1. ΢ΜΤΡΝΗ
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕ΢ ΓΙΑ ΣΗΝ Ι΢ΣΟΡΙΑ ΣΗ΢ ΚΑΙ
ΣΗΝ ΕΤΑΓΓΕΛΙΚΗ ΢ΧΟΛΗ

2. ΢ΜΤΡΝΗ
• Η Σμφρνη (İzmir ςτα Σουρκικά), είναι θ τρίτθ
μεγαλφτερθ πόλθ τθσ Σουρκίασ, μετά
τθν Κωνςταντινοφπολθ και τθν Άγκυρα και ο
ςθμαντικότεροσ ειςαγωγικόσ και εξαγωγικόσ
εμπορικόσ λιμζνασ τθσ Σουρκίασ, με πλθκυςμό
3.210.465 κατοίκουσ, ςφμφωνα με εκτίμθςθ του 2008.
Βρίςκεται ςτον ανατολικό μυχό του ομϊνυμου Κόλπου
τθσ ΢μφρνθσ, ζναντι τθσ νιςου Χίου, ςτα κεντρικά
τουρκικά παράλια του Αιγαίου πελάγουσ.
• Βρίςκεται 90χλμ. από τθν Κρινθ (ςθμερινό Σςεςμζ)
που βρίςκεται απζναντι από τθν πόλθ τθσ Χίου.

3. Ι΢ΣΟΡΙΑ
• Πρόκειται για μία από τισ αρχαιότερεσ πόλεισ και λιμζνεσ τθσ Μεςογείου,
τθσ αρχαίασ Ιωνίασ. Ιδρφκθκε περί το 3000 π.Χ. και επζηθςε μζχρι ςιμερα.
΢τθ μακραίωνθ ιςτορία τθσ ζχει αλλάξει δφο κζςεισ. Η πρϊτθ των
προϊςτορικϊν χρόνων που αναφζρει ο ΢τράβων ωσ "Παλαιά ΢μφρνθ" και θ
δεφτερθ που ζκτιςε ο Μζγασ Αλζξανδροσ και οι επίγονοι αυτοφ κατά
τθν ελλθνιςτικι περίοδο. Κατοικικθκε από ελλθνικοφσ πλθκυςμοφσ από
τθν αρχαιότθτα μζχρι και τθνΚαταςτροφι τθσ ΢μφρνθσ το 1922 και
τθν ανταλλαγι πλθκυςμϊν που ακολοφκθςε με τθ ΢υνκικθ τθσ Λωηάνθσ.
• Ο χριςτιανικόσ πλθκυςμόσ τθσ ΢μφρνθσ είχε υποςτεί ςφαγζσ και πριν το
1922. Η πρϊτθ ςθμαντικι περίπτωςθ ιταν κατά τα Ορλωφικά το 1770.
Σότε είχαν ςυρρεφςει ςτθ ΢μφρνθ περί τουσ 4.000 ενόπλουσ
μουςουλμάνουσ από διάφορα μζρθ με ςκοπό να αντιμετωπίςουν τυχόν
απόβαςθ των Ρϊςων. Όταν τθν 8 Ιουλίου ζγινε γνωςτι θ κατςτροφι του
Οκωμανικοφ ςτόλου ςτθ ναυμαχία του Σςεςμζ, μουςουλμανικόσ όχλοσ
επιδόκθκε για εκδίκθςθ ςε ςφαγι Ελλινων και άλλων χριςτιανϊν, ακόμα
και ευρωπαίων. Κατά τθν εκτίμθςθ του Γάλλου προξζνου Peyssonnel
ςφαγιάςτθκαν 1000-1500 άτομα. Σότε ο αρικμόσ των Ελλινων ςτθν πόλθ
ανερχόταν ςε περίπου 20.000 άτομα.[1]
• ΢φαγζσ εναντίον Ελλινων και άλλων χριςτιανϊν ζγιναν επίςθσ κατά τθν
Επανάςταςθ του 1821.

4. •
•
Η ΢μφρνθ προ του 1922
Εκκληςίεσ
Η ΢μφρνθ, προ τθσ καταςτροφισ τθσ το 1922, είχε 16
ορκόδοξουσ ναοφσ με ςθμαντικότερο το μεγάλο μθτροπολιτικό
ναό τθσ Αγίασ Φωτεινισ με το μεγαλοπρεπζσ και εξαίρετθσ
τζχνθσ μαρμάρινο κωδωνοςτάςιο, που κτίςκθκε τον 17ο
αιϊνα, καταςτράφθκε από ςειςμό το 1688, ανοικοδομικθκε το
1690 και επανοικοδομικθκε το 1692 μετά από πυρκαγιά που
ςθμειϊκθκε. Αποτελοφςε τον κατϋ εξοχι ςμυρναίικο ναό, όπου
τελοφνταν ςτθ μικρι περίοδο τθσ απελευκζρωςθσ όλεσ οι
επίςθμεσ λειτουργίεσ και εκνικζσ τελετζσ. Σόςο ο ναόσ όςο και
το κωδωνοςτάςιο ανατινάχκθκαν με δυναμίτιδα από τουσ
Σοφρκουσ μετά τθν καταςτροφι. Οι άλλοι ναοί ιταν του Αγ.
Γεωργίου, κοντά ςτθ μθτρόπολθ, τθσ Κοίμθςθσ τθσ
Θεοτόκου, ςτθ ςυνοικία Φαςουλά, ο ναόσ του
ορφανοτροφείου ΢μφρνθσ, που εκκλθςιαηόταν θ
αριςτοκρατία, ο μεγαλοπρεπισ ναόσ του Αγ. Ιωάννου του
Προδρόμου, ςτα ΢χοινάδικα, οι ναοί Αγ. Αικατερίνθσ, Αγ.
Σρφφωνα, Αγ. Δθμθτρίου, Αγ. Χαραλάμπουσ και
Ευαγγελιςτρίασ, ο ναόσ του Αγ. Νικολάου ςτθν
αρμενοςυνοικία, του Αγ. Βουκόλου, ςτο ςτακμό Καςαμπά, του
Αγ. Κωνςταντίνου, του Αγ. Ιωάννθ κεολόγου και τθσ
Μεταμόρφωςθσ ςτθ ςυνοικία Μορτάκια, του Σιμίου
Προδρόμου ςτθ Λυγαριά, και των Σαξιαρχϊν ςτο περίβολο του
νεκροταφείου. Απϋ όλουσ τουσ παραπάνω ναοφσ οι μόνοι που
υφίςτανται ςιμερα είναι ο Άγιοσ Βουκόλοσ πλιρωσ
ανακαινιςμζνοσ αλλά χωρίσ τον τροφλο του και ο Σίμιοσ
Πρόδρομοσ τθσ Λυγαριάσ, χωρίσ ςτζγθ. Άλλοι κάθκαν, άλλοι
γκρεμίςτθκαν και ςτθ κζςθ τουσ ανοίχκθκαν λεωφόροι και
δθμιουργικθκαν πάρκα. Κάποιοι άλλοι που διαςϊκθκαν
μετατράπθκαν ςε τεμζνθ, ςχολεία και αρχικά αποκικεσ.
•
•
Εκπαιδευτήρια
Από τα ελλθνικά εκπαιδευτικά ιδρφματα
ςθμαντικότερθ ιταν θ "Ευαγγελικι ΢χολι
΢μφρνθσ" (αρρζνων), που ιδρφκθκε
το 1717 με πλιρεσ γυμνάςιο με διάφορα
παραρτιματα, όπωσ οι δθμοτικζσ ςχολζσ
του Σιμίου Προδρόμου και το
Κιουπετςόγλειο. Η ςχολι αυτι
περιελάμβανε επίςθσ βιβλιοκικθ με
35.000 τόμουσ και 180 ιςτορικά
χειρόγραφα, μικρό μουςείο με αρχαία
εκκζματα και μεγάλθ νομιςματικι
ςυλλογι. Αντίςτοιχθ ςχολι κθλζων ιταν
το "Κεντρικόν Παρκεναγωγείον", που είχε
εγκαταςτακεί αρχικά (1837) ςτον
περίβολο τθσ Μθτρόπολθσ και από το
1883 ςε μελαλοπρεπζσ οικοδόμθμα που
είχε δωριςει ο Δ. Κιουπετηόγλου. Και τα
δφο αυτά μαρμάρινα οικοδομιματα
ςϊηονται μζχρι ςιμερα και ςτεγάηουν
τουρκικά
γυμνάςια.

5. Η ΢μφρνθ προ του 1922
• Πνευματική κίνηςη
• Νοςοκομεία
• Η πνευματικι κίνθςθ των
• ΢θμαντικότερα από τα ευαγι
Ελλινων ςτθ ΢μφρνθ άρχιςε νϋ
ιδρφματα ιταν το "Γραικικό
αναπτφςςεται ςτισ αρχζσ του
Νοςοκομείο" ι "Νοςοκομείο του
19ου αιϊνα. Πρϊτοσ που
Αγ. Χαραλάμπουσ", που είχε
φζρεται να ίδρυςε κοινωνικό
ιδρυκεί από τον Π.
πνευματικό κζντρο ιταν ο
΢εβαςτόπουλο, (που
Κωνςταντίνοσ Οικονόμοσ, που
περιελάμβανε 2 τμιματα
ίδρυςε τθν "Ιωνικι Λζςχθ" που
χειρουργικισ, 2 πακολογίασ, 1
διατθρικθκε μζχρι το 1922.
οφκαλμιατρικισ, 1 μαιευτικισ, 1
Ακολοφκθςαν και άλλα, όπωσ το
ψυχιατρικισ, και γθροκομείο), το
"Μουςείο" το 1838, το
"Βρεφοκομείον ΢μφρνθσ" που είχε
"Φιλολογικό Μουςείο" το
ιδρυκεί το 1902, και το
1854, ο "΢φλλογοσ προσ διάδοςθ
"Ορφανοτροφείον ΢μφρνθσ" που
των ελλθνικϊν γραμμάτων" και ο
λειτουργοφςε από το 1870.
ςφλλογοσ "Όμθροσ", που εξζδιδε
Ανάλογα τζτοια νοςοκομεία είχαν
και ομϊνυμο περιοδικό.
ιδρφςει και οι Κακολικοί και οι
Αρμζνιοι, που όμωσ όλα
καταςτράφθκαν ςτθ μεγάλθ
πυρκαγιά.

6. Η ΢μφρνθ προ του 1922
• Εφημερίδεσ - περιοδικά
• Ιδιαίτερθ επίςθσ ανάπτυξθ είχε ςθμειϊςει και θ ελλθνικι
δθμοςιογραφία με τθν αρχαιότερθ ελλθνικι εφθμερίδα τθν
"Αμάλκεια", που εκδιδόταν από το 1838 μζχρι το 1922 με τελευταίουσ
διευκυντζσ ζκδοςθσ τουσ ΢. ΢ολομωνίδθ και Θ. Τπερίδθ. Άλλεσ ελλθνικζσ
εφθμερίδεσ τθσ ΢μφρνθσ ιταν θ "Αρμονία" του Μ. ΢εϊηάνθ, θ "Ιωνία", θ
"Νζα Ιωνία", θ "Πρόοδοσ", κακϊσ και διάφορα περιοδικά, όπωσ το
φιλολογικό ο "Κόςμοσ" και το ςατυρικό ο "Κόπανοσ" του Γ. Αναςταςιάδθ.
• ΢θμειϊνεται ότι από τα τζλθ τθσ δεκαετίασ του 1840, όπωσ μαρτυρείται
από τον Χριςτο ΢ολομωνίδθ, ςτθ ΢μφρνθ λειτουργοφςαν 10
τυπογραφεία, όπου ςτα 5 εξ αυτϊν τυπϊνονταν οι εβδομαδιαίεσ
ελλθνικζσ εφθμερίδεσ "Αμάλκεια", "Ιωνικόσ Παρατθρθτισ", "Άργοσ" και
θ "Ιωνικι Μζλιςςα" κακϊσ και το περιοδικό "Αποκικθ των Ωφελίμων
Γνϊςεων".
΢τθ δε ςτατιςτικι που είχε προβεί ο Κάρολοσ ντε ΢ερηζ (Charles de
Scherzer) το 1870 ςτθ ΢μφρνθ λειτουργοφςαν 17 τυπογραφεία, εκ των
οποίων 10 ιταν ελλθνικά, 3 αρμενικά, 2 γαλλικά, 1 τουρκικό και 1
εβραϊκό. ΢υνολικά κυκλοφοροφςαν 134 εφθμερίδεσ, περιοδικά και
επικεωρθςιακά ζντυπα.

7. Καταςτροφι τθσ ΢μφρνθσ
• Mε τον όρο καταςτροφή τησ Σμφρνησ αναφζρονται τα
γεγονότα τθσ ςφαγισ του ελλθνικοφ και αρμενικοφ πλθκυςμοφ
τθσ ΢μφρνθσ από τουσ Σοφρκουσ, κακϊσ και τθσ πυρπόλθςθσ
τθσ πόλθσ, που ςυνζβθςαν τον ΢επτζμβριο του 1922. Η
καταςτροφι αυτι άρχιςε 7 θμζρεσ μετά τθν αποχϊρθςθ και
του τελευταίου ελλθνικοφ ςτρατιωτικοφ τμιματοσ από
τθ Μικρά Αςία και μετά τθν είςοδο του τουρκικοφ
ςτρατοφ, του ιδίου του Μουςταφά Κεμάλ και των ατάκτων του
ςτθν πόλθ. Η φωτιά εκδθλϊκθκε αρχικά ςτθν αρμενικι
ςυνοικία και ςυγκεκριμζνα μετά τθν ανατίναξθ τθσ εκκλθςίασ
του Αγίου Νικολάου από τουσ Σοφρκουσ, όπου είχαν καταφφγει
γυναικόπαιδα. Με τθ βοικεια του ευνοϊκοφ για τουσ Σοφρκουσ
ανζμου (που ζπνεε αντίκετα από τθν τουρκικι ςυνοικία) και
τθσ βενηίνθσ με τθν οποία οι Σοφρκοι ράντιηαν τα ςπίτια, θ
φωτιά κατζκαψε όλθ τθν πόλθ, εκτόσ από τθ μουςουλμανικι
και τθν εβραϊκι ςυνοικία[1], και διιρκεςε από τισ 13 ζωσ τισ17
΢επτεμβρίου του 1922.