2. TIPET E SIGURUESVE
2
Siguruesit zakonisht kane nje objektiv te dyfishte: te
plotesojne kerkesat e policembajtesve dhe te arrijne te kene
fitim nga ky biznes.
Pergjate viteve, jane zhvilluar shume tipe te ndryshme
siguruesish dhe kane ndryshuar metodat e kryerjes se ketij
biznesi. Sidoqofte, qellimi dhe objektivat kane mbetur te
njejta.
Produktet e sigurimit ofrohen nga shteti dhe sigurues private
te formave te ndryshme.
Ne kete teme do te trajtohen tipet e ndryshme te siguruesve
private dhe me pas do te trajtohen disa tipe programesh
qeveritare sigurimesh.
3. Siguruesit Private
3
Siguruesit private ofrojne pjesen me te madhe te mbulimit me
sigurim te prones dhe pergjegjesive per individet, familjet dhe
bizneset.
Siguruesit private ndryshojne nga njeri tjetri kryesisht nga:
Qellimi per te cilin jane krijuar
Forma ligjore e organizimit
Pronesia
Me'nyra se si e kryejne veprimtarine ne sigurime
Disa nga keto ndryshime jane zhvilluar nga rrethanat historike,
te tjerat nga zhvillimet ligjore, ose dhe nga interesat e paleve qe
kane themeluar siguruesin.
4. 4
Te gjithe Siguruesit, ne rast se ndodh nje dem i mbuluar me sigurim
ofrojne nje mekanizem per demshperblimin e te siguruarve dhe per
shperndarjen e kostove te humbjes ne te gjithe te siguruarit.
Megjithese, te gjithe Siguruesit kryejne funksionet baze, qellimi i
paleve qe themelojne tipe te ndryshme siguruesish nuk eshte i njejte.
Disa tipe siguruesish jane formuar me motivin per te nxjerre fitime
ose per te siguruar disa perfitime financiare nga biznesi i sigurimeve
per pronaret e tyre.
Sigurues te tjere jane formuar nga ose ne emer te grupeve te te
siguruarve me motivin per te arritur qe te kene sigurim me nje kosto
me te ule't se sa nga sigurimi qe ofrohet nga tregu i zakonshem i
sigurimeve.
5. 5
Ne kete teme do te trajtojme tipet e meposhtme te siguruesve
private:
Shoqeri aksionere te sigurimit
Shoqeri sigurimi te perbashketa (ang. mutual)
Shkembyes te ndersjellte sigurimesh (ang. reciprocal
insurance exchanges)
Tregu Lloyd
Tregu amerikan Lloyd
Shoqeri sigurimi te mbyllura (ang. captive insurers)
Shoqeri risigurimi
6. Shoqeri aksionere te sigurimit
6
Siguruesit qe formohen me qellimin qe pronaret te nxjerrin fitime,
organizohen ne menyre tipike si shoqeri aksionere.
Si e tille, nje shoqeri aksionere sigurimi eshte ne pronesi te
aksionereve te saj dhe themelohet si shoqeri me qellimin qe aksioneret
e saj te nxjerrin fitime.
Me blerjen e aksioneve ne nje shoqeri te tille, aksioneret ofrojne
kapitalin per te cilin ka nevoje shoqeria e sigurimit kur themelohet ose
kapitalin shtese qe duhet per te zgjeruar veprimtarine e ke'saj
shoqerie.
Keta aksionere presin te marrin nje te ardhur mbi investimin e tyre ne
forme'n e dividentit mbi aksionet, rritje te vleres se aksioneve te tyre,
ose te dyja.
Prandaj, nje nga objektivat kryesore te nje shoqerie aksionere
sigurimesh eshte dhe'nia e fitimit aksionereve te saj.
7. 7
Aksioneret kane te drejten te zgjedhin Keshillin Mbikeqyres te shoqerise,
i cili ka autoritetin te kontrolloje veprimtarine e ke'saj shoqerie.
Keshilli Mbikeqyres krijon dhe mbikeqyr qellimet dhe objektivat e
shoqerise dhe eme'ron drejtorin ekzekutiv per te zbatuar veprimtarine
siguruese.
Drejtorit ekzekutiv dhe personelit manaxherial i jepet autoriteti nga
Keshilli Mbikeqyres per te zbatuar programet e duhura ne menyre qe
shoqeria te kryeje veprimtarine e sigurimit.
Forma aksionere e pronesise ofron fleksibilitet financiar per siguruesin.
P.sh., grupi manaxherial i nje shoqerie aksionere sigurimesh mund te
vendose te zgjeroje veprimtarine e saj me ane te blerjes se nje shoqerie
tjeter sigurimesh, zgjerimit ne territore te reja, zhvillimit te linjave te reja
te produkteve, ose blerjes se nje shoqerie tjeter jo-sigurimesh per te
diversifikuar veprimtarine e saj me kufizimet e parashikuara ne
legjislacionin vendas.
8. Shoqeri Sigurimi te Perbashketa
8
Nje shoqeri sigurimi e perbashket (ang. mutual insurer) eshte
ne pronesi te policembajtesve te saj dhe forma ligjore eshte
shoqeri e formuar me qellim per te ofruar siguri ndaj tyre
me kosto te ulet.
Shoqeria tradicionale e perbashket e sigurimit nuk emeton
aksione te zakonshme, keshtu qe ajo nuk ka aksionere.
Policembajtesit e nje shoqerie te perbashket sigurimi kane te
drejte vote njelloj si aksioneret e nje shoqerie aksionere.
Ata zgjedhin nje organ drejtues qe kryen te njejtat funksione
si Keshilli Mbikeqyres i nje shoqerie aksionere.
9. 9
Megjithese shoqerite e perbashketa fillimisht themelohen per te ofruar
sigurim per anetaret e tyre, ne ditet e sotme ato kerkojne te nxjerrin
fitime gjate veprimtarise se sigurimit ashtu sikurse edhe shoqerite
aksionere.
Nje shoqeri e perbashket sigurimesh kerkon te kete fitime me qellim
qe vete shoqeria te kete nje te ardhme te shendetshme financiare.
Shoqerite e perbashketa te sigurimit mund te zgjedhin te shperndajne
fitimet, duke i paguar dividente policembajtesve te tyre si te ardhura
ndaj pjeses se primeve te paguara.
Disa shoqeri sigurimesh te perbashketa kane si praktike rivleresimin e
kushteve te polices edhe gjate kohes qe policat jane ne fuqi, duke
paturte drejten te kerkojne edhe shtese primi pasi polica ka hyre ne
fuqi
10. 10
Nga kendveshtrimi i te siguruarit, dallimet ndermjet shoqerive
aksionere te sigurimit dhe atyre te perbashketa po behen gjithnje e me
pakte rendesishme.
Ne fakt, struktura e shoqerive te perbashketa eshte e vjete'r si forme
organizimi dhe e gjejme kryesisht ne vende me nje tradite te hershme
ne sigurime.
Kjo strukture eshte duke ndryshuar gradualisht, duke i bere keto
shoqeri me te ngjashme me shoqerite aksionere.
Vitet e fundit, disa shoqeri te perbashketa jane kthyer ne shoqeri
aksionere (ang. demutualization).
Disa shoqeri te perbashketa kane bere kete ndryshim strukturor, pasi
ato kane dashurte kene kapital shtese permes shitjes se aksioneve me
qellim qe te konkurojne me mire me shoqerite aksionere, te cilat
mund te perfitojne nga kushtet e favorshme te tregut te aksioneve.
11. Shkembyes te Ndersjellte Sigurimesh
11
Nje shkembyes i ndersjellte sigurimesh eshte nje sigurues ne pronesi te
policembajtesve te tij, themeluar si shoqate me qellim per te ofruar
mbulim me sigurim per anetaret e saj te quajtur nenshkrues dhe
manaxhohet nga nje pergjegjes ligjor.
Forma ligjore e saj eshte nje marreveshje e ndersjellte. Termi "i
ndersjellte" vjen nga reciprociteti i pergjegjesive te te gjithe te
nenshkruarve, te cilet pranojne te sigurojne njeri-tjetrin.
Cdo ane'tar eshte ne te njejten kohe i siguruar dhe sigurues. Per shkak se
nenshkruesit nuk jane eksperte ne drejtimin e veprimtarive siguruese, ata
kontraktojne nje individ ose organizate qe te manaxhoje siguruesin e
ndersjellte.
Ky manaxher quhet pergjegjes ligjor (ang. Attorney-in-fact). Ky
pergjegjes eshte manaxher i autorizuar me kontrate i siguruesit te
ndersjellte, i cili administron veprimtarine dhe kryen transaksionet e
sigurimeve.
12. Tregu LLoyd
12
Lloyd (me pare quhej Lloyd i Londre's), eshte nje shoqate qe
ofron lehtesira fizike dhe proceduriale per anetaret e saj qe te
nenshkruajne sigurime.
Me fjale te tjera, eshte nje vend tregtimi i ngjashem me Bursen
(tregu i letrave me vlere).
Anetaret e Lloyd nuk marrin pjese aktive ne veprimtarine e
perditshme te Lloyd.
Ata jane investitore (kompani, individe dhe partnere) qe
shpresojne te marrin fitime nga veprimtaria ne sigurime qe kryhet
ne Lloyd.
"Emer" ne tregun Lloyd konsiderohet nje individ me nje gjendje
ekonomike te tille qe mund te ofroje kapital te konsiderueshem
per te kryer aktivitetin e marrjes ne sigurim ne kete treg.
13. 13
Sigurimet e shkruara nga gdo "Emer" jane ne pergjegjesine e
plote te tij vetem per pjesen e sigurimeve qe ka pranuar te
shkruaje dhe jo per detyrimet e marra persiper nga ndonje
"Emer" tjeter.
Ne 1994, Lloyd filloi te pranonte kompani si anetare. Keta
anetare-kompani, qe tashme perbejne pjesen me te madhe te
anetareve te Lloyd, ne ndryshim nga anetaret-individe kane
pergjegjesi te kufizuar.
Lloyd ka fituar famen se ka pranuar te siguroje tipe shume te
veqanta sigurimi, si p.sh sigurimi i kembeve te nje futbollisti
nga aksidenti.
Megjithate, pjesa me e madhe e sigurimeve te shkruara ne
Lloyd eshte sigurimi i prones dhe pergjegjesive te biznesit.
14. Shoqerite e Sigurimit te Mbyllura
14
Kur nje shoqeri, nje organizate ose grup organizatash te lidhura formojne
nje filial me qellim qe ky i fundit te ofroje nje pjese ose gjithe sigurimin
per shoqerite ose shoqe'rine meme, ky filial njihet si sigurues i mbyllur.
Megjithese siguruesit e mbyllur kane egzistuar qe ne fillim te shekullit te
njezet, perhapja e gjere e tyre njohu rritje ne fund te viteve '70.
Faktoret qe ndikuan ne rritjen e numrit te ketyre siguruesve jane: kostoja
e ulet e sigurimit, ofrimi i sigurimit sa here qe nevojitej dhe permiresimi
ne fluksin e parave.
Siguruesit e mbyllur jane ne gjendje te ofrojne mbulim me sigurim me
nje kosto me te ulet se sa siguruesit e tjere private sepse kostot e marrjes
ne sigurim jane eleminuar. P.sh., siguruesit e mbyllur nuk paguajne
komisione agjentesh ose shpenzime marketingu per shkak se ata ofrojne
sigurim kryesisht per shoqerine meme.
15. Shoqerite e Risigurimit
15
Disa sigurues private ofrojne risigurim, qe eshte nje marreveshje
kontraktuale qe transferon nga nje sigurues te nje sigurues tjeter nje pjese
ose te gjitha kostot potenciale te ekspozimit ndaj demeve te mbuluara me
sigurim (ang. insured loss exposures) qe rrjedhin nga policat e shkruara.
Siguruesi qe transferon disa ose te gjitha kostot potenciale te
ekspozimeve ndaj demeve te mbuluara me sigurim e'shte siguruesi
primar (i quajtur i risiguruari).
Siguruesi qe merr persiper nje pjese ose te gjithe kostot potenciale te
ekspozimeve ndaj demeve te mbuluara me sigurim te siguruesit primar
e'shte risiguruesi.
Disa risigurues jane kompani ose organizata qe specializohen ne biznesin
e risigurimit.
Risiguruesit e tjere jane gjithashtu sigurues primare qe hyjne ne
marreveshje risigurimi me sigurues te tjere.
16. 16
Nje sigurues primar mund te bleje risigurim per arsye te ndryshme.
Nje nga arsyet me te re'ndesishme e'shte se risigurimi lejon siguruesin
primar te transferoje nje pjese te ekspozimit te tij ndaj demeve tek
risiguruesi.
P.sh., nje sigurues qe merr persiper nje madhe'si te konsiderueshme te
sigurimit te prone's ne nje zone ku ndodhin shpesh stuhi, mund te
pe'rdore risigurimin per te ulur ekspozimin e tij ndaj demeve nga
stuhite.
Risigurimi gjithashtu ben te mundur qe nje sigurues i voge'l te ofroje
sigurim edhe ne madhe'si qe tejkalon kapacitetin e tij.
P.sh. nje sigurues primar, qe shkruan police sigurimi per pergjegjesite
e biznesit te nje kompanie te madhe qe prodhon helmeta sportive.
17. Programet Shteterore te Sigurimit
17
Pavaresisht madhesise dhe tipeve te ndryshem te siguruesve
private, keta te fundit nuk i ofrojne te gjitha llojet e
Sigurimeve.
Disa ekspozime ndaj humbjeve nuk i kane karakteristikat qe i
bejne ato te sigurueshme nga pikepamja e biznesit.
Megjithate, ka kerkese te madhe per mbrojtje kundrejt
kostove potenciale te humbjeve qe rezultojne nga keto
ekspozime.
Shteti zhvillon programe sigurimi te tilla si p.sh. sistemi i
Sigurimeve Shoqerore, ne menyre qe te plotesohen keto
kerkesa.
18. Sigurimet Shoqerore
18
Sigurimet Shoqerore jane nje program shteteror, i cili mbron
qytetaret e nje vendi me te ardhura ne lidhje me:
Paaftesine e perkohshme ne pune per shkak te semundjes;
Barrelindjen;
Pleqerine, invaliditetin dhe humbjen e mbajtesit te familjes;
Aksidentin ne pune dhe semundjet profesionale;
Pjesemarrja e detyruar per ata qe duhet te marrin pjese ne
programin e Sigurimeve Shoqerore eleminon
domosdoshmerine per tu siguruar individualisht dhe ndihmon
per te gjeneruar te ardhura nga primi ne menyre qe sistemi te
funksionoje.
19. 19
Siguruesit private mund te ofrojne perfitime te ngjashme
(pensione, sigurim jete, sigurim per aftesi te kufizuar dhe
sigurim shendeti), por ata nuk mund te arrijne shkallen e gjere
te perfshirjes se popullsise qe ze programi i Sigurimeve
Shoqerore.
Disa sigurues private ofrojne sigurime si shtesa te perfitimeve
te veqanta te Sigurimeve Shoqerore.
20. Sigurime ndaj katastrofave natyrore
20
Programe te tjera sigurimesh shteterore ofrojne mbulim per
ekspozime ndaj demeve katastrofike te cilat zakonisht
siguruesit private i shmangin per shkak se ekziston mundesia
programi i sigurimit nga permbytjet kombetare ose programi i
sigurimit te te mbjellave.
Nevoja per keto lloj programesh eshte vetem per nje pjese te
kufizuar te popullsise.
Ky perqendrim i njesive te ekspozimit zakonisht i ben
siguruesit private te hezitojne te ofrojne mbulim per de'me
shkaktuar ne te mbjella ose nga permbytjet.
21. 21
Lloje te tjera programesh sigurimi ofruar apo drejtuar nga shteti
jane:
Fonde sigurimi per kompensimin e punonjesve
Programe sigurimi per te papunet
Plane sigurimi per automjetet, etj
Fondet e sigurimit per kompensimin e punonjesve, si ne rastet
kur ofrohen nga siguruesit private ashtu edhe nga fonde
shteterore, mbulojnepagate humbura per shkakteaksidenteve ne
pune.
Ka shtete qe i ofrojne punonjesve sigurim per paaftesi qe
zevendeson pagat e humbura per shkak te shtatzanise ose
semundjeve qe nukjane te lidhura me punen.
22. 22
Programet e sigurimit ndaj papunesise ofrojne mbrojtje te
punonjesve nga papunesia.
Sigurimi privat qe mbulon humbjen e te ardhurave nga
papunesia nuk eshte i mundur per shkak se ekziston munde'sia
per ndodhjen e papunesise ne permasa te medha.
Ka shtete qe kerkojne qe pronaret e mjeteve motorike te kene
sigurim pergjegjesie qe rrjedh nga zoterimi i mjetit perpara se
ata te mund ta regjistrojne mjetin motorik.
Njerezit me historik te keq demesh, ose ata me eksperience te
paket ne drejtimin e mjeteve motorike mund te hasin ne
veshtiresi per te patur sigurim pergjegjesie nga automjeti.
23. RREGULLIMI LIGJOR I VEPR1MTARISE NE
SIGURIME
23
Shoqerite e sigurimeve jane subjekt i nje rregullimi dhe
mbikeqyrjeje ligjore me te madhe nga shteti se sa shume shoqeri qe
kryejne veprimtari te tjera biznesi.
Kjo ndodh per shkak te natyres se veqante te biznesit te sigurimeve.
Kur dikush blen sigurim, paguan nje prim ne avance per te marre
nje demshperblim ne te ardhmen.
Ne shkembim te parave te tyre, konsumatoret marrin nje premtim ne
nje leter qe quhet police sigurimi, e cila deshmon qe nese atyre ju
ndodh nje dem ne te ardhmen, siguruesi do t'i demshperbleje.
Eshte e qarte qe legjislacioni duhet per te bere te mundur qe
shoqerite e sigurimeve te kene nje situate financiare te shendoshe
per te permbushur detyrimet e tyre ne kohen e cfuhur.
24. 24
Fakti qe siguruesi mund te mos jete ne gjendje te paguaje demet ndaj
policembajtesve eshte shqetesimi kryesor i rregullatoreve te
sigurimeve.
Rregullimi ligjor i sigurimeve ndryshon nga nje shtet ne tjetrin.
Pavaresisht ndryshimeve, objektivat kryesore te rregullimit ligjor te
sigurimeve jane:
Rregullimi ligjor i tarifave
Mbikeqyrja e aftesise paguese
Mbrojtja e konsumatorit
Perpara se te marrim ne shqyrtim rregullimin ligjor te tarifave,
mbikeqyrjen e aftesise paguese dhe mbrojtjen e konsumatorit, eshte e
rendesishme te kuptohet roli i mbikeqyresit ligjor te sigurimeve ne nje
vend te caktuar.
25. Mbikeqyrjes se Tregut te Sigurimeve
25
Autoriteti i Mbikeqyrjes Financiare (Autoriteti), eshte enti
rregullator qe ka si funksion, ndermjet te tjerash,edhe
rregullimin ligjor dhe mbikeqyrjen e tregut te sigurimeve dhe
veprimtarise se ketij tregu, ku perfshihet e gjithe veprimtaria
ne sigurime, risigurime, ndermjetesimit dhe operacionet qe
rrjedhin nga keto veprimtari.
Ne permbushjen e funksioneve dhe kompetencave te
parashikuara me ligj, Autoriteti udhehiqet nga objektiva si
mbrojtja e interesave te personave te siguruar (police-
mbajtesve), nxitja e qendrueshmerise, transparences dhe
besueshmerise se tregjeve financiare jobankare (ku ben pjese
tregu i sigurimeve), si dhe sigurimi i respektimit te ligjit.
26. 26
Objekt i veprimtarise se Autoritetit eshte:
rregullimi ligjor i veprimtarise sesubjektevetembikeqyrura,
nepermjet hartimit te akteve ligjore e nenligjore, si dhe
botimit te materialeve shpjeguese;
mbikeqyrja mbi tregjet financiare jobankare, e ne menyre
te vecante te tregut te sigurimeve, qe rregullohen e
funksionojne ne perputhje me ligjet ne fuqi.
Ne ushtrimin e kompetencave te mbikeqyrjes se sigurimeve, Autoriteti ka te
drejta te plota per:
miratimin, leshimin apo refuzimin e licencave per subjektet
qe kerkojne te ushtrojne veprimtari ne tregun e sigurimeve;
vezhgimin dhe organizimin e mbikeqyrjes se subjekteve qe
ushtrojne veprimtari ne kete treg;
ndjekjen e zbatimit te ligjit te fushe's dhe te akteve
nenligjore, te dala ne zbatim te tij, dhe zbatimin e masave
korrigjuese.
27. Rregullimi Ligjor i Tarifave
27
Ligjet e shteteve te ndryshme mbi sigurimet, i japin
autoriteteve rregullatore fuqi per te rregulluar ligjerisht tarifat
e primeve te sigurimit.
Kjo per shkak se llogaritja e tarifave te primeve nga siguruesit
ka ndikim ne jeten e njerezve.
Duke vepruar ne interes te te siguruarve, rregullatoret
perpiqen te sigurojne se tarifat jane te pershtatshme, nuk
tejkalojne kufijte ekstreme, nukjane padrejtesisht
diskriminuese.
28. 28
Nje shoqeri sigurimi duhet te mbledhe prime te mjaftueshme
per te paguar demet e te siguruarve, te mbuloje kostot
operacionale te vete shoqerise, dhe te lejoje qe te merret nje
fitim i arsyeshem.
Tarifimi eshte nje proces qe perdorin siguruesit qe te llogarisin
tarifat, te cilat percaktojne primin qe do te perdoret per mbuli-
min me sigurim.
Tarifa eshte madhesia e mbulimit me sigurim per nje'si
ekspozi-mi.
Primi eshte cmimi i mbulimit me sigurim ofruar per nje
periudhe te percaktuar.
Per te arritur te primi (proces i quajtur tarifim), tarifa
shumezohet me numrin e njesive te ekspozimit te blere.
29. 29
Nese nje sigurues jep nje tarife prej 1.5 Euro per 100 Euro mbulim me
sigurim per bizhuteri, primi pe'r nje unaze te siguruar prej 3,000 Euro do
te jete 45 Euro:
Primi = Tarifa x Numrin e njesive te ekspozimit
= 1.5 Euro x 30 njesi = 45 Euro
Shembulli i dhene me siper eshte nje shembull tarifimi i thjeshtezuar,
sepse ne praktike tarifimi eshte nje proces kom-pleks.
Siguruesit, perdorin sisteme te klasifikimit te tarifave te cilat
diferencojnete siguruarit, bazuar ne mundesine qe ka secili prej ke'tyre te
fundit qe t'i ndodhe demi.
Keshtu p.sh ne sigurimin e shtepise nga zjarri, te siguruarit me shtepi prej
druri vendosenne nje klasifikim dhe ata me shte'pi me tulla vendosen ne
nje klasifikim tjeter, per shkak se madhesia e mundshme e humbjes nga
zjarri eshte me e madhe per shtepite prej druri.
30. 30
Nje aktuar analizon te dhenat mbi demet qe kane ndodhur ne
te shkuaren si dhe shpenzimet e shoqeruara me demet, dhe
duke e kombinuar kete edhe me informacione te tjera, llogarit
tarifat e sigurimeve.
Aktuaret perdorin metoda komplekse matematike per te
zhvilluar sisteme per vendosjen e tarifave te sigurimeve.
Qellimi i stafit aktuarial te shoqerise se sigurimit eshte te
zhvilloje nje sistem tarifimi qe te gjeneroje tarifa te
arsyeshme, te drejta e te arrije objektivat e shoqerise.
Per te arritur kete qellim, aktuaret duhet te monitorojne dhe te
rifreskojne ne menyre te vazhdueshme bazen e te dhenave per
demet.
31. Objektivat e rregullimit ligjor te tarifave
31
Rregullimi ligjor i tarifave te primeve te sigurimit i sherben tre
objektivave te pergjithshme qe: tarifat jane te mjaftueshme, nuk
tejkalojne kufijte ekstreme, dhe nuk jane padrejtesisht diskriminuese.
Objektivi i pare i rregullimit ligjor te tarifave eshte te siguroje qe
tarifat jane te mjaftueshme.
Kur tarifat jane te mjaftueshme, cmimi per nje tip te caktuar mbulimi
me sigurim duhet te jete aq i larte sa per te mbuluar te gjitha demet e
parashikuara, shpenzimet qe shoqerojne kete mbulim si dhe te
gjeneroje nje fitim te arsyeshem per siguruesin.
Mjaftueshmeria e tarifave ndihmon siguruesit te kene aftesi paguese, e
te mund te plotesojne detyrimet ndaj policembajtesve.
Prandaj rregullimi ligjor i tarifave synon qe tarifat te jene te
mjaftueshme
32. 32
Objektivi i mjaftueshmerise se tarifave bie ne konflikt me
presionin per te mbajtur primet e sigurimit ne nje nivel te
arsyeshem.
Objektivi i dyte i rregullimit ligjor te tarifave eshte qe te
siguroje, qe tarifat nuk i kalojne kufijte ekstreme.
Objektivi i trete i rregullimit ligjor te tarifave eshte te siguroje
qe tarifat te mos jene padrejtesisht diskriminuese.
Koncepti i barazise aktuariale, i bazon tarifat te kostot e demeve
te llogaritura nga aktuaristika.
Sipas ketij koncepti, aktuaret percaktojne klasifikimet e tarifave
dhe llogarisin tarifat bazuar ne eksperiencen e demeve per
secilen nga klasat e te siguruarve.
33. Mbikeqyrja e Aftesise Paguese
33
Aftesia Paguese (ang. Solvency) eshte aftesia e siguruesit per
te permbushur detyrimet financiare te tij, perfshire ketu edhe
ato detyrime qe rezultojne nga demet e te siguruarve qe mund
te kerkohen per tu shlyer disa vite me vone ne te ardhmen.
Entet rregullatore te sigurimeve monitorojne me kujdes
situaten financiare te siguruesve me qellim qe te garantojne
aftesine paguese te tyre.
Ky proces quhet mbikeqyrje e aftesise paguese dhe nenkupton
verifikimin dhe percatimin nese gjendja financiare e nje
shoqerie sigurimi eshte e tille qe ajo te permbushe detyrimet e
saj dhe te vazhdoje kete biznes.
34. 34
Autoritetet rregullatore marrin ne shqyrtim siguruesit ne menyre
periodike.
Shqyrtimi ka te beje me nje analize gjitheperfshirese te veprimtarise se
siguruesit dhe situaten financiare te tij.
Shqyrtimi i veprimtarise se shoqerise se sigurimit behet duke
inspektuar ne vend keto shoqeri, duke analizuar te dhenat financiare.
Gjate inspektimit ne vend, rregullatori shqyrton aktivitetet e shoqerise
duke perfshire ketu demet, marrjen ne sigurim, marketingun dhe
procedurat kontabel qe ndjek shoqeria.
Me pas, te dhenat financiare analizohen me kujdes per tu siguruar qe
shoqeria e sigurimit i permbush kerkesat per raportimin financiar dhe
per te percaktuar nese siguruesi ka aftesine per te permbushur te gjitha
detyrimet e tij.
35. 35
Nese nga shqyrtimi qe i behet shoqerise se sigurimit, zbulohen
probleme, autoriteti rregullator ka fuqi ligjore te marre masat e
duhura per te rregulluar problemet e identifikuara.
Rregullatori gjate analizes financiare perdor zakonisht edhe
sistemin e treguesve te paralajmerimit te hershem, si mjet te
rendesishem te mbikeqyrjes, per te monitoruar situaten
financiare te siguruesve.
Per te llogaritur treguesit e paralajmerimit te hershem te situates
se pergjithshme financiare te siguruesit perdoren te dhenat nga
pasqyrat financiare.
Nese siguruesi ka tregues qe bien pertej kufijve te lejuar te
paracaktuar, atehere ky sigurues mbahet ne vemendje nga ana e
rregullatorit.
36. Mbrojtja e Konsumatorit
36
Licencimi i Siguruesve
Siguruesit duhet te licencohen nga autoritetet rregullatore perpara se ata te
fillojne aktivitetin ne biznesin e sigurimeve. cdo shtet ka kerkesat e tij
specih'ke per licencimin e siguruesve. Nese nje sigurues deshton ne arritjen e
treguesve teknike e financiare ose nuk e kryen veprimtarine e tij ne perputhje
me bazen ligjore te sigurimeve, ne vendin ku kryejne aktivitetin, autoritetet
rregullatore mund t'i pezullojne ose terheqin licencen ketij siguruesi.
Licencimi i Ndermjetesve ne Sigurime
Te gjitha shtetet, pervec licencimitte siguruesve kane kerkesa licencimi per
perfaqesuesit e tyre. Agjentet ne sigurime kerkohet te licencohen qe te mund
te ushtrojne kete biznes ne nje vend te caktuar. Aplikantet per agjent ne
sigurime duhet te kalojne paraprakisht nje test mbi ligjet dhe praktikat ne
sigurime. Ka shtete qe kane kerkesa te ngjashme per brokera ne sigurime.
37. Miratimi i Formave te Policave te Sigurimit
37
Shume shtete kerkojne qe siguruesitte depozitojne per miratim
prane autoriteteve rregullatore format e policave te tyre te sigurimit.
Nepe'rmjet kesaj kerkese, autoritetet rregullatore bejne te mundur te
pengojne siguruesit per te perfshire kushte te padrejta dhe te
paarsyeshme ne policat e tyre te sigurimit.
Perveq kesaj behet e mundur qe te ulet mundesia e perdorimit te
fjaleve qe mund te keqinterpretohen.
Qellimi i rregullatorit eshte qe ne treg te jene polica sigurimi te
qarta dhe te lexueshme.
Ka shtete qe pershkruajne fjalet specifike qe duhet te perfshihen ne
policat e sigurimit, si kerkesat dhe procedural e anullimit te polices.
38. Monitorimi i Sjelljes se Tregut
38
Rregullatoret shqyrtojne gjithashtu praktikat e vecanta te siguruesve.
Rregullimi ligjor i sjelljes se tregut fokusohet ne praktikat e siguruesve
lidhur me kater fusha aktiviteti: praktikat e shitjeve, praktikat e
marrjes ne sigurim, praktikat e demeve, dhe praktikat e keqija te
biznesit (ang. bad-faith).
Shumica e shteteve kane statute, qe zakonisht quhen ligje mbi praktikat
e padrejta tregtare, qe identifikojne praktikat e padrejta ndaj publikut.
Autoritetet rregullatore mund te pezullojne ose te terheqin licencen e
agjenteve, brokerave te cilet kryejne ndonje nga praktikat e padrejta ne
treg.
Ne menyre te ngjashme edhe nje sigurues qe eshte fajtor per ndjekjen e
praktikave te padrejta ne treg mund te gjobitet ose mund t'i pezullohet
ose te'rhiqet licenca.
39. Investigimi i Ankesave te Konsumatorit
39
Rastet e abuzimit ne treg dalin ne pah si gjate shqyrtimit te
siguruesve nga vete rregullatori, ashtu dhe nga ankesat e bera
nga te siguruarit ose te demtuarit.
Cdo rregullator ka nje zyre per ankesat e konsumatorit, ku
investigohen ankesat e konsumatoreve dhe ndihmon te
siguruarit lidhur me problemet qe kane me siguruesit dhe
perfaqesuesit e tyre.
40. Tregjet Jo-Tradicionale te Sigurimeve
40
Shumica e policave te sigurimit te prones dhe pergjegjesive jane te
standartizuara dhe shume sigurues perdorin kryesishtte njejtat forma policash.
Siguruesit, te diet ofrojne vullnetarisht mbulim me sigurim me tarifa te cilat
jane planifikuar per kliente me ekspozim ndaj demeve ne nivel mesatar ose
mbi mesataren, njihen si tregtradicional.
Ne shumicen e rasteve, tregu normal ofron policat e kerkuara per te plotesuar
kerkesat per sigurim prone dhe pergjegjesie te publikut.
Tregu tradicional e ka te pamundur ose te padesherueshme te mbuloje me
sigurim kerkesa qe lidhen me ekspozime te pazakonta.
Eksperiencat e ke'qija te demeve ose humbjet e pritshme te lidhura me klasa te
caktuara te biznesit mund te mos plotesojne kerkesat normale te siguruesve
per marrjen ne sigurim.
Keto ekspozime kerkojne nje treg sigurimesh jo tradicional (ang. excess and
surplus lines).
41. Klasat e Tregut Jo-Tradicional
41
Klasat e meposhtme te biznesit shpesh sigurohen ne tregun jo tradicional:
Ekspozime te pazakonta ose te vetme/unike ndaj demeve
Nje nga kerkesat e zakonshme te ekspozimeve te sigurueshme ndaj demeve
eshte se duhet te ekzistoje nje nume'r i madh i njesive te njejta te ekspozimit.
Ne'se nje ekspozim nukarrin te kenaqe kete kerkese, eshte e veshtire per t'i
vendosur gmim mbulimit dhe prandaj siguruesit e tregut normal shpesh nuk
desherojne te ofrojne mbulim.
Biznes jo izakonshem
Ndonjehere ekspozimet ndaj demeve nuk arrijne te plotesojne kerkesat e
marrjes ne sigurim qe ka nje treg normal sigurimesh. Ndoshta primet qe japin
siguruesit normale nukjane te mjaftueshme per te mbuluar ke'to ekspozime.
P.sh., nese nje restorant ka patur raste te re'nies se zjarrit ne kuzhinen e tij ne
te shkuaren, siguruesi normal mund te vendose te mos t'ia rinovoje mbulimin
me sigurim per shkak te kesaj eksperience. Nje sigurues jo tradicional mund te
vendose ta mbuloje me sigurim kete restorant me nje prim shume me te larte
se ai i nje siguruesi normal.
42. 42
Te siguruar qe kerkojne kufij te larte mbulimi
Disa biznese kerkojne limite shume te larta mbulimi, ne menyre te vecante
per sigurimin e pergjegjesive. P.sh., nje biznes i transportit te naftes ne
depozita te medha kerkon limite me te larta pergjegjesie se sa ato qe ofron
tregu normal.
Te siguruar qe kerkojne mbulim jo te zakonshem
Tregu tradicional i sigurimeve perdor forma normale mbulimi. Ne rastet kur
kerkohet mbulim me i gjere, atehere te siguruarit e kerkojne kete permes
tregut jo-tradicional.
Kur kerkohen forma te reja sigurimi
Ndersa kerkesat per sigurim te ri rriten, tregu jo tradicional
zakonishtipergjigjetshpejtketyrekerkesave.Kur konsumatoret kerkojne shpejt
nje tip te ri mbulimi me sigurim, atehere ata shpesh kthehen te tregu jo-
tradicional, si p.sh pergjegjesi te medias, duke perfshire ketu faqen ne web te
te siguruarit.
43. Rregullimi Ligjor i Tregut Jo-tradicional
43
Biznesi ne tregun jo tradicional te sigurimeve zhvillohet nga siguruesit te cile't
nuk kane kerkesa te njejta per rregullimin e tarifave.
Zakonisht nuk kerkohet qe keta sigurues te depozitojne tarifat dhe format e
policave ne autoritetet mbikeqyrese.
Ne kete menyre, ata kane me shume lehtesira se sa siguruesit e tregut
tradicional.
Shtetet ku keta sigurues kryejne aktivitetin e tyre mbajne lista te ketyre
siguruesve te diet jane miratuar te kryejne kete biznes ose lista te atyre
siguruesve qe nuk lejohen te kryejne kete biznes ne ate shtet. Shume shtete
kane ligje mbi linjat jo-tradicionale te sigurimeve qe kerkojne qe kjo
veprimtari te kryhet pe'rmes nje brokeri.
Tregu jo-tradicional i sigurimeve kryen nje veprimtari te vlefshme per
industrine e sigurimeve dhe publikun. Ai ofron sigurime per shume te siguruar
te cilet nuk kane mundesi te perfitojne mbulim me sigurim. Ai gjen zgjidhje
per problemet qe krijohen nga ekspozime ndaj demeve unike ose te pazakonta.
