2. Šta su sunđeri?
• Sunđeri su vodene
višećelijske životinje iz
razdela Spongia
(Porifera). Uglavnom su
morski, sesilni organizmi
sa izuzetkom jedne
familije (po nekim
klasifikacionim shemama,
četiri familije) sa
slatkovodnim vrstama.
3. Prvobitna istraživanja
• Prvi istraživači/prirodnjaci su smatrali
sunđere biljkama, usled sesilnog načina
života. Životinjske osobine sunđera su
prvo opisane 1756. godine, a
potvrđene 1765. godine kada je uočen i
opisan protok vode kroz telo sunđera i
pokreti otvora na telu. Sunđeri su najčešće
kolonijalni i asimetrični organizmi. Adulti
ne poseduju nervni sistem.
4. Građa
• Telo sunđera se sastoji od
telesnog zida koji sadrži
mnogobrojne otvore - pore
(otuda nazivPorifera) i zatvara
unutrašnju duplju nazvanu
spongocel. Voda, sa sitnim
česticama hrane u njoj, ulazi
kroz mnogobrojne pore, prolazi
kroz kanale i komore u
telesnom zidu, do spongocela,
odakle se izbacuje kroz otvor
oskulum.
5. Tipovi građe
• Telo sunđera je izgrađeno na jedan od tri
osnovna načina/tipa građe: askon, sikon ili
leukon. Najjednostavniji i izvorni tip građe,
askon, predstavlja u suštini šupalj i tanak
cilindar. Kod sikon tipa građe je, u odnosu na
polazni askon tip, povećana površina kontakta
hoanocita sa vodom, a smanjena zapremina
spongocela, nabiranjem telesnog zida.
6. Telesni zid
• Telesni zid je generalno gledano tanak kod askon tipa
građe, srednje debeo kod sikon tipa, a debeo kod leukon
tipa građe. Razlika u građi se, međutim, primeđuje kada
se upoređuju podtipovi/klase, a ne morfološki tipovi.
Tada se jasno odvaja na jednoj strani građa telesnog
zida kod podtipa Symplasma (Hexactinellida), a na
drugoj građa kod podtipa Cellularia (Calcarea,
Demospongiae). Kod demospongia i kalkareatelesni zid
je celularne građe, dok je kod staklastih sunđera (
heksaktinelida) on sincicijelne građe.
7. Ishrana i metabolizam
• Hranljive čestice iz vode dospevaju u specijalne ćelije jedinstvene samo za
sunđere, poznate kao ćelije sa ogrlicom (hoanocite). Čestice hrane su
predstavljene uglavnom bakterijama i drugim mikroorganiymima, kao i
delićima organske materije u raspadu. Čestice zahvataju hoanocite, a
intracelularno varenje se odvija u samim hoanocitama ili češće u tezocitama
(vrsta arheocita), kojima hoanocite predaju hranljive čestice. Pojedini
sunđeri tokom filtracije ulaze u simbiozu sa pojedinim algama i protistima.
Izuzetak među sunđerima što se ishrane tiče su predstavnici familije
Cladorhizidae koji su karnivorni, a hrane se malim račićima (varenje plena
je kod njih ekstracelularno).
8. Disanje
• Ne postoje respiratorni organi kod sunđera -
snabdevaju se neophodnim kiseonikom direktno
iz spoljašnje sredine (vode), difuzijom.Ekskrecija
se obavlja kroz oskulum i celom površinom tela
- izbacuju se nesvarene granule hrane
raspadanjem ameboidnih ćelija, a otpadni gasovi
difuzijom prelaze u vodu. Neki sunđeri izbacuju i
toksične/iritantne materije koje mogu izazvati
zapaljenske reakcije na koži čoveka.
9. Skelet
• Skelet može biti izgrađen od rožnih
vlakana ili mineralnih igala. Rožna
materija,spongin, je po hemijskom
sastavu bliska svili. Skeletna vlakna
time dobijaju elastičnost, a i
neophodnu čvrstinu. Mineralne iglice
izgrađene od silicijum-dioksida su
pravilnog geometrijskog oblika i
spajaju se vrhovima građeći nežan,
staklast i rešetkasti skelet. Osim toga
mineralne iglice kod velikog broja
sunđera mogu da budu od
kalcijum-karbonata tako da grade
čvrst, masivan skelet. Međutim, ima
sunđera koji su bez skeleta, ali su jako
malih dimenzija što ukazuje koliko je
za ove životinje važno prisustvo
potpore u njihovom telu.
10. Razmnožavanje
Razmnožavanje sunđera vrši se na dva načina:
• bespolno i
• polno.
Bespolno se razmnožavaju:
• pupljenjem i
• fragmentacijom (otkidanjem delova tela).
Pri pupljenju se obrazuju unutrašnji pupoljci - gemule, koje se obrazuju
kada nastupe nepovoljni uslovi (zima), padaju na dno gde miruju do
proleća kada se iz njih razvija nova jedinka.
• Polno razmnožavanje se vrši obrazovanjem spermatozoida i
jajnih ćelija u istoj jedinki (hermafroditi). Oplođenje se vrši između
dve jedinke.
11. Filogenija
• Kao što se i očekuje od
najranije evolucione
grane životinja, fosilni ostaci
sunđera se nalaze među
najstarijim fosilima Metazoa -
potiču iz kasne (gornje)
Prekambrije. Preciznije,
sunđeri su pripadali već
Edijakara fauni (najstariji fosil
sunđera
je Paleophragmodictya iz klase
Hexactinellida). Od tada,
redovno se sreću u svim
fosilnim nalazima faune mora.
Opisano je preko 900 fosilnih
rodova i 3000 fosilnih vrsta
sunđera, dok danas živi nešto
preko 5000 vrsta iz tipa
sunđera.
12. Sistematika
Tip Porifera se najčešće deli na tri klase, koje obuhvataju savremene
predstavnike ovog tipa. Uzimajući u obzir i pretpostavljene
filogenetske odnose među savremenim i izumrlim klasama,
najadekvatnija bi bila sledeća klasifikaciona shema:
• podtip Symplasma - Staklasti sunđeri, poseduju sincicijalna tkiva;
spikule su silikatne troosne (pri tom šestokrake)
– klasa Hexactinellida
• podtip Cellularia - Sunđeri sa ćelijskim (celularnim) tkivima
– klasa Demospongiae
• potklasa Homoscleromorpha
• potklasa Tetractinomorpha
• potklasa Ceractinomorpha
– klasa Calcarea
• potklasa Calcinea
• potklasa Calcaronea
– ? klasa Archaeocyatha
Osnovna karakteristika za razlikovanje podtipova je građa tkiva, a za
razlikovanje klasa tip skeleta.
