T.C. Erciyes Üniversitesi İletişim Fakültesi "1977-1983-1987 Genel Seçimleri" Başlıklı Siyasal İletişim Dersi Notu (Mustafa Cıngı)

1. SİYASAL İLETİŞİM
T.C. ERCİYES ÜNİVERSİTESİ İLETİŞİM FAKÜLTESİ
DERS PREZENTASYONU
(1977-1983-1987 GENEL SEÇİMLERİ)

2. 1977 SEÇİMLERİ

3. İlk Profesyonel Seçim Kampanyası
1977 seçimlerinde, Adalet Partisi adına afiş
tasarlayan, slogan üreten, ses kasetleri ve basın
ilanları yaratan reklam ajansı Cenajans’tır.
Cenajans, Adalet Partisi’nin 1973 yılından
itibaren çeşitli organizasyonlarını ve
toplantılarını düzenlemiştir.
1977 SEÇİMLERİ

4. 1977 SEÇİMLERİ

5. Nail Keçili
1977 SEÇİMLERİ

6. Cenajans’tan Tuncer Gürsel anlatıyor
1977 SEÇİMLERİ

7. Kampanyanın ilk ilanı 15 Mayıs 1977 tarihinde
Hürriyet Gazetesi’nde yayınlanır. Seçimlere
kadar her gün bir ilan olmak üzere 21 ayrı ilan
yayınlanır.
1977 SEÇİMLERİ

8. Seçimlerin Galibi: CHP
5 Haziran 1977 seçimleri
Katılım: 15.358.210
AP: %36,9 (5.468.202 oy) ile 189 Milletvekili
CHP: %41,4 (6.136.171 oy) ile 213 Milletvekili
MHP: %6,4 ile 16 milletvekili
MSP: %8,6 oy oranı ile 24 milletvekili
1977 SEÇİMLERİ

9. Demirel Yeniden Başbakan
1977 seçimlerinde her türlü profesyonel çabaya rağmen AP, CHP’nin %3,5
puan gerisinde kalmıştır.
Öte yandan, bir mağlubiyet gibi gözüken %36,9’luk oran, gerçekte 1973
seçimlerinde AP’nin aldığı %29,8’lik oranın %7,1 puan üstündedir.
Cenajans’nı kampanyası AP ve Süleyman Demirel’e iktidarı yeniden
kazandırmayı başarmıştır.
1977 SEÇİMLERİ

10. 1977 SEÇİMLERİ

11. 1983 SEÇİMLERİ

12. 1983 SEÇİMLERİ
12 Mart 1971’den 12 Eylül 1980’e kadar geçen 9
yılda 12 hükumet iş başına gelmiş ve gitmiştir.
Koalisyonlar devri olarak adlandırılabilen bu
dönemde, iktidarların ortalama ömrü bir yıldan
kısa olmuştur.

13. 1983 SEÇİMLERİ

14. 1983 SEÇİMLERİ
12 Eylül 1980’de yönetime el koyan askerler,
mevcut partileri ve TBMM’yi kapatır. Demokrasi
askıya alınır.
Parti liderleri de dahil olmak üzere yüz binlerce
insan tutuklanır, askeri mahkemelerde yargılanır.
Göz altında onlarca insan kaybolur.

15. 1983 SEÇİMLERİ

16. 1983 SEÇİMLERİ
Hukuk ve insan haklarının, dönemin öncelikleri
arasında başı çektiğini söylemek pek doğru
olmaz.
Eski Deniz Kuvvetleri Komutanı, emekli Oramiral
Bülent Ulusu başbakan olarak atanmıştır.
Başbakan yardımcısı ve Ekonomiden Sorumlu
Devlet Bakanı Turgut Özal’dır.
Özal hattizatında darbe öncesi Demirel
Hükumetinde de Başbakanlık Müsteşarı ve 24
Ocak Ekonomik Kararları’nı hazırlayıp uygulayan
ekibin başındaki isimdir.

17. 1983 SEÇİMLERİ
Askeri yönetim kapattığı partilerin yerine, Milli
Güvenlik Konseyi’nin onayına tabi olmak kaydıyla
yeni partilerin kurulmasına izin verir.
Konsey yeni bir uygulamayı da başlatır. 7 Temmuz
1983 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan Konsey
kararıyla, siyasi partilere gazetelerde paralı ilan
yayınlatma hakkı tanınır.
Her ne kadar 1977 seçimlerinde AP Türkiye’nin ilk
siyasal reklamlarını yaptırmışsa da, yasal açıdan
partilerin medyadan yer satın alarak siyasal
reklam yaptırmaları 1983 seçimleriyle başlar.

18. 1983 SEÇİMLERİ
6 parti kurulmuş, üçüne izin çıkmıştır:
Halkçı Parti
Merkez solda Necdet Calp liderliğinde
Anavatan Partisi
Liberal muhafazakar sağda Turgut Özal
liderliğinde
Milliyetçi Demokrasi Partisi
Askeri yönetimce desteklenen emekli general
Turgut Sunalp
Sosyal Demokrasi Partisi’nin, Refah Partisi’nin ve
Doğru Yol Partisi’nin seçimlere girmesi Konsey
engeline takılmıştır.
6 Kasım 1983 seçimleri için çalışmalar başlatılır.

19. 1983 SEÇİMLERİ
Milliyetçi Demokrasi Partisi
MDP, önce Cenajans ile çalışmaya karar verir.
Fakat partinin amblemi konusunda anlaşmazlığa
düşerler. Horozlu amblem ile ilanlar başlar.
Bütçe konusunda da anlaşılamayınca ajans ve
parti yollarını ayırır.

20. 1983 SEÇİMLERİ
«Kışlada taş gibi delikanlılar varken, copa ne
gerek var» Turgut Sunalp

21. 1983 SEÇİMLERİ
Ada Ajans’ın başkanı Ersin Salman röportajı
s.63-64

22. 1983 SEÇİMLERİ
Halkçı Parti
Halkçı Parti kampanya eksenini,
demokratik haklar, çalışanlardan
yana ekonomik vaatler ve
özelleştirme karşıtlığına oturtur.
Üçlü açık oturumlara çıkılır. Necdet
Calp efsane olacaktır.

23. 1983 SEÇİMLERİ
Anavatan Partisi
ANAP kampanyayı yaptırmak üzere
Manajans’a başvurunca ajansın
kurucu başkanı Eli Acıman
«Dünyanın önemli ajansları
kampanya yapmazlar»
düşüncesiyle talebi önce reddeder.
Ancak Özal her şeyi ajansa
bırakacağını söyleyince anlaşılır.
Ajans çalışmak için standart bir
reklam kampanyasında olduğu gibi
açık seçik net bir brief ister. Ayrıca
ajansın taşeron gibi değil partner
olarak kabul edilmesi ve sorulan
tüm soruların ehillerince tüm
ciddiyetiyle cevaplandırılması
istenir. Talepler kabul edilir.

24. 1983 SEÇİMLERİ
Anavatan Partisi
Öncelikle halkın taleplerine
ilişkin bir ön araştırma yapılır.
5 ana tema saptanır:
1. 12 Eylül ile sağlanan huzur
ve güven ortamının devamı
2. Ortadireğin güçlendirilmesi
3. Enflasyonun durdurulması
4. Konut sorununun çözümü
5. Bürokrasinin en aza
indirilmesi

25. 1983 SEÇİMLERİ
Anavatan Partisi
Kampanya stratejisi ile ilgili
her şeyi ajans hazırlar ve
yürütür.
Kampanya ekibi (Manajans):
Eli Acıman
Ege Ernart
Selim Egeli
Faruk Atasoy
Vural Sözer
Kampanya ekibi (ANAP):
Turgut Özal
Adnan Kahveci
Mesut Yılmaz

26. 1983 SEÇİMLERİ
Anavatan Partisi
Stratejik olarak, rakip
partilerin tersine, partiyi
temsilen her yerde Özal’ın
kullanılması kararlaştırılır.
Özal halk tarafından
tanınan, bilinen ve belli
oranda da sevilen bir
teknokrat lider olduğu için
partiyi anlatma görevi de
onun olacaktır.
İletişimde en kreatif yol
olduğu kabul edilen «star
stratejisi»nin denenmesi
kararlaştırılmıştır.

27. 1983 SEÇİMLERİ
Anavatan Partisi
Deneme çekimlerinde,
Özal’ın konuşurken el kol
hareketleriyle neredeyse
yüzünün önemli bir
bölümünü kapattığı fark
edildiğinde, meşgul
etmesi için ellerine kalem
verilir.
Bu kalem sadece bir
dezavantajı ortadan
kaldırmakla kalmaz,
Özal’ın iş ve hesap kitap
bilen imajını da pekiştirir.

28. 1983 SEÇİMLERİ
Anavatan Partisi
ANAP’ın gazetelerde 23
farklı ilanı yayınlanır.
Bunların 12’sinde ANAP
programından paragraflar
kullanılmıştır. Kalan 11
ilanda ise ANAP
iktidarında yapılacaklar
anlatılır.
İlanlarda, ajansın seçim
çalışmalarına başlamadan
önce yapmış olduğu
araştırma sonuçlarının
dikkate alındığı göze
çarpmaktadır.

29. 1983 SEÇİMLERİ

30. 1983 SEÇİMLERİ
6 Kasım 1983 Seçim Sonuçları
Nüfus: 48 Milyon
Seçmen sayısı: 19.787.336
Oy kullanım oranı: %92,3
ANAP: %45,1 (211 Milletvekili)
Halkçı Parti: %30,5 (117 Milletvekili)
MDP: %23,3 (71 Milletvekili)
Sandık sonucu askeri yönetimin öylesine
beklemediği bir sonuçtur ki, Evren Paşa, Turgut
Özal’a hükumeti kurma görevini ancak bir ay
sonra verecektir.

31. 1983 SEÇİMLERİ
1983 seçimlerini siyasal iletişim tarihimizde bir
milat olarak kabul etmek yanlış olmaz.
İlk kez bu seçimlerde bir siyasal parti ve onun
lideri bir reklam ajansına bu derecede güvenmiş
ve reklam ajansıyla uyumlu kampanya
yürütmüştür.
Yine ilk kez bu seçimlerde, partinin kendisinden
çok liderinin tanıtımı tercih edilmiştir.
Yine ilk defa bu seçimlerde partilerin yeni
kurulmuş olması, seçimlere kısa bir zamanın
kalması ve mesaj kargaşasından uzaklaşabilmek
adına da olsa, seçilen star stratejisi işlemiştir.

32. 1983 SEÇİMLERİ
1983 ANAP kampanyası örneğinde ajans, sadece
siyasal reklamcılığın stratejik iletişim planlamasını
ve kreatif uygulamasını yapmakla kalmamış, aynı
zamanda siyasal iletişim danışmanlığının tüm
gereklerini de yerine getirmiştir.
Liderin TV’ye hazırlanmasından, elindeki kross
kaleme, basında yer alacak demeçlerden
konuşma metin ve tarzına kadar ajans devrede
olmuştur.
Sonuçlar her iki taraf için de başarıdır.
Siyasal iletişim, bu tarihten itibaren, profesyonel
işi ikna edici iletişim olan reklam ajanslarının
katılımıyla, siyasal pazarlama iletişimine
dönüşecektir.

33. 1987 SEÇİMLERİ

34. 1987 yılına gelene kadar Türk siyaseti yeniden şekillenir. 12 Eylül öncesinin dört ana yapısı, siyasi arenada tekrar ortaya çıkar.
1984 seçimlerine katılmış olan, Süleyman Demirel’in DYP’si ve Necmettin Erbakan’ın Refah Partisi’nin yanında, Alparslan Türkeş Milliyetçi
Çalışma Partisi’ni, Bülent Ecevit ise Demokratik Sol Parti’yi kurdururlar.
Bununla birlikte MDP kendini feshederken Halkçı Parti 1986 yazında Erdal İnönü liderliğindeki SODEP ile birleşerek SHP adını alır.
1987 SEÇİMLERİ

35. Türkiye 6 Eylül 1987’de 12 Eylül öncesinin siyasi liderlerinin yasaklarının kaldırılması konusunda referanduma
gider.
%1’den küçük bir farkla da olsa (%50,16 evet, %49,84 hayır), seçmenler, eski politikacılarının siyasete dönmelerine
yeşil ışık yakarlar.
Böylelikle 29 Kasım 1987 seçimlerinden önce, Süleyman Demirel, Bülent Ecevit, Necmettin Erbakan ve Alparslan
Türkeş partilerinin başına geçerler.
1987 SEÇİMLERİ

36. 1987 SEÇİMLERİ

37. 1987 SEÇİMLERİ

38. Görüntülü Siyasal Reklam Devri
ANAP, yapmış olduğu tüm yenilik
ve ilerlemelerin
(transformasyon) halka sürekli
ve düzenli şekilde anlatabileceği
bir program düşünür. İcraatın
İçinden programı, günümüzdeki
uygulamaların da ilk örneğini
oluşturmaktadır.
60 civarında İcraatın İçinden
programı, Manajans’tan
ayrılarak Freelance çalışmayı
tercih eden Ege Ernart
tarafından, bizzat yazılmış ve
yönetilmiştir.
1987 SEÇİMLERİ

39. 1987 SEÇİMLERİ

40. Görüntülü Siyasal Reklam Devri
1987 Seçimleri’nde, ANAP, SHP ve DYP’nin
gazetelerde paralı ilanları yayınlanmıştır.
Bununla birlikte SHP ve ANAP
televizyonda görüntülü propaganda da
yapmışlardır.
1987 seçimleri, siyasal iletişim
kampanyalarımızın bir çeşit Show’a
dönüştüğü bir dönemin de başlangıcı
kabul edilebilir.
İlk kez bu seçimlerde şarkılı türkülü,
konserli, seçmene çeşitli promosyon
malzemelerinin dağıtıldığı Amerikan tarzı
kampanyalar görülmeye başlamıştır
denebilir.
1987 SEÇİMLERİ

41. Sosyal Demokrat Halkçı Parti
(SHP)
Genel sekreter Fikri Sağlar,
partinin çalışacağı ajansı seçmek
üzere görevlendirilir.
SHP’li politikacı Hikmet Çetin’in
yeğeni ve yönetmen Sinan Çetin’in
ağabeyi olan Sabahattin Çetin,
İstanbul İl Yönetimi’nde görevlidir.
Çetin’in referansıyla Yorum Ajans
Ankara’ya davet edilir.
1987 SEÇİMLERİ

42. Sosyal Demokrat Halkçı Parti (SHP)
Ajansın sunumunda şu başlıklar göze çarpmıştır:
• SHP’nin dışarıdan algılanışı
• Seçimlerin nasıl kazanılabileceği
• Rakip partilerin stratejileri
Ajansın ortaklarından Osman Uslu ve Mehmet
Ural’ın Ankara’da Fikri Sağlar’a gerçekleştirdikleri
sunum beğenilir. Sonrasında Erdal İnönü ile de
görüşen yöneticiler kampanyayı yapma görevini
üstlenirler.
1987 SEÇİMLERİ

43. Sosyal Demokrat Halkçı Parti (SHP)
Ajans, parti ve lider imajının oy verme davranışını
belirleyen en önemli faktör olduğuna
inanmaktadır. Bu nedenle Focus Grup
araştırmaları, genel araştırmalar ve çeşitli
kurumlarca yapılmış ve sonuçları açıkça
paylaşılabilen araştırmalardan yararlanmışlardır.
Temel amaç iletişim stratejisini oluştururken
aşağıdaki sorulara cevap bulmaktır:
• SHP’ye kim oy verebilir?
• Bu insanlar oy vermeye nasıl ikna edilebilir?
1987 SEÇİMLERİ

44. Sosyal Demokrat Halkçı Parti (SHP)
• Focus gruplar çeşitli toplumsal katman ve
siyasi görüşlerden oluşturulur.
• SHP’li seçmenlerden oluşturulan gruplarla
brain-storming yapılır.
• 1983 seçimlerinde ANAP’a oy vermiş
seçmenlerden oluşan grupların nasıl SHP
seçmenine dönüştürülebileceği araştırılır.
• Toplumdaki genel trendler, seçmenlerin
görüşleri ve özellikle duyguları, yakın ya da
uzak geleceğe ilişkin korkuları, parti ve
adaylara ilişkin izlenim, yargı ve inanışları
araştırılır.
• Bu süre zarfında Nilüfer Göle ve Burhan
Şenatalar gibi uzmanlardan yararlanılır.
1987 SEÇİMLERİ

45. Sosyal Demokrat Halkçı Parti
(SHP)
Araştırmalardar; ANAP’ın orta
direk olarak tanımladığı işçilerin,
memurların ve çiftçilerin
ekonomik olarak kendilerini 5 yıl
öncesine göre daha kötü
hissettikleri ve ANAP’la
geçebilecek yakın gelecekte de
durumlarının kötüleşeceğine
inandıkları sonucu çıkmıştır.
SHP’nin algılanan kimliği ise
bulanık, muhalif, iktidar etme
gücü zayıf, yoksulluk edebiyatına
yatkın öğelerinden oluşmaktadır.
12 Eylül etkisiyle yoksulluklar ve
kuyruklar ile özdeşleşmektedir.
1987 SEÇİMLERİ

46. Sosyal Demokrat Halkçı Parti (SHP)
Ajans, araştırmaların sonucundan, seçmenin
oyunun SHP’ye kanalize edilebilmesi için yeni bir
parti ve lider imajına ihtiyaç olduğu kararına varır.
İnönü’nün sahip olduğu yumuşak, toleranslı ve
güler yüzlü ciddiyetin ön plana çıkarılması
kararlaştırılır.
Kadınların, gençlerin, sanatçıların, aydınların güler
yüzlü fotoğraflarının yer aldığı; yeşil ve kırmızı
renklerin kullanıldığı sıcak posterler hazırlanır.
Toplumda sosyal demokrat siyasetçilerle ilgili
olarak yer etmiş olan «yoksulluk edebiyatı yapan
parti» ve «yapamazlar» yargılarını kırmak için
«hızlı gelişen, hakça bölüşen Türkiye» şarkısı
bestelenir.
1987 SEÇİMLERİ

47. Sosyal Demokrat Halkçı Parti (SHP)
Seçmen SHP’ye niçin oy versin sorusunun cevabı
olarak «Limon» konsepti geliştirilir.
1987 SEÇİMLERİ

48. 1987 SEÇİMLERİ

49. Sosyal Demokrat
Halkçı Parti (SHP)
Mehmet Ural’ın
açıklamaları
önemlidir. s.90
1987 SEÇİMLERİ

50. 1987 SEÇİMLERİ

51. 1987 SEÇİMLERİ

52. 1987 SEÇİMLERİ

53. 1987 SEÇİMLERİ
Bazen manipüle
de edildi.

54. Yazılı Siyasal Reklam Tarihimizin İlk
Atışması
İstanbul İl Başkanlığı (Birikim Ajans’a
rağmen Güneş Taner tarafından
Letra Ajans)
1987 SEÇİMLERİ

55. 1983 SEÇİMLERİ
29 Kasım 1987 Seçim Sonuçları
Nüfus: 48 Milyon
Seçmen sayısı: 26.424.868
Kullanılan oy sayısı: 24.651.483
Geçerli oy sayısı: 23.971.629
Katılım oranı: %93,28
ANAP: %36,3 (292 Milletvekili)
SHP: %24,7 (99 Milletvekili)
DYP: %19,1 (59 Milletvekili)
DSP %8,5; RP %7,2; MÇP ise %2,9 oy alarak
barajın altında kalmıştır

56. PARANTEZ
1988 YEREL
SEÇİMLERİ

57. NEGATİF REKLAM RİSKLİDİR
ANAP’ın kampanyasında
yürütmüş olduğu negatif
reklam, riskin boyutunu ortaya
koymuştur.
Cenajans tarafından hazırlanan
dört ilanın ortak özelliği
negatif ve illüstrasyonların
kullanılmasıdır.
1987 SEÇİMLERİ

58. SONUÇ
1987 SEÇİMLERİ
Parti Genel başkanı Aldığı oy sayısı Aldığı oy oranı
Sosyaldemokrat Halkçı Parti Erdal İnönü 6.354.252 % 28,69
Doğru Yol Partisi Süleyman Demirel 5.565.776 % 25,13
Anavatan Partisi Turgut Özal 4.828.164 % 21,80
Refah Partisi Necmettin Erbakan 2.170.431 % 9,80
Demokratik Sol Parti Bülent Ecevit 1.998.819 % 9,03
Milliyetçi Çalışma Partisi Alparslan Türkeş 916.405 % 4,14
Islahatçı Demokrasi Partisi Aykut Edibali 208.725 % 0,94
Bağımsızlar 103.755 % 0,47
Toplam 22.146.327 % 100,00

59. KAYNAKLAR
KAYNAKLAR
TRT TÜRK Seçim Hatırası Programı
CHP Yerel Seçim Kampanyası (İstanbul İçin Zamanı Geldi)

60. TEŞEKKÜRLER
Öğr. Gör. Mustafa CINGI
T.C. Erciyes Üniversitesi İletişim Fakültesi
E-mail :mcingi@erciyes.edu.tr
Web :mustafacingi.com