrycznego.
Miały je m.in. Teatr Słowackiego, Grand Hotel, firma masarska przy Floriańskiej, Collegium Medicum
UJ. W 1899 r. stanęła elektrownia podgórska, a w 1900 krakowska przy ulicy Dajwór. Za projekt
i budowę krakowskiej elektrowni miejskiej odpowiadał architekt Jan Rzymkowski, natomiast
instalacją maszyn kierował inżynier elektrotechnik Kazimierz Gayczak, pierwszy dyrektor elektrowni.
Uruchomienie zakładu nastąpiło w 1905 r.. Kilkakrotnie go przebudowywano, bo zapotrzebowanie
na prąd było coraz większe. W 1939 r. w Krakowie działało 5 279 lamp elektrycznych, ważniejsze
zabytki zaś starano się iluminować. W latach trzydziestych Kraków był uznawany za jedno z najlepiej
oświetlonych miast europejskich.
Zespół zajezdni tramwajowej w Krakowie (Muzeum Inżynierii Miejskiej w Krakowie)
Krakowska zajezdnia tramwajowa
powstała na peryferiach miasta,
na pustkach nadwiślańskich przy
ulicy św. Wawrzyńca,
w sąsiedztwie gazowni. W 1882 r.
powstały pierwsze budynki:
wozownia, stajnia i szpital koński –
był to bowiem tramwaj konny.
W 1900 r. według projektu Karola
Knausa zbudowano wielofunkcyjny
kompleks wozowni tramwaju
elektrycznego wąskotorowego, hali
warsztatowej oraz zakładowej
elektrowni prądu stałego. W 1912
r. rozpoczęto budowę zaplecza dla
tramwaju Wielkiego Krakowa:
elektrycznego normalnotorowego;
dalsza rozbudowa, po drugiej
stronie ulicy, nastąpiła w 1913 r.. Na tym potencjał terenu się wyczerpał, choć jeszcze w latach
dwudziestych powstały małe budynki dla obsługi autobusów i zaplecza, a samo miejsce należało już
do centrum rozrastającego się Krakowa. Funkcje zespołu zmieniały się: od głównych – obsługi
taboru – do pomocniczych, warsztatowych, składowych, z czym łączyło się ekstensywne
użytkowanie. W końcu XX w. zespół został opuszczony. Wtedy to, w 1998 r., uchwałą Rady Miasta
Krakowa utworzono Muzeum Inżynierii Miejskiej w najstarszej części zespołu. Rozpoczęto odnowę
konserwatorską budowli, od 2007 r. w ramach Małopolskiego Regionalnego Programu
15. 15
Operacyjnego, dofinansowywanego przez UE. Pierwsza krakowska zajezdnia pojazdów komunikacji
miejskiej jest zabytkiem wyjątkowym na tle polskim i europejskim – rozwój komunikacji od XIX w.
sprawiał, że zwykle najstarsze obiekty zajezdni w Europie likwidowano i zastępowano nowymi,
dostosowanymi do nowych warunków. Tu zaś zachował się komplet głównych obiektów z epoki
tramwaju konnego, z epoki tramwaju elektrycznego i z początku epoki autobusów..
Zespół gazowni miejskiej w Krakowie (Karpacka Spółka Gazownictwa Sp. z o.o. w Tarnowie
Oddział Zakład Gazowniczy w Krakowie)
Pierwsze oświetlenie uliczne
w Krakowie pojawiło się dopiero
w XIX w., najpierw były to lampy
oliwne, później naftowe. W 1830 r.
Kraków – jako pierwsze z polskich
miast – rozświetliły lampy gazowe,
jednak był to na razie jedynie
eksperyment. Jego powodzenie
spowodowało, że miasto
zapragnęło wybudować własną
gazownię, na Kazimierzu. Jednak
z powodu braku odpowiedniego
kapitału oraz lokalnych specjalistów
zdecydowano o podpisaniu umowy
z prywatnym niemieckim
Towarzystwem Kontynentalnym
z Dessau, co nastąpiło w 1856 r.
Nowo powstała gazownia należała
do pierwszych gazowni
na ziemiach polskich. Już w 1857 r. postawiono na Rynku Głównym pierwsze gazowe latarnie.
Społeczeństwo Krakowa początkowo nie było jednak ufnie nastawione do korzystania z gazu, na co
z pewnością miały też wpływ wysokie ceny kształtowane przez inwestora. Po wygaśnięciu
kontraktu z Dessau, który zawarto na 25 lat, miasto wykupiło gazownię i stała się ona pierwszym
miejskim przedsiębiorstwem przemysłowym. Do dziś zachowała się tylko część obiektów pierwotnej
gazowni, m.in. budynek dyrekcji, budynki produkcyjne: kotłownia, aparatownia, fabryka amoniaku.
Willa Domańskich w Nawojowej Górze
Nawojowa Góra, gmina Krzeszowice, powiat krakowski
Jednym z przysiółków Nawojowej
Góry, wsi położonej nieopodal
Krzeszowic, jest teren zwany
Gwoźdźcem. Na Gwoźdźcu
mieściła się niegdyś prochownia,
która najprawdopodobniej
na przełomie XVIII i XIX w. uległa
poważnemu zniszczeniu na skutek
wybuchu. Odbudowano go
i jeszcze przez jakiś czas pełnił tę
samą funkcję. W 1916 r. budynek
zakupił lekarz fizjolog, profesor
i rektor UJ, Napoleon Nikodem
Cybulski, który nie cieszył się
jednak zbyt długo nowym domem,
zmarł w 1919 r.. Na początku lat
20. XX w. dwór zakupił Karol
Gustaw Domański, młody inżynier, udziałowiec i dyrektor generalny w Polsce francuskiej spółki
16. 16
Perun produkującej gazy przemysłowe. Na jego zlecenie architekt Leon Willmann (późniejszy
burmistrz Trzebini) zaprojektował gruntowną przebudowę dworu. Zainspirowany przez
zafascynowanych włoskim renesansem Domańskich, przeobraził dom w romantyczną willę ze
wspaniałymi dwubiegowymi schodami prowadzącymi na taras, wykuszami na obu narożach
w postaci wieżyczek oraz wieżą usytuowaną na krańcu zachodnim budowli. Na umeblowanie złożyły
się dawne meble rodzinne, m.in. przywiezione ze Lwowa konsole i lustra, które do dziś są ozdobą
domu, jak również całkiem nowe wyposażenie, np. komplet sypialniany inspirowany motywami
egipskimi. Zaprojektowanie kuchni w stylu zakopiańskim zlecono Stanisławowi Witkiewiczowi.
Łazienka w dużej mierze zachowała wyposażenie z lat 20. Na szczęście ani lata okupacji, ani
powojenne czasy nacjonalizacji majątków nie zmieniły w sposób definitywny wyglądu willi,
pozostała bowiem własnością Domańskich. W 2003 r. Danuta z Domańskich Lubelska postanowiła
przekazać należącą do niej część domu Stowarzyszeniu Miłośników Ziemi Krzeszowickiej.
Pałac Starzeńskich w Płazie (Dom Pomocy Społecznej w Płazie)
Płaza, gmina Chrzanów, powiat chrzanowski
Na zespół pałacowo-parkowy
w Płazie składa się kilka elementów
zabudowy: zlokalizowany
w północnej części założenia
wielokrotnie przekształcany pałac,
budynki gospodarcze (najstarsze
powstały w poł. XIX w.),
ogrodzenie z bramami i oczywiście
malowniczy park. Prawdopodobnie
dwór istniał w tym miejscu już
w XVI w. W XVIII stuleciu został
przebudowany na rezydencję
barokową. W 1898 r. pałac zakupił
hrabia Adam Starzeński i aż
do 1945 r. stanowił on siedzibę
rodową Starzeńskich. W latach
1900–1901 pałac przebudowano
według projektu architekta Zygmunta Hendla. Budowla nabrała cech neobarokowych, z parterowej
zmieniła się w dwukondygnacyjną z mansardowym dachem, facjatami, kaskadowymi schodami
w częściach bocznych i czterokondygnacyjnym ryzalitem zwieńczonym belwederem pośrodku.
W elewacji północnej znajdują się dwie wieżyczki. Wnętrze jednej z nich, z oryginalną stolarką,
można było zobaczyć podczas Dni Dziedzictwa, podobnie jak dawny hol, obecnie podzielony na trzy
pomieszczenia, w którym zachowała się dawna posadzka ceramiczna, fragment barokowego
drewnianego stropu oraz, u drzwi wejściowych, klamki w kształcie smoków. Park został założony
najprawdopodobniej w XVIII w. jako kompozycja barokowa, jego pozostałością jest widoczny wciąż
podjazd oraz aleje dojazdowe: jesionowa i klonowa. W XIX w. zmieniono kompozycję ogrodu,
zasadzono nowe gatunki roślin, jak tulipanowiec amerykański, cis czy modrzew japoński. Warto
przyjrzeć się zabytkowym bramom i murowi, który malowniczo okala ogród. W 1954 r. pałac został
zaadaptowany na potrzeby Domu Pomocy Społecznej, którą to funkcję pełni do dziś.
17. 17
Dwór Emila Zegadłowicza w Gorzeniu Górnym (Muzeum Emila Zegadłowicza w Gorzeniu Górnym)
Gorzeń Górny, gmina Wadowice, powiat wadowicki
Wieś Gorzeń Górny leży
na przedgórzu Beskidu Małego,
kilka kilometrów na południe
od Wadowic. Założona na prawie
niemieckim po 1333 r., należała
w 2. poł. XV w. do rodu
Gorzeńskich. Później wieś
kilkakrotnie dzielono i zmieniała ona
właścicieli. Po 1725 r. należała
do rodziny Skorupków-
Padlewskich, z którą należy wiązać
budowę obecnego dworu. W 1873
r. część Gorzenia Górnego
z dworem rozparcelowano. Wtedy
to siedemnastohektarową
posiadłość z parkiem i dworem
zakupił Tytus Zegadłowicz. W 1908
r. majątek stał się własnością
poety i pisarza Emila Zegadłowicza
(1888–1941).
Gorzeński dwór stoi u stóp wzgórza Grodzisko, w parku, gdzie wiele drzew zasadził i pielęgnował
Tytus Zegadłowicz. Pierwotnie parterowy dwór rozbudowano na przełomie XVIII i XIX w.,
a w połowie XIX w. nadano mu charakter klasycystyczny: dobudowano kolumnowy ganek
i nadbudowano piętro. Generalny remont mocno zniszczonego budynku, przeprowadzony przez
Tytusa Zegadłowicza, nie zmienił jego bryły. Dwór pozostał klasycystycznym, piętrowym budynkiem,
założonym na planie prostokąta, z czterokolumnowym gankiem od frontu. Z pierwotnego dworu
zachowały się sklepienia w trzech salach na parterze; w jednej z nich znajdowała się zapewne
kaplica. W czasach, kiedy mieszkał tu Emil Zegadłowicz, a szczególnie w latach 20. XX w., dwór był
ważnym ośrodkiem życia kulturalnego. Spotykali się w nim pisarze i artyści związani
i współpracujący z założoną przez Zegadłowicza grupą poetycką „Czartak”: Edward Kozikowski,
Janina Brzostowska, Tadeusz Szantroch, Bolesław Leśmian, Julian Fałat, Wojciech Weiss i wielu
innych. W 1946 r. żona poety i jego córka uporządkowały zbiory i otworzyły we dworze muzeum
biograficzne Zegadłowicza. Dzięki temu można tu dzisiaj oglądać zgromadzone przez poetę dzieła:
kolekcję grafik i obrazów Józefa Mehoffera, Jana Matejki, Leona Wyczółkowskiego, kilimy Jana.
Hulewicza oraz interesujące rzeźby miejscowego artysty ludowego, Jędrzeja Wawry. We dworze
znajdują się też pamiątki po poecie, rękopisy jego utworów, a także „Księga Gości i Zdarzeń”, czyli
kronika dworu w Gorzeniu, prowadzona przez Zegadłowicza od 1932 r. W muzeum obejrzeć można
również oryginalne piece z poł. XIX w. oraz dekorację sieni wykonaną w latach 30. XX w. przez
Franciszka Suknarowskiego i Wincentego Bałysa, uczniów Xawerego Dunikowskiego.
18. 18
Kościół pw. św. Leonarda w Lipnicy Murowanej
Lipnica Murowana, gmina Lipnica Murowana, powiat bocheński
Kościół pw. św. Leonarda powstał
prawdopodobnie pod koniec XV w.,
co potwierdza otaczający go
cmentarz pochodzący z XVI w.;
kościół bywa też nazywany
cmentarnym. Wzniesiono go
z drewna modrzewiowego
w konstrukcji zrębowej.
Posadowiona na kamiennym
fundamencie podwalina, jako
najbardziej narażona na wilgoć,
została wykonana z drewna
dębowego. Również w pionie
ściany zostały wzmocnione
dębowymi lisicami. Kościół z nawą
szerszą niż prezbiterium nakryty
jest wspólnym dla obu gontowym
dachem. Znajdujący się
w prezbiterium ołtarz św. Leonarda
wspiera od tyłu słup zwany słupem Światowida. Łączy się z nim legenda, wedle której drewnianą
świątynię zbudowano już w 1141 r. na miejscu wcześniejszej pogańskiej gontyny. Otaczające
kościół soboty powstały w XVII w. Wnętrze świątyni pokrywają wielobarwne polichromie.
Najstarsze, datowane na koniec XV w. dekoracje patronowe zachowały się na stropie prezbiterium.
W XVI stuleciu wykonano polichromię stropu w nawie, a jej ściany ozdobiono scenami Męki Pańskiej
na początku XVIII w. Ołtarze tryptykowe są kopiami gotyckich, przechowywanych obecnie
w Muzeum Diecezjalnym w Tarnowie. Na cenne wyposażenie składa się również pochodzący z XVII
w. i nadal działający pozytyw szkatulny, czyli przenośne organy. Jedno z dwóch wejść do kościoła
zdobi piękny późnogotycki portal z tzw. oślim grzbietem. W 1997 r. powódź nieomal porwała
ze sobą sędziwą świątynię. Mieszkańcy zdołali ją uratować, przywiązując kościół linami
do rosnącego tuż przy nim olbrzymiego dębu. Prace renowacyjne zakończono w 2000 r.; w 2003 r.
kościół św. Leonarda wpisano na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego
UNESCO.
Kościół pw. św. Michała Archanioła w Binarowej
Binarowa, gmina Biecz, powiat gorlicki
Drewnianą świątynię w Binarowej
wzniesiono ok. 1500 r.
w konstrukcji zrębowej z drewna
jodłowego. W 1596 r. do kościoła
dobudowano wieżę, a następnie
w latach 1602–1608 na szczycie
umieszczono wieżyczkę
na sygnaturkę. W latach 1641–
1650 powiększono przestrzeń
kościoła o kaplicę Aniołów Stróżów
od strony północnej oraz kruchtę
od południa. W tym czasie
dokonano też pierwszej gruntownej
modernizacji budowli. W 1908 r.
zmieniono gontowe pokrycie dachu
na miedzianą blachę, co
zniekształciło wygląd zewnętrzny
19. 19
budowli. W latach 90. XX w. przywrócono pierwotny wygląd świątyni. Obecnie dobiegają końca
prace konserwatorskie mające na celu likwidację szkód po powodzi, która dotknęła Binarową
w 2010 r.
Kościół zachwyca wspaniałymi polichromiami, które szczelnie pokrywają strop – tu dekoracja
patronowa z XVI w. – i wszystkie ściany – na nich barokowe cykle przedstawieniowe. Motyw
wijących się kwiatów występuje na niemal wszystkich sprzętach znajdujących się w świątyni. Nawet
metalowe okucia XV-wiecznych drzwi prowadzących z prezbiterium do zakrystii przywodzą na myśl
kwiaty. Dekoracja malarska binarowskiego kościoła zadziwia bogatym programem
kontrreformacyjnym, na co z pewnością miała wpływ ówczesna sytuacja polityczna regionu,
w którym po wojnie trzydziestoletniej osiedlali się licznie arianie, uchodźcy z Czech, Moraw
i Niemiec. Kościół św. Michała Archanioła w Binarowej w 2003 r. został wpisany na Listę
Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO.
Kościół pw. św. św. Filipa i Jakuba Apostołów w Sękowej
Sękowa, gmina Sękowa, powiat gorlicki
Położona w Beskidzie Niskim,
u podnóża Magury Małastowskiej,
wieś Sękowa została lokowana
w 1346 r. przez króla Kazimierza
Wielkiego, który uposażył również
tutejszą parafię. Zachowany
do dzisiaj, drewniany kościół
zbudowano ok. 1520 r., a w XVIII
w. wzniesiono niską wieżę i soboty
(zrekonstruowane w XX w.).
Późnogotycki kościół pw. Świętych
Filipa i Jakuba Apostołów został
zbudowany w oparciu o tradycyjne
zasady stosowane w drewnianych
świątyniach Małopolski
na początku XVI w. Wzniesiono go
z modrzewiowych bali
w konstrukcji zrębowej. Jego plan
jest tradycyjny: jedna nawa
z węższym, zamkniętym trójbocznie prezbiterium, z zakrystią po stronie północnej. Od zachodu
do świątyni przylega otwarta w przyziemiu wieża, nakryta kopulastym hełmem z wysoką,
ośmioboczną latarnią. Ściany kościoła powyżej sobót oraz wysoki, dwuspadowy dach pokryte są
gontem. Kościół obiegają dokoła soboty, wsparte na słupach z zastrzałami i nakryte wysokim,
sięgającym gzymsu korpusu zadaszeniem. Dach sobót, również pokryty gontem, jest obniżony
w miejscach okien. We wnętrzu świątyni znajduje się późnorenesansowy ołtarz główny z początku
XVII w. Widoczne na ścianach fragmenty neogotyckiej polichromii pochodzą z ok. 1888 r. Kościół
utracił funkcję świątyni parafialnej w 1885 r. W czasie działań wojennych, na przełomie 1914 i 1915
r. został w dużym stopniu zniszczony: drewniane elementy ścian, wieży, sobót i dachu żołnierze
wykorzystali do budowy okopów. Również wnętrze z XVI- i XVII-wiecznym wyposażeniem uległo
dewastacji. Odbudowę kościoła prowadzono etapami przez cały XX w. Ostatni, kompleksowy
remont kościoła rozpoczęty w 1983 r. trwał kilka lat i objął architekturę budowli, jej wyposażenie
i otoczenie. Prace konserwatorskie wyróżniono w 1994 r. medalem Europa Nostra, a kościół uznano
za wyjątkowy, wpisując go na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego
UNESCO w 2003 r.
20. 20
Program i frekwencja
Łącznie, podczas tegorocznej edycji wydarzenia odbyło się:
• 257 oprowadzeń przez
przewodników
• 38 wykładów, spacerów
i spotkań z gośćmi
specjalnymi
• 47 warsztatów i pokazów
• 16 wystaw przygotowanych
specjalnie na XV MDDK
• 16 koncertów
• 2 gry terenowe
• 10 kiermaszy
• 11 atrakcji dodatkowych
(wycieczki rowerowe,
prezentacje itp.)
W XV edycji MDDK wzięło udział 13600 osób:
18–19 maja 2013 – 5220 osób
• Szlak Młodopolska
Małopolska – 2020 osób
• Szlak Małopolska Romańska
– 3200 osób
25–26 maja 2013 – 8380 osób
• Krakowski Szlak Techniki –
2280 osób
• Szlak Dwory Małopolski –
3800 osób
• Małopolska Trasa UNESCO –
2300 osób
21. 21
SKALA OCEN:
1 – bardzo nisko
2 – nisko
3 – nie mam zdania
4 – wysoko
5 – bardzo wysoko
Opis programu w poszczególnych obiektach
Tegoroczne Dni Dziedzictwa dały zwiedzającym okazję do różnorodnej eksploracji zabytków. Poza
możliwością indywidualnego zwiedzania większości z prezentowanych obiektów, organizatorzy
wydarzenia przede wszystkim postawili na serię oprowadzeń przez właścicieli, pracowników oraz
gości specjalnych – cenionych ekspertów i pasjonatów.
SZLAK MŁODOPOLSKA MAŁOPOLSKA 18–19 maja 2013
Dom Towarzystwa Lekarskiego w Krakowie
Po Domu Towarzystwa
Lekarskiego oprowadzała
Katarzyna Mrugała z Muzeum
Narodowego w Krakowie,
natomiast dr Maria D. Schmidt-
Pospuła oraz dr Monika
Nowakowska-Zamachowska
przybliżały uczestnikom Dni
Dziedzictwa historię Muzeum
Wydziału Lekarskiego CM UJ.
Gościem specjalnym, który
opowiedział zwiedzającym historię
22. 22
gmachu, był dr Zbigniew Beiersdorf.
Atrakcją cieszącą się największą popularnością wśród uczestników był niedzielny spacer Krakowskie
witraże secesyjne, prowadzony przez badaczkę dziejów sztuki witrażowej Danutę Czapczyńską-
Kleszczyńską. Wzięło w nim udział ponad 90 osób.
W oprowadzeniach po obiekcie wzięło udział:
18 maja 2013 – 250 os.
19 maja 2013 – 400 os.
Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie – gmach główny
Założona w 1818 r. Akademia
Sztuk Pięknych w Krakowie jest
najstarszą uczelnią artystyczną
w Polsce. Jako nauczyciele
i studenci, przez jej gmach
przewinęli się najznakomitsi polscy
artyści formujący sztukę przełomu
XIX i XX w. O historii uczelni
zwiedzającym opowiadał historyk
Michał Pilikowski. Wykład
dopełniała prezentacja
multimedialna o historii szkoły.
Kolejnym punktem programu było
zwiedzanie Muzeum ASP
w towarzystwie kuratorek
Magdaleny Szymańskiej
i Małgorzaty Sokołowskiej, oraz
Gabinetu Rektora i Sali Senackiej
uczelni z samym Rektorem,
Stanisławem Tabiszem. Spotkanie z Rektorem cieszyło się wyjątkową popularnością.
Akademia dla uczestników Dni przygotowała też serię wystaw: wystawę rzeźb ze zbiorów Centrum
Rzeźby Polskiej w Orońsku oraz wystawę promującą najlepszego studenta Wydziału Malarstwa.
W Muzeum ASP zaaranżowano ekspozycję Pracownia, prezentującą warsztat artysty. Ponadto
w sobotnie popołudnie dr Ewa Herniczek wygłosiła wykład o podstawach widzenia i rozumienia
obrazu Obraz przed oczami, natomiast w niedzielę O istocie twórczości opowiadał prof. Janusz
Krupiński.
W oprowadzeniach po obiekcie wzięło udział:
18 maja 2013 – 250 os.
19 maja 2013 – 350 os.
23. 23
Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie – dawne Muzeum Techniczno-Przemysłowe
Powstały w latach 1910–1914
gmach Miejskiego Muzeum
Techniczno-Przemysłowego dziś
zaadaptowany jest przez Wydział
Form Przemysłowych ASP im. Jana
Matejki. O jego historii, walorach
architektonicznych i przeobrażeniu
w strukturę uczelnianą ASP
opowiadała Agata Pleciak, historyk
sztuki i architekt wnętrz.
Dopełnieniem wiedzy historycznej
o Muzeum i jego bibliotece – także
prezentowanej podczas Dni – był
wykład Janusza Antosa,
pracownika tejże biblioteki.
Głównym punktem programu były
prezentacja zabytkowej drukarni
i introligatorni oraz pokazy i opowieści konserwatorów. Te ostatnie odbywały się w formie trzech
spotkań prowadzonych przez konserwatorów ASP (konserwacja i restauracja rzeźby drewnianej
polichromowanej – Barbara Budziaszek i Janusz Sarkowicz, konserwacja i restauracja malowideł
sztalugowych na drewnie – Aleksandra Hola i Jarosław Adamowicz, konserwacja i restauracja
malowideł sztalugowych na płótnie – Anna Sękowska i Marta Lempart-Geratowska).
W oprowadzeniach po obiekcie wzięło udział:
18 maja 2013 – 120 os.
19 maja 2013 – 250 os.
Kawiarnia Noworolski w Krakowie
Kawiarnia Noworolski należała
do najbardziej luksusowych lokali
początku XX w. Stanowiła też
jedno z głównych miejsc spotkań
krakowskiej bohemy artystycznej.
O dziejach kawiarni oraz swojej
rodziny podczas cyklicznych
oprowadzeń opowiadał
uczestnikom MDDK Wojciech
Noworolski.
Dużą popularnością cieszyły się
spacery Szlakiem dawnych
kawiarni artystycznych Krakowa
z Krzysztofem Jakubowskim,
autorem książek inspirowanych
historią miasta.
Dla najmłodszych przygotowane zostały warsztaty, podczas których powstały prace plastyczne
inspirowane krakowską sztuką młodopolską. Sobotni warsztat Zaznacz się na szlaku! przybrał
formę dowolnej, twórczej interpretacji obiektów prezentowanych podczas wydarzenia oraz dzieł
eksponowanych na czasowej wystawie Zawsze Młoda! Polska sztuka około 1900 w Kamienicy
Szołayskich (Muzeum Narodowe w Krakowie). Natomiast 19 maja uczestnicy warsztatu Zainspiruj
się Młodą Polską! tworzyli witraże na podstawie obrysów ornamentów secesyjnych pochodzących
z krakowskich kamienic.
24. 24
W oprowadzeniach po obiekcie wzięło udział:
18 maja 2013 – 200 os.
19 maja 2013 – 200 os.
SZLAK MAŁOPOLSKA ROMAŃSKA 18–19 maja 2013
Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Prandocinie
Po romańskim kościele, na co dzień
dostępnym w zasadzie tylko
podczas mszy św., oprowadzali
wolontariusze Fundacji w Paski –
organizacji, która jest operatorem
szlaku Małopolska Romańska. Dla
zwiedzających, którzy pragnęli
zgłębić historię tego założenia,
sięgającą początku XII w., odbył się
wykład historyka sztuki Marty
Graczyńskiej – Malowany kościół,
czyli fenomen romańskiego
Prandocina. Program wydarzenia
obejmował też 12-kilometrową
wycieczkę rowerową Śladami
powstania styczniowego oraz
familijną grę terenową Tajemnice
perły na pagórze, której
organizatorem było Centrum
Kultury w Słomnikach. Dla najmłodszych przygotowano warsztaty plastyczne U średniowiecznego
skryby, podczas których dzieci zajmowały się czerpaniem papieru, nauką kaligrafii czy odciskaniem
lakowych pieczęci. Natomiast w niedzielne popołudnie program zamykał występ Orkiestry Dętej
OSP z Prandocina pod batutą Mirosława Dudy. Atrakcją dodatkową, cieszącą się olbrzymią
popularnością, był kiermasz potraw regionalnych odbywający się przez cały weekend.
W oprowadzeniach po obiekcie wzięło udział:
18 maja 2013 – 300 os.
19 maja 2013 – 1200 os.
Bazylika kolegiacka Narodzenia NMP oraz Muzeum Regionalne w Wiślicy
Wiślica – obecnie wchodząca
w obręb województwa
świętokrzyskiego – już w X w. była
obok Krakowa i Sandomierza
jednym z najważniejszych
ośrodków administracyjnych
w Małopolsce. Rozkwit i potęgę
Wiślicy w okresie średniowiecza
potwierdzają zabytki, które
prezentowane były podczas
tegorocznej edycji Dni Dziedzictwa.
Po górującej nad miasteczkiem
gotyckiej Bazylice Narodzenia NMP
oraz ufundowanych przez Jana
25. 25
Długosza wikariacie (Dom Długosza) i dzwonnicy, przez cały weekend oprowadzali pracownicy
Muzeum Regionalnego. Po samej kolegiacie oprowadzał również jej proboszcz ks. prałat Wiesław
Stępień. Ponadto zwiedzający mogli wziąć udział w wykładzie prof. dr. hab. Władysława
Zalewskiego o historii odkrycia posadzki wiślickiej – jednego z najważniejszych zabytków sztuki
romańskiej w Polsce – oraz jej konserwacji, którą kierował w latach 1982–83. Dla uczestników
MDDK Fundacja w Paski przygotowała grę terenową Katastrofa!, stanowiącą ciekawą alternatywę
tradycyjnego zwiedzania historycznej Wiślicy. W niedzielę dzięki pokazom rekonstrukcyjnym
przygotowanych przez Drużynę Jakuba Odrowąża uczestnicy Dni Dziedzictwa na terenie grodziska
stworzono średniowieczne obozowisko, w którym odbiorcy wydarzenia mogli przenieść się w czasie
i poznać realia średniowiecznego życia.
W oprowadzeniach po obiekcie wzięło udział:
18 maja 2013 – 400 os.
19 maja 2013 – 500 os.
Kościół pw. św. Wojciecha w Kościelcu
Kościół jest typowym przykładem
XVII-wiecznej przebudowy
średniowiecznej świątyni w duchu
regotyzacji, która zatarła jego
romańską bryłę, choć pomimo
stylistycznych przemian zachował
wyjątkowo wiele oryginalnych
detali architektonicznych. O historii
założenia i jego architekturze
zwiedzający mogli usłyszeć
podczas oprowadzeń przez
wolontariuszy Fundacji w Paski
oraz proboszcza ks. Jana Majkę.
Dla uczestników MDDK pragnących
poszerzyć swoją wiedzę o wiekach
średnich Monika Kamieńska –
historyk sztuki i archeolog –
przygotowała wykład Portal, który uskakuje, czyli o zawiłościach architektury romańskiej w Kościelcu
Proszowickim. Przez cały weekend odbywały się również oprowadzenia po Ogrodzie Biblijnym
w Proszowicach oraz po Szlaku Schronów II Wojny Światowej Stellung – Proszowice. Zwiedzanie
Kościelca umilały występy zespołu „Na krakowską nutę” z Centrum Kultury i Wypoczynku
w Proszowicach oraz Historia cudu – legenda o cudzie św. Jacka, artystyczny program uczniów
z Zespołu Szkół im. M. Kopernika w Kościelcu. Zorganizowany został także kiermasz potraw
regionalnych i rękodzieła.
W oprowadzeniach po obiekcie wzięło udział:
18 maja 2013 – 250 os.
19 maja 2013 – 550 os.
26. 26
KRAKOWSKI SZLAK TECHNIKI 25–26 maja 2013
Zespół elektrowni miejskiej w Krakowie
Zwiedzający zespół elektrowni
w Krakowie mieli okazję usłyszeć
o skomplikowanym procesie
oświetlania miasta, jaki rozpoczął
się pod koniec XIX w. O nim, jak i o
historii gmachu, opowiadała pani
Ewa Groń oraz pracownicy firmy
Tauron Dystrybucja SA –
gospodarza tego obiektu. Po
krótkim wprowadzeniu uczestnicy
kierowali się do dyspozytorni
elektrowni, gdzie mogli podziwiać
makietę obrazującą przesył prądu
w Polsce południowej. Na
wszystkie oprowadzania w zespole
elektrowni prowadzona była
wcześniejsza rezerwacja
telefoniczna i mailowa.
W oprowadzeniach po obiekcie wzięło udział:
25 maja 2013 – 180 os.
26 maja 2013 – 400 os.
Zespół zajezdni tramwajowej w Krakowie
Uczestnicy MDDK zainteresowani
historią komunikacji miejskiej mogli
zwiedzać teren byłej zajezdni
w towarzystwie pracowników
Muzeum Inżynierii Miejskiej. Bardzo
dużą popularnością cieszyły się
sobotnie spacery tematyczne.
O zajezdni tramwajowej, gazowni
i elektrowni, w kontekście rozwoju
krakowskiego przemysłu,
opowiadał Waldemar Brzoskwinia,
natomiast o walorach
architektonicznych budowli
poprzemysłowych na terenach
między Kazimierzem a Zabłociem –
Michał Wiśniewski. Głównym
punktem programu w niedzielę była
wycieczka zabytkowym autobusem, Jelczem MEX 272, popularnym w latach 60. ubiegłego wieku
„ogórkiem”. W roli pilota wystąpił Waldemar Brzoskwinia, który opowiedział o zabytkach
postindustrialnych między Nową Hutą a Rondem Matecznego. Wycieczka, ze względu na walory
informacyjne, sentymentalne i rozrywkowe, spodobała się zarówno dorosłym, jak i dzieciom, które
po raz pierwszy miały okazję zobaczyć prawdziwego ogórka. Ponadto w programie Dni Dziedzictwa
znalazły się występy uczestników III Festiwalu Chórów Męskich Krakowska wiosna. Zwiedzający
mieli możliwość wysłuchania specjalnego koncertu o tematyce technicznej Na Krakowskim Szlaku
Techniki oraz popisów wokalnych laureatów Festiwalu.
27. 27
W oprowadzeniach po obiekcie wzięło udział:
25 maja 2013 – 550 os.
26 maja 2013 – 700 os.
Zespół gazowni miejskiej w Krakowie
Po gmachu gazowni miejskiej
oprowadzali pracownicy Karpackiej
Spółki Gazownictwa Oddziału
Zakład Gazowniczy w Krakowie.
Uczestnicy Dni Dziedzictwa mieli
okazję zobaczyć niedostępne na co
dzień dla zwiedzających wnętrza
poszczególnych budowli
składających się na kompleks
gazowni, m.in. budynek dyrekcji,
budynki produkcyjne: kotłownię,
aparatownię, fabrykę amoniaku. Na
zewnątrz mogli podziwiać teren
z wyznaczonymi miejscami, gdzie
dawniej stały gazometry. Z samą
historią gazownictwa zwiedzający
zapoznali się poprzez specjalnie dla
nich przygotowaną prezentację oraz archiwalny film dokumentalny z 1933 r., nakręcony przez
zakład gazowniczy w celach propagandowych. Na wszystkie oprowadzania w zespole gazowni
prowadzona była wcześniejsza rezerwacja telefoniczna i mailowa.
W oprowadzeniach po obiekcie wzięło udział:
25 maja 2013 – 250 os.
26 maja 2013 – 200 os.
SZLAK DWORY MAŁOPOLSKI 25–26 maja 2013
Willa Domańskich w Nawojowej Górze
Willa wraz z otaczającym ją
ogrodem zachowała się w stanie
niemal niezmienionym od czasu jej
powstania w 1925 r. Historię tej
prywatnej posiadłości, w której
części obecnie mieści się siedziba
Stowarzyszenia Miłośników Ziemi
Krzeszowickiej, zwiedzający mieli
okazję poznać podczas cyklu
oprowadzeń zorganizowanych
przez członków Stowarzyszenia.
W ramach Dni Dziedzictwa MIK
przygotował wystawę archiwalnych
zdjęć rodziny Domańskich. Ponadto
uczestnicy wydarzenia mogli wziąć
udział w odbywającym się
równocześnie w Krzeszowicach
festynie – Majówce Hrabiny Zofii.
28. 28
W oprowadzeniach po obiekcie wzięło udział:
25 maja 2013 – 600 os.
26 maja 2013 – 800 os.
Pałac Starzeńskich w Płazie
Pierwotnie barokową rezydencję,
w latach 1900–1901 na polecenie
hrabiego Adama Starzeńskiego
przebudował architekt Zygmunt
Hendel. Z tego okresu zachował się
jej wygląd zewnętrzny, jednak
wnętrze, zaadaptowane na
potrzeby Domu Pomocy
Społecznej, poza pewnymi
detalami zatraciło swój oryginalny
charakter. Uczestnicy Dni
Dziedzictwa mieli okazję poznać je
podczas oprowadzeń Mirosławy
Starzyckiej, Grażyny Poznańskiej,
Mirosławy Garlickiej oraz Stefana
Lema – mieszkańców Płazy.
Przygotowano też plenerową
wystawę Uroki Małopolski, a warsztat wikliniarski oraz pokaz pracy kowala przybliżyły uczestnikom
tajniki tych zapomnianych zawodów. W niedzielę najmłodsi mieli możliwość uczestniczenia
w warsztatach Z wizytą u Starzeńskich. Życie codzienne polskiej arystokracji na przełomie XIX i XX
w. Dla zainteresowanych zorganizowane zostały oprowadzenia po kościele pw. Podwyższenia
Krzyża Świętego prowadzone przez mieszkańców Płazy: Annę Niedzielczyk, Jacka Kowalskiego
i Dawida Borodawko. Opisanym wydarzeniom towarzyszył występ artystyczny mieszkańców Domu
Opieki oraz kiermasz rękodzieła i produktów regionalnych. Miłośnicy pieszych spacerów mieli
możliwość poznać okolice Płazy podczas wycieczki geologicznej, którą poprowadził geolog Marek
Szuwarzyński. Można było również zwiedzić Płazę, podążając Śladem hrabiny Starzeńskiej podczas
przejażdżki powozem konnym oraz wybrać się na wycieczkę rowerową do Zamku Lipowiec.
W oprowadzeniach po obiekcie wzięło udział:
25 maja 2013 – 750 os.
26 maja 2013 – 1100 os.
29. 29
Dwór Emila Zegadłowicza w Gorzeniu Górnym
O historii dworu, który za życia
Emila Zegadłowicza stanowił
ważny ośrodek życia kulturalnego,
uczestnikom MDDK opowiadał
m.in. prawnuk poety – Mikołaj
Zegadłowicz. O wyjątkowości tego
miejsca świadczy stworzone przez
żonę i córkę poety muzeum
biograficzne, obejmujące oryginalne
wyposażenie pokoi, rękopisy
Zegadłowicza, kolekcje grafik
i obrazów młodopolskich artystów
jak również rzeźb lokalnego
artysty, Jędrzeja Wawry.
Twórczości tego ostatniego
poświęcona została wirtualna
wystawa ze zbiorów Muzeum
Etnograficznego w Krakowie,
Jędrzej Wawro – drzeworytnik
mimo woli, udostępniona dla uczestników Dni Dziedzictwa przez cały weekend. Uzupełnieniem
wystawy był wykład Jędrzej Wawro – świątkarz z Gorzenia Grzegorza Graffa (Muzeum
Etnograficzne w Krakowie), dopełniający wątek związany z życiem miejscowego rzeźbiarza. Z kolei
w niedzielne popołudnie zwiedzający mogli wysłuchać opowieści dr. Konrada Meusa o związkach
Zegadłowiczów z Wadowicami.
W oprowadzeniach po obiekcie wzięło udział:
25 maja 2013 – 300 os.
26 maja 2013 – 250 os.
MAŁOPOLSKA TRASA UNESCO 25–26 maja 2013
Kościół pw. św. Leonarda w Lipnicy Murowanej
Przez cały weekend po XV-
wiecznym drewnianym kościele św.
Leonarda uczestnicy Dni
Dziedzictwa oprowadzani byli
przez przewodników –
mieszkańców Lipnicy Murowanej.
Specjalnie na to wydarzenie
została zaaranżowana wystawa
ceramiki Henryka Kopańczyka Bliżej
natury. W sobotę w Gminnym
Domu Kultury w Lipnicy Murowanej
odbyła się konferencja naukowa
Transfer wiedzy i kompetencji
w służbie dziedzictwu
narodowemu, której organizatorem
było Podgórskie Stowarzyszenie
Kulturalno-Społeczne. Konferencja
odbyła się z okazji 10-lecia wpisania kościoła pw. św. Leonarda na Listę Światowego Dziedzictwa
Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO. W konferencji wzięli udział gospodarze i przedstawiciele
samorządów z całej Polski, które opiekują się miejscami wpisanymi na Listę UNESCO. Podczas
konferencji rozstrzygnięto również konkurs urbanistyczno-architektoniczny na zaprojektowanie
przestrzeni wokół kościoła. Ponadto w sobotnie popołudnie odbyło się uroczyste wręczenie
30. 30
Nagrody Województwa Małopolskiego im. M. Korneckiego za wybitne osiągnięcia w dziedzinie
ochrony i opieki nad zabytkami architektury drewnianej Małopolski. Po uroczystości wręczenia
Nagrody swój recital zaprezentował Mieczysław Szcześniak, inaugurując tym samym cykl
plenerowych koncertów Muzyka zaklęta w drewnie. Kolejny koncert odbył się w niedzielę – tym
razem zwiedzający mieli okazję uczestniczyć w Majówce lipnickiej – nabożeństwie majowym
z udziałem zespołów regionalnych.
W oprowadzeniach po obiekcie wzięło udział:
25 maja 2013 – 1100 os.
26 maja 2013 – 50 os.
Kościół pw. św. Michała Archanioła w Binarowej
Niezwykłe wnętrze świątyni
binarowskiej uczestnicy Dni
Dziedzictwa mogli zwiedzać
indywidualnie albo skorzystać
z odbywających się co godzinę
oprowadzeń przez przewodnika –
mieszkankę Binarowej Małgorzatę
Nalepę. Dla bardziej
zainteresowanych historią kościoła
przygotowane zostały dwa
wykłady tematyczne. Pierwszy –
Cenne, bezcenne, ocalone
prowadzony przez Martę Bartuś –
był opowieścią o zabytkach ziemi
bieckiej, które w swoich
szkicownikach udokumentował
Stanisław Wyspiański. Natomiast
Magdalena Stawowiak
szczegółowo opisała etapy prac
konserwatorskich, jakie odbywały się w kościele w latach 2006–2013. W niedzielnym programie
przeważały akcenty muzyczne, w pierwszej kolejności wystąpiły dzieci z miejscowego Zespołu
Szkolno-Przedszkolnego, następnie odbyły się koncerty w wykonaniu Chóru Kolegiaty pw. Bożego
Ciała w Bieczu, Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży z Binarowej i Rożnowic oraz zespołu
wokalnego z Zespołu Szkolno-Przedszkolnego w Rożnowicach, a po nich koncert Tomasza
Kamińskiego. Ponadto przez cały weekend można było kosztować przysmaków kuchni regionalnej
na kiermaszu Binarowskie smaki oraz poznawać okolice podczas przejażdżek konną bryczką Wjedź
na szlak!
W oprowadzeniach po obiekcie wzięło udział:
25 maja 2013 – 150 os.
26 maja 2013 – 400 os.
31. 31
Kościół pw. św. św. Filipa i Jakuba Apostołów w Sękowej
O XVI-wiecznym kościele
w Sękowej opowiadała
przewodniczka ze Studenckiego
Koła Przewodników Beskidzkich.
Uczestnicy Dni Dziedzictwa
nastawieni na intensywne
zwiedzanie okolic wzięli udział
w wycieczkach: rowerowej –
szlakiem świątyń drewnianych
powiatu gorlickiego – oraz pieszych
– na cmentarz wojenny z okresu
I wojny światowej. Przez cały
weekend można było oglądać
ekspozycję Cenne, bezcenne,
ocalone – wystawę reprodukcji
prac ze szkicownika Stanisława
Wyspiańskiego przedstawiających
zabytki ziemi bieckiej. W niedzielę
zainteresowani historią regionu
wysłuchali wykładu gościa specjalnego, współautora monografii Sękowej – prof. Piotra
Gryglaszewskiego, który opowiadał o dziejach liczącej już 650 lat wsi. Niedzielny program imprezy
obejmował również występy artystyczne lokalnych zespołów. Dodatkową atrakcją był kiermasz
rzemiosła, rękodzieła oraz tradycyjnych potraw regionalnych.
W oprowadzeniach po obiekcie wzięło udział:
25 maja 2013 – 100 os.
26 maja 2013 – 500 os.
32. 32
Promocja
Przyjęta i realizowana w 2013 r. strategia promocji
została oparta na wynikach badań ewaluacyjnych,
które w latach 2011–2012 r. wskazały jako
najskuteczniejsze następujące źródła informacji:
• 64% Internet (47% strona internetowa
projektu, 11% inne portale internetowe, 6%
media społecznościowe)
• 50% outdoor
• 48% prasa
• 37% ulotki
Internet
a) Modernizacja i promocja portalu dziedzictwa, a zarazem serwisu wydarzenia
(www.dnidziedzictwa.pl) prezentującego obiekty ze wszystkich, w tym z tegorocznej edycji
(opisy, zdjęcia, mapy, przewodniki), który w terminie w terminie 1 kwietnia–29 maja 2013 r.
zanotował:
• odwiedziny: 24 341
(w analogicznym okresie
2012 r. – 21 505),
• unikalni użytkownicy: 19 616
(w 2012 r. – 16 867)
• odsłony: 71 267 (w 2012 r.
– 64 610).
Zauważalny wzrost statystyk –
średnio o 15% – spowodowany
może być zwiększeniem zasięgu
kampanii reklamowej o media
społecznościowe (kampania
33. 33
realizowana była m.in. w oparciu o portale Facebook oraz You Tube – ich omówienie poniżej) oraz
przystosowaniem strony projektu do urządzeń mobilnych.
Najczęściej odwiedzaną po stronie głównej, była strona z obiektami tegorocznej edycji wydarzenia
(4 572 odsłony) oraz programem (3 594 odsłony).
W Internecie reklama portalu i wydarzenia prowadzona była za pośrednictwem:
• kampanii reklamowej w wyszukiwarce Google – kampania linków sponsorowanych
(AdWords) w terminie 03–24.05.2013 r., geotargetowanych na Kraków, Katowice,
Warszawę (całe województwa im odpowiadające), uzyskując wskaźnik CTR na poziomie
2,01%;
• linków sponsorowanych i banerów graficznych w kanałach tematycznych serwisu You
Tube, kierowanych do kobiet powyżej 25 roku życia zainteresowanych kulturą;
targetowanie: tylko Małopolska, czas realizacji kampanii: 2 tygodnie (10–24.05.2013), liczba
gwarantowanych klików – 3 500;
• reklamy graficznej typu Self Ads emitowanej w terminie 03–24.05.2013 r. na Facebooku,
targetowanej dla kobiet, mieszkanek Krakowa, w wieku 26–45 lat. Jest to grupa
pokrywająca się z targetem fanpage’a MIK (w grupie osób, które mówiły o stronie MIK
na FB w terminie 17–23.05.2013 r., 62,9% odbiorców stanowiły kobiety, w tym 24,7%
w wieku 25–34 lata, a 12,4% 35–44 lat) oraz grupą docelową, do której kierowane jest
wydarzenie. Statystyki kampanii: kliknięcia gwarantowane: 1 377, kliknięcia zrealizowane:
1 453, wyświetleń: ok. 7,5 mln;
• kampanii odsłonowej: 100 tys. odsłon formatu double billboard na krakow.gazeta.pl
w terminie 10–24.05.2013 r. w ramach współpracy patronackiej;
• emisji artykułów sponsorowanych na stronach głównych Gazety Krakowskiej oraz Dziennika
Polskiego (1,3 mln użytkowników, generujących 8,5 mln odsłon miesięcznie), pozwalających
na przedstawienie dużej ilości informacji, wzbogaconych galerią zdjęć. Artykuły ukazały się
przed I i II weekendem wydarzenia, tj. 15–16.05 oraz 23–24.05.2013 r.;
• zindywidualizowanych newsletterów (3 emisje: 08.05, 14.05, 22.05.2013) wysłanych
do blisko 10 tys. (9 800) subskrybentów Polskiego Portalu Kultury O.pl oraz kampanii
odsłonowej – emisja banera w terminie 05–26.05.2013 r. na stronie głównej i stronach:
Magazyn, Wydarzenia, News ww. portalu;
• emisji banerów na stronach pozostałych patronów medialnych: Miasto Dzieci i Polska
Niezwykła (250 000 odsłon).
b) Działania w kierunku WEB 2.0 (aktywna obecność w mediach społecznościowych – głównie
na portalach Facebook i Flickr) polegające na angażowaniu internautów w promocję i udział
w wydarzeniu.
Do zasobów MIK w serwisie Flickr, które w ciągu 3 lat istnienia konta zostały obejrzane ponad 600
tys. razy, włączono zdjęcia obiektów i fotorelacje z wydarzenia. Natomiast na fanpage’u MIK
na Facebooku, mającym obecnie blisko 4 500 fanów (przyrost o 1600 w porównaniu z poprzednim
rokiem), zamieszczono quizy i zagadki. Kampania na Facebooku była prowadzona na stronie MIK
oraz poprzez utworzone wydarzenie dotyczące Dni Dziedzictwa. Rozpoczęła się 15 kwietnia (w
momencie utworzenia wydarzenia na portalu Facebook) i zakończyła się 28 maja (wraz z postem
podsumowującym).
W tym czasie liczba niepowtarzających się osób, które zobaczyły posty (w aktualnościach, na pasku
aktywności lub na tablicy strony oraz w zdarzeniu znajomego) dotyczące XV Małopolskich Dni
Dziedzictwa Kulturowego wyniosła 15 908. Profil Małopolskiego Instytutu Kultury polubiły 152
osoby, a najwięcej osób (176) mówiło o nim między 14 a 20 maja. Było to prawdopodobnie
spowodowane zbliżającym się pierwszym weekendem Dni Dziedzictwa.
34. 34
Do udziału w wydarzeniu zostały zaproszone 1134 osoby, w tym liczba zadeklarowanych
uczestników wyniosła 234, a niezdecydowanych 87.
Uczestnicy tegorocznej edycji wydarzenia jako źródła informacji o XV Dniach Dziedzictwa
wskazywali stronę internetową projektu, ulotki z programem oraz plakaty.
Outdoor
Tegoroczna kampania z zakresu mediów out of home została
przeprowadzona z wykorzystaniem plakatów, eksponowanych
na słupach i tablicach plakatowych w Krakowie, Nowym Sączu, gdzie
dodatkowo wykorzystano ekrany LED-owe, oraz w miejscowościach,
w których było realizowane wydarzenie i okolicznych. W Krakowie
wykorzystano również nośniki w tramwajach, a także emitowane były
spoty w Radiu Kraków i telewizji autobusowej, a na terenie Małopolski
– spoty w sieci kin cyfrowych.
plakatowanie:
• Kraków – ok. 1200 szt. plakatów, z czego 750 szt. na słupach
i tablicach reklamowych (11–18.05.2013), pozostałe
w obiektach Dni Dziedzictwa, punktach informacji turystycznej,
lokalach gastronomicznych, obiektach kulturalnych etc.; 50
plakatów w tramwajach w terminie 05–26.05.2013 r.
35. 35
• Nowy Sącz: 200 plakatów
na słupach i tablicach
reklamowych (13–
26.05.2013)
• Miejscowości partnerskie
i okoliczne: ok. 2 500 szt. (w
tym sieć MSIT)
• Wybrane obiekty Szlaku
Architektury Drewnianej –
udostępnione do zwiedzania
w terminie kwiecień–
wrzesień 2013 r.: 60 szt.
emisja spotów:
• Kraków – emisja 30 spotów
w Radiu Kraków w wybrane
dni w terminie 15–
26.05.2013 r.; 50 emisji dziennie w 30 autobusach w okresie 17–24.05.2013 r.
• Nowy Sącz – emisja 12 spotów/h na 2 ekranach LED przez 14 dni (13–26.05.2013)
• Małopolska Sieć Kin Cyfrowych (Kino Kijów Centrum, Mikro Kraków, Jaworzyna Krynica Zdrój,
Nasze Kino Oświęcim, Regis Bochnia, Wisła Brzeszcze, Sztuka Chrzanów, Sokół Dąbrowa
Tarnowska, Sokół Trzebinia, DK Kęty, Klaps Limanowa, Promień Tuchów, Wadowice) –
emisja 10 sek. spotu w okresie 03–23.05.2013 r., który zobaczyło 12 705 widzów (dane
uzyskane od zarządzającego siecią Apollo Film Sp. z o.o.)
Prasa
reklama w prasie
W ramach współpracy patronackiej reklama wydarzenia ukazała się w informatorze o wydarzeniach
kulturalnych pt. „Karnet”. Dni Dziedzictwa były także reklamowane w specjalnym dodatku pt. „Wielka
Majówka” dołączonym do Gazety Krakowskiej (24.04.2013) oraz Nasze Miasto Kraków
(25.05.2013), stanowiącym przewodnik dla osób szukających pomysłu na aktywne spędzenie
majowych weekendów.
media relations
Obecność wydarzenia w prasie i mediach tradycyjnych (radio, TV) oraz
elektronicznych (media, serwisy społecznościowe, lokalne serwisy
informacyjne, informatory kulturalno-rozrywkowe, portale tematyczne,
portale dziecięce i studenckie, strony gospodarzy itd.) jest efektem
nawiązania współpracy z krakowskimi, regionalnymi i krajowymi
redakcjami, polegającej na przygotowaniu i dostarczeniu materiałów
prasowych mediom potencjalnie zainteresowanym wydarzeniem i jego
tematyką, aranżowaniu udziału w programach, nagraniach etc.
poświęconych wydarzeniu (wywiady, komentarze, relacje) oraz
pozyskaniu patronów medialnych (Gazeta Wyborcza Kraków, Miasto
Kobiet, Miasto Dzieci, O.pl Polski Portal Kultury, Karnet, Radio Kraków,
Polska Niezwykła).
Działania z zakresu media relations przyniosły efekt w postaci ponad
200 publikacji i emisji materiałów (m.in.: National Geographic Traveler,
Podróże, Witaj w Podróży, Focus, Onet, Gazeta Wyborcza Kraków,
Gazeta Krakowska, Dziennik Polski, Karnet, Radio TOK FM, Radio Złote
Przeboje, Radio Kraków, TVP Kraków).
36. 36
Szczegółowe zestawienie ech medialnych XV edycji Małopolskich Dni Dziedzictwa Kulturowego,
wraz z linkami prowadzącymi do publikacji, zarchiwizowano na płycie CD, stanowiącej załącznik
do niniejszego raportu. Poniżej prezentujemy ogólne podsumowanie:
Prasa
• ok. 20 publikacji (m.in. National Geographic, Podróże, Focus, Witaj w Podróży, „Co Jest
Grane” Gazeta Wyborcza, Gazeta Krakowska, Dziennik Polski, Karnet, Miasto Kobiet)
Radio i TV
• ok. 14 materiałów (2 audycje w Radiu Kraków: 19 i 26.05.2013; audycja i zapowiedzi, łącznie
ok. 6, w TOK FM i Radiu Złote Przeboje Kraków i Nowy Sącz: 11–12 i 13–17.05.2013;
audycja i zapowiedzi, ok. 5, w Antyradio Kraków: 10–15.05.2013; zapowiedź w TVP
Kraków)
Internet
W związku z wydarzeniem w mediach elektronicznych ukazało się ok. 173 publikacji (artykuły,
zapowiedzi, relacje), w tym:
• ok. 34 w ogólnopolskich i krakowskich mediach elektronicznych (m.in. Onet.pl, „Co jest grane”
Gazeta.pl, Karnet, Dziennik Polski 24, Gazeta Krakowska, Polski Portal Kultury O.pl, Moje
Miasto Kraków, Nasze Miasto Kraków, Kraków Zaprasza, Kraków Super Nowa, Lovekraków,
Małopolska Online)
• ok. 31 w lokalnych serwisach informacyjnych (m.in. Beskidzka 24, Sądeczanin Info, Słomniki
Info, Informacja Turystyczna Wadowice, Halo Gorlice, Andrychów.pl, E-vive, Fakty – portal
informacyjny, Głos 24, Gniazdo.net, Gorlice 24, Świętokrzyskie – Jakie To Cudne, Wadowice
24, KBC 24, Internetowy Kurier Proszowicki)
• ok. 12 na stronach gospodarzy i partnerów (m.in. Dom Pomocy Społecznej w Płazie,
Małopolskie Centrum Kultury Sokół, Muzeum Narodowe w Krakowie, Muzeum Inżynierii
Miejskiej w Krakowie, Parafia Binarowa, Fundacja Czartak, Gmina Krzeszowice, Tauron
Dystrybucja, Muzeum Regionalne w Wiślicy)
• ok. 29 na portalach turystycznych (m.in. Polska Niezwykła, Turystyka Kulturowa, All Inclusive,
Drogi Świętego Jakuba w Polsce, Forum Miłośników Turystyki, Małopolska Organizacja
Turystyczna, Na Rowerze PTTK, Polska Niezwykła, Pavo Travel, Podróże.pl, Polandina,
Polska Info, Polska Jest Piękna)
• ok. 17 na stronach informatorów kulturalno-rozrywkowych (m.in. Reading Małopolska, Bawisz
się, Chwila Wolnego, Independent, Kultura Online, Mapa Kultury, My Kulturalni, Kulturatka,
Krakowskie Biuro Festiwalowe, Kultura Małopolski, Kulturoteka, Miasto Kobiet, Kulturalny
Chrzanów, Instytut Kultury UJ)
• ok. 23 w serwisach samorządowych (m.in. Urząd Marszałkowski Kielce, Centrum Kultury
w Słomnikach, Miejska Biblioteka Publiczna w Chrzanowie, Starostwo Powiatowe
w Gorlicach, Urząd Miejski w Gorlicach, Urząd Miejski w Bieczu, Powiat Wadowicki, Gminny
Dom Kultury w Lipnicy)
• ok. 4 w serwisach studenckich i portalach dla dzieci (Student Forum, Student News, Mali
Turyści, Mam Rodzinę, Miasto Dzieci, Studente.pl)
• ok. 12 w mediach społecznościowych (Facebook, Flickr, fora internetowe)
37. 37
Ulotki i druki promocyjne
Ulotka z programem w łącznym
nakładzie 30 tys. egz.
dystrybuowana była przed
wydarzeniem w Krakowie – w sieci
informacji turystycznej, lokalach
gastronomicznych, placówkach
kulturalnych etc., w obiektach
gospodarzy, miejscowościach
partnerskich i okolicznych oraz
podczas wydarzenia. Dodatkowo
dystrybuowano także zakładkę
do książki towarzyszącej
wydarzeniu w nakładzie 9 tys. egz.
X Konkurs plastyczno-edukacyjny „Skarby Małopolski”
„Skarby Małopolski” to konkurs plastyczno-edukacyjny towarzyszący Małopolskim Dniom
Dziedzictwa Kulturowego, którego celem jest wdrażanie nowych metod i narzędzi pracy
z dziedzictwem kulturowym regionu. Jedną z istotnych cech konkursu jest praca metodą projektu,
wykorzystywana do rozwoju kluczowych kompetencji wśród młodzieży.
X Konkurs plastyczno-edukacyjny „Skarby Małopolski" – temat: gra – realizowany był w ramach XV
Małopolskich Dni Dziedzictwa Kulturowego. Wejdź na szlak! w okresie: listopad 2012–maj 2013 r.
Konkurs był adresowany
do uczniów i nauczycieli gimnazjów
i szkół ponadgimnazjalnych oraz
animatorów kultury. Obejmował
dwie kategorie.
Nauczyciele/animatorzy kultury
zostali zaproszeni do udziału w
projekcie edukacyjnym, który
w kontekście bliskiego dziedzictwa
kulturowego realizuje elementy
podstawy programowej, rozwija
kompetencje, jest
interdyscyplinarny, wykorzystuje
grę jako punkt wyjścia lub dojścia.
Uczniowie natomiast
mieli zaprezentować własne
wypowiedzi plastyczne
38. 38
interpretujące dziedzictwo i nawiązujące do tematu gry (gry planszowe, terenowe, turnieje rycerskie,
sport, zabawa itp.). Mieli również stworzyć grę, której elementy oceniane były przez plastyczne jury.
Do X edycji Konkursu zgłosiło się 26 szkół i centrów kultury (18 gimnazjów, 7 szkół
ponadgimnazjalnych, 1 centrum kultury) oraz 52 nauczycieli.
20 i 22 listopada 2012 r. w Małopolskim Instytucie Kultury odbyły się warsztaty dla nauczycieli
i animatorów kultury uczestniczących w Konkursie. Wzięły w nich udział 24 szkoły oraz 1 centrum
kultury, w tym 43 nauczycieli i 2 animatorów. Warsztaty przeprowadzone przez Łucję Piekarską-
Duraj, Marcina Klaga i Piotra Idziaka, poświęcone m.in. metodzie tworzenia gier, miały na celu
zainspirowanie nauczycieli i pokazanie im wielu możliwości wykorzystania gier jako narzędzia
interpretacji dziedzictwa. Nauczyciele zapoznali się z najważniejszymi założeniami edukacji
rozwijającej kluczowe kompetencje i „metody MIK”, w której ważne jest skupienie się na detalu,
sprawienie, by uczeń zbudował osobistą relację z tematem. Nie zabrakło elementów związanych
z grami. Uczestnicy mieli okazję stworzyć żetony do losowania pomiędzy dobrem i złem,
opowiedzieć wspólną historię, w której losy bohatera rozwijały się w zależności od wyrzucanej
strony monety (spotykały go dobre i złe przygody).
Styczeń, luty i marzec 2013 r. były przeznaczone na samodzielną pracę nauczycieli i uczniów
w szkołach i centrach kultury. 29 marca 2013 r. przesłano organizatorom konkursu 17 projektów
edukacyjnych i 46 prac plastycznych, w tym 32 gry.
Nagrodzono 108 uczniów, 19
nauczycieli i 9 szkół. Wręczenie
nagród laureatom konkursu odbyło
się 21 maja 2013 r. w „Galerii na
Poddaszu” Wojewódzkiej Biblioteki
Publicznej w Krakowie, która
została współorganizatorem
wystawy prac konkursowych. Po
uroczystości wręczenia nagród
uczestników konkursu zaproszono
na wernisaż wystawy, w którym
wzięło udział około 150 osób.
Wystawie towarzyszył katalog
w wersji cyfrowej, prezentujący
nagrodzone i wyróżnione prace
plastyczne oraz projekty
edukacyjne przygotowane przez
nauczycieli, mogące stanowić
cenną pomoc naukową przy przygotowywaniu zajęć związanych z dziedzictwem kulturowym.
Katalog dostępny jest na stronie internetowej Małopolskiego Instytutu Kultury pod adresem:
http://issuu.com/mik.krakow/docs/skarby_malopolski_2013.
Patronat nad X edycją Konkursu plastyczno-edukacyjnego „Skarby Małopolski” objęła Akademia
Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie. Do 30 czerwca 2013 r. wystawa eksponowana była
w Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej w Krakowie.
39. 39
Wolontariat
W projekcie wzięło udział 58
wolontariuszy – studentów
i absolwentów krakowskich uczelni
(Akademii Górniczo-Hutniczej,
Wyższej Szkoły Filozoficzno-
Pedagogicznej „Ignatianum”,
Uniwersytetu Jagiellońskiego,
Akademii Sztuk Pięknych). Do ich
obowiązków należały: obsługa
punktu informacyjnego
zlokalizowanego przy obiekcie
i pomoc przy bieżącej organizacji
wydarzenia, obsługa gali
inauguracyjnej oraz działania
dodatkowe: dystrybucja plakatów
i ulotek, obsługa infolinii i skrzynki
mailowej, promocja MDDK
w ogródku kawiarni „Noworolski”, montaż wystawy „Skarby Małopolski” i organizacja wernisażu
w Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej w Krakowie, opracowanie ankiet wypełnianych przez turystów
podczas finału wydarzenia.
Współpraca z wolontariuszami przebiegała etapami:
20 marca 2013 – spotkanie informacyjne
Na spotkaniu informacyjnym wolontariuszom została zaprezentowana działalność Małopolskiego
Instytutu Kultury. Przedstawiono ideę Małopolskich Dni Dziedzictwa Kulturowego. Wolontariusze
otrzymali podstawowe informacje historyczne i merytoryczne o obiektach.
10 kwietnia 2013 – szkolenie
Podczas szkolenia zaprezentowano obiekty biorące udział w tegorocznej edycji Dni, przedstawiono
zadania wolontariuszy oraz informacje organizacyjne. Drogą losowania przydzielono wolontariuszy
do poszczególnych obiektów.
24 kwietnia 2013 – szkolenie dotyczące programu
Podczas spotkania zostały omówione sprawy organizacyjne; wolontariusze podpisali umowy
wolontariackie. Odbyły się także spotkania z koordynatorkami tras oraz szczegółowe prezentacje
programu tegorocznej edycji Dni Dziedzictwa.
14–17 oraz 21–24 maja 2013 – spotkania z koordynatorkami tras
Na spotkaniach z koordynatorkami tras wolontariuszom zostały przekazane informacje
organizacyjne i praktyczne.
5–24 maja 2013 – promocja i obsługa infolinii
Wolontariusze obsługiwali infolinię, przez którą odbywały się rezerwacje miejsc na zwiedzanie
obiektów. Zajmowali się również promocją wydarzenia – dystrybucją ulotek, plakatów i promocją
w ogródku kawiarni „Noworolski”.
40. 40
21 maja 2013 – wernisaż wystawy „Skarby Małopolski”
4 wolontariuszki pomagały w montażu wystawy prac nagrodzonych w konkursie „Skarby
Małopolski” w Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej w Krakowie oraz przy organizacji wernisażu
wystawy.
18–19 oraz 25–26 maja 2013 – finał XV Małopolskich Dni Dziedzictwa Kulturowego. Wejdź
na szlak!
Podczas finału wydarzenia 38 wolontariuszy współpracowało przy obsłudze punktów
informacyjnych oraz obsłudze organizacyjnej wydarzenia.
28 maja 2013 – spotkanie ewaluacyjne
Na spotkaniu została podsumowana tegoroczna edycja Dni. Wolontariusze zdali relację
z poszczególnych miejscowości i obiektów. Została również przeprowadzona ewaluacja procesu
rekrutacji i współpracy z wolontariuszami. Wolontariusze otrzymali referencje poświadczające
współpracę z MIK oraz upominki w postaci wydawnictw MIK.
58 wolontariuszy:
• wolontariat długofalowy przy
projekcie: 4 wolontariuszy
• wolontariat przy działaniach
dodatkowych: 10
wolontariuszy
• wolontariat podczas
wydarzenia: 58
wolontariuszy
18–19 maja 2013 – 36
wolontariuszy
25–26 maja 2013 – 22
wolontariuszy
Łącznie wolontariusze
przepracowali 1070 godzin.
Gospodarze i partnerzy
Gospodarzami tegorocznej edycji MDDK byli:
• Akademia Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie
• Dom Pomocy Społecznej w Płazie
• Fundacja Czartak
• Karpacka Spółka Gazownictwa sp. z o.o. w Tarnowie Oddział Zakład Gazowniczy
w Krakowie
• Kawiarnia Noworolski w Krakowie
41. 41
• Miejska Biblioteka Publiczna w Chrzanowie
• Muzeum Inżynierii Miejskiej w Krakowie
• Muzeum Regionalne w Wiślicy
• Parafia i Bazylika pw. Narodzenia NMP w Wiślicy
• Parafia pw. św. Andrzeja Apostoła w Lipnicy Murowanej
• Parafia pw. św. Jana Chrzciciela w Prandocinie
• Parafia pw. św. Józefa Oblubieńca NMP w Sękowej
• Parafia pw. św. Michała Archanioła w Binarowej
• Parafia pw. św. Wojciecha w Kościelcu
• Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Krzeszowickiej
• Tauron Dystrybucja Spółka Akcyjna Oddział w Krakowie
• Towarzystwo Lekarskie Krakowskie
Wydarzenie było zorganizowane we współpracy z partnerami lokalnymi:
• Archiwum Narodowe w Krakowie
• Centrum Kultury i Sportu w Krzeszowicach
• Centrum Kultury i Wypoczynku w Proszowicach
• Fundacja w Paski
• Gminny Dom Kultury w Lipnicy Murowanej
• Gminny Ośrodek Kultury w Sękowej
• Koło Gospodyń Wiejskich Prandocin
• Koło Gospodyń Wiejskich Prandocin-Wysiołek
• Krakowskie Towarzystwo Ochrony Zabytków Techniki
• Małopolska Organizacja Turystyczna
• Małopolski System Informacji Turystycznej
• Małopolskie Centrum Kultury „Sokół”
• Miejsko-Gminne Centrum Kultury w Słomnikach
• Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Bieczu
• MSIT Biecz
• Muzeum Etnograficzne im. S. Udzieli w Krakowie
• Muzeum Narodowe w Krakowie
• Muzeum Wydziału Lekarskiego CM UJ w Krakowie
42. 42
• Muzeum Ziemi Bieckiej
• Ochotnicza Straż Pożarna w Prandocinie
• Ochotnicza Straż Pożarna w Płazie
• Parafia pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Płazie
• Podgórskie Stowarzyszenie Kulturalno-Społeczne w Lipnicy Murowanej
• Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna w Proszowicach
• Rada Sołecka w Kościelcu
• Sołtys i Rada Sołecka w Płazie
• Sołtys i Rada Sołecka w Prandocinie
• Starostwo Powiatowe w Bochni
• Starostwo Powiatowe w Busku-Zdroju
• Starostwo Powiatowe w Chrzanowie
• Starostwo Powiatowe w Gorlicach
• Starostwo Powiatowe w Krakowie
• Starostwo Powiatowe w Proszowicach
• Starostwo Powiatowe w Wadowicach
• Stowarzyszenie Chrzanowskich Cyklistów
• Stowarzyszenie Twórców Kultury „In Gremio” w Chrzanowie
• Stowarzyszenie „Gniazdo – Ziemia Proszowicka”
• Towarzystwo Kulturalno-Sportowe w Słomnikach
• Towarzystwo Śpiewacze „Lutnia”
• Urząd Gminy Lipnica Murowana
• Urząd Gminy Sękowa
• Urząd Gminy Wiślica
• Urząd Marszałkowski Województwa Świętokrzyskiego
• Urząd Miasta i Gminy Chrzanów
• Urząd Miasta i Gminy Proszowice
• Urząd Miasta i Gminy Słomniki
• Urząd Miejski w Bieczu
• Urząd Miejski w Krzeszowicach
• Wadowicka Biblioteka Publiczna w Wadowicach
• Wadowickie Centrum Kultury im. Marcina Wadowity
43. 43
• Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Krakowie
• Zespół Szkół im. św. Jadwigi Królowej w Prandocinie
• Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych Krzeszowice
• Zespół Szkół w Płazie
Ewaluacja
Jak co roku, podczas obu weekendów wydarzenia zostały przeprowadzone ankietowe badania
ewaluacyjne. Respondenci wypełnili 559 ankiet.
Badania ankietowe zostały przeprowadzone bez doboru próby, prezentowane
w sprawozdaniu merytorycznym wyniki mają charakter wyłącznie orientacyjny.
Wizualizacje wyników badania ankietowego:
http://public.tableausoftware.com/views/MDDK2013/Dashboard1?:embed=y&:display_count=n
o
Dokumentacja fotograficzna
Dokumentacja fotograficzna wydarzenia:
http://www.flickr.com/photos/mik_krakow/tags/mddk2013/show/
Opracowanie raportu: Agata Tyrała, Karolina Fidyk
Fot. pałacu Starzeńskich w Płazie (s. 16) – UM Chrzanów, autorami pozostałych fotografii
wykorzystanych w raporcie są pracownicy i wolontariusze Małopolskiego Instytutu Kultury.