Antzinako Erregimena (4 DBH)

XVIII.mendeko
ERREGIMEN ZAHARRA
Mentxu Gandarias

ARO MODERNOA
EDO
ANTZINAKO ERREGIMENA
(XVI-XVII-XVIII.mendeak)
Amerikaren aurkikuntza
1492
Frantziako Iraultza
1789
Industri Iraultza
Sarrera

Antzinako Erregimena: ezaugarriak

EKONOMIA
Nekazaritza sektore nagusia
GIZARTEA
Gizarte estamentala
POLITIKA
Monarkia absolutua
Antzinako Erregimena: ezaugarriak

Antzinako Erregimena. Demografia

DEMOGRAFI ERREGIMEN ZAHARRA
Populazio hazkunde motela
Jaiotza-tasa oso altua Heriotza-tasa oso altua
Bizi-itxaropen
txikia

Populazio hazkunde irregularra
Nekazaritzan etekin txikiak eta
uzta gorabeheratsuak
Izurriteak
(Epidemiak)
Goseteak
Gerrak
Krisi demografikoak tarteka
DEMOGRAFI ERREGIMEN ZAHARRA

GIZARTE ESTAMENTALA
Antzinako Erregimena. Gizarte estamentala

Pribilegiatuak Ez pribilegiatuak
3.ESTAMENTUA: HerriaKleroaNoblezia
GIZARTE ESTAMENTALA

• Erdi Aroan sortutakoak.
• Bakoitzak bere bizimodua eta funtzioak.
• Ezberdintasunean oinarriturik.
• Banaketa injustua eta desorekatua.
Estamentuak
• Egitura itxia, aldaezina.
• Ezinezkoa batetik bestera aldatzea.
• Jaiotzaren garrantzia.
• Oinortzetzan oinarrituta.
Inmobilismo
bertikala
• Ekonomikoak, juridikoak, sozialak,…=
ezberdintasunak
• Zerga zuzenak ordaindu gabe.
• Zergak kobratzeko eskubidea.
• Legedi berezia izatea=irizpide
ezberdinak
• Beraien lurraldeen gaineko jaun-
eskubideak jasotzea.
• Kargu onenak Administrazioan eta
Armadan.
Pribilegioak
Ezberdintasuna
GIZARTE ESTAMENTALA

•Estatuari zerga zuzenik ez zioten ordaintzen eta nekazariei
errentak kobratzeaz gain, lege bereziak zituzten.
•Populazioaren %5 baino ez baziren ere, lurren ¾ haien esku
zeuden.
•Estamentu bietan goi mailako noblezia eta kleroa eta behe
mailako noblezia eta kleroa bereizten ziren..
PRIBILEGIODUNAK

NOBLEZIAKLEROA
HERRIA
ESTAMENTUETAN BERDINTASUN JURIDIKOA DAGO
BAINA EGOERA EKONOMIKO EZBERDINAK

PRIBILEGIODUNAK

PRIBILEGIO GABEAK= HERRI XEHEA
3.ESTAMENTUA

Funtzioa lan egitea/besteen bizimodua ahalbidetzea
zen. Eskubiderik ez zuten baina bai betebehar asko.
Populazioaren %90.
Herritarrak ziren nekazariak baina lur jabe gutxi
zeuden, maizterrak ziren gehienak eta kasu
gehienetan, epe laburrerako errentak ordaindu behar
zituzten.
Zergak ordaintzen zituzten (erregeari, jaunari eta
Elizari .
Herriaren barruan, dena den, egoera ekonomiko
ezberdinak zeuden oso talde hetereogeneoa baitzen.
Burgesia zen haietatik ondoen bizi zena. Hirietan bizi
zen, jaunarengandik aparte. Merkataritzaren
garapenari esker aberastuz joan zen baina ez zuekan
botere politikorik. Goi mailako karguak Armadan eta
administrazioan nobleziarentzat ziren.
Burgesiaren eta nobleziaren arteko gatazkek iraultza
burgesak eragin zituzten.
HERRIA

Karikatura: Hirugarren estatua, zergaz itota
Harrian
“Zergak
eta korbeak”
jartzen du

:
Uzta, Van Dosten
EKONOMIA LANDATARRA
NEKAZARITZAREN NAGUSITASUNA
Antzinako Erregimena. Ekonomia

•Nezaritza da sektore nagusia. Populazio baserritarra, landatarra.
• Nekazaritza tradizionala. Hobekuntzarik ez. Tresneria zaharkitua.
•Bizi-iraupeneko nekazaritza, eguraldiaren menpekoa.
•Inbertsiorik gabea, jabeen interes falta argia. Errendimentu
eskasekoa eta irregularra.
•Autohorniketa da helburua.

•Teknika tradizionalak: txandakatze sistema eta lugorriaren iraupena
•Produkzio igoera=era estentsiboa
1)-1.laborea
2)-2.laborea
3)- lugorria
Lehenengo urtea
Bigarren urtea
Hirugarren urtea

•Aro horretako elikagai nagusia: OGIA----ZEREALAK
Artoa eta patataren hedapena XVIII.mendean
Mediterraneoan

•Lur jabetzaren desoreka nabarmena: pribilegiatuen ondasun
nagusia. Noblezia eta Eliza dira jabe garrantzitsuak.
•Lurren jabetza ez da askea, lur gehienak LOTUTA/AMORTIZATUTA
daude juridikoki (ezin dira saldu):
•Noblezia: maiorazkoaren bidez leinuari/familiari lotuak.
•Kleroa: Elizarenak dira, esku-hilak
•Herri-lurrak: jabetza komunalak, udalerri osoarenak
Lur askerik EZ

•Langileek ez dute lurrik. Gehienak maizterrak dira eta jaun-
erregimenaren menpe bizi dira.
•Errentak pribilegiatuek kobratzen dituzte. Langileak 3.estamentuko
lurrik gabeko nekazari pobreak ziren.

Igeltseroak Jostuna Errementaria
Zurgina eta gorularia

Non daude
makinak?
Gremioek (ogibide bereko langileen
elkartea) kontrolpean zeukaten
sektorea.
Artisauek zegokien gremioetan
sartuta egon behar zuten eta bete
behar zuten horren araudia.
Tailerrak kale berdinean kokaturik
egoten ziren.
Gremioak oztopoa ziren lehiarik ez
zegoelako eta produkzioa guztiz
kontrolaturik zegoelako.

Gasteiz-Vitoria
Zapatería
Herrería
Pintorería
Cuchillería
Correría

Antzinako Erregimenean lurren jabetza aberastasunarekin
identifikatzen zen. Noblezia eta kleroak lurrak erosten
inbertitzen zuen euren dirua status soziala adierazteko. Ez zuten
2. edo 3.sektoreetan kapitala sartzen.
Monarkia bultzada ematen saiatu zen Erret Fabrikak
(eskulangile-tailer handiak) sortzen. (politika merkantilista:
Estatuak ekonomian esku hartu behar du). Horietan elitearen
kontsumorako luxuzko produktuak ekoizten ziren.

Ekialdeko Indien kai ohia, John Webb
MERKATARITZA

Barne-merkataritzak arazoak zituen (gremioen kontrola
produkzioan, nekazarien erosteko ahalmen txikia, garraio sare
desegokiak, segurtasun falta, zerga handiak…)

Ekialdeko Indien kai ohia, John Webb
Kanpo-merkataritza izugarri garatu zen. Monarkiek
eremu bateko merkataritzaren monopolioa
merkataritza-konpainia jakin batzuen esku uzten zuten.
Real Compañía Guipuzcoana de Caracas
(Venezuelako kakaoaren monopolioa)
Eremu geografikoa + produktua ustiatzeko eskubidea

HIRUKO MERKATARITZA

Teoria ekonomikoa: MERKANTILISMOA:
Urre eta zilar kantitate handiak lortu behar zituen
Estatuak
Kanpo-merkataritza bultzatu behar zen.
Protekzionismoa derrigorrezkoa zen atzerriko
produktuek barne merkatua jan ez zezaten. Atzerriko
produktuei (inportazioei) muga-zergak jartzean datza.

1.Zein zen XVIII.mendeko ekonomia-sektorerik garrantzitsuena? Zein zen jarduera ekonomikorik
indartsuena?Ba al zegoen industriarik? Zergatik?
2.Adierazi nekazaritzaren ezaugarriak Antzinako Erregimenean ondoko atalak kontuan hartuz.
Lurjabeak
Langileak
Lurraren ustiapena
(zuzena, zeharkakoa)
Laboreak
kantitatearen
arabera
helburuaren
arabera
Lanabesak
Lan teknikak
Produkzioa
Produktibitatea
(intentsiboa, estentsiboa)
Zein da nekazaritza mota honen definizioa?
Zer da jaun-erregimena?

3. Zeintzuk ziren artisau-produkzioaz eta antolamenduaz arduratzen ziren elkarteak? Adierazi
horretaz daukazun informazioa
4.Zeintzuk ziren erregeen kontrolpean gelditzen ziren manufaktura motak?
5.Merkantilismoaren arabera, zeintzuk ziren bide egokienak ahalik eta urre eta zilar gehien
edukitzeko?
6.Zeintzuk ziren barne-merkataritzak zituen arazo nagusiak?

AGINTE POLITIKOA
ARO MODERNOAN
Antzinako Erregimena. Politika

MONARKIAREN BILAKAERA
Monarkia FEUDALA
(Erdi Aroan)
Monarkia
AUTORITARIOA
(Aro Modernoaren
hasieran)
Monarkia
ABSOLUTUA
(XVII.mendean)

AGINTE POLITIKOA
XVIII.mendearen hasieran
Monarkia absolutua Ingalaterrako parlamentarismoa

Monarkia absolutua
•XVIII.mendean, ABSOLUTISMOA zen Europako sistema politiko nagusia.
•Erregeak botere guztiak kontzentratzen ditu bere esku, kontrol erabatekoa
(betearazlea, legegilea, judiziala, militarra).
•Erregetzaren jatorria jainkozkoa zen. Erregeak ez dio inori
azalpenik eman behar, ez ditu bere ekintzak justifikatu behar.
•Erregea lege eta erakunde guztien gainetik zegoen.
•Mugarik gabeko boterea. Erregea=Estatua.
•Erregearen tresna nagusiak:
•Armada boteretsua
•Administrazio garatua eta egonkorra: funtzionario-sare profesionala
•Zergen bilketaren hobekuntza. Pribilegiodunen pribilegioak ukitu gabe
•Estamentu pribilegiatuek sistema hau onartu zuten.

Estatu absolutua
Nire baitan baino ez dago botere subiranoa,eta aholku-, justizia- eta arrazoimen-
espiritua da botere horren berezko izaera; niri zor didate gortesauek beren
izatea bera eta agintea; haien agintearen osotasuna nigan dago, eta nire
izenean erabiltzen dutenez, ezin dute inoiz nire aurka egin; nirea da botere
legegilea, inolako mendekotasunik eta banaketarik gabe; gorteko ofizialek nik
aginduta ekiten diote ez soilik legeak eratzeari, baizik eta legea erregistratzeari,
argitaratzeari eta aplikatzeari ere bai; ni naiz ordena publikoaren jatorria, eta
nazioaren eskubideak eta interesak, nahiz eta monarkatik bereizi ohi diren, niri
lotuta daude ezinbestean eta nire eskuetan baino ez daude.
Luis XV.ak Parisko Parlamentuan egindako diskurtsoa,
1766komartxoak 3

Ingalaterrako parlamentarismoa
•Ingalaterran ere absolutismoa ezartzen saiatu ziren erregeak
baina herriak aurre egin zien (1642 eta 1688ko iraultzak).
•Monarkia parlamentaria gailendu zen sistema moduan. Ezaugarriak:
•Parlamentuak botere legegilea du.
•Erregea ez dago legeen gainetik. Berak ere errespetatu behar ditu
•Erregeak Parlamentuaren kontrola onartzen du. Ez du erabateko
boterea, mugatuta baizik.
•Botere judiziala independientea da.
•Nolabaiteko botere banaketa nagusi zen politikan.
•Eskubideen Aldarrikapenean (1689), zenbait eskubide eta
askatasun bermatzen zitzaizkien herritarrei.

ABSOLUTISMOA PARLAMENTARISMOA
HEDAPENA
GEOGRAFIKOA
EUROPAN
ESTATUBURUA
KOROA
ESKURATZEKO
ERA
BOTERE
BANAKETA
AGINTARITZAREN
MUGA
HERRITARREN
ESKUBIDEAK
HERRITARREN
PARTE-HARTZEA
POLITIKAN

MONARKIA
ABSOLUTUA
ANTZINAKO
ERREGIMENAREN
EZAUGARRIAK
GIZARTE
ESTAMENTALA
EKONOMIA
LANDATARRA
Antzinako Erregimena. Laburpena
DEMOGRAFI EREDU
ZAHARRA

MONARKIA
ABSOLUTUA
ANTZINAKO
ERREGIMENAREN
EZAUGARRIAK
GIZARTE
ESTAMENTALA
EKONOMIA
LANDATARRA
Hiru estamentuko
banaketa
Bi oinarri
Lehen sektorearen
nagusitasuna
Artisau industria
Merkataritza
bultzada
Noblezia
Kleroa
Herri xehea
Immobilismo bertikala
Pribilegioa
Biziraupenerako ekoizpena. Autokontsumoa
Atzerapen teknikoa. Inbertsio falta.
Jauntasunak irauten du
Gremioen kontrola
Erret fabrikak
Kanpo merkataritza = Merkataritza konpainiak
MONOPOLIOA
Barne merkataritza: arazoak
Erregeak botere guztiak kontrolatzen ditu
Pertsonek ez dute eskubiderik
Jainkoaren ordezkaria
PRIBILEGIATUAK
PRIBILEGIORIK GABEAK
Antzinako Erregimena. Laburpena
Erregea legeen gainetik
Legegilea
Betearazlea
Judiziala
DEMOGRAFI EREDU
ZAHARRA
Hazkunde motela
eta irregularra

Espainia ez zen existitzen XV.mendean.
Gaztelako Isabel printzesa eta Aragoiko
Fernando printzipea ezkondu ziren
mendearen erdialdean.
Denboraz biek ondorengotza-
eskubideak zirela-eta, bi erreinuak
eskuratu zituzten.
Nafarroa (1512) eta Granada (1492)
armen bidez konkistatu zituzten.
MONARKIA AUTORITARIOA
…eta Espainian?

Isabel eta Fernandoren iloba zen Karlosek dena lortu zuen
eta itzelezko inperioa hedatu zuen XVI.mendean. Karlos V.a.

Espainia (Inperio espainiarra) sortu zen eta bi mendez
erregeak Habsburgotarren kideak ( “Austriarrak”) izan ziren
(Karlos V.aren ondorengoak, belaunaldiz belaunaldi).

ERREGE ABSOLUTISTAK izan ziren baina arazo nagusia
DESZENTRALIZAZIOA zen.
Lurralde ezberdinek mantendu zituzten euren
hizkuntzak administrazioan, lege/foru ezberdinak,
mugak, ejertzitoak,…. Oso korapilatsua zen gobernatzea
inperio espainiarra.

Antzinako Erregimena. Euskal foruak
EUSKAL FORUAK (Bizkaia, Araba,
Gipuzkoa eta Nafarroan) ERRESPETATZEN
ZIREN
…eta euskal lurretan?
Zer da FORUA?
• Arau idatzia da, LEGEA, dokumentu jurudikoa, eta pertsonen bizimodua
antzina-antzinako ohiturak biltzen ditu, horiek garai batean legetzat
hartu ohi direlako.
• Erdi Aroaz geroztik agintari politikoren batek(erregeak, jaunak,…) herri
bati aitorturiko eskubide, arau eta pribilegioak bil ditzake.
FORU SISTEMA OSO KONPLEXUA DA OROKORRA EZ DELAKO, LURRALDE BAKOITZAK DITU BEREAK. BATZUK
ERREPIKATZEN DIRA, BESTE ASKO, ORDEA, EZ.

EUSKAL FORU
SISTEMAREN
EZAUGARRIAK

FORU-ERREGIMENA EUSKAL LURRALDEETAN
FORUA
SOZIALAK
PRIBILEGIOAK
•ZERGA ZUZENIK EZ
•ERREGE-ADMINISTRAZIOAN EDO ARMADAN ARITZEKO ERAGOZPENIK EZ
•BEREZITASUNA: NOBLEZIAK LAN EGITEA
EZ ZEGOEN GIZARTE BERDINTASUNIK
EKONOMIKOAK
EUSKAL MERKATARITZAREN GARAPENA
POLITIKO/MILITARRAK

Kaparetasun unibertsala
tronkalekotasun-zuzenbidea
EMIGRAZIOA
Euskaldun askoren irtenbidea: Ejertzitoa eta Administrazioa
ARLO SOZIALA

ARLO EKONOMIKOA
Kaparetasun
unibertsala
ESPAINIAKO ESTATUARI
ZERGA ZUZENIK EZ
Portu frankoak
BARNE
ADUANAK
FISKALITATE
AUTONOMOA

ARLO POLITIKO-ADMINISTRATIBOA
SUBIRANOTASUN PARTEKATUA
FORU-BAIMENA
ERAKUNDEAK ETA HORIEN
ORDEZKARITZA AUKERATZEKO ESKUBIDEA
ESKUALDE MAILAKOAK
BATZAR NAGUSIAK (Bizkaian, Gipuzkoan eta Araban)
GORTEAK (Nafarroan)
UDALERRI MAILAKOAK
LURRALDE MAILAKOAK

Arabar, gipuzkoar eta bizkaitarrek
gerra euren lurraldean gertatzen zenean
baino ez zuten derrigorrezko zerbitzua
bete behar, soldatarik gabe eta gastuak
euren kontura.
Euren mugatik kanpo borrokatzeko
erregeak eskatuz gero, soldadutza
borondatezkoa zen eta ordaina hartu
behar zuten.
ERREGEAREN DEIALDI MILITARRETATIK IA LIBRE EGOTEA
ARLO MILITARRA

FORU-ERREGIMENA EUSKAL LURRALDEETAN
FORUA
OHITURAZKO ZUZENBIDEA, USADIO ETA TRADIZOETAN OINARRITUA
HERRI BATI AITORTURIKO ESKUBIDE ETA PRIBILEGIOAK
SOZIALAK
KAPARETASUN UNIBERTSALA/
AITOREN SEME-ALABA
PRIBILEGIOAK
•ZERGA ZUZENIK EZ
•ERREGE-ADMINISTRAZIOAN EDO ARMADAN ARITZEKO ERAGOZPENIK EZ
•BEREZITASUNA: NOBLEZIAK LAN EGITEA
EZ ZEGOEN GIZARTE BERDINTASUNIK
EKONOMIKOAK FISKALITATE AUTONOMOA
ZERGA ZUZENIK EZ
BARNEALDEKO MUGAK EUSKAL MERKATARITZAREN GARAPENA
POLITIKO/MILITARRAK SUBIRANOTASUN PARTEKATUA: ERREGEAREN ORDEZKARITZA ETA BERTAKO ERAKUNDEAK
FORU-BAIMENA KONTRAFORUEN AURREAN
ERREGEAREN DEIALDI MILITARRETATIK IA SALBU EGOTEA

Errege-erregina katolikoak eta Habsburgotarrak Espainian
XVI eta XVII.mendeetan

Seme-
alabarik ez
Ondorengotza
Gerra
Bi erregegai
XVIII. mendea: Borboitarren
etorrera-dinastia berria koroan

Austriako Karlos
Felipe Borboitarra
ARAZOA: ez zion frantses koroa eskuratzeko eskubideari uko egin nahi izan

Utrech-eko Ituna
(1714)

XVIII.mendea Espainian
Dinastia-aldaketa
AUSTRIAKO ETXEA
HASBURGOTARRAK
KARLOS I.a
(1516-1556)
FELIPE II.a
(1556-1598)
FELIPE III.a
(1598-1621)
FELIPE IV.a
(1621-1665)
KARLOS II.a
(1665-1700)
ONDORENGOTZA GERRA
Austriako Karlos
Felipe Borboitarra
FELIPE V.a
(1700-1714-1746)
DINASTIA BERRIA
BORBOITARRAK
Politika zentralista
eta
absolutista
Utrech-eko Ituna
(1714)

FELIPE V.a
(1700-1714-1746)
DINASTIA BERRIA
BORBOITARRAK
•MENDEKU POLITIKO-MILITARRA
•GERRAREN AITZAKIA HELBURU POLITIKOAK LORTZEKO
•ZENTRALIZATZEKO POLITIKA AURRERA ERAMATEKO TRESNA
•ZAILTASUNAK/KONTRAKO JARRERAK EZABATZEKO AUKERA
•GALTZAILEEN KONTRAKO NEURRI ZORROTZA, OSO ZENTRALIZATZAILEA
OINARRI BERRIKO DEKRETUAK
ANTZINAKO ARAGOI KOROAKO LURRALDEETAN

Planta/Oinarri Berriko Dekretuak
Aragoi eta Valentzia (1707). Aragoiko eta Valentziako erresumek eta
bertako biztanleek, eginiko matxinadagatik […] beren foru, pribilegio,
salbuespen eta askatasun guztiak galdu dituztela kontuan hartuta,
erabaki dut aipaturiko eta orain arte izandako foru, pribilegio, usadio
eta ohitura guztiak […] guztiz indargabetzea Aragoiko eta Valentziako
erresumetan. Halaber, erresuma horietan, Gaztelako legeak aginduko
du.
Katalunia (1716). Aipaturiko printzerrian auzitegi bat eratzea erabaki
dut, eta bertako burua nire armadako kapitain jenerala edo
komandante jenerala izango dela. Horrenbestez, emandako
despatxuetan, nire izenaren ondoren harena aipatuko da.
Bartzelonan, hogeita lau errejidore egongo dira, eta gainerako
hirietan, berriz, zortzi, denak nik izendatuak […]. Aurretik printzerrian
zeuden karguak […], Errege Dekretu honetan bestelakorik adierazi
ezean, desagertu egingo dira.

Aragoi eta Valentziako foruak eta erakundeak ezabatu
zituen (besteak beste, Gorteak) eta erreinok Gaztelaren
agintepean jarri zituen, armadaren presentzia handituz.
• Administrazioan katalanera debekatu zuen.
• Gaztelakoak ziren funtzionarioak hautatu ziren.
• Bakoitzean lehengo erregeordearen lekuan kapitain
nagusia (gorengo agintari militarra, politiko eta judiziala)
eta gaztelania jatorrizko entzutegia ipini zituzten.
• Zerga sistema berria ere ezarri zen. Zentralizazio
administratiboa martxan jarri zen.
• Gaztelako legeak erabili ziren gobernua antolatzeko eta,
ondorioz, “gaztelautu” egin zen monarkia.
ZENTRALIZAZIO POLITIKOA

• Neurri horietatik Nafarroako erresuma, Bizkaiko
jaurerria eta Araba eta Gipuzkoako probintziak
libratu ziren, Feliperen alde borroka egin zutelako.
• Erregeak EUSKAL FORUAK berretsi zituen eta
egoera ezberdina izan zen, Bizkaia, Gipuzkoa eta
Arabako Batzar Nagusiak eta Nafarroako Gorteak
errespetatu ziren. Egoera hartan erakunde berezi
bihurtu ziren monarkia espainiarraren barruan.

• aliantza berria sortu zen Borboitarren artean eta
ondorioz, Frantzia eta Espainia arerio izatetik lagun
bihurtzera pasa ziren, dinastia bereko kideak mugaren
alde bitan egoteagatik.
• XVIII.mendean zehar, Espainiak eta Frantziak hainbat
itun sinatu zuten euren harremana sendotzeko.
FAMILIA-ITUNAK.
KANPO-POLITIKAREN ALDAKETA

Fernando VI.a
Felipe V.a
Karlos III.a
Felipe V.aren familia, Van Loo

Dinastia-aldaketa
AUSTRIAKO ETXEA
HASBURGOTARRAK
KARLOS I.a
(1516-1556)
FELIPE II.a
(1556-1598)
FELIPE III.a
(1598-1621)
FELIPE IV.a
(1621-1665)
KARLOS II.a
(1665-1700)
ONDORENGOTZA GERRA
Austriako Karlos
Felipe Borboitarra
FELIPE V.a
(1700-1714-1746)
DINASTIA BERRIA
BORBOITARRAK
Politika zentralista eta absolutista:
Utrech-eko Ituna
(1714)

Dinastia-aldaketa
AUSTRIAKO ETXEA
HASBURGOTARRAK
KARLOS I.a
(1516-1556)
FELIPE II.a
(1556-1598)
FELIPE III.a
(1598-1621)
FELIPE IV.a
(1621-1665)
KARLOS II.a
(1665-1700)
ONDORENGOTZA GERRA
Austriako Karlos
Felipe Borboitarra
FELIPE V.a
(1700-1714-1746)
DINASTIA BERRIA
BORBOITARRAK
Politika zentralista eta absolutista:
•Oinarri Berriko Dekretuak: Aragoi
eta Valentziako foru eta erakundeen
desagerpena.
•Bateratze politiko-administratiboa
•Eredu gaztelaniarra gailendu
•Bulegoko Idazkariak
•Ejertzitoa handitzea
Utrech-eko Ituna
(1714)

XVIII.MENDEKO ALDAKETA
IDEOLOGIKOA
Mugimendu ilustratua
Areto ilustratua
Voltaireren
bustoa.
Eskuinaldean
D’Alembert.
Antzinako Erregimena. Ilustrazioa

• Arrazoimena erabiltzeko beharra.
• Izpiritu kritikoa
• Tradizioaren bazterketa:
• Aintzinako Erregimena (ezberdintasuna,
erregeraren boterea, …)
• Elizaren hitza zalantzan jartzeko prest
• Autoritatea eta aginte arbitrarioaren kontra
Arrazoia
• Zientziari eta teknikari esker
arazoen aurreko konponbideak
lortuko dira
Aurrerapena
• Gizakia ardatz nagusia.
• Gizakiaren eskubideak: askatasuna,
jabetza, zoriontasuna.
Eskubide
naturalak

XVIII. mendeko mugimendu kulturala
MONTESQUIEU
Botereen banaketa
ROUSSEAU
Herri-subiranotasuna.Gizakiaren
zintzotasuna. Naturaren onurak.
VOLTAIRE
Adierazpen askatasunaren defendatza

Antzinako Erregimenaren kritika
GIZARTEAN
Estamentuzko gizartearen aurka. Pribilegioen aurka eta lege
aurreko berdintasunaren alde.
POLITIKAN
Erabateko erregearen boterearen aurka eta beraz, boterea
banatzearen alde (Montesquieu)
EKONOMIAN
Ekonomia garatzeko gremioen zein Klero eta Nobleziaren
pribilegioen aurka zeuden.
Ideiak zabaltzeko tresna nagusia
Entziklopedia

Ekonomian aplikaturiko ideia ilustratuak
FISIOKRAZIA

FISIOKRAZIA: teoria ekonomiko berria.
– Estatu baten aberastasun-iturri nagusia nekazaritza
da.
• Industriak nekazaritzak emandako lehengaiak
behar ditu eraldatzeko.
• Merkataritzak produktu horiek trukatzen ditu.
– Nekazaritza bultzatu beharra dago.
– Helburua ahalik eta lursail gehien landatzea da.
• Lursail guztiak ustiatu behar dira.
• Elizaren esku hilen eta nobleziaren
maiorazkoaren kontra.
• Desamortizazioak (loturen apurketak)
beharrezkoak dira. Areriorik?
Ekonomian aplikaturiko ideia ilustratuak

•XVIII.mendeko errege absolutu batzuek ideia ilustratuak aplikatzeko
prest agertu ziren. Errege absolutu ilustratuak izan ziren.
•Erregeek modernizatu nahi zuten Estatua eta gizartea baina
Antzinako Erregimenaren zutabeak ukitu gabe:
• estamentuzko gizartea
• monarkia absolutua
• Erreformak burutu zituzten (hezkuntzan, garraio sisteman,
hirigintzan, osasun munduan,…).
•Hirugarren estatuaren bizimodua hobetzeko ahalegina baina honek
politikan parte hartu gabe, gobernu absolutuaren sistema aldatu
gabe eta desberdintasunak ezeztu gabe.
Politikan aplikaturiko ideia ilustratuak
DESPOTISMO EDO ABSOLUTISMO ILUSTRATUA

DESPOTISMO ILUSTRATUA
“Guztia herriarentzat baina herriaren
partaidetzarik gabe”

Fernando VI.a
Felipe V.a
Karlos III.a
Felipe V.aren familia, Van Loo
ESPAINIAN ERE DESPOTISMO
ILUSTRATUA?

Jovellanos, Goya
Karlos III.a
Espainiako errege ilustratua

• Bulegoko Idazkari ilustratuen laguntza: Aranda,
Campomanes, Floridablanca, Jovellanos.
• Espainia modernizatzeko neurriak:
• Ekonomia garatzekoak:
• Errege-fabrikak
• Amerikarekiko merkataritzaren liberalizazioa
• Mestaren boterea murriztea
• Lur berrien kolonizazioa
• Hezkuntza garatzekoak:
• Eskolak eraikitzea eta oinarrizko hezkuntza
zabaltzeko plana
• Ikasketa-planen birmoldaketa
• Kultura zabalatzeko erakundeak: Herriaren
Adiskideen Elkarte Ekonomikoa
KARLOS III.a
ESPAINIAKO ERREGE ILUSTRATUA

Antzinako Erregimena. XVIII.mendeko liberalismoa
Ilustrazioaren ideien hedapena
XVIII.mendean zehar
Despotismo ilustratuaren
erreformak gizartea hobetzeko
Ez dago aldaketa sakonik
politikan eta gizarte
antolamenduan
Burgesia ez dago
konforme
Iraultzaren bidea

LIBERALISMOA
IRAULTZA BURGESAK: OINARRI IDEOLOGIKOA
LIBERALISMO
POLITIKOA
LIBERALISMO
EKONOMIKOA

Botereen banaketa
Botere legegilea eta betearazlea pertsona edo
erakunde bakar batek bere esku baldin baditu, ez dago
askatasunik, gerta daieteke-eta monarkak edo
Senatuak lege tiranikoak egitea eta aplikatzea. […]
Estatu batean, gizon bakar batek edo handikien zein
nobleen edo herriaren erakunde batek hiru botereak
administratuko balitu, eta legeak egiteko, erabaki
publikoak aplikatzeko eta krimenak nahiz partikularren
arteko auziak epaitzeko eskumenak balitu, Estatu
horretan dena galduko litzateke.
MONTESQUIEU, Legeen espirituaz, 1748

Subiranotasuna
Zer da, beraz, gobernua?Mendekoek eta subiranoak
elkarren arteko harremanetarako duten bitartekaria. […]
Gobernuak subiranotasuna usurpatuz gero, gizarte-
hitzarmena apurtzen da. […]
Herriaren diputatuak ez dira, eta ezin dira izan,
herriaren ordezkariak, baizik eta haren mandatari
hutsak; ezin dute behin betiko erabakirik hartu. Herriak
berak berresturik gabeko legeak baliogabeak dira; ez
dira legeak. Ingalaterrako herriak libre dela uste du,
baina erabat engainatzen du bere burua; Parlamentuko
kideak hautatzean soilik da libre; horiek hautatu
ondoren, herria esklabo bihurtzen da, ez da ezer.
ROUSSEAU, Gizarte-hitzarmena, 1762
SUBIRANOTASUN NAZIONALA

Testua: Nazioen aberastasuna
Gizon orok, justiziaren legeak urratzen ez dituen
bitartean, askatasun osoa izan behar du bizimodua
ateratzeko eta bere interesen alde egiteko modurik
onena zein den hautatzeko. Halaber, gizonak
ekoitzitakoek beste edozein ekoizpenekin lehiatu ahal
izan behar dute […]
Negozio-askatasuneko sistemari jarraiki, subiranoari
hiru betebehar baino ez zaizkio geratzen: […] lehena,
gizartea babestea beste gizarte batzuen indarkeriatik
eta inbasioetatik […]; bigarrena, errepublikako kideak
errepublika bereko kideen injustizietatik ahalik gehiena
babestea […]; hirugarrena, zenbait obra eta eraikin
publiko eraikitzea eta haien mantentze lanak egitea.
Adam SMITH, Nazioen aberastasuna, 1776
LIBREGANBISMOA/LIBERALISMO EKONOMIKOA
VS
PROTEKZIONISMOA

•Eskaria eta eskaintzaren
legeak zuzentzen du
merkatua modu librean.
•Estatuak ez du parte
hartu behar ekonomiaren
norabidean.
•Muga-zergak jartzearen
kontra

TEORIA EKONOMIKOAK
MERKANTILISMOA
FISIOKRAZIA
LIBERALISMO
EKONOMIKOA

ANTZINAKO ERREGIMENETIK LIBERALISMORA
ANTZINAKO ERREGIMENA LIBERALISMOA
POLITIKA
GIZARTEA
DEMOGRAFIA
EKONOMIA
kontra
kontra
kontra
kontra
kontra

ERREGIMEN ZAHARRETIK LIBERALISMORA
ERREGIMEN ZAHARRA LIBERALISMOA
• ERREGEAREN SUBIRANOTASUNA
• JAINKOZKO-JATORRIA
• BOTERE ABSOLUTUA
• SISTEMAK: MONARKIA ABSOLUTUA
•
•
•
•
• GIZARTE ESTAMENTALA
• BANAKETA JAIOTZAREN ARABERA
• PRIBILEGIATUAK: NOBLEZIA, KLEROA
• EZ PRIBILEGIATUAK: HERRI XEHEA
•
•
•
• ERREGIMEN DEMOGRAFIKO ZAHARRA:
•JAIOTZA- ETA HERIOTZA-TASA ALTUAK
• HAZKUNDE MOTELA ETA IRREGULARRA
•
•
•
•
POLITIKA
GIZARTEA
DEMOGRAFIA
EKONOMIA
kontra
kontra
kontra
kontra
kontra• IRAUPENEKO NEKAZARITZAREN
NAGUSITASUNA.
• GREMIOEN KONTROLA 2.SEKTOREAN
• PROTEKZIONISMOA MERKATARITZAN

ERREGIMEN ZAHARRETIK LIBERALISMORA
ERREGIMEN ZAHARRA LIBERALISMOA
• ERREGEAREN SUBIRANOTASUNA
• JAINKOZKO-JATORRIA
• BOTERE ABSOLUTUA
• SISTEMAK: MONARKIA ABSOLUTUA
• SUBIRANOTASUN NAZIONALA
• KONSTITUZIOA
• BOTERE BANAKETA
• SISTEMAK: MONARKIA PARLAMENTARIOA
ERREPUBLIKA
• GIZARTE ESTAMENTALA
• BANAKETA JAIOTZAREN ARABERA
• PRIBILEGIATUAK: NOBLEZIA, KLEROA
• EZ PRIBILEGIATUAK: HERRI XEHEA
• KLASE GIZARTEA
•LEGE AURREKO BERDINTASUNA
• BANAKETA ABERASTASUNAREN ARABERA
• KLASEAK: GOIKOA, ERTAINA ETA BEHEKOA
• ERREGIMEN DEMOGRAFIKO ZAHARRA:
• JAIOTZA- ETA HERIOTZA-TASA ALTUAK
• POPULAZIO HAZKUNDE MOTELA ETA
• IRREGULARRA
• DEMOGRAFI TRANTSIZIOA . HILKORTASUNA
MURRIZTEKO LEHENDABIZIKO URRATSAK.
• POPULAZIO HAZKUNDEA
• IRAUPENEKO NEKAZARITZAREN
NAGUSITASUNA
GREMIOEN KONTROLA 2.SEKTOREAN
• PROTEKZIONISMOA MERKATARITZAN
• EKONOMIA LIBERAL KAPITALISTA
POLITIKA
GIZARTEA
DEMOGRAFIA
EKONOMIA
kontra
kontra
kontra
kontra
kontra

Antzinako Erregimenaren kritika
ANTZINAKO ERREGIMENA ILUSTRAZIOA ETA LIBERALISMOA
• Estamentu gizartea
• Jauntasun erregimena
• Ekonomia gremioen eta
monarkiaren kontrolpean
• Erregeak botere guztiak
kontrolatzen ditu
• Pertsonek ez dute eskubiderik
• Erregea Jainkoaren ordezkaria
da
• Lege eta gizarte
berdintasuna.
PRIBILEGIOEN AMAIERA
• Jauntasunen amaiera
• Desamortizazioa
• Askatasun ekonomikoa
• Librekanbismoa
• Estatuak ez du ekonomian esku hartzen
• Monopolioen amaiera
• Botere banaketa
• Gizakiaren eskubide naturalen
defentsa
• Gobernariak herritarrak ordezkatzen ditu
GIZARTE KONTRATUA

KRISI DEMOGRAFIKOA
GIZARTE ESTAMENTALA
HIRUGARREN ESTAMENTUA
PRIBILEGIOA
BURGESIA
MAIORAZKOA
BIZI-IRAUPENEKO NEKAZARITZA
JAUN-ERREGIMENA
ESKU HILAK
HAMARRENA
GREMIOA
MONOPOLIOA
MERKANTILISMOA
PROTEKZIONISMOA
MUGA-ZERGA
MONARKIA ABSOLUTUA
MONARKIA PARLAMENTARIOA
BOTERE LEGEGILEA
BOTERE BETEARAZLEA
BOTERE JUDIZIALA
ILUSTRAZIOA
ENTZIKLOPEDIA
FISIOKRAZIA
LIBREKANBISMOA
ESKAINTZA ETA ESKAERAREN LEGEA
DESAMORTIZAZIOA
ONDORENGOTZA GERRA ESPAINIARRA
FELIPE V.a
EUSKAL FORUAK
KAPARETASUN UNIBERTSALA
EUSKAL BARNE ADUANAK
LIBERALISMOA
BOTERE BANAKETA
SUBIRANOTASUN NAZIONALA
SUFRAGIOA
HIZTEGIA

Antzinako Erregimena (4 DBH)

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to Antzinako Erregimena (4 DBH)

Similar to Antzinako Erregimena (4 DBH) (20)

More from Mentxu Gandarias

More from Mentxu Gandarias (20)

Antzinako Erregimena (4 DBH)