SlideShare a Scribd company logo
1 of 41
Download to read offline
ажилгүйдэл
Агуулга:
 Ажилгүйдэл, түүний хэлбэрүүд
 Ажилгүйдэлтэй холбоотой үзүүлэлтүүд
 Ажилгүйдэл- олон улсын түвшинд
 Монгол улсын ажилгүйдлийн судалгаа, статистик
  үзүүлэлтүүд
 Ажилгүйдэл үүсэх шалтгаан
 Ажилгүйдлийг багасгах арга зам
Ажилгүйдэл гэдэг нь:
Ажилгүй бөгөөд ажил хийхэд
бэлэн, ажил идэвхтэй хайж
байгаа хөдөлмөрийн насны
хөдөлмөрийн      чадвартай
хүмүүсийг хэлнэ.
Ажилгүйдлийг тодорхойлох нь:
Тухайн улсын нийт хүн амыг эдийн
засгийн идэвхитэй ба эдийн засгийн
идэвхигүй гэж хоѐр ангилдаг.

                             Ажилгүйчүүд
                ЭЗ-ийн
             идэвхитэй хүн
 Нийт хүн         ам
                             Ажиллагсад
   ам           ЭЗ-ийн
             идэвхигүй хүн
                  ам
ЭЗ-ийн идэвхитэй хүн ам:
Эдийн засгийн идэвхитэй хүн ам
гэдэг нь тухайн улсын нийт
ажиллагсад болон ажилгүйчүүдийн
нийлбэрээр      тодорхойлогдоно.
Эдийн засгийн идэвхитэй хүн амыг
нөгөө талаар тус улсын ажиллах
хүч гэдэг.
Ажиллагсад гэдэг нь:
 Аж ахуйн нэгж, байгууллагын орон
 тооны үндсэн ажиллагч, хувиараа
 хөдөлмөр эрхлэгч, ажил хамтран
 гүйцэтгэгчид,    цалин хөлстэйгээр
 өрхийн аж ахуй эрхэлдэг хүмүүсийг
 ажиллагсад буюу тус улсын ажил
 эрхэлдэг хүн ам гэнэ.
Ажилгүйчүүд гэдэг нь:
 Тухайн улсын хуулинд заасны дагуу
 хөдөлмөрлөх насны, хөдөлмөр эрхлэх
 чадвартай, цалин хөлстэй ажил болон
 хувиараа    хөдөлмөр    эрхэлдэггүй,
 тухайн үед ажиллахад бэлэн, цалин
 хөлстэй ажил идэвхитэй хайж байгаа,
 хөдөлмөрийн биржэд бүртгүүлсэн
 хүмүүсийг ажилгүйчүүд гэнэ.
Эдийн засгийн идэвхигүй хүн ам
 Тухайн улсын 16 хүртэлх насны
 хүүхдүүд,     55-аас   дээш       насны
 эмэгтэйчүүд,    60-аас   дээш     насны
 эрэгтэйчүүд       буюу      тэтгэвэрийн
 насныхан, хөдөлмөрийн насны боловч
 хөдөлмөрийн                   чадваргүй
 иргэд, хөдөлмөрийн насны хөдөлмөрийн
 чадвартай боловч хөдөлмөр эрхлэх
 сонирхолгүй буюу ажил идэвхитэй эрж
 хайхаа болисон хүмүүсийг хэлнэ.
Ажилгүйдлийн хэлбэр
 Ажилгүйдлийг хэлбэрийн хувьд 3
 хуваадаг.
       Завсрын
       Бүтцийн
       Мөчлөгийн (Улирлын)
Завсрын ажилгүйдэл гэдэг нь:
 Түр хүлээлтийн ажилгүйдэл бөгөөд энэ
 нь нэг ажлаас нөгөөд шилжихэд хүлээх
 хэлбэрээр илэрч байгаа ажилгүйдэл
                  юм.
Бүтцийн ажилгүйдэл гэдэг нь:

 Нийгэм,    эдийн   засгийн   хурдан
 өөрчлөгдөж байгаа бүтцийг ажиллах
 хүчний мэргэжлийн бүтэц дагаж
 өөрчлөгдөж    чадахгүй   хоцорсноос
 үүсдэг ажилгүйдэл юм.
Мөчлөгийн ажилгүйдэл гэдэг нь:
 Үйлдвэрлэлийн уналтын үед буюу
 нийт гарцын бууралтын үед гарч
 байгаа   ажилгүйдлийг мөчлөгийн
 ажилгүйдэл гэнэ.
Ажилгүйдэлтэй холбоотой үзүүлэлтүүд
 Тухайн эдийн засаг өөрийн боломжит
 нөөцөө ямар хэмжээнд, яаж, ямар үр
 ашигтай ашиглаж байна вэ? Гэдгээс тухайн
 эдийн засгийн нийт үйлдвэрлэлийн хэмжээ
 хамаарч байдаг.
         •Ажилгүйдлийн түвшин
         •Ажиллах хүчний оролцооны
                                түвшин
         •Ажил эрхлэлтийн түвшин
Ажилгүйдлийн түвшин
Энэ нь тухайн эдийн засгийн ажиллах
хүчний хэдэн хувь нь ажиллах сонирхолтой,
ажиллах чадвартай боловч ажлын байраар
хангагдаж чадахгүй байна вэ? Гэдгийг
харуулдаг.
Өөрөөр хэлбэл, ажиллах хүчний хэдэн хувьд
нь ажил олдохгүй байна вэ? Гэдгийг
харуулна.
Ажиллах хүчний оролцооны түвшин
 Энэ нь тухайн эдийн засгийн хөдөлмөрийн
 насны хүн амын хэдэн хувь нь ажиллах
 хүчний бүрэлдэхүүнд багтаж байна вэ?
 Гэдгийг харуулдаг.
 Өөрөөр хэлбэл, хөдөлмөрийн насны нийт
 хүн амын хэдэн хувь нь ажил эрхэлж, ажил
 эрхлэх    сонирхолтой    байгааг    буюу
 хөдөлмөрийн насны хүн амын хэдэн хувь нь
 ажиллагсад, ажилгүйчүүд байна вэ? Гэдгийг
 харуулна.
Ажил эрхлэлтийн түвшин
 Энэ нь тухайн эдийн засгийн
 хөдөлмөрийн насны хүн амын хэдэн
 хувь нь ажил эрхэлж байна вэ? Гэдгийг
 харуулдаг. Ажил эрхлэлтийн түвшинг
 тооцохдоо      ажиллагсадын      тоог
 хөдөлмөрийн насны хүн амын тоонд
 харьцуулж тооцно.
Ажилгүйдлийн
  түвшин
 Олон улсад
ажилгүйдэл
China Unemployment rate
                   12

                   10

                    8

                    6

                    4

                    2

                    0
                          2004    2005   2006   2008   2009
China Unemployment rate    10.1    9.8     9      4     4.3
АНУ
25


20


15

     22.1
10
                18.3
                                 14
 5
                                          8.7

0
     2007       2008            2009      2010
            Mongolian Unemployment Rate
Unemployment Around the World
                                       South Korea
                 France      Japan         6%
                  17%         10%
                                                Taiwan
                                                  11%
Unites States
    19%
                                      Germany
                                        16%
            Hong Konh
               10%        Australia
                            11%
Бүртгэлтэй     ажилгүйчүүдийн
40.6 хувь нь анх удаа ажил эрж
байгаа бол 59.4 хувь нь урьд
ямар нэг ажил хийж байжээ.
ажилгүйдэл
Нийт бүртгэлтэй ажилгүйчүүдийг насны бүлгээр нь авч
                 үзвэл (2012 оны 2-р сарын байдлаар)
35

30

25

20

15

10

 5

0
 16-24            25-34               35-44               45-59
ажилгүйдэл
Энэ      графикаас       харахад      нийт
ажилгүйчүүдийн 30.9% нь Чингэлтэй, 25.4
%    нь    Сонгинохайрхан,     11.6%    нь
Баянгол, 10.1% нь Баянзүрх, 6.4% нь
Сүхбаатар, 5.1 % нь Багахангай, 5.0% нь
Багануур, 4.4 % нь Хан-Уул, 1.1% нь
Налайх дүүрэгт тус тус амьдарч байна.
2011 оны эхний хагас жилд 8239 хүн
хөдөлмөр, халамж үйлчилгээний хэлтсээр
зуучлуулан ажилд орсны
      6.0 хувь нь улсын үйлдвэрийн газарт

      3.9    хувь    нь төрийн төсөвт
      байгууллагад
      90.1             хувь            нь
      компани, нөхөрлөл, хоршоо болон
      бусад газарт ажилд оржээ.
Ажилгүйчүүд, боловсролын түвшнээр
/2012 оны 3-р сарын 1-ний байдлаар/
Нийгмийн хамгаалал, хөдөлмөрийн яамны
сар     бүрийн     мэдээгээр     дүүргийн
хөдөлмөр, халамж үйлчилгээний хэлтэст
бүртгэлтэй, ажил идэвхтэй хайж байгаа
ажилгүй иргэдийн тоо нийслэл Улаанбаатар
хотод 2012 оны 2 дугаар сарын эцэст 29309
болж, өмнөх оны мөн үеийнхээс 3.4 дахин
буюу     20726   хүнээр    өсчээ.    Нийт
ажилгүйчүүдийн 11983 буюу 40.9 хувь нь
эмэгтэйчүүд байна.
Ажилгүйдэл бий болох шалтгаан
 Эдийн                                засаг
 уналт, бууралт, хямралт, өсөлтийн байдлаар
 хөгждөг учир үйлдвэрлэлийн уналтын үед
 ажилгүйдэл бий болох бөгөөд өөрөөр хэлбэл
 нийт эрэлтийн бууралтаас хамаараад
 ажилгүйдэл бий болдог.
Ажилгүйдэлийн түвшин ба ядуурал нь
хоорондоо      эерэг      хамааралтай
хэмжигдэхүүнүүд бөгөөд ажилгүй
хүмүүс олшрох тусам ядуурал, гэмт
хэрэг, далд эдийн засаг гэх мэт сөрөг
үзэгдлүүд нийгэмд гардаг байна.
Сүүлийн жилүүдэд манай улсад ядуурал
ихсэж байгаа.
Үүний шалтгаан нь:
    Төрийн буруу бодлого

    Хөдөлмөрийн зах зээлийн хөгжил сул
     дорой
    Дипломтой ажилгүйчүүд гэх зэрэг
     юм.
Төрөөс хүн амын хөдөлмөр эрхлэлтийг
дэмжих талаар дараах бодлогын чиглэлийг
баримтлаж байна. Үүнд:

   Хүн       амын      хөдөлмөр       эрхлэх
    боломж, нөхцөлийг бүрдүүлэх, ажиллах
    хүчний хөдөлмөр эрхлэлтийн тогтвортой
    түвшинг хангах
   Ажиллах          хүчнийг          хөрөнгө
    оруулалт, хөдөлмөрийн зах зээлийн эрэлтэд
    нийцүүлэн хөгжүүлэх
Хөдөлмөрийн      зах   зээлийн      эрэлтэд
 нийцүүлэн    иргэний    мэргэжлийн        ур
 чадварыг тасралтгүй хөгжүүлэх
Хөдөлмөрийн           зах           зээлийн
 мэдээлэл, судалгааг хөгжүүлэх, хөдөлмөр
 эрхлэлтийн       үйлчилгээ,       хөдөлмөр
 эрхлэлтийг    дэмжих    арга     хэмжээний
 хүртээмжийг нэмэгдүүлэх, чанар, үр ашгийг
 дээшлүүлэх
Ажиллах хүчний дотоодын зах зээлийг
 эзэмших,      гадаадын       зах       зээлд
Ажилгүйдлийг багасгах
Ажилгүйдлийг багасгана гэдэг нь шууд
бус утгаараа үйлдвэрлэлийг дэмжиж
байна гэсэн үг бөгөөд үйлдвэр их
байна гэдэг ажлын байр шинээр бий
болно гэсэн үг.
Монгол улсын ажилгүйдлийг бууруулахад
одоогийн байдлаар хэд хэдэн арга хэмжээг
шат дараалан алхам алхамаар хэрэгжүүлэх
шаардлагатай байна. Үүнд:
     Төрөөс хэрэгжүүлэх халамжийн бодлогыг зөв
      явуулах
     Хүчин зүйлийн зах зээлийн үйл ажиллагааг
      хөгжүүлэх
     Их дээд сургуулийн тоог цөөлөх, элсэх босгыг
      өндөр болгох
Пүүс      компаниуд     эрэлттэй    байгаа
мэргэжил,        мэргэжилтний       тоогоо
хөдөлмөрийн      зах   зээл    дээр   бүгд
гаргадаг, өрхүүд хөдөлмөрийн нийлүүлэлтээ
хөдөлмөрийн зах зээлээр дамжуулан албан
ѐсоор гаргадаг байхад хаана хаанаа ашигтай
байдаг. Үүнийг хэрэгжүүлж чадвал зах зээл
дээр тэнцвэр тогтоно.
Дүгнэлт
    Дээрх бүгдээс харахад ажилгүйдлын хувь 2010
онд 8.7 болж буурсан ч бүртгэлгүй ажилчдын тоо их
байна. Мөн ажилгүйчүүдын дунд эд хөдөлмөрлөх
25-34 насны залуучууд их байгаа нь дээд сургуулиа
төгсөөд таарч тохирох ажил олдохгүй эсвэл ажил
голдог зэрэг шалтгаануудыг дурдаж болно.
    Манай улсын уул уурхайн салбар эрчимтэй
хөгжиж Сайншандад аж үйлдвэрийн парк байгуулж
удахгүй түүхий эдээр нь биш эцсийн бүтээгдэхүүн
болгож зах зээлд нийлүүлэх гэж байгаа зэрэг нь
ажилгүйдлийг бууруулж мөн ажлыг байрыг
нэмэгдүүлэхэд тус нэмэр болох юм.
Анхаарал хандуулсанд
     баярлалаа.
Гүйцэтгэсэн:

         Г.Анхаяа
         Г.Тулга
         У.Содэрдэнэ
         Цэцэгсүрэн
         Ц.Аманбек

More Related Content

What's hot

хөдөлмөр эрхлэлт ба ажилгүйдэл
хөдөлмөр эрхлэлт ба ажилгүйдэлхөдөлмөр эрхлэлт ба ажилгүйдэл
хөдөлмөр эрхлэлт ба ажилгүйдэлZaya G
 
Макро эдийн засгийн судлах зүйл, үндсэн зорилго ба асуудал
Макро эдийн засгийн судлах зүйл, үндсэн зорилго ба асуудал Макро эдийн засгийн судлах зүйл, үндсэн зорилго ба асуудал
Макро эдийн засгийн судлах зүйл, үндсэн зорилго ба асуудал Adilbishiin Gelegjamts
 
Олон улсын худалдаа /гадаад худалдаа/
Олон улсын худалдаа /гадаад худалдаа/ Олон улсын худалдаа /гадаад худалдаа/
Олон улсын худалдаа /гадаад худалдаа/ Adilbishiin Gelegjamts
 
Эрэлт, нийлүүлэлт ба зах зээлийн тэнцвэр
Эрэлт, нийлүүлэлт ба зах зээлийн тэнцвэр Эрэлт, нийлүүлэлт ба зах зээлийн тэнцвэр
Эрэлт, нийлүүлэлт ба зах зээлийн тэнцвэр Adilbishiin Gelegjamts
 
Нийт эрэлт ба нийт нийлүүлэлт, макро эдийн засгийн тэнцвэр
Нийт эрэлт ба нийт нийлүүлэлт, макро эдийн засгийн тэнцвэрНийт эрэлт ба нийт нийлүүлэлт, макро эдийн засгийн тэнцвэр
Нийт эрэлт ба нийт нийлүүлэлт, макро эдийн засгийн тэнцвэрJust Burnee
 
микро эдийн засаг : судлах зүйл, судалгааны арга
микро эдийн засаг : судлах зүйл, судалгааны аргамикро эдийн засаг : судлах зүйл, судалгааны арга
микро эдийн засаг : судлах зүйл, судалгааны аргаГончигжавын Болдбаатар
 
эрэлт ба нийлүүлэлт
эрэлт ба нийлүүлэлтэрэлт ба нийлүүлэлт
эрэлт ба нийлүүлэлтJust Burnee
 
Лекц 9
Лекц 9Лекц 9
Лекц 9Etugen
 
Дотоодын нийт бүтээгдэхүүн
Дотоодын нийт бүтээгдэхүүнДотоодын нийт бүтээгдэхүүн
Дотоодын нийт бүтээгдэхүүнNYAM-OCHIR BOLD
 
татварын тухай ойлголт
татварын тухай ойлголттатварын тухай ойлголт
татварын тухай ойлголтsaka bat
 
Үйлдвэрлэлийн хүчин зүйлс
Үйлдвэрлэлийн хүчин зүйлсҮйлдвэрлэлийн хүчин зүйлс
Үйлдвэрлэлийн хүчин зүйлсJust Burnee
 
эдийн засгийн хөгжил ба хөгжлийн эдийн засаг
эдийн засгийн хөгжил ба хөгжлийн эдийн засагэдийн засгийн хөгжил ба хөгжлийн эдийн засаг
эдийн засгийн хөгжил ба хөгжлийн эдийн засагdeegii0909
 
лекц № 12 Хүчин зүйлийн зах зээл
лекц № 12 Хүчин зүйлийн зах зээллекц № 12 Хүчин зүйлийн зах зээл
лекц № 12 Хүчин зүйлийн зах зээлJust Burnee
 
зах зээлийн тэнцвэр
зах зээлийн тэнцвэрзах зээлийн тэнцвэр
зах зээлийн тэнцвэрJust Burnee
 
Инфляци гэж юу вэ? Инфляци /Хэрэглээний үнийн индекс, ДНБ-ний дефлятор гэх м...
Инфляци гэж юу вэ? Инфляци  /Хэрэглээний үнийн индекс, ДНБ-ний дефлятор гэх м...Инфляци гэж юу вэ? Инфляци  /Хэрэглээний үнийн индекс, ДНБ-ний дефлятор гэх м...
Инфляци гэж юу вэ? Инфляци /Хэрэглээний үнийн индекс, ДНБ-ний дефлятор гэх м...Adilbishiin Gelegjamts
 

What's hot (20)

хөдөлмөр эрхлэлт ба ажилгүйдэл
хөдөлмөр эрхлэлт ба ажилгүйдэлхөдөлмөр эрхлэлт ба ажилгүйдэл
хөдөлмөр эрхлэлт ба ажилгүйдэл
 
Макро эдийн засгийн судлах зүйл, үндсэн зорилго ба асуудал
Макро эдийн засгийн судлах зүйл, үндсэн зорилго ба асуудал Макро эдийн засгийн судлах зүйл, үндсэн зорилго ба асуудал
Макро эдийн засгийн судлах зүйл, үндсэн зорилго ба асуудал
 
Лекц №2
Лекц №2Лекц №2
Лекц №2
 
Олон улсын худалдаа /гадаад худалдаа/
Олон улсын худалдаа /гадаад худалдаа/ Олон улсын худалдаа /гадаад худалдаа/
Олон улсын худалдаа /гадаад худалдаа/
 
Эрэлт, нийлүүлэлт ба зах зээлийн тэнцвэр
Эрэлт, нийлүүлэлт ба зах зээлийн тэнцвэр Эрэлт, нийлүүлэлт ба зах зээлийн тэнцвэр
Эрэлт, нийлүүлэлт ба зах зээлийн тэнцвэр
 
лекц №7
лекц №7лекц №7
лекц №7
 
Lecture 7
Lecture 7Lecture 7
Lecture 7
 
Нийт эрэлт ба нийт нийлүүлэлт, макро эдийн засгийн тэнцвэр
Нийт эрэлт ба нийт нийлүүлэлт, макро эдийн засгийн тэнцвэрНийт эрэлт ба нийт нийлүүлэлт, макро эдийн засгийн тэнцвэр
Нийт эрэлт ба нийт нийлүүлэлт, макро эдийн засгийн тэнцвэр
 
микро эдийн засаг : судлах зүйл, судалгааны арга
микро эдийн засаг : судлах зүйл, судалгааны аргамикро эдийн засаг : судлах зүйл, судалгааны арга
микро эдийн засаг : судлах зүйл, судалгааны арга
 
эрэлт ба нийлүүлэлт
эрэлт ба нийлүүлэлтэрэлт ба нийлүүлэлт
эрэлт ба нийлүүлэлт
 
Лекц 9
Лекц 9Лекц 9
Лекц 9
 
Дотоодын нийт бүтээгдэхүүн
Дотоодын нийт бүтээгдэхүүнДотоодын нийт бүтээгдэхүүн
Дотоодын нийт бүтээгдэхүүн
 
татварын тухай ойлголт
татварын тухай ойлголттатварын тухай ойлголт
татварын тухай ойлголт
 
Үйлдвэрлэлийн хүчин зүйлс
Үйлдвэрлэлийн хүчин зүйлсҮйлдвэрлэлийн хүчин зүйлс
Үйлдвэрлэлийн хүчин зүйлс
 
Lecture 6
Lecture 6Lecture 6
Lecture 6
 
эдийн засгийн хөгжил ба хөгжлийн эдийн засаг
эдийн засгийн хөгжил ба хөгжлийн эдийн засагэдийн засгийн хөгжил ба хөгжлийн эдийн засаг
эдийн засгийн хөгжил ба хөгжлийн эдийн засаг
 
хүний хөгжил
хүний хөгжилхүний хөгжил
хүний хөгжил
 
лекц № 12 Хүчин зүйлийн зах зээл
лекц № 12 Хүчин зүйлийн зах зээллекц № 12 Хүчин зүйлийн зах зээл
лекц № 12 Хүчин зүйлийн зах зээл
 
зах зээлийн тэнцвэр
зах зээлийн тэнцвэрзах зээлийн тэнцвэр
зах зээлийн тэнцвэр
 
Инфляци гэж юу вэ? Инфляци /Хэрэглээний үнийн индекс, ДНБ-ний дефлятор гэх м...
Инфляци гэж юу вэ? Инфляци  /Хэрэглээний үнийн индекс, ДНБ-ний дефлятор гэх м...Инфляци гэж юу вэ? Инфляци  /Хэрэглээний үнийн индекс, ДНБ-ний дефлятор гэх м...
Инфляци гэж юу вэ? Инфляци /Хэрэглээний үнийн индекс, ДНБ-ний дефлятор гэх м...
 

Similar to ажилгүйдэл

Ажилгүйдэл(Д.Гангантөгс ХУИС)
Ажилгүйдэл(Д.Гангантөгс ХУИС)Ажилгүйдэл(Д.Гангантөгс ХУИС)
Ажилгүйдэл(Д.Гангантөгс ХУИС)Мони Гоша
 
Macro L4.2019-2020
Macro L4.2019-2020Macro L4.2019-2020
Macro L4.2019-2020hicheel2020
 
Econ l11. 2020 2021on
Econ l11. 2020  2021onEcon l11. 2020  2021on
Econ l11. 2020 2021onhicheel2020
 
Б.БАЯРМАА Б.СОЛОНГО Э.ОТГОНЧИМЭГ - А.МАСЛОУГИЙН ХЭРЭГЦЭЭНИЙ ШАТЛАЛААР СЭТГЭЛ ...
Б.БАЯРМАА Б.СОЛОНГО Э.ОТГОНЧИМЭГ - А.МАСЛОУГИЙН ХЭРЭГЦЭЭНИЙ ШАТЛАЛААР СЭТГЭЛ ...Б.БАЯРМАА Б.СОЛОНГО Э.ОТГОНЧИМЭГ - А.МАСЛОУГИЙН ХЭРЭГЦЭЭНИЙ ШАТЛАЛААР СЭТГЭЛ ...
Б.БАЯРМАА Б.СОЛОНГО Э.ОТГОНЧИМЭГ - А.МАСЛОУГИЙН ХЭРЭГЦЭЭНИЙ ШАТЛАЛААР СЭТГЭЛ ...batnasanb
 
Б. БАЯРМАА Б. СОЛОНГО Э.ОТГОНЧИМЭГ - ОЛОН УЛСЫН ЦАЛИН ХӨЛС СЭТГЭЛ ХАНАМЖИЙН С...
Б. БАЯРМАА Б. СОЛОНГО Э.ОТГОНЧИМЭГ - ОЛОН УЛСЫН ЦАЛИН ХӨЛС СЭТГЭЛ ХАНАМЖИЙН С...Б. БАЯРМАА Б. СОЛОНГО Э.ОТГОНЧИМЭГ - ОЛОН УЛСЫН ЦАЛИН ХӨЛС СЭТГЭЛ ХАНАМЖИЙН С...
Б. БАЯРМАА Б. СОЛОНГО Э.ОТГОНЧИМЭГ - ОЛОН УЛСЫН ЦАЛИН ХӨЛС СЭТГЭЛ ХАНАМЖИЙН С...batnasanb
 
ажилгүйдэл
ажилгүйдэлажилгүйдэл
ажилгүйдэлediinzasag
 
Б.Золзаяа Б.Нандин - Монгол Улсын макро эдийн засгийн өнөөгийн байдал
Б.Золзаяа Б.Нандин - Монгол Улсын макро эдийн засгийн өнөөгийн байдалБ.Золзаяа Б.Нандин - Монгол Улсын макро эдийн засгийн өнөөгийн байдал
Б.Золзаяа Б.Нандин - Монгол Улсын макро эдийн засгийн өнөөгийн байдалbatnasanb
 
"Бизнесийн статистик" Хичээл-5
"Бизнесийн статистик" Хичээл-5"Бизнесийн статистик" Хичээл-5
"Бизнесийн статистик" Хичээл-5E-Gazarchin Online University
 
ном 2
ном 2ном 2
ном 2deegiii
 
Оюутны хөдөлмөр эрхлэлт
Оюутны хөдөлмөр эрхлэлтОюутны хөдөлмөр эрхлэлт
Оюутны хөдөлмөр эрхлэлтЭнхтамир Ш
 
5. wbc presentation mon dec 8, 2016
5. wbc presentation   mon dec 8, 20165. wbc presentation   mon dec 8, 2016
5. wbc presentation mon dec 8, 2016Bayantugs Oyuntuya
 
А.Нинжин Х.Сарангэрэл - Дээд боловсролын систем, хөгжлийн хандлага
А.Нинжин Х.Сарангэрэл - Дээд боловсролын систем, хөгжлийн   хандлагаА.Нинжин Х.Сарангэрэл - Дээд боловсролын систем, хөгжлийн   хандлага
А.Нинжин Х.Сарангэрэл - Дээд боловсролын систем, хөгжлийн хандлагаbatnasanb
 

Similar to ажилгүйдэл (20)

Random 120331033904-phpapp02
Random 120331033904-phpapp02Random 120331033904-phpapp02
Random 120331033904-phpapp02
 
Ажилгүйдэл(Д.Гангантөгс ХУИС)
Ажилгүйдэл(Д.Гангантөгс ХУИС)Ажилгүйдэл(Д.Гангантөгс ХУИС)
Ажилгүйдэл(Д.Гангантөгс ХУИС)
 
Macro L4.2019-2020
Macro L4.2019-2020Macro L4.2019-2020
Macro L4.2019-2020
 
Econ l11. 2020 2021on
Econ l11. 2020  2021onEcon l11. 2020  2021on
Econ l11. 2020 2021on
 
Б.БАЯРМАА Б.СОЛОНГО Э.ОТГОНЧИМЭГ - А.МАСЛОУГИЙН ХЭРЭГЦЭЭНИЙ ШАТЛАЛААР СЭТГЭЛ ...
Б.БАЯРМАА Б.СОЛОНГО Э.ОТГОНЧИМЭГ - А.МАСЛОУГИЙН ХЭРЭГЦЭЭНИЙ ШАТЛАЛААР СЭТГЭЛ ...Б.БАЯРМАА Б.СОЛОНГО Э.ОТГОНЧИМЭГ - А.МАСЛОУГИЙН ХЭРЭГЦЭЭНИЙ ШАТЛАЛААР СЭТГЭЛ ...
Б.БАЯРМАА Б.СОЛОНГО Э.ОТГОНЧИМЭГ - А.МАСЛОУГИЙН ХЭРЭГЦЭЭНИЙ ШАТЛАЛААР СЭТГЭЛ ...
 
Б. БАЯРМАА Б. СОЛОНГО Э.ОТГОНЧИМЭГ - ОЛОН УЛСЫН ЦАЛИН ХӨЛС СЭТГЭЛ ХАНАМЖИЙН С...
Б. БАЯРМАА Б. СОЛОНГО Э.ОТГОНЧИМЭГ - ОЛОН УЛСЫН ЦАЛИН ХӨЛС СЭТГЭЛ ХАНАМЖИЙН С...Б. БАЯРМАА Б. СОЛОНГО Э.ОТГОНЧИМЭГ - ОЛОН УЛСЫН ЦАЛИН ХӨЛС СЭТГЭЛ ХАНАМЖИЙН С...
Б. БАЯРМАА Б. СОЛОНГО Э.ОТГОНЧИМЭГ - ОЛОН УЛСЫН ЦАЛИН ХӨЛС СЭТГЭЛ ХАНАМЖИЙН С...
 
ажилгүйдэл
ажилгүйдэлажилгүйдэл
ажилгүйдэл
 
Macro l 4
Macro l 4Macro l 4
Macro l 4
 
Lekts 15 16 ajilgvidel, tvvniig buuruulah
Lekts 15 16 ajilgvidel, tvvniig buuruulahLekts 15 16 ajilgvidel, tvvniig buuruulah
Lekts 15 16 ajilgvidel, tvvniig buuruulah
 
Ajilguidel
AjilguidelAjilguidel
Ajilguidel
 
Б.Золзаяа Б.Нандин - Монгол Улсын макро эдийн засгийн өнөөгийн байдал
Б.Золзаяа Б.Нандин - Монгол Улсын макро эдийн засгийн өнөөгийн байдалБ.Золзаяа Б.Нандин - Монгол Улсын макро эдийн засгийн өнөөгийн байдал
Б.Золзаяа Б.Нандин - Монгол Улсын макро эдийн засгийн өнөөгийн байдал
 
"Бизнесийн статистик" Хичээл-5
"Бизнесийн статистик" Хичээл-5"Бизнесийн статистик" Хичээл-5
"Бизнесийн статистик" Хичээл-5
 
Mac ecs4.2021
Mac ecs4.2021Mac ecs4.2021
Mac ecs4.2021
 
Economics.s11
Economics.s11Economics.s11
Economics.s11
 
ном 2
ном 2ном 2
ном 2
 
Оюутны хөдөлмөр эрхлэлт
Оюутны хөдөлмөр эрхлэлтОюутны хөдөлмөр эрхлэлт
Оюутны хөдөлмөр эрхлэлт
 
5. wbc presentation mon dec 8, 2016
5. wbc presentation   mon dec 8, 20165. wbc presentation   mon dec 8, 2016
5. wbc presentation mon dec 8, 2016
 
Amaraa3
Amaraa3Amaraa3
Amaraa3
 
eaeasdsadas
eaeasdsadaseaeasdsadas
eaeasdsadas
 
А.Нинжин Х.Сарангэрэл - Дээд боловсролын систем, хөгжлийн хандлага
А.Нинжин Х.Сарангэрэл - Дээд боловсролын систем, хөгжлийн   хандлагаА.Нинжин Х.Сарангэрэл - Дээд боловсролын систем, хөгжлийн   хандлага
А.Нинжин Х.Сарангэрэл - Дээд боловсролын систем, хөгжлийн хандлага
 

More from Tj Crew

хүний хөгжил
хүний хөгжилхүний хөгжил
хүний хөгжилTj Crew
 
макро эдийн засаг
макро эдийн засагмакро эдийн засаг
макро эдийн засагTj Crew
 
үндэсний үйлдвэрлэл
үндэсний үйлдвэрлэлүндэсний үйлдвэрлэл
үндэсний үйлдвэрлэлTj Crew
 
инфляцийн хурдыг багасгах оновчтой арга замууд
инфляцийн хурдыг багасгах оновчтой  арга замуудинфляцийн хурдыг багасгах оновчтой  арга замууд
инфляцийн хурдыг багасгах оновчтой арга замуудTj Crew
 
инфляцийн хурдыг багасгах оновчтой арга замууд
инфляцийн хурдыг багасгах оновчтой  арга замуудинфляцийн хурдыг багасгах оновчтой  арга замууд
инфляцийн хурдыг багасгах оновчтой арга замуудTj Crew
 
инфляцийн хурдыг багасгах оновчтой арга замууд
инфляцийн хурдыг багасгах оновчтой  арга замуудинфляцийн хурдыг багасгах оновчтой  арга замууд
инфляцийн хурдыг багасгах оновчтой арга замуудTj Crew
 
Lecture 16
Lecture   16Lecture   16
Lecture 16Tj Crew
 
Lecture 15
Lecture   15Lecture   15
Lecture 15Tj Crew
 
Lecture.14
Lecture.14Lecture.14
Lecture.14Tj Crew
 
Lecture.13
Lecture.13Lecture.13
Lecture.13Tj Crew
 
Lecture.12
Lecture.12Lecture.12
Lecture.12Tj Crew
 
Lecture.11
Lecture.11Lecture.11
Lecture.11Tj Crew
 
Lecture.10
Lecture.10Lecture.10
Lecture.10Tj Crew
 
Lecture 9
Lecture 9Lecture 9
Lecture 9Tj Crew
 
Lecture 8
Lecture 8Lecture 8
Lecture 8Tj Crew
 
Lecture.7
Lecture.7Lecture.7
Lecture.7Tj Crew
 
Lecture.6
Lecture.6Lecture.6
Lecture.6Tj Crew
 
Lecture 5
Lecture   5Lecture   5
Lecture 5Tj Crew
 
Lecture.4
Lecture.4Lecture.4
Lecture.4Tj Crew
 
Lecture.3
Lecture.3Lecture.3
Lecture.3Tj Crew
 

More from Tj Crew (20)

хүний хөгжил
хүний хөгжилхүний хөгжил
хүний хөгжил
 
макро эдийн засаг
макро эдийн засагмакро эдийн засаг
макро эдийн засаг
 
үндэсний үйлдвэрлэл
үндэсний үйлдвэрлэлүндэсний үйлдвэрлэл
үндэсний үйлдвэрлэл
 
инфляцийн хурдыг багасгах оновчтой арга замууд
инфляцийн хурдыг багасгах оновчтой  арга замуудинфляцийн хурдыг багасгах оновчтой  арга замууд
инфляцийн хурдыг багасгах оновчтой арга замууд
 
инфляцийн хурдыг багасгах оновчтой арга замууд
инфляцийн хурдыг багасгах оновчтой  арга замуудинфляцийн хурдыг багасгах оновчтой  арга замууд
инфляцийн хурдыг багасгах оновчтой арга замууд
 
инфляцийн хурдыг багасгах оновчтой арга замууд
инфляцийн хурдыг багасгах оновчтой  арга замуудинфляцийн хурдыг багасгах оновчтой  арга замууд
инфляцийн хурдыг багасгах оновчтой арга замууд
 
Lecture 16
Lecture   16Lecture   16
Lecture 16
 
Lecture 15
Lecture   15Lecture   15
Lecture 15
 
Lecture.14
Lecture.14Lecture.14
Lecture.14
 
Lecture.13
Lecture.13Lecture.13
Lecture.13
 
Lecture.12
Lecture.12Lecture.12
Lecture.12
 
Lecture.11
Lecture.11Lecture.11
Lecture.11
 
Lecture.10
Lecture.10Lecture.10
Lecture.10
 
Lecture 9
Lecture 9Lecture 9
Lecture 9
 
Lecture 8
Lecture 8Lecture 8
Lecture 8
 
Lecture.7
Lecture.7Lecture.7
Lecture.7
 
Lecture.6
Lecture.6Lecture.6
Lecture.6
 
Lecture 5
Lecture   5Lecture   5
Lecture 5
 
Lecture.4
Lecture.4Lecture.4
Lecture.4
 
Lecture.3
Lecture.3Lecture.3
Lecture.3
 

ажилгүйдэл

  • 2. Агуулга:  Ажилгүйдэл, түүний хэлбэрүүд  Ажилгүйдэлтэй холбоотой үзүүлэлтүүд  Ажилгүйдэл- олон улсын түвшинд  Монгол улсын ажилгүйдлийн судалгаа, статистик үзүүлэлтүүд  Ажилгүйдэл үүсэх шалтгаан  Ажилгүйдлийг багасгах арга зам
  • 3. Ажилгүйдэл гэдэг нь: Ажилгүй бөгөөд ажил хийхэд бэлэн, ажил идэвхтэй хайж байгаа хөдөлмөрийн насны хөдөлмөрийн чадвартай хүмүүсийг хэлнэ.
  • 4. Ажилгүйдлийг тодорхойлох нь: Тухайн улсын нийт хүн амыг эдийн засгийн идэвхитэй ба эдийн засгийн идэвхигүй гэж хоѐр ангилдаг. Ажилгүйчүүд ЭЗ-ийн идэвхитэй хүн Нийт хүн ам Ажиллагсад ам ЭЗ-ийн идэвхигүй хүн ам
  • 5. ЭЗ-ийн идэвхитэй хүн ам: Эдийн засгийн идэвхитэй хүн ам гэдэг нь тухайн улсын нийт ажиллагсад болон ажилгүйчүүдийн нийлбэрээр тодорхойлогдоно. Эдийн засгийн идэвхитэй хүн амыг нөгөө талаар тус улсын ажиллах хүч гэдэг.
  • 6. Ажиллагсад гэдэг нь: Аж ахуйн нэгж, байгууллагын орон тооны үндсэн ажиллагч, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгч, ажил хамтран гүйцэтгэгчид, цалин хөлстэйгээр өрхийн аж ахуй эрхэлдэг хүмүүсийг ажиллагсад буюу тус улсын ажил эрхэлдэг хүн ам гэнэ.
  • 7. Ажилгүйчүүд гэдэг нь: Тухайн улсын хуулинд заасны дагуу хөдөлмөрлөх насны, хөдөлмөр эрхлэх чадвартай, цалин хөлстэй ажил болон хувиараа хөдөлмөр эрхэлдэггүй, тухайн үед ажиллахад бэлэн, цалин хөлстэй ажил идэвхитэй хайж байгаа, хөдөлмөрийн биржэд бүртгүүлсэн хүмүүсийг ажилгүйчүүд гэнэ.
  • 8. Эдийн засгийн идэвхигүй хүн ам Тухайн улсын 16 хүртэлх насны хүүхдүүд, 55-аас дээш насны эмэгтэйчүүд, 60-аас дээш насны эрэгтэйчүүд буюу тэтгэвэрийн насныхан, хөдөлмөрийн насны боловч хөдөлмөрийн чадваргүй иргэд, хөдөлмөрийн насны хөдөлмөрийн чадвартай боловч хөдөлмөр эрхлэх сонирхолгүй буюу ажил идэвхитэй эрж хайхаа болисон хүмүүсийг хэлнэ.
  • 9. Ажилгүйдлийн хэлбэр Ажилгүйдлийг хэлбэрийн хувьд 3 хуваадаг. Завсрын Бүтцийн Мөчлөгийн (Улирлын)
  • 10. Завсрын ажилгүйдэл гэдэг нь: Түр хүлээлтийн ажилгүйдэл бөгөөд энэ нь нэг ажлаас нөгөөд шилжихэд хүлээх хэлбэрээр илэрч байгаа ажилгүйдэл юм.
  • 11. Бүтцийн ажилгүйдэл гэдэг нь: Нийгэм, эдийн засгийн хурдан өөрчлөгдөж байгаа бүтцийг ажиллах хүчний мэргэжлийн бүтэц дагаж өөрчлөгдөж чадахгүй хоцорсноос үүсдэг ажилгүйдэл юм.
  • 12. Мөчлөгийн ажилгүйдэл гэдэг нь: Үйлдвэрлэлийн уналтын үед буюу нийт гарцын бууралтын үед гарч байгаа ажилгүйдлийг мөчлөгийн ажилгүйдэл гэнэ.
  • 13. Ажилгүйдэлтэй холбоотой үзүүлэлтүүд Тухайн эдийн засаг өөрийн боломжит нөөцөө ямар хэмжээнд, яаж, ямар үр ашигтай ашиглаж байна вэ? Гэдгээс тухайн эдийн засгийн нийт үйлдвэрлэлийн хэмжээ хамаарч байдаг. •Ажилгүйдлийн түвшин •Ажиллах хүчний оролцооны түвшин •Ажил эрхлэлтийн түвшин
  • 14. Ажилгүйдлийн түвшин Энэ нь тухайн эдийн засгийн ажиллах хүчний хэдэн хувь нь ажиллах сонирхолтой, ажиллах чадвартай боловч ажлын байраар хангагдаж чадахгүй байна вэ? Гэдгийг харуулдаг. Өөрөөр хэлбэл, ажиллах хүчний хэдэн хувьд нь ажил олдохгүй байна вэ? Гэдгийг харуулна.
  • 15. Ажиллах хүчний оролцооны түвшин Энэ нь тухайн эдийн засгийн хөдөлмөрийн насны хүн амын хэдэн хувь нь ажиллах хүчний бүрэлдэхүүнд багтаж байна вэ? Гэдгийг харуулдаг. Өөрөөр хэлбэл, хөдөлмөрийн насны нийт хүн амын хэдэн хувь нь ажил эрхэлж, ажил эрхлэх сонирхолтой байгааг буюу хөдөлмөрийн насны хүн амын хэдэн хувь нь ажиллагсад, ажилгүйчүүд байна вэ? Гэдгийг харуулна.
  • 16. Ажил эрхлэлтийн түвшин Энэ нь тухайн эдийн засгийн хөдөлмөрийн насны хүн амын хэдэн хувь нь ажил эрхэлж байна вэ? Гэдгийг харуулдаг. Ажил эрхлэлтийн түвшинг тооцохдоо ажиллагсадын тоог хөдөлмөрийн насны хүн амын тоонд харьцуулж тооцно.
  • 19. China Unemployment rate 12 10 8 6 4 2 0 2004 2005 2006 2008 2009 China Unemployment rate 10.1 9.8 9 4 4.3
  • 21. 25 20 15 22.1 10 18.3 14 5 8.7 0 2007 2008 2009 2010 Mongolian Unemployment Rate
  • 22. Unemployment Around the World South Korea France Japan 6% 17% 10% Taiwan 11% Unites States 19% Germany 16% Hong Konh 10% Australia 11%
  • 23. Бүртгэлтэй ажилгүйчүүдийн 40.6 хувь нь анх удаа ажил эрж байгаа бол 59.4 хувь нь урьд ямар нэг ажил хийж байжээ.
  • 25. Нийт бүртгэлтэй ажилгүйчүүдийг насны бүлгээр нь авч үзвэл (2012 оны 2-р сарын байдлаар) 35 30 25 20 15 10 5 0 16-24 25-34 35-44 45-59
  • 27. Энэ графикаас харахад нийт ажилгүйчүүдийн 30.9% нь Чингэлтэй, 25.4 % нь Сонгинохайрхан, 11.6% нь Баянгол, 10.1% нь Баянзүрх, 6.4% нь Сүхбаатар, 5.1 % нь Багахангай, 5.0% нь Багануур, 4.4 % нь Хан-Уул, 1.1% нь Налайх дүүрэгт тус тус амьдарч байна.
  • 28. 2011 оны эхний хагас жилд 8239 хүн хөдөлмөр, халамж үйлчилгээний хэлтсээр зуучлуулан ажилд орсны  6.0 хувь нь улсын үйлдвэрийн газарт  3.9 хувь нь төрийн төсөвт байгууллагад  90.1 хувь нь компани, нөхөрлөл, хоршоо болон бусад газарт ажилд оржээ.
  • 29. Ажилгүйчүүд, боловсролын түвшнээр /2012 оны 3-р сарын 1-ний байдлаар/
  • 30. Нийгмийн хамгаалал, хөдөлмөрийн яамны сар бүрийн мэдээгээр дүүргийн хөдөлмөр, халамж үйлчилгээний хэлтэст бүртгэлтэй, ажил идэвхтэй хайж байгаа ажилгүй иргэдийн тоо нийслэл Улаанбаатар хотод 2012 оны 2 дугаар сарын эцэст 29309 болж, өмнөх оны мөн үеийнхээс 3.4 дахин буюу 20726 хүнээр өсчээ. Нийт ажилгүйчүүдийн 11983 буюу 40.9 хувь нь эмэгтэйчүүд байна.
  • 31. Ажилгүйдэл бий болох шалтгаан Эдийн засаг уналт, бууралт, хямралт, өсөлтийн байдлаар хөгждөг учир үйлдвэрлэлийн уналтын үед ажилгүйдэл бий болох бөгөөд өөрөөр хэлбэл нийт эрэлтийн бууралтаас хамаараад ажилгүйдэл бий болдог.
  • 32. Ажилгүйдэлийн түвшин ба ядуурал нь хоорондоо эерэг хамааралтай хэмжигдэхүүнүүд бөгөөд ажилгүй хүмүүс олшрох тусам ядуурал, гэмт хэрэг, далд эдийн засаг гэх мэт сөрөг үзэгдлүүд нийгэмд гардаг байна.
  • 33. Сүүлийн жилүүдэд манай улсад ядуурал ихсэж байгаа. Үүний шалтгаан нь: Төрийн буруу бодлого Хөдөлмөрийн зах зээлийн хөгжил сул дорой Дипломтой ажилгүйчүүд гэх зэрэг юм.
  • 34. Төрөөс хүн амын хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих талаар дараах бодлогын чиглэлийг баримтлаж байна. Үүнд:  Хүн амын хөдөлмөр эрхлэх боломж, нөхцөлийг бүрдүүлэх, ажиллах хүчний хөдөлмөр эрхлэлтийн тогтвортой түвшинг хангах  Ажиллах хүчнийг хөрөнгө оруулалт, хөдөлмөрийн зах зээлийн эрэлтэд нийцүүлэн хөгжүүлэх
  • 35. Хөдөлмөрийн зах зээлийн эрэлтэд нийцүүлэн иргэний мэргэжлийн ур чадварыг тасралтгүй хөгжүүлэх Хөдөлмөрийн зах зээлийн мэдээлэл, судалгааг хөгжүүлэх, хөдөлмөр эрхлэлтийн үйлчилгээ, хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих арга хэмжээний хүртээмжийг нэмэгдүүлэх, чанар, үр ашгийг дээшлүүлэх Ажиллах хүчний дотоодын зах зээлийг эзэмших, гадаадын зах зээлд
  • 36. Ажилгүйдлийг багасгах Ажилгүйдлийг багасгана гэдэг нь шууд бус утгаараа үйлдвэрлэлийг дэмжиж байна гэсэн үг бөгөөд үйлдвэр их байна гэдэг ажлын байр шинээр бий болно гэсэн үг.
  • 37. Монгол улсын ажилгүйдлийг бууруулахад одоогийн байдлаар хэд хэдэн арга хэмжээг шат дараалан алхам алхамаар хэрэгжүүлэх шаардлагатай байна. Үүнд:  Төрөөс хэрэгжүүлэх халамжийн бодлогыг зөв явуулах  Хүчин зүйлийн зах зээлийн үйл ажиллагааг хөгжүүлэх  Их дээд сургуулийн тоог цөөлөх, элсэх босгыг өндөр болгох
  • 38. Пүүс компаниуд эрэлттэй байгаа мэргэжил, мэргэжилтний тоогоо хөдөлмөрийн зах зээл дээр бүгд гаргадаг, өрхүүд хөдөлмөрийн нийлүүлэлтээ хөдөлмөрийн зах зээлээр дамжуулан албан ѐсоор гаргадаг байхад хаана хаанаа ашигтай байдаг. Үүнийг хэрэгжүүлж чадвал зах зээл дээр тэнцвэр тогтоно.
  • 39. Дүгнэлт Дээрх бүгдээс харахад ажилгүйдлын хувь 2010 онд 8.7 болж буурсан ч бүртгэлгүй ажилчдын тоо их байна. Мөн ажилгүйчүүдын дунд эд хөдөлмөрлөх 25-34 насны залуучууд их байгаа нь дээд сургуулиа төгсөөд таарч тохирох ажил олдохгүй эсвэл ажил голдог зэрэг шалтгаануудыг дурдаж болно. Манай улсын уул уурхайн салбар эрчимтэй хөгжиж Сайншандад аж үйлдвэрийн парк байгуулж удахгүй түүхий эдээр нь биш эцсийн бүтээгдэхүүн болгож зах зээлд нийлүүлэх гэж байгаа зэрэг нь ажилгүйдлийг бууруулж мөн ажлыг байрыг нэмэгдүүлэхэд тус нэмэр болох юм.
  • 41. Гүйцэтгэсэн: Г.Анхаяа Г.Тулга У.Содэрдэнэ Цэцэгсүрэн Ц.Аманбек

Editor's Notes

  1. www.tradingeconomics.com
  2. www.tradingeconomics.com
  3. www.tradingeconomics.com
  4. www.tradingeconomics.com
  5. www.ubstat.mn
  6. Энэ графикаас харахад нийт ажилгүйчүүдийн 30.9% нь Чингэлтэй, 25.4 % нь Сонгинохайрхан, 11.6% нь Баянгол, 10.1% нь Баянзүрх, 6.4% нь Сүхбаатар, 5.1 % нь Багахангай, 5.0% нь Багануур, 4.4 % нь Хан-Уул, 1.1% нь Налайх дүүрэгт тус тус амьдарч байна.
  7. www.nso.mn
  8. Энэ тухай ХӨДӨЛМӨР ЭРХЛЭЛТИЙГ ДЭМЖИХ ТУХАЙ хуулийн 4.2т заасан байдаг.