2. A comarca de Lugo está situada
no centro da provincia. Pódese
considerar unha prolongación
cara ao sur da Terra Cha, da que a
separan unha ringleira de
pequenas cotas aliñadas entre a
Cordal de Ousá (739 m), no oeste,
e o Monciro (861 m) no leste.
Abrangue o val do Miño e os seus
afluentes, o territorio entre a
Dorsal (Cova da Serpe, Corno de
Boi, Careón) e os montes da
Vacaloura polo Oeste, e as serras
do Mirador, Vaqueriza e Puñago,
polo leste.
3. SUPERFICIE: 1.363 km2
POBOACIÓN: 120.272 habitantes (2015)
CONCELLOS: Castroverde, O Corgo, Friol, Guntín, Lugo, Outeiro de Rei, Portomarín e Rábade
ESPAZOS PROTEXIDOS: Reserva da Biosfera “Terras do Miño”
LICs: “Parga-Ladra-Támoga”, “Miño-Neira”
5. A actividade do rural da comarca é principalmente agrogandeira. Nos núcleos
urbáns, na capital e os seus arredores a industria e os servizos.
ACTIVIDADES
6. É unha comarca que acolle importantes valores naturais e etnográficos relacionados, sobre
todo co río Miño. Conserva un rico patrimonio etnográfico (muíños, ferrerías, noras, arte
popular...) e histórico artístico de distintas épocas.
PATRIMONIO
9. Cova da Valiña (Bolaño, Castroverde).
Descuberta en 1962. Atopáronse artefactos líticos, varias
lanzas talladas en cornos de cérvidos e fragmentos fósiles
de oso das cavernas, oso pardo, hiena, reno, raposo, cervo,
corzo, xabaril, cabalo...
Osos de bóvidos expostos no
Museo Arqueolóxico de Vilalba
10. Igrexa de Espasande (Castroverde)
Igrexa de Fonteita (Castroverde)
Igrexa de
Soutomerille
(Castroverde)
35. Fonte en Viladabade (Castroverde)
Fonte en Ferreira de Pallares.
A pía está feita aproveitando un antigo
sartego antropomorfo.
36. CASTROVERDE
Está situado ao leste da comarca. Ocupa un terreo de transición entre a chaira e as serras que
se eleva dos 500 m ao oeste, aos 1.000 nas serras do Mirador, A Vaqueriza e Puñago. No
concello, entre o Monciro e o Mirador, nace o río Azúmara, que se dirixe cara ao norte, o
Outeiro e o Romeán que van ao Chamoso, e o Tordea, o principal afluente do Neira.
CONCELLOS
Paisaxe de Castroverde
SUPERFICIE: 174 km2
POBOACIÓN: 2.823
habitantes (2014)
PARROQUIAS:
Agustín, Arcos, Barredo (San
Xoán e Santo André),
Barreiros, Bolaño, Cellán de
Calvos, Cellán de Mosteiro,
Cobelas, Espasande, Frairía,
Furís, Goi, Masoucos, Meda,
Miranda, Mirandela, Monte,
Montecubeiro, Moreira,
Paderne, Páramo, Pena,
Pereiramá, Pumarega,
Rebordaos, Recesende,
Riomol, San Miguel do
Camiño, Serés, Souto de
Torres, Soutomerille, Tordea,
Uriz, Vilabade, Vilalle e
Vilariño (Castroverde)
38. O CORGO
Está situado ao surleste da comarca. O terreo é chan, cunha lixeira inclinación cara ao oeste,
por onde corre o Miño, e ao sur, por onde pasa o Neira e recibe as augas do Tordea e os seus
afluentes que atravesan o concello. Ten as maiores alturas no nordeste, no linde con
Castroverde (Monte Goi, de 640 m) e Baleira (Montes da Uceira, con 772 m).
Paisaxe do Corgo
SUPERFICIE: 157 km2
POBOACIÓN: 3.824
habitantes (2013)
PARROQUIAS:
O Corgo: Abragán, Adai, O
Alto, Anseán, Arxemil,
Bergazo, Cabreiros, Campelo,
Camposo, Castrillón, Cela,
Cerceda, Chamoso (San
Bartolomeu, San Cristovo e
Sto. André), O Corgo,
Escoureda, Farnadeiros (San
Pedro e Santo Estevo),
Folgosa (San Martiño e Santo
Estevo), Fonteita, Franqueán,
Gomeán, Lapío, Laxosa,
Maceda, Marei, Paradela,
Pedrafita, Piñeiro, Queizán,
Quinte, Sabarei, Manán (San
Cosme e Santa María
Madanela), Segovia e
Vilachá.
39. Ponte medieval de Lago sobre o río
Tórdea na parroquia de Abragán.
Castrillón: castro e capela
Ponte sobre o Tórdea en Rubial
40. FRIOL
Ocupa o oeste da comarca. O territorio ten inclinación do oeste ao leste e baixa desde os máis
de 800 m da Dorsal Galega, a menos de 500 m no río. Acolle as cuncas alta e media do río
Narla, que vaia cara ao leste a xuntarse co Miño, e a cunca alta do Parga, que vai cara ao
norte. Ten polo norte a Cordal de Ousá (739 m) e polo sur o monte dos Croios Brancos (732
m).
Paisaxe de Friol desde O Picato (Monte Meda)
SUPERFICIE: 292 km2
POBOACIÓN: 4.004
habitantes (2014).
PARROQUIAS:
Friol: Anafreita, Anxeriz,
Bra, Carballo, Carlín,
Condes, Cotá, Devesa,
Friol, Guimarei, Guldriz,
Lamas, Lea, Madelos,
Miraz, Narla, Nodar, Ousá,
O Pacio, Prado, Ramelle,
Rocha, Roimil, Pregación
(Seoane e San Cibrao),
Seixón, Serén, Silvela,
Trasmonte, Vilalvite, Vilafiz
e Xiá.
41. Torre da fortaleza de San Paio de Narla. Habilitada como museo acolle unha
colección etnográfica do museo de Lugo e elementos da vida no castelo.
Pan de Ousá. Un pan tradicional
de elaboración artesanal típico da
parroquia de Ousá, en Friol.
42. GUNTÍN
Ocupa o centro-sur da comarca. Ten unha superficie de e 3.018 habitantes (datos 2013),
repartidos en 31 parroquias. O territorio ten unha inclinación sur-oeste, na metade norte do
val do río Ferreira, cara ao que baixa desde os Croios Brancos, a Pena de Fornos e o Monte
Meda ou Picato. O río Miño fai de linde polo leste.
Paisaxe de Guntín desde a serra do Páramo
SUPERFICIE: 154,7 km2
POBOACIÓN: 2.833
habitantes (2016)
PARROQUIAS:
Guntín: Castelo de Pallares,
Constante, Entrambasaugas,
Ferreira de Pallares, Ferroi
(Santa María e Santiago),
Francos, Gomelle, Grolos,
Guntín de Pallares, Lamela,
Lousada (San Mamede e
Santa Eulalia), Monte de
Meda (San Cibrao e San
Martiño), Mosteiro, A Mota,
Mougán, Navallos, Ourol,
Piñeiras, Pradeda, Retorta
(San Romao e Santa Cruz),
Santa Euxea, Sirvián,
Vilamaior de Negral,
Vilameá, Vilamerelle,
Vilarmao e Zolle.
44. LUGO
Situado no centro da comarca. A superficie do territorio é chan; só presenta unhas lixeiras
elevacións polo nordeste (Monte Salgueiro, con 731 m) e polo suroeste (O Picato, con 783 m)
desde as que descende cara ao centro, polo que pasa o río Miño a 400 m de altitude.
O Miño, que atravesa o concello de norte a sur, recolle augas do Narla, o Mera e o Portoganoi
pola dereita, e pola esquerda o Fervedoira e o Chamoselo.
Neste concello está a cidade de Lugo, capital da comarca e da provincia que acolle
importantes vestixios arqueolóxicos de todas as épocas, en especial da romana, e que ten
tamén un grande interese natural en toda a área que rodea o río Miño, protexido no LIC
Miño-Neira.
SUPERFICIE: 329,6 km2
POBOACIÓN: 98.560 habitantes (2014)
PARROQUIAS: Lugo: Adai, Bacurín, Bascuas, Bazar, Begonte, Benade, Bocamaos, Bóveda, O Burgo, Calde, Camoira,
Carballido, Coeo, Coeses, Cuíña, Esperante, Gondar, Labio, Lamas, Mazoi, Meilán, Monte de Meda, Muxa (Santa María e
San Salvador), Ombreiro, Orbazai, O Outeiro das Camoiras, Pedreda, Pías, Piúgos, Poutomillos, Prógalo, Recimil, Ribas de
Miño, Romeán, Rubiás, Saa, San Mamede dos Anxos, San Martiño de Piñeiro, San Pedro de Mera, San Román, San Xoán
de Pena, San Xoán do Alto, San Xoán do Campo, Santa Comba, Santa María de Alta, Santa Marta de Fixós, Santalla de
Bóveda de Mera, Santo André de Castro, Soñar, Teixeiro, Tirimol, Torible, O Veral e Vilachá de Mera.
45. Restos das Termas Romanas de Lugo que se atopan no
interior do actual balneario, ao pé do río Miño. Foron
construídas entre os séculos I e II.
O Miño, a ponte vella e parte da cidade. A Catedral desde a Muralla
46. A MURALLA DE LUGO (a antiga Lucus
Augusti) é o elemento máis destacado
do rico patrimonio histórico que
podemos atopar na cidade. Foi
declarado Monumento Nacional en
1921 e Patrimonio da Humanidade en
novembro de 2000.
É unha fortificación de máis de dous
quilómetros de circunferencia que
rodea todo o recinto histórico, a única
de orixe romana no mundo que
conserva íntegro o seu percorrido. A
construción fíxose entre o ano 260 e e o
325. O perímetro ten forma case
elíptica, con 2.266 m de lonxitude e
unha altura que está entre os 8 e os 12
metros. O camiño sobre a muralla
(adarve) ten de 4,5 a 7 m de ancho. O
espesor dos muros acada nalgúns
puntos os 7 metros. A muralla orixinal
tiña 85 torres, das que se conservan 71
e no exterior un foxo que podía
encherse de auga en caso de perigo.
Está construída con laxas de lousa e
bloques de granito.
47. Na actualidade a Muralla de Lugo ten dez portas, pero na época romana contaba con cinco que
coínciden coas actuais Porta Miñá, Porta Falsa, Porta de San Pedro, Porta Nova e Porta de Santiago. A
Porta Miñá e, posiblemente, a Falsa son de factura orixinal, as outras tres son posteriores. As
modernas son as do Bispo Aguirre, Bispo Izquierdo, A Estación, San Fernando e Bispo Odoario.
Ademais había sete poternas (portas pequenas e estreitas, de difícil acceso) que se empregaban en
caso de asedio.
Porta Falsa
Porta de Santiago
Porta Miñá
48. OUTEIRO DE REI
Situado ao norte da comarca. O territorio é chan, con alturas comprendidas entre os 500 e
600 m. O concello é atravesado polo Miño, no que desemboca pola dereita o Ladra; e pola
esquerda os rego do Piñeiro e Santa Marta.
É un concello de grande interese natural e etnográfico que acolle o tramo protexido do curso
do Miño e do Ladra e importantes mostras dos usos do río (muíños, caneiros). Acolle un
parque con animais en Marcelle e un centro de Avifauna en Bravos. Na parroquie de Bonxe
consérvase a actividade da oleiría cunha longa tradición.
Carballeira de Santa Sabela, ao pé do Miño contido pola presa do muíño, un
fermoso lugar de lecer moi concurrido, sobre todo no verán, xa que se pode gozar
dun amplo espazo, boa sombra e de zona de baño e paseo.
SUPERFICIE: 134 km2
POBOACIÓN: 5.083
habitantes (2014)
PARROQUIAS:
Aguiar (San Clodio e San
Lourenzo), Arcos, Aspai,
Bonxe, Caboi, Candai,
Castelo de Rei, Cela,
Folgueira, Francos, Gaioso
(San Tomé e Santiago),
Guillar, Martul, Matela,
Mosteiro, Outeiro de Rei,
Parada, Robra, San Fiz de
Paz, Santa Mariña, Silvarrei,
Sobrada de Aguiar, Taboi,
Vicinte e Vilela.
49. Interior do muíño de Santa Sabela, en Outeiro de Rei, un
dos que funcionou ata hai poucos anos.
Capela de Santa Mariña Capela de Santa Sabela
Casa-Museo dedicada ao poeta Manuel María.
50. PORTOMARÍN
Situado ao sur da comarca. Ocupa un terreo cunha inclinación de oeste a leste con alturas que
van desde os 800 m do monte Narón (nos montes da Vacaloura) e os 747 da Pena da Lebre
(nos montes de Ligonde), aos aproximadamente 400 m no río Miño, no arranque do encoro
de Belesar. O río Miño é fronteira do concello e da comarca e recibe o río Ferreira (fronteira
con Guntín) e o rego de Ferreira.
Ten un especial microclima, máis suave que o resto da comarca, o que permite o cultivo da
viña da que se fan os famosos augardentes de Portomarín.
Cando baixan as reservas do encoro quedan ao descuberto elementos do vello
pobo asolagado como a ponte que cruzaba o río.
SUPERFICIE: 115 km 2
POBOACIÓN: 1.624
habitantes (2014)
PARROQUIAS:
Bagude, Caborrecelle,
Castro San Martiño,
Castromaior, Cortapezas, Fiz
de Rozas, Gonzar, León,
Narón, Nespereira,
Portomarín (San Nicolao e
San Pedro), Recelle,
Sabadelle, San Mamede de
Belaz, San Mamede do Río,
Soengas, Vedro, Vilarbasín e
Vilaxuste.
51. Igrexa de san Xoan de Portomarín. Única
do seu estilo que se conserva en Galiza, foi
das poucas cousas que se salvou, ao ser
trasladada pedra a pedra, do vello
asentamento da localidade que, a pesar de
ser declarada conxunto histórico artístico,
en 1946, foi engulida polo encoro de
Belesar na década de 1960.
52. RÁBADE
Está situado no norte da comarca. Ten unha superficie de e 1.674 habitantes (datos 2013),
nunha única parroquia. É un territorio chan de dimensións reducidas, ocupado en gran parte
polo núcleo urbán e o polígono industrial. É un concello de gran interese natural que acolle un
tramo protexido do río Miño e a Lagoa do Rei.
Entrada a Rábade pola
ponte vella.
O edificio á beira da
estrada acolle o centro
de interpretación das
Ínsuas do Miño.
SUPERFICIE: 5,17 km2
POBOACIÓN: 1.521
habitantes (2016).
PARROQUIAS:
Rábade.
53. O Miño e a ponte vella.
Capela dos Remedios.
Igrexa de Santa Mariña.
54. O territorio é maiormente chan, con suaves ondulacións que van gañando altura
cara ao leste nas serras do Mirador, Vaqueriza e Puñago, e o oeste, onde se atopan
as serras da Dorsal Galega (Cova da Serpe, Corno de Boi, Careón) e os montes da
Vacaloura. Ao norte da comarca atópase unha aliñación de pequenas cotas entre a
Cordal de Ousá, no oeste, e o Monciro, no leste.
RELEVO
O Monte Meda desde Friol.
55. Ao ser de pouca altitude os montes desta comarca están intensamente
aproveitados pola agrogandería e as plantacións forestais. Só se conservan
pequenas áreas de bosques nas ladeiras máis encostas que coínciden cos vales
altos dos ríos e áreas de matogueiras nos cumes que non permiten outro
aproveitamento.
As escasas diferenzas de nivel da comarca
determinan un relevo uniforme de lombas suaves e
unha paisaxe totalmente humanizada.
56. CORDAL DE OUSÁ
É unha pequena serra que forma un arco de
dirección E-O facendo de linde entre a Terra Cha
e a comarca de Lugo. O punto máis alto é a
Cordal, con 739 m.
A Cordal de Ousá
desde Friol.
Os breixos, xunto
cos toxos, cubren
curutos e abas nas
zonas deforestadas
dos montes.
57. SERRA DE MONCIRO
Con orientación N-S, está situada no limite leste da Terra Cha en terreos de Pol e
Castroverde. Está formada por pelitas e calcárias. O punto máis alto é o Monciro
con 861 m. Na aba occidental nacen os ríos Lea e Azúmara, afluentes do Miño.
Accedese desde Castroverde ou Pol.
A Pena, na aba do Monciro, aséntase ao pé dun resalte de
rochas calcárias que se explotaron ata hai poucos anos
como mármore.
Herba do pobre (Clematis
vitalva). Atópase asociada aos
terreos calcários.
58. SERRA DO MIRADOR
Con orientación N-S, é fronteira de Castroverde con Pol e Baleira. O sector
occidental está formado por xistos calcárias e dolomías, a central de bandas
paralelas de pelitas e areíscas envoltas por faixas de cuarcitas.
A máxima altura é o Padrairo, con 1.034 m. Desde o cume domínase gran parte
das chairas luguesas e das serras orientais.
Na parte occidental nacen regos que van á cunca do Miño.
O trazado da estrada de Castroverde a Mosteiro discorre paralela á serra pola aba oeste.
Pódese acceder a ela, e percorrer os cumes, polas pistas dos parques eólicos.
Vista da serra do Mirador desde Castroverde.
59. SERRAS DA VAQUERIZA E PUÑAGO
Xunto coa do Mirador, separadas por pequenas diferenzas de cota, forman unha
liña recta contínua, con orientación N-S, na que apenas se diferenzan os cumes.
Están formadas por faixas concéntricas de pelitas, cuarcitas, calcárias e areíscas.
O Punto máis alto da Vaqueriza é o Pedrazo, con 919 m, e o do Puñago é o Lagua,
con 945 m. Accedese desde a estrada que vai de Castroverde a Baleira.
Detalle da serra do Puñago, na que se aprecian
os distintos aproveitamentos do monte.Serra da Vaqueriza desde Castroverde.
60. A DORSAL GALEGA
Esténdese, con orientación N-S, facendo de linde entre as provincias de A
Coruña e Lugo. na comarca está incluída a serra de Corno de Boi, e
pequenas partes, ao norte, da serra de Cova da Serpe e, ao sur, do Careón,
de gran interese pola composición das súas rochas, que determinan á súa
vez a presenza dunha flora moi especializada adaptada ás características
químicas do solo.
Vista xeral da Dorsal na comarca de Lugo.
61. SERRA DE CORNO DE BOI
Pequena serra situada entre os concellos de Friol (Lugo) e Toques e Sobrado (A
Coruña). O monte máis alto é o Campelo, con 803 m. Na vertente leste nacen
afluentes do Narla (Miño). Accedese desde a estrada de Friol a Sobrado.
O Corno de Boi.
62. SERRA DA COVA DA SERPE
Esténdese con dirección N-S facendo linde entre Friol e Sobrado.
Está formada por granitos de dúas micas, gneis “ollo de sapo”, xistos, cuarcitas e
granitos intrusivos. O monte máis alto é o Pico da Cova, en Friol, con 841 m.
Accedese ao cume desde Anafreita.
En Friol hai unha lenda que dí que
unha gran serpe que vivía na Cova
da Serpe, na Pena Furada que
comía ao gando e ás persoas e
baixaba a beber a unha fonte
situada a carón da fortaleza de
San Paio de Narla. Os haitantes da
zona matárona dándolle de comer
un burro untado de alquitrán.
63. MONTES DA VACALOURA
Son o límite da comarca de Lugo coa da Ulloa, separando a Portomarín de
Monterroso. Forman unha pequena serra de orientación N-S con estribacións cara
ao leste, entre as que baixa o río Zamoelle.
O punto máis alto na comarca e o monte Narón con 803 m.
A serra da Vacaloura, e Portomarín, desde O Páramo.
O punto máis alto, no centro da imaxe, é o monte Narón.
64. MONTE MEDA OU PICATO
É o cume dunha pequena elevación que se extende entre os concellos de Friol,
Guntín e Lugo.
Entre as moitas e boas vistas que se poden ter desde o cume do monte Meda hai
unhas fermosas panorámicas da cidade de Lugo.
Liques sobre as rochas
do Monte Meda
65. PENAS DAS RODAS
Na parroquia de Gaioso (Outeiro de Rei). Son dous grandes bolos de granito de
mica negra de 5 m de diámetro, en equilibrio, formadas pola erosión da auga.
Están rodeadas de piñeirais e pasteiros. No contorno hai unha área recreativa.
Os veciños di que son obra do demo ou dalgún trasno que está á espera dalguén
que sexa quén de movelas.
66. O río principal e eixo da comarca que a atravesa de norte a sur é o Miño, que
recibe pola dereita o tramo final do Ladra, toda a cunca do Narla, do Mera ou
Lavadoiro, Portoganoi e do Ferreira. Pola esquerda o rego de Piñeiro e regueiro de
Santa Marta, o Fervedoira, o Chamoso e o Neira.
Os ríos da comarca de Lugo, en especial o Miño, acollen unha gran riqueza natural
e etnográfica. O Miño e o Neira están protexidos no LIC Miño-Neira.
RÍOS
67. Nas zonas que o leito e o caudal o permiten aséntase unha rica e variada vexetación
entre a que se atopan especies únicas ou pouco comúns.
No propio cauce dos ríos atopamos lentellas de auga, brións, espigas de auga, miriofilio,
oucas e outros ranúnculos, pé de boi... e nas beiras xuncos, chantaxe de auga, herba
centella, amenta de lobo, espadainas, violetas, fentos, amarelles...
Seguindo o curso dos ríos e nas zonas húmidas da chaira atopamos bosques de ribeira,
con salgueiros amieiras, bidueiras, freixos, abeleiras, carballos, pradairos e outras
árbores.
Froitos de Euonymus europaea unha pequena
árbore que en Galiza só se atopa nesta zona,
nas beiras do Miño
Ambroíño enano (Ninphoides peltata). En Galiza
só se atopa nalgúns puntos do curso do río
Miño.
68. O cauce e ribeiras do río acollen a moitísimos animais que ocupan distintos
microhábitats: na superficie da auga, debaixo das pedras, na area, nas laxes, na beira do
río, no bosque...
Os máis numerosos son os invertebrados, e entre eles os insectos (libeliñas, cabalos do
demo, patinadores, percebellas, plecópteros, tricópteros, efémeras, ditiscos,
escarabellos muiñeiros...); as arañas, os moluscos (caracois, lapas, mexillóns de río...).
Entre os vertebrados destacan os anfibios (ras, pintafontes, saramaganta, sapos...), as
aves acuáticas e os mamíferos ligados á auga como a lontra ou o aguaneiro.
Dous bivalvos do río:
-Unio tumidus (á esquerda), de 5 a 8 cm de lonxitude. Vive en
zonas de augas tranquilas e fondos de area.
-Margarita margaritifera, pode acadar máis de 10 cm de
lonxitude. Só se atopa en ríos coas augas limpas.
Mexillón de río (Margarita
margaritifera) no substrato.
69. As libeliñas, cabalos do demo ou
gaiteiros son animais que nunca faltan
na beira dos ríos xa que poñen os ovos
na auga onde se desenvolven as súas
larvas que se alimentan doutros
animais acuáticos.
70. O curso dos ríos desta comarca
están intensamente aproveitados
por muíños, mazos, caneiros para
a pesca, centrais eléctricas...
Nas proximidades de Lugo
hai grandes muíños que
producían a fariña que
consumía a cidade.
Na imaxe a acea do Rei
Chiquito en Meilán.
Central
eléctrica do
Piago
71. RÍO MIÑO
O Miño nace na Serra de Meira e despois de atravsar a Terra Cha entra na comarca
de Lugo facendo fronteira entre Castro de Rei e Begonte. No comezo circula
lentamente formando a gran illa de San Roque en Cela e depois de Outeiro de Rei
comeza a encaixarse alternando tramos estreitos entre rochas graníticas, con
rápidos, e zonas de rochas máis brandas, onde discorre mainamente formando
illas ou ínsuas.
Recibe pola dereita o Ladra, o Narla (Mourelle, Lodoso), o Mera, o Ferreira
(Lavadoiro) e o Zamoelle; e pola esquerda o Robra ou Santa Marta, o Chamoso e o
Neira (Tórdea). Está protexido nos LICs “Parga-Ladra-Támoga” e “Miño-Neira”.
Caneiro do Piago
72. Acceso ás illas de San Pedro.
Desde Rábade un sendeiro leva ata as
ínsuas, permite acceder a elas e
realizar un itinerario.
Bosque nas ínsuas do Miño, en Cela.
73. O Miño en Rábade.
O Miño en Santa Sabela coa
desembocadura do Ladra.
Muíño e caneiro en Santa Sabela
(Outeiro de Rei).
74. Caneiro de Piago no verán. Construído para unha central hidroeléctrica.
75. O Miño e a ponte colgante pola que se accede á ínsua de Seivane. A ínsua de Seivane está cuberta
por un bosque de carballos entre os que se atopan acivros, xilbarbeiras, estripos, silvas e árbores e
arbustos propios das zonas húmidas como salgueiros, amieiras...
76. O Miño en Ombreiro no inverno.
O Miño, un río tranquilo, cando recibe no inverno as achegas das choivas de toda a Tera Cha, aumenta
moito o seu caudal, reborda a súa canle e provoca enchentes nos terreos dos arredores.
80. Muíño do Vilar (Bocamaos-Lugo) Caneiro e caseto de pesca (Meilán-Lugo)
Muíño de Castelo (Ombreiro-Lugo)
81. Ponte colgante sobre Miño, con Lugo ao fondo. Varios camiños permiten
percorrer as beiras do río por rutas indicadas.
82. Muíño en Lugo. Ponte sobre Miño, na estrada a Portomarín.
Clube fluvial. O río Miño é un importante
centro de lecer para a cidade de Lugo.
Balneario de Lugo (no interior conserva as
Termas romanas.)
85. O Miño na Fervenza, entre os concellos de Lugo e O Corgo. Ata este
lugar o Miño é un río tranquilo e repousado; a partir deste punto, no
remate da Terra Cha, inicia un rápido descenso e escava o profundo
val que chega ata pasados Os Peares.
86. O Miño entre o Corgo, Guntín e o Páramo pouco despois de recoller as augas do Neira.
87. O Miño en Portomarín represado polo encoro de Belesar.
88. RÍO NARLA
Recolle as augas dos montes do Corno de Boi e do Cordal de Ousá. Percorre 24
km en terreos de Friol e Outeiro de Rei e xúntase co Miño en Ombreiro. Recibe
pola dereita as augas do Lodoso, Portasueiro e Riazón, e pola esquerda Rego do
Porto, Mourelle, dos Muíños e Cotón.
O Narla en Friol, ao pé da área de lecer do
centro da vila. Na proximidade hai
muíños, unha pontella e un vao.
O Narla pouco antes da
desembocadura, en Ombreiro.
89. RÍO MERA OU LAVADOIRO
Nace nos montes entre Friol, Guntín e Lugo e desemboca no Miño en Lugo.
Nas súas proximidades, no Veral, hai unha aula da natureza, cunha exposición
sobre a vida no río. Desde alí pódese facer unha ruta polo río na que se pasa polo
bosque de ribeira e se poden ver varios pequenos saltos.
Aula da natureza do
Veral, no río Mera.
90. RÍO FERVEDOIRA OU RATO
Nace no Monte Salgueiro e despois dun curto percorrido rodea polo norte e
leste a cidade de Lugo antes de xuntarse co Miño. Preto da súa desembocadura
hai unha área recreativa, unha aula da natureza e unha ruta de sendeirismo
que segue o seu curso.
Área de lecer ás
beiras do río Rato,
nas proximidades de
Lugo.
Hai un paseo
acondicionado e o
Centro de
Interpretación das
Terras do Miño.
93. RÍO CHAMOSO
Fórmase pola unión dos regos do Outeiro e Romeán, que nacen na serra do
Monciro. Recolle augas de Castroverde, Lugo e O Corgo. Desemboca no Miño
facendo fronteira entre O Corgo e Lugo. Recibe pola dereita o regueiro de
Carballido.
Ponte medieval de Galiñeiros sobre o río
Chamoso en Arxemil (O Corgo).
O Chamoso preto da desembocadura, onde
está acondicionada unha área recreativa e
instalacións etnográficas.
94. Mazo de Santa Comba no río Chamoso,
nas proximidades de Nadela.
95. RÍO NEIRA
Nace nas proximidades de Fontaneira (Baleira) e na comarca drena o concello do
Corgo, no que fai de fronteira en case todo o seu percorrido. Desemboca no
Miño entre os concellos de O Páramo e O Corgo. O principal afluente pola
dereita é o Tórdea. Está protexido no LIC Miño-Neira, desde a súa confluencia co
Miño ata A Ponte de Neira.
O Neira en Ponte de Neira (Cela), no linde
entre O Corgo e O Páramo. Na zona hai unha
ampla área recreativa.
Nora á beira do Neira, en Cela. Accedese desde
Ponte de Neira por un camiño que hai á dereita
un pouco antes de chegar á ponte.
96. RÍO TÓRDEA
É o principal afluente do río Neira que nace preto de Castroverde e xúntase a el
na fronteira entre Corgo e O Páramo.
O Tórdea en Gomeán.
O Tórdea na ponte de Lago.
97. RÍO FERREIRA
Nace en Sucastro (Augas Santas-Palas de Rei). Percorre terras dos concellos de
Palas de Rei, Friol, Guntín e Portomarín e desemboca no Miño no arranque do
encoro de Belesar. Recibe pola esquerda ao Corda, Vilela, O Burgo, Penadedra,
Portauz, Samai, Sagade, Seco e Lavadoiro e pola dereita o Camoira, Pomeda,
Irixe, Lagoa, León, Mato e Cobres.
O Ferreira na área de lecer de Mexaboi en
Guntín. Un paseo segue o río durante dous
quilómetros aproximadamente, entre a área de
lecer e a Ponte Cabalar.
O Ferreira en Portomarín, afectado polo encoro
de Belesar, pouco antes de xuntarse co Miño.
99. RÍO ZAMOELLE
Nace na Serra da Vacaloura e ten todo o seu percorrido polo concello de
Portomarín onde se xunta co Miño. Baixa por un val encaixado onde rodea varios
resaltes rochosos formando un fermoso canón.
Freixos e amieiras á beira do Zamoelle,
nas abas ds serra da Vacaloura.
Val do Zamoelle.
100. LAGOA DO REI
É unha pequena lagoa situada detrás do polígono industrial de Rábade. Acolle
unha importante fauna acuática, en especial insectos, anfibios e aves.
Está acondicionada para visitas cun valado de madeira e unha caseta de
observación.
LAGOAS
Lavanco xuvenil. Son as aves acuáticas
máis comúns en ríos de correntes
calmas e lagoas.
101. A maioría dos espazos arborados da comarca de Lugo son bosques
de ribeira ou plantacións forestais, especialmente de piñeiros.
Nalgunhas áreas consérvanse fragas autóctonas de pequena
extensión, sobre todo carballeiras.
ÁRBORES
Carballeira de Santa Sabela á
beira do Miño, no concello de
Outeiro de Rei, acondicionada
como área de recreo, paseo e
praia fluvial.
102. Carballeira da ínsua de Seivane, un espazo que conserva o seu estado silvestre, con
exemplares de bastante portee un sotobosque mesto e variado.
103. Carballo de Cerracín (Vilalvite-Friol).
Mide 24 m de altura e 6,50 m de
perímetro troncal. Conta entre 250 e 500
anos.
COMO CHEGAR: na estrada de Friol a Lugo
cóllese o desvío a Vilalvite e ao rematar a
localidade un cruce de terra á esquerda, ao pé
dun muro de pedra que leva a unhas casas.
Pasada a última, á esquerda do camiño vese o
carballo.
Carballos dos contos (Vilameá-Friol).
COMO CHEGAR: desde a estrada de Guntín
a Lugo cóllese, á esquerda, o desvío a
Vilameá. O carballo atópase ao entrar na
poboación
104. Carballos do Campo de Golf
(Portoganoi-Lugo). Dous carballos que se
achegan aos 500 anos. O máis groso
mide 7,83 m de perímetro.
COMO CHEGAR: desde a estrada Lugo-
Santiago cóllese o desvío a Portomarín e
séguese as indicacións do Campo de Golf.
Carballo do Campo de Santa Marta
de Fixós. (Lugo). Mide 17,50 m de altura
e 6,75 m de perímetro. Ten máis de 250
anos.
COMO CHEGAR: desde a estrada Lugo-
Santiago cóllese o desvío a Portomarín e o
desvío á esquerda a Santa Marta de Fixós. O
carballo atópase ao pé da igrexa..
105. Carballo da Casa de Bravos. (Outeiro
de Rei). Situado á beira da capela da Nosa
Señora do Rosario. Ten 25 m de altura,
5,60 de perímetro.
COMO CHEGAR: na estrada de Lugo-A Coruña
cóllese en Ramil, á esquerda, o desvio a
Hombreiro e Friol. En Vilalvite cóllese o cruce á
dereita que leva a Vicinte e pásase por Bravos,
ao pé dos carballos.
Carballo de Bravos. (Outeiro de
Rei). Situado nas proximidades do
anterior.
106. Carballo de Vicinte. (Outeiro de Rei) . Mide
18, 5 m de altura e 5,20 de perímetro.
COMO CHEGAR: séguese a ruta dos anteriores ata
chegar a Vicinte e atópase á beira da estrada no
interior dunha propiedade.
Carballo de Marcelle. (Outeiro de Rei)
Mide 24 m de altura e 4,60 de perímetro.
Atópase no interior do parque zoolóxico
de Marcelle (Outeiro de Rei-Lugo).
COMO CHEGAR: na estrada de Lugo-A Coruña
cóllese en Ramil un cruce á esquerda e
séguense os indicadores de “Marcelle
Natureza”.
107. Carballo da Fervenza (O Corgo): 5 m
de perímetro.
COMO CHEGAR: Seguindo os indicadores da
Casa da Fervenza (casa rural e conxunto
etnográfico) desde Lugo ou O Corgo. Un
pouco antes de chegar á casa atópase o
carballo á dereita do camiño.
Carballo de Bergazo (O Corgo). Mide
5,20 m de perímetro e está en bastante
mal estado.
COMO CHEGAR: nunha estrada que sae do
Corgo a Bergazo, pásase o pobo e antes da
última casa á esquerda da estrada está o
carballo.
108. Carballo na beira do Miño
(Bocamaos-Lugo).
COMO CHEGAR: Seguindo unha ruta pola
beira do Miño desde a ponte de Ombreiro
ao Piago, por Bocamaos.
Carballo na beira do Miño
(Ombreiro-Lugo).
COMO CHEGAR: Seguindo unha ruta pola
beira do Miño desde Ombreiro a Adai.
109. Carballo na Ínsua de Seivane
(Outeiro de Rei):
COMO CHEGAR: COMO CHEGAR:
Seguindo unha ruta pola beira do Miño
desde Ombreiro ao Piago
110. Castiñeiro, Carocha de O Regueiro
(Guntín).
COMO CHEGAR: na estrada N-550 depois de
Guntín á altura da PK9 cóllese cara a Bazar e a
1,5 km do cruce chégase a O Regueiro. O
castiñeiro atópase á entrada á beira dun
camiño, nas primeiras casas.
Castiñeiro de Bolaños (Castroverde).
Mide 8 m de perímetro.
COMO CHEGAR: en Castrovesde cóllese a
estrada a Mosteiro (Pol), e aproximadamente
a 1 km á dereita da estrada atópase o
castiñeiro.
111. Castiñeiro de Adai (Lugo).
Na área recreativa de Adai, á beira
do Miño.
Piñeiro de Cuíña. (Ourol de Arriba -Guntín de
Pallarés). É un dos máis antigos de Galiza, con
máis de 100 anos. Mide 33 m de altura e 4,35 m
de perímetro.
COMO CHEGAR: desde Guntín cóllese a estrada que vai
a Santa Uxía e a Grolos e desde alí o cruce a Ourolde
Arriba. Un pouco antes de chegar ao luga hai un camiño
que leva á casa onde está o piñeiro.
112. PARQUES
Na cidade de Lugo hi varios parques e xardíns nos que podemos gozar dunha gran
variedade de especies, algunhas de interese monumental.
Placa en recordo do olmos da Praza
Maior de Lugo que morreron
afectados pola grafiose. Desde hai
cen anos, e sobre todo entre 1960-80
a grafiose, unha enfermidade
producida por un fungo que se
transmite por un insecto coleóptero,
está facendo desaparecer gran
cantidade de olmos.
Parque Rosalía de Castro.
113. Secuoia xigante
(Sequoiadendrom giganteum) no
Parque Rosalía de Castro (Lugo).
Hai varios exemplares desta
árbore orixinaria de California
que acada grandes dimensións.
O máis grande do parque mide
31, 5 m de altura.
114. RESERVA DA BIOSFERA: TERRAS DO MIÑO
Un espazo de 363.668,9 hectáreas repartidas en 26 concellos da provincia de Lugo.
Nesta comarca están incluídos Rábade, Outeiro de Rei, Lugo, Friol, Castroverde,
Guntín e O Corgo. O río Miño é o centro ecolóxico e económico da área. A zona de
maior protección contén escosistemas de gran valor ecolóxico, pouco afectados
pola acción humana e inclúe o río Miño e os seus afluentes, os humedais e os
bosques aluviais.
ESPAZOS PROTEXIDOS
Foi declarado pola UNESCO
Reserva da Biosfera o 7 de
novembro de 2002.
Na comarca hai varios centros de
interpretación ou aulas da
natureza: Illas do Miño (Rábade),
Río Fervedoira (Lugo) e O Veral
(río Mera-Lugo).
Río Fervedoira
ou Rato.
115. Moitos dos proxectos que se están a desenvolver nesta comarca van
encamiñados a poñer en valor o mediambiente e a etnografía para fomentar o
turismo rural e ecolóxico: museos etnográficos e aulas de interpretación da
natureza, rutas fluviais, recuperación de instalacións etnográficas (muíños,
mazos...), conservación de oficios e recursos artesanais...
Indalecio Lombao
Os oleiros de Bonxe traballan
cun barro local de cor
vermella e decoran as pezas
tradicionais con cor branca.
OLEIRÍA DE BONXE
Obradoiro de Pepa Lombao en Bonxe, que continúa
a tradición artesanal familiar.
116. LIC: PARGA-LADRA-TÁMOGA
Protexe os ríos en terreos dos concellos de Outeiro de Rei, Rábade, Lugo e Friol.
Inclúe parte do curso do Miño (entre Lugo e Xustás) e os seus afluentes Ladra (co
Parga, Requeixo, Labrada e Trimaz), Támoga e Narla.
117. LIC MIÑO-NEIRA
Abrangue 842 ha no curso do río Miño desde o Caneiro de Santalla, aguas abaixo
da cidade de Lugo, ata a localidade de Leboriz, e o río Neira, desde a súa
confluencia co Miño ata A Ponte de Neira; en terreos dos concellos de Guntín,
Lugo, O Corgo e O Páramo,
Ínsua de Santa Comba entre Guntín e O Corgo. Accedese a ela desde un caneiro e unha ponte
situados pola marxe do Corgo, pouco antes da desembocadura do río Chamoso.
