Teaching at Suan Dusit Rajabhat University

1. ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับระบบ
สารสนเทศทางการแพทย์ (Part 2)
นพ.นวนรรน ธีระอัมพรพันธุ์
คณะแพทยศาสตร์ รพ.รามาธิบดี
16 เมษายน 2558
http://www.slideshare.net/nawanan

2. สรุป (Part 1)
• Information System
– ความหมาย
– ประโยชน์
– องค์ประกอบ
• Data-Information-Knowledge-Wisdom
• สาขาวิชา Biomedical & Health Informatics

3. สรุป (Part 1)
• Health Information Technology (Health IT)
– ความสําคัญ
– Errors ใน Healthcare
– คุณภาพ (Quality) ของการรักษาพยาบาล

4. การบ้านจากครั้งที่แล้ว
• ลองยกตัวอย่างว่า จะเอา Health IT มาใช้
ในโรงพยาบาล หรือในทางสุขภาพ เพื่อ
คุณภาพของการรักษาพยาบาลที่ดีขึ้นได้
อย่างไรบ้าง?

5. ทําไมต้องมี Health IT
• Healthcare มีความซับซ้อนสูง (และขาดประสิทธิภาพ ต้นทุนสูง ขาดความ
คล่องตัว)
• Health care is information-rich
• คุณภาพการรักษา ขึ้นอยู่กับคุณภาพและการเข้าถึงข้อมูลสุขภาพของผู้ป่วย
• ความรู้ทางการแพทย์มีปริมาณมากเกินอัจฉริยะจะท่องจําได้หมด และแพทย์มี
เวลาเพียงช่วงสั้นๆ ในการดูแลผู้ป่วยแต่ละคน
• “To err is human”

6. Image Source: (Left) http://docwhisperer.wordpress.com/2007/05/31/sleepy-heads/
(Right) http://graphics8.nytimes.com/images/2008/12/05/health/chen_600.jpg
To Err is Human 1: Attention

7. Image Source: Suthan Srisangkaew, Department of Pathology, Facutly of Medicine Ramathibodi Hospital, Mahidol University
To Err is Human 2: Memory

8. To Err is Human 3: Cognition
• Cognitive Errors - Example: Decoy Pricing
The Economist Purchase Options
• Economist.com subscription $59
• Print subscription $125
• Print & web subscription $125
Ariely (2008)
16
0
84
The Economist Purchase Options
• Economist.com subscription $59
• Print & web subscription $125
68
32
# of
People
# of
People

9. คุณภาพการรักษาพยาบาล
• ความปลอดภัย (Safety)
• ความทันเวลา/ทันท่วงที (Timeliness)
• ประสิทธิผล (Effectiveness): มุ่งผลลัพธ์ (outcomes) ที่ดี
• ประสิทธิภาพ (Efficiency): คุณภาพดี แต่ต้นทุนต่ํา (คุ้มค่า)
• ความเป็นธรรม (Equity)
• การยึดผู้ป่วยเป็นศูนย์กลาง (Patient-centeredness)
(IOM, 2001)

10. ความเป็นธรรม (Equity) vs.
ความเท่าเทียม/ความเสมอภาค (Equality)
http://imgur.com/gallery/0yN8vQh

11. Part 2
• ประโยชน์ของ Health IT ต่อคุณภาพ (Quality) ของการรักษาพยาบาล
• ตัวอย่าง Health IT ที่สําคัญ (โดยเฉพาะในโรงพยาบาล)

12. ระบบสารสนเทศที่ใช้ในโรงพยาบาล
จําแนกตามลักษณะงาน
• ระบบงานบริการผู้ป่วย (Front Office)
• ระบบงานบริหารจัดการ ที่ไม่เกี่ยวกับงานบริการ (Back Office)

13. Front Office
• ระบบงานบริการผู้ป่วย (Front Office)
– ระบบเวชระเบียนอิเล็กทรอนิกส์ (Electronic Medical Records
หรือ Electronic Health Records)
– ระบบสารสนเทศโรงพยาบาล (Hospital Information System)
หรือระบบสารสนเทศทางคลินิก (Clinical Information System)
– ระบบงานย่อยๆ ของหน่วยบริการภายในโรงพยาบาล

14. Back Office
• ระบบงานบริหารจัดการ ที่ไม่เกี่ยวกับงานบริการ (Back Office)
– ระบบสารสนเทศเพื่อการบริหาร (Management Information Systems
หรือ MIS)
– ระบบบริหารจัดการทรัพยากรองค์กร (Enterprise Resource Planning
หรือ ERP)
– ระบบสารสนเทศการวิจัยและการศึกษา
– เว็บไซต์ และอินทราเน็ตภายในองค์กร
– ระบบงานสารบรรณ (การเวียนเอกสาร)

15. ระบบสารสนเทศในโรงพยาบาล
จําแนกตามหน่วยงานที่ใช้
ใช้ทั่วทั้งองค์กร หรือหลายหน่วยงาน (Enterprise-wide Systems)
• MPI, ADT
• EHRs/EMRs/HIS/CIS
• CPOE & CDSS
• PACS
• Nursing applications
• MIS, ERP

16. ระบบสารสนเทศในโรงพยาบาล
จําแนกตามหน่วยงานที่ใช้
ใช้เฉพาะบางหน่วยงาน (Departmental Systems)
• ระบบงานห้องยา (Pharmacy applications)
• LIS, RIS
• ระบบเฉพาะทาง (Specialized applications) เช่น ระบบงาน ER,
OR, LR, Anesthesia, Critical Care, Blood Bank

17. Master Patient Index (MPI)
• ระบบทะเบียนผู้ป่วย
• Functions
– การลงทะเบียน (Registration) และระบุตัวตน (identification)
ของผู้ป่วย โดยใช้เลขประจําตัวผู้ป่วย (HN)
– การบันทึกและแก้ไขข้อมูลส่วนตัวของผู้ป่วย (patient
demographics)
– ระบบอื่นๆ ในโรงพยาบาลมักใช้ข้อมูลจากระบบนี้เพื่อระบุตัวตน
หรือสอบถามข้อมูลเกี่ยวกับตัวผู้ป่วย

18. Admission-Discharge-Transfer (ADT)
• ระบบงานรับผู้ป่วยใน จําหน่าย และย้าย/ส่งต่อผู้ป่วย
• Functions
– สนับสนุน Admission, Discharge และ Transfer ผู้ป่วย
(เรียกกระบวนการ ADT ว่า “patient management”)
– ให้ข้อมูลเกี่ยวกับสถานะของผู้ป่วยว่า admit อยู่หรือไม่ รวมทั้งหอ
ผู้ป่วยที่ admit
– ให้ข้อมูลที่ใช้ในการคํานวณอัตราครองเตียง (bed occupancy)
– เชื่อมโยงกับระบบการเงิน และการส่งข้อมูลเพื่อเบิกจ่ายค่า
รักษาพยาบาล

19. Bed Management (from ADT System)

20. ระบบตรวจสอบสิทธิค่ารักษาพยาบาล
(Insurance Eligibility System)
• Functions
– ตรวจสอบว่าผู้ป่วยมีสิทธิค่ารักษาพยาบาลอะไรบ้าง เช่น สิทธิ
ประกันสุขภาพ (30 บาท), สิทธิประกันสังคม, สิทธิข้าราชการ
เป็นต้น หรือไม่มีสิทธิใดๆ (เงินสด)
– ตรวจสอบว่าสิทธิค่ารักษาพยาบาลของผู้ป่วย ครอบคลุมการ
บริการที่ผู้ป่วยจะได้รับหรือไม่ (coverage) เพื่อคํานวณค่าใช้จ่าย
– อาจต้องเชื่อมโยงกับระบบตรวจสอบสิทธิค่ารักษาพยาบาลของ
หน่วยงานต่างๆ เช่น สํานักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ
สํานักงานประกันสังคม กรมบัญชีกลาง

21. ระบบนัดหมายผู้ป่วย
(Appointment Scheduling)
• Functions
– บันทึกข้อมูลการนัดหมายของผู้ป่วย
– กําหนดจํานวนผู้ป่วยที่สามารถนัดได้ต่อแพทย์หรือต่อหน่วยตรวจ
– สนับสนุนการเลื่อนนัดหรือยกเลิกนัด
– แสดงรายชื่อผู้ป่วยที่นัดหมายในวันหนึ่งๆ ของแต่ละหน่วยตรวจได้
– สามารถปรับจํานวนผู้ป่วยที่สามารถนัดได้ หรือกําหนดวันหยุดที่
ห้ามนัดได้

22. ระบบงานพยาบาล (Nursing Applications)
Functions (บางส่วน)
• บันทึก nursing assessments, interventions และ nursing
outcomes
• ช่วยสนับสนุนการลง charting และ vital sign recording
• อาจใช้มาตรฐานข้อมูลทาง nursing informatics
• ช่วยในการบันทึกแผนการรักษา (care-planning)
• สนับสนุนการสื่อสารภายในทีมและระหว่างเวร เช่น ระบบ e-Kardex
• บันทึกเหตุการณ์ความเสี่ยง (incidents) ต่างๆ

23. ระบบงานห้องยา (Pharmacy Applications)
Functions
• สนับสนุนกระบวนการทํางาน (workflow) ตั้งแต่การสั่งยา
(medication orders/prescription) ไปจนถึงการจ่ายยา
(dispensing) และการคิดราคายา
• ลดความผิดพลาดทางยา (medication errors) และช่วยส่งเสริม
ความปลอดภัยทางยา (medication safety)
• ช่วยสนับสนุนการบริหารจัดการคลังยา (drug inventory
management)

24. Laboratory Information System (LIS)
Functions
• รับข้อมูลและประมวลผล Lab orders ที่มีการสั่งมา
• การ match tube และ specimen กับผู้ป่วย ในระบบ
• กระบวนการภายในห้อง Lab
– การประมวลผล Order (Order processing)
– การลงทะเบียนรับ specimen (Specimen registration & processing)
– การตรวจสอบผลและรายงานผล Lab (Lab results validation &
reporting)
– การเก็บ Specimen ไว้ในคลัง (Specimen inventory)

25. ระบบภาพทางการแพทย์ (Imaging Applications):
ระบบแสดงภาพ (PACS)
Picture Archiving and Communication System (PACS)
• รับภาพ x-ray จากเครื่อง x-ray modalities ต่างๆ และบันทึกเข้าสู่ระบบ
• การแสดงภาพ x-ray ให้บุคลากรทางการแพทย์อ่าน
• ส่วนใหญ่ใช้กับภาพ x-ray เป็นหลัก แต่อาจใช้ในสาขาเฉพาะทางอื่นๆ ได้ เช่น
โรคหัวใจ ส่องกล้อง พยาธิวิทยา และจักษุวิทยา เป็นต้น
• ข้อดี: ประหยัดพื้นที่เก็บฟิล์ม x-ray, ค่าพิมพ์ฟิล์ม ป้องกันการทําฟิล์ม x-ray
สูญหาย สามารถดูภาพพร้อมกันหลายคนได้ ดูภาพจากทางไกล (เช่น ที่บ้าน)
ได้ รวมทั้งคุณสมบัติในการคํานวณและประมวลผลภาพด้วยคอมพิวเตอร์
(image processing & manipulation)

26. ระบบภาพทางการแพทย์ (Imaging Applications):
ระบบสารสนเทศทางรังสีวิทยา
Radiology Information System (RIS) หรือ Workflow
Management
• สนับสนุนกระบวนการทํางาน (workflow) ภายในหน่วยงานรังสี
วิทยา (radiology department) ตั้งแต่การลงทะเบียนผู้ป่วย
(patient registration) การนัดหมายเอกซเรย์ (appointments &
scheduling) การส่งปรึกษา (consultations) การพิมพ์รายงานการ
อ่านภาพเอกซเรย์ (imaging reports) เป็นต้น

27. ระบบงานการเงิน (Billing System)
• Functions
– คํานวณค่าบริการสําหรับการให้บริการที่ผู้ป่วยได้รับ
– คํานวณค่าใช้จ่ายที่ต้องเรียกเก็บตามสิทธิค่ารักษาพยาบาลของผู้ป่วย
(insurance eligibility) และความครอบคลุมการบริการต่างๆ (coverage)
– บันทึกจํานวนเงินที่ผู้ป่วยชําระและยอดคงเหลือ เพื่อการติดตามทวง
ค่าใช้จ่ายในอนาคต
– ส่งข้อมูลยอดเงินที่ได้รับไปยังระบบบัญชีหรือระบบ Back Office เพื่อ
บันทึกรายได้ของโรงพยาบาล และเพื่อการเบิกจ่ายค่ารักษาพยาบาลที่
เหลืออยู่จากกองทุนต่างๆ (reimbursement claims to government
agencies)

28. Enterprise Resource Planning
• ระบบบริหารทรัพยากรขององค์กร
• Some Functions
– การคลัง (Finance)
• บัญชี (Accounting)
• งบประมาณ (Budgeting)
• การวิเคราะห์ต้นทุน (Cost control and management)

29. Enterprise Resource Planning
• Some Functions (ต่อ)
– การพัสดุ (Materials Management)
• การจัดซื้อจัดจ้าง (Procurement)
• การบริหารคลังพัสดุ (Inventory management)
– การบริหารทรัพยากรบุคคล (Human Resources)
• การคัดเลือกและบรรจุ (Recruitment) การประเมิน (evaluation) การเลื่อนขั้น
(promotion) และการลงโทษทางวินัย (disciplinary actions) บุคลากร
• การอบรมและพัฒนาศักยภาพบุคลากร (Human resource development
and training)
• การจ่ายเงินเดือนและค่าตอบแทน (Payroll) และสิทธิประโยชน์ของบุคลากร

30. ระบบระเบียนสุขภาพอิเล็กทรอนิกส์
(Electronic Health Records)
หรือ เวชระเบียนอิเล็กทรอนิกส์
(Electronic Medical Records)

31. เวชระเบียนผู้ป่วย (Medical Records)

32. เวชระเบียนคืออะไร?
• เอกสารที่บันทึกข้อมูลประวัติการเจ็บป่วยของผู้ป่วย การตรวจร่างกาย
และการให้การรักษาของสถานพยาบาล
• เวชระเบียน (Medical Records) vs.
ระเบียนสุขภาพ (Health Records)
– มีความหมายเหมือนหรือคล้ายกันมาก
– Health Records ครอบคลุมข้อมูลสุขภาพที่ไม่ใช่การแพทย์ด้วย

33. Class Discussion #1
• ทําไมเราจึงต้องมีเวชระเบียนผู้ป่วย?
• กล่าวคือ ทําไมเราจึงต้องมีการบันทึกประวัติผู้ป่วยและการให้
การรักษาของบุคลากรทางการแพทย์?

34. การใช้ประโยชน์จากเวชระเบียน
• เพื่อความต่อเนื่องในการดูแลรักษา (Continuity of Care)
– บันทึกข้อมูลสําคัญสําหรับการดูแลรักษาในอนาคต
– สําคัญมากสําหรับผู้ป่วยโรคเรื้อรัง (chronic diseases) เช่น เบาหวาน
ความดันโลหิตสูง หรือกรณีนัดตรวจติดตามผล (follow-up) เช่น หลัง
ผ่าตัด
• เพื่อความปลอดภัยของผู้ป่วย
– ป้องกันอันตรายที่ผู้ป่วยอาจได้รับเพราะไม่ทราบประวัติผู้ป่วย
– เช่น ประวัติแพ้ยา (drug allergies), list of current medications,
problem list

35. • เพื่อการสื่อสารระหว่างบุคลากรทางการแพทย์ด้วยกัน
– ส่งต่อผู้ป่วยไปยังแพทย์เฉพาะทางหรือบุคลากรทางการแพทย์คนอื่น
– การส่งปรึกษา (Consultation) ระหว่างแพทย์
– การสื่อสารระหว่างแพทย์กับพยาบาล เภสัชกร นักกายภาพบําบัด เป็นต้น
– ส่งต่อผู้ป่วยจากโรงพยาบาลหนึ่งไปโรงพยาบาลอีกแห่งหนึ่ง
• เพื่อประโยชน์ทางกฎหมาย (Medico-legal purposes)
– เป็นหลักฐานในศาล กรณีมีการฟ้องร้อง
– บันทึกสิ่งที่ได้ทําหรือให้การรักษากับผู้ป่วย เหตุผลในสิ่งที่ทํา ทําโดยใคร เมื่อใด
– ให้ข้อมูลเพื่อตอบคําถามว่า การดูแลรักษา ได้มาตรฐานวิชาชีพหรือไม่
การใช้ประโยชน์จากเวชระเบียน

36. • เพื่อการเบิกจ่ายค่ารักษาพยาบาล (Claims & Reimbursements)
– ได้ให้บริการอะไรให้กับผู้ป่วย
– โรงพยาบาลจะได้รับค่ารักษาพยาบาลจากกองทุนเท่าใดและอย่างไร
– การตรวจสอบ (Audit) เพื่อพิจารณาความเหมาะสมในการขอเบิกจ่ายค่า
รักษาพยาบาล
• เพื่อการใช้ประโยชน์ของผู้ป่วยเอง
– เพื่อการเบิกค่ารักษาพยาบาลจากบริษัทประกันของผู้ป่วย
– เพื่อการเรียนรู้ของตนเอง หรือการดูแลตนเอง
• เพื่อการวิจัย
– เพื่อค้นหาความรู้ใหม่จากประวัติการรักษาผู้ป่วย ผ่านการทําวิจัย
การใช้ประโยชน์จากเวชระเบียน

37. เวชระเบียน “อิเล็กทรอนิกส์”
“Electronic” Medical Records
• Electronic documentation of health care provided to patients, as
recorded by providers
• Ideally longitudinal (e.g., life-long) records
• Electronic Medical Records = Electronic Health Records
• อาจรวมทั้งเวชระเบียนสแกน (Scanned Medical Records) และข้อมูลที่ป้อนเข้าสู่
คอมพิวเตอร์โดยตรง (Fully-Electronic or Structured EHRs)

38. Example of a Longitudinal Record

39. Computerized Physician Order Entry
(CPOE)
Functions
• แพทย์สั่ง medication/lab/diagnostic/imaging orders ผ่านคอมพิวเตอร์
• พยาบาลและเภสัชกร ตรวจสอบความเหมาะสมของ orders และรับไปดําเนินการ
• มักถือเป็นส่วนหนึ่งของระบบ EHRs หรือ HIS
ประโยชน์
• ไม่มีลายมือแพทย์ใน Order!!!
• สามารถกําหนดให้ป้อนข้อมูลให้ครบถ้วนได้ (เช่น dose, unit, route, frequency ในการสั่งยา) ลด
โอกาสผิดพลาด
• ไม่มีกระบวนการคัดลอก order (transcription) ลดโอกาสผิดพลาด
• สามารถนําระบบช่วยสนับสนุนการตัดสินใจทางคลินิก (CDSS) มาช่วยได้ (เช่น ตรวจสอบการแพ้ยา หรือ
drug interactions)
• ช่วยให้กระบวนการจากการสั่ง order ไปจนถึงสิ้นสุดกระบวนการ รวดเร็ว มีการประสานงานร่วมกัน

40. Computerized Physician Order Entry
(CPOE)

41. กระบวนการทางยา (Stages of Medication Process)
Ordering Transcription Dispensing Administration
CPOE
Automatic
Medication
Dispensing
Electronic
Medication
Administration
Records
(e-MAR)
Barcoded
Medication
Administration
Barcoded
Medication
Dispensing

42. Clinical Decision Support Systems
(CDSS)
• ระบบสนับสนุนการตัดสินใจทางคลินิก (สนับสนุน Clinical Decision Making)
• CDSS มีหลากหลายรูปแบบ
– Expert systems (ทําหน้าที่เป็นผู้เชี่ยวชาญ ตอบคําถามหรือให้ข้อมูลที่ต้องการ)
– Alerts & reminders (การเตือนให้ทําหรือไม่ทําสิ่งใดสิ่งหนึ่ง)
– ฐานข้อมูลความรู้ต่างๆ เช่น ฐานข้อมูลยา (drug database)
– ระบบง่ายๆ ที่ช่วยสนับสนุนการตัดสินใจ เช่น การ highlight ผล lab ที่ผิดปกติ เป็นต้น

43. • Alerts & reminders
–เตือน user ตามเงื่อนไขที่กําหนด เช่น
• Drug-allergy checks
• Drug-drug interaction checks
• ควรแนะนํา/ให้การรักษาบางอย่างกับผู้ป่วย เช่น แนะนําเลิกบุหรี่
• Clinical practice guideline integration (เช่น
เตือนให้สั่งการตรวจตาทุก 1 ปีในผู้ป่วยโรคเบาหวาน)
CDS Examples

44. Example of “Reminders”

45. • Simple user interface designed to
help clinical decision making
–Abnormal lab highlights
–Graphs/visualizations for lab results
CDS Examples

46. Abnormal Lab Highlights
Image Source: http://geekdoctor.blogspot.com/2008/04/designing-ideal-electronic-health.html

47. External Memory
Knowledge Data
Long Term Memory
Knowledge Data
Inference
DECISION
PATIENT
Perception
Attention
Working
Memory
CLINICIAN
Elson, Faughnan & Connelly (1997)
How CDS Supports Decision
Making
Abnormal lab
highlights

48. External Memory
Knowledge Data
Long Term Memory
Knowledge Data
Inference
DECISION
PATIENT
Perception
Attention
Working
Memory
CLINICIAN
Elson, Faughnan & Connelly (1997)
How CDS Supports Decision
Making
Drug-Allergy
Checks

49. External Memory
Knowledge Data
Long Term Memory
Knowledge Data
Inference
DECISION
PATIENT
Perception
Attention
Working
Memory
CLINICIAN
Elson, Faughnan & Connelly (1997)
How CDS Supports Decision
Making
Integration of
Evidence-Based
Resources (e.g.
drug databases,
literature)

50. External Memory
Knowledge Data
Long Term Memory
Knowledge Data
Inference
DECISION
PATIENT
Perception
Attention
Working
Memory
CLINICIAN
Elson, Faughnan & Connelly (1997)
How CDS Supports Decision
Making
Diagnostic/Treatment
Expert Systems

51. IBM’s Watson
Image Source: socialmediab2b.com

52. Image Source: englishmoviez.com
Rise of the Machines?

53. Issues
• CDSS as a supplement or replacement of clinicians?
– The demise of the “Greek Oracle” model (Miller & Masarie, 1990)
The “Greek Oracle” Model
The “Fundamental Theorem”
Friedman (2009)
Human Factor Issues of CDS
Wrong Assumption
Correct Assumption

54. The Bigger Picture:
Health Information Exchange (HIE)
Hospital A Hospital B
Clinic C
Government
Lab Patient at Home

55. • ในโรงพยาบาลมีระบบสารสนเทศหลายระบบ หลายรูปแบบ
• ระบบสารสนเทศโรงพยาบาล (HIS) มักหมายถึง “Front Office” ที่
เกี่ยวข้องกับการบริการผู้ป่วย ของระบบสารสนเทศต่างๆ ในโรงพยาบาล
• HIS และ EHRs ถูกใช้เพื่อสนับสนุนกระบวนการดูแลรักษาผู้ป่วย สนับสนุน
การตัดสินใจทางคลินิก เพิ่มคุณภาพการรักษา และลดค่าใช้จ่าย
• HIS และ EHRs เป็นเพียงส่วนหนึ่งของระบบสารสนเทศที่ใช้ในระบบ
สุขภาพในภาพรวม (ทั้งในและนอกโรงพยาบาล)
สรุป

56. Questions?