3. 3
3
“
“Kesopanan dan kehalusan
Kesopanan dan kehalusan
dalam menggunakan bahasa
dalam menggunakan bahasa
ketika berkomunikasi sama
ketika berkomunikasi sama
ada melalui lisan atau tulisan”
ada melalui lisan atau tulisan”
4. 4
4
KESANTUNAN BERBAHASA
KESANTUNAN BERBAHASA
Cara dan bentuk bahasa yang digunakan
Cara dan bentuk bahasa yang digunakan
oleh seseorang dengan penuh sopan;
oleh seseorang dengan penuh sopan;
Timbang rasa yang kita berikan kepada
Timbang rasa yang kita berikan kepada
orang yang mendengar pertuturan kita.
orang yang mendengar pertuturan kita.
Contoh:
Contoh:
Bahasa yang digunakan untuk
Bahasa yang digunakan untuk
menolak permintaan seseorang tanpa
menolak permintaan seseorang tanpa
mengecilkan hatinya.
mengecilkan hatinya.
5. 5
5
Cara sapaan lisan/bertulis
Cara sapaan lisan/bertulis
menurut bahasa Melayu
menurut bahasa Melayu
dengan sopan santun supaya
dengan sopan santun supaya
tidak dianggap sebagai biadab
tidak dianggap sebagai biadab
atau tidak berbudi bahasa.
atau tidak berbudi bahasa.
6. 6
6
Kehalusan budi bahasa dalam
Kehalusan budi bahasa dalam
memakai atau menggunakan
memakai atau menggunakan
bahasa atau kesopanan ketika
bahasa atau kesopanan ketika
menggunakan bahasa.
menggunakan bahasa.
7. 7
7
Dalam kesantunan
Dalam kesantunan
berbahasa, bahasa Melayu
berbahasa, bahasa Melayu
mempunyai sistem sapaan
mempunyai sistem sapaan
dan panggilan yang
dan panggilan yang
tersendiri.
tersendiri.
8. 8
8
Sistem sapaan dan
Sistem sapaan dan
panggilan ini melibatkan
panggilan ini melibatkan
penggabungan gelaran,
penggabungan gelaran,
rujukan hormat dan ganti
rujukan hormat dan ganti
nama.
nama.
9. 9
9
Kesantunan berbahasa
Kesantunan berbahasa
mempunyai ciri-ciri yang
mempunyai ciri-ciri yang
tertentu. Penggunaan kosa
tertentu. Penggunaan kosa
kata dan ganti nama diberi
kata dan ganti nama diberi
perhatian khusus agar sesuai
perhatian khusus agar sesuai
dengan kedudukan, pangkat,
dengan kedudukan, pangkat,
umur dan keakraban
umur dan keakraban
hubungan.
hubungan.
10. 10
10
Kesantunan Berbahasa
Kesantunan Berbahasa
Merangkumi:
Merangkumi:
Pemilihan kata: Sesuai dengan
Pemilihan kata: Sesuai dengan
– Situasi
Situasi
– Topik perbincangan
Topik perbincangan
– Hubungan penutur-pendengar (X
Hubungan penutur-pendengar (X
bahasa mesra)
bahasa mesra)
Nada : rendah / lembut
Nada : rendah / lembut
Gerak laku: lemah lembut
Gerak laku: lemah lembut
Gaya dan ragam: tidak mengejek,
Gaya dan ragam: tidak mengejek,
menyindir, perli atau menempelak **
menyindir, perli atau menempelak **
11. 11
11
Kesantunan berbahasa juga
Kesantunan berbahasa juga
dikaitkan dengan penggunaan
dikaitkan dengan penggunaan
bahasa halus, termasuk di
bahasa halus, termasuk di
dalamnya ialah laras bahasa
dalamnya ialah laras bahasa
istana. Antara ungkapan
istana. Antara ungkapan
berkenaan ialah patik, tuanku,
berkenaan ialah patik, tuanku,
berangkat, bersiram,
berangkat, bersiram,
bersemayam, junjung kasih,
bersemayam, junjung kasih,
bercemar duli dan sebagainya.
bercemar duli dan sebagainya.
12. 12
12
Kata dan ungkapan
Kata dan ungkapan
bertatasusila banyak
bertatasusila banyak
digunakan dalam keadaan
digunakan dalam keadaan
biasa.
biasa. Pemilihan kata dan
Pemilihan kata dan
ungkapan cuma bergantung
ungkapan cuma bergantung
kepada kedudukan, pangkat,
kepada kedudukan, pangkat,
umur dan keakraban
umur dan keakraban
hubungan.
hubungan.
13. 13
13
Lihat contoh berikut:
Lihat contoh berikut:
Pak
Pak
Digunakan untuk orang lelaki yang
Digunakan untuk orang lelaki yang
sama sebaya dengan ayah kendiri.
sama sebaya dengan ayah kendiri.
Mak
Mak
Digunakan untuk orang perempuan
Digunakan untuk orang perempuan
yang kira-kira sebaya dengan emak
yang kira-kira sebaya dengan emak
kendiri.
kendiri.
14. 14
14
Tok
Tok
Digunakan untuk orang lelaki atau
Digunakan untuk orang lelaki atau
perempuan yang kira-kira sebaya
perempuan yang kira-kira sebaya
dengan datuk atau nenek kendiri.
dengan datuk atau nenek kendiri.
Abang
Abang
Digunakan untuk orang lelaki yang
Digunakan untuk orang lelaki yang
lebih tua daripada kendiri dan juga
lebih tua daripada kendiri dan juga
tidak setua ayah kendiri.
tidak setua ayah kendiri.
15. 15
15
Kakak
Kakak
Digunakan untuk orang perempuan
Digunakan untuk orang perempuan
yang lebih tua daripada kendiri dan
yang lebih tua daripada kendiri dan
tidak setua emak kendiri.
tidak setua emak kendiri.
Adik
Adik
Digunakan untuk orang lelaki atau
Digunakan untuk orang lelaki atau
perempuan yang lebih muda
perempuan yang lebih muda
daripada kendiri.
daripada kendiri.
16. 16
16
Gelaran Pak atau Mak ketika
Gelaran Pak atau Mak ketika
berkomunikasi ditambah
berkomunikasi ditambah
dengan Cik, menjadi Mak Cik
dengan Cik, menjadi Mak Cik
atau Pak Cik.
atau Pak Cik.
17. 17
17
Jenama kekeluargaan
Jenama kekeluargaan
terbahagi kepada:
terbahagi kepada:
i. Jenama kekeluargaan
i. Jenama kekeluargaan
pertalian darah
pertalian darah (Pak Long,
(Pak Long,
Mak Long, Pak Ngah, Mak
Mak Long, Pak Ngah, Mak
Ngah, Pak Lang, Mak Lang,
Ngah, Pak Lang, Mak Lang,
Pak Njang, Mak Njang, Pak
Pak Njang, Mak Njang, Pak
Cik, Mak Cik, Pak Su, Mak Su.
Cik, Mak Cik, Pak Su, Mak Su.
18. 18
18
Gabungan nama kekeluargaan
Gabungan nama kekeluargaan
asas (Abang (bang) dan Kak
asas (Abang (bang) dan Kak
dengan jenama kekeluargaan
dengan jenama kekeluargaan
pertalian darah hanya terbatas
pertalian darah hanya terbatas
kepada Long, Ngah dan Cik
kepada Long, Ngah dan Cik
seperti Bang Long, Kak Long,
seperti Bang Long, Kak Long,
Bang Ngah, Kak Ngah, Bang
Bang Ngah, Kak Ngah, Bang
Cik dan Kak Cik.
Cik dan Kak Cik.
19. 19
19
ii. Jenama kekeluargaan ikatan
ii. Jenama kekeluargaan ikatan
perkahwinan
perkahwinan
Diwakili oleh kata menantu, mertua
Diwakili oleh kata menantu, mertua
dan ipar. (Pak Mertua, Mak Mertua
dan ipar. (Pak Mertua, Mak Mertua
dan Tok Mentua). Ipar digunakan
dan Tok Mentua). Ipar digunakan
untuk merujuk kepada ahli-ahli dalam
untuk merujuk kepada ahli-ahli dalam
keluarga suami atau isteri selain
keluarga suami atau isteri selain
menantu dan mertua.
menantu dan mertua. Contoh
Contoh: abang
: abang
ipar, kak ipar, adik ipar mak long
ipar, kak ipar, adik ipar mak long
ipar, mak ngah ipar dan sebagainya.
ipar, mak ngah ipar dan sebagainya.
20. 20
20
Gelaran Pergaulan Bebas
Gelaran Pergaulan Bebas
Biasanya
Biasanya Cik
Cik digunakan untuk
digunakan untuk
perempuan yang belum
perempuan yang belum
berkahwin, manakala
berkahwin, manakala Encik
Encik
untuk lelaki sahaja.
untuk lelaki sahaja.
21. 21
21
1. Kata ganti diri dan
1. Kata ganti diri dan
sapaan dalam keluarga
sapaan dalam keluarga
Keluarga Diraja
• Patik
• Tuanku
• Baginda
Keluarga rakyat biasa
•Sedarah
(ayah, emak, abang,
kakak, adik,along dll)
•Semenda
22. 22
22
2. KATA GANTI DIRI & SAPAAN
2. KATA GANTI DIRI & SAPAAN
DALAM MASYARAKAT
DALAM MASYARAKAT
Berdasarkan faktor:
umur
Pangkat / status
23. 23
23
KATA GANTI DIRI & SAPAAN
KATA GANTI DIRI & SAPAAN
BERDASARKAN UMUR
BERDASARKAN UMUR
Pak cik / abang tolong
tangkap bola ni.
Adik balinglah,
pakcik tangkap.
Kakak
Tok
Mak cik
Saudara
Saudari
Nama..
25. 25
25
Pergaulan yang menunjukkan adanya sekatan-sekatan
sosial tertentu sama ada sekatan pangkat dalam pekerjaan,
kedudukan sosial atau sekatan sosial disebabkan sipenyapa
belum begitu kenal antara satu sama lain.
Tuan Orang lelaki yang lebih tinggi pangkatnya dan yang bergelar Haji,
Doktor, dan Profesor
Puan
Perempuan yang sudah bersuami
Belum kahwin tetapi memegang jawatan Guru Besar / Pengerusi
Encik / Cik Sama seperti “tuan” Saudara / saudarai Orang muda
27. 27
27
Tun
Tun
Toh Puan
Toh Puan
Tan Sri
Tan Sri
Datuk Sri
Datuk Sri
Datin Sri
Datin Sri
Datuk
Datuk
Datuk Paduka
Datuk Paduka
Doktor
Profesor
Haji
Nama
+ +
Datuk Sri Dr Mahathir
Dianugerahkan oleh
Kerajaan kerana berjasa
28. 28
28
Haji & Hajah
Imam, Lebai & Bilal
Orang yang telah
menunaikan
Fardhu Haji
Petugas di masjid
29. 29
29
Gelaran yang diperoleh kerana
kejayaan dalam bidang ikhtisas
atau akademik
Profesor, doktor, cikgu,
ustazah, ustaz dsb.
30. 30
30
Gelaran Warisan
Gelaran Warisan
Contoh
Contoh Raja
Raja (Perak, Selangor),
(Perak, Selangor),
Pangeran, Pangeran Anak,
Pangeran, Pangeran Anak,
Pangeran Muda
Pangeran Muda (Brunei
(Brunei
Darussalam)
Darussalam) Tengku
Tengku (Kelantan,
(Kelantan,
Pahang, Kedah, Terengganu).
Pahang, Kedah, Terengganu).
31. 31
31
Gelaran warisan kepada keturunan
Gelaran warisan kepada keturunan
Nabi Muhammad s.a.w. seperti
Nabi Muhammad s.a.w. seperti
syed
syed atau
atau sayid
sayid bagi lelaki dan
bagi lelaki dan
Syarifah
Syarifah bagi perempuan.
bagi perempuan.
Sesetengah pihak mengatakan
Sesetengah pihak mengatakan
bahawa gelaran
bahawa gelaran Syarif, Syeikh
Syarif, Syeikh dan
dan
Siti
Siti juga tergolong ke dalam gelaran
juga tergolong ke dalam gelaran
jenis ini.
jenis ini.
32. 32
32
Gelaran warisan daripada
Gelaran warisan daripada
keturunan yang berasal dari luar
keturunan yang berasal dari luar
Malaysia seperti
Malaysia seperti Raden
Raden (Jawa),
(Jawa),
Daeng
Daeng (Bugis),
(Bugis), Sidi, Sutan
Sidi, Sutan
(Minangkabau),
(Minangkabau), Teuku
Teuku dan
dan
Teungku
Teungku (Aceh).
(Aceh).
33. 33
33
Gelaran Kurniaan, Tun, Toh Puan,
Gelaran Kurniaan, Tun, Toh Puan,
Puan Sri, Datuk (Datuk Seri, Datuk
Puan Sri, Datuk (Datuk Seri, Datuk
Paduka, Datuk Setia), Datuk (Datuk
Paduka, Datuk Setia), Datuk (Datuk
Patingi, Datuk Amar), Datin Paduka
Patingi, Datuk Amar), Datin Paduka
(gelaran yang dikurniakan oleh
(gelaran yang dikurniakan oleh
kerajaan negeri Selangor), Toh
kerajaan negeri Selangor), Toh
Puan (isteri kepada datuk di
Puan (isteri kepada datuk di
Terengganu).
Terengganu).
34. 34
34
Rujukan Hormat
Rujukan Hormat
Yang di-Pertuan Agong dan Raja
Yang di-Pertuan Agong dan Raja
Permaisuri Agong
Permaisuri Agong
Kebawah Duli Yang Maha Mulia Seri
Kebawah Duli Yang Maha Mulia Seri
Paduka Baginda
Paduka Baginda
Sultan, Raja, Sultanah, Tengku
Sultan, Raja, Sultanah, Tengku
Ampuan, Raja Permaisuri
Ampuan, Raja Permaisuri
Duli Yang Maha Mulia
Duli Yang Maha Mulia
35. 35
35
Balu Raja
Balu Raja
Yang Maha Mulia
Yang Maha Mulia
Raja Muda atau Tengku
Raja Muda atau Tengku
Mahkota
Mahkota
Duli Yang Teramat Mulia atau
Duli Yang Teramat Mulia atau
Yang Teramat Mulia
Yang Teramat Mulia
36. 36
36
Kerabat Diraja Karib
Kerabat Diraja Karib
Yang Amat Mulia
Yang Amat Mulia
Bergelar warisan
Bergelar warisan
Yang Mulia
Yang Mulia
Perdana Menteri, Timbalan Perdana
Perdana Menteri, Timbalan Perdana
Menteri, Menteri Besar, Ketua
Menteri, Menteri Besar, Ketua
Menteri
Menteri
Yang Amat Berhormat
Yang Amat Berhormat
37. 37
37
Menteri, Ahli Parlimen, Ahli
Menteri, Ahli Parlimen, Ahli
Dewan Undangan Negeri (wakil
Dewan Undangan Negeri (wakil
rakyat)
rakyat)
Yang Berhormat
Yang Berhormat
Wakil Rakyat yang mempunyai
Wakil Rakyat yang mempunyai
gelaran Tengku atau Raja
gelaran Tengku atau Raja
Yang Berhormat Mulia
Yang Berhormat Mulia
38. 38
38
Tun, Toh Puan
Tun, Toh Puan
Yang Amat Berbahagia
Yang Amat Berbahagia
Yang mempunyai gelaran
Yang mempunyai gelaran
kurniaan kerajaan (selain Tun
kurniaan kerajaan (selain Tun
dan Toh Puan) atau/dan gelaran
dan Toh Puan) atau/dan gelaran
ikhtisas yang formal
ikhtisas yang formal
Yang Berbahagia
Yang Berbahagia
39. 39
39
Ketua Hakim Negara
Ketua Hakim Negara
Yang Amat Arif
Yang Amat Arif
Ketua Polis Negara
Ketua Polis Negara
Yang Amat Setia
Yang Amat Setia
Hakim, Kadi
Hakim, Kadi
Yang Arif
Yang Arif
40. 40
40
Mufti dan pemimpin Islam
Mufti dan pemimpin Islam
Sahibul Samahah
Sahibul Samahah
Ketua jabatan tanpa gelaran
Ketua jabatan tanpa gelaran
Yang Berusaha
Yang Berusaha
41. 41
41
Peraturan sapaan semasa
memberi ucapan:
1. Memberi salam
2. Pengerusi / pengacara majlis
3. Tetamu khas (VIP)
4. Tetamu lain mengikut protokol
Sapaan: Tuan-tuan, saudara saudari
43. 43
43
Suatu cara berkomunikasi tanpa
menggunakan pertuturan (lisan).
sebaliknya komunikator menggunakan:
1. Gerakan anggota badan: tangan, kepala dll
2. Gerakan mata
3. Mimik muka
44. 44
44
Boleh menyampaikan sikap / utusan yang
sukar disampaikan secara lisan / tulisan
Boleh menggambarkan emosi, personaliti
tujuan dan status sosial seseorang
Boleh mengukuhkan hujah dan menilai
maklum balas penerima
45. 45
45
ISYARAT GERAKAN TANGAN
ISYARAT GERAKAN TANGAN
Emblems
Isyarat tangan yang digunakan secara
tersendiri untuk menyampaikan sesuatu
maksud
Illustrators
Isyarat gerakan tangan yang digunakan
bersama-sama dengan ucapan untuk
membantu / mengukuhkan pemahaman
1
2
46. 46
46
EMBLEMS
EMBLEMS
Dipengaruhi oleh sesuatu budaya sesuatu
Dipengaruhi oleh sesuatu budaya sesuatu
bangsa: contoh; bunuh diri
bangsa: contoh; bunuh diri
Ada yang mempunyai maksud sejagat: V
Ada yang mempunyai maksud sejagat: V
Maksudnya tepat & difahami penerima
Maksudnya tepat & difahami penerima
Untuk menyampaikan sesuatu maksud
Untuk menyampaikan sesuatu maksud
yang tidak mahu diucapkan **
yang tidak mahu diucapkan **
49. 49
49
Mimik Muka
Mimik Muka
Boleh menggambarkan perasaan dan
Boleh menggambarkan perasaan dan
peribadi seseorang
peribadi seseorang
Seseorang itu tidak boleh berbohong
Seseorang itu tidak boleh berbohong
dengan mimik muka
dengan mimik muka
Komunikasi akan lebih berkesan
Komunikasi akan lebih berkesan
sekiranya komunikator faham mimik muka
sekiranya komunikator faham mimik muka
56. 56
56
Apakah tindakan anda apabila anda
Apakah tindakan anda apabila anda
mendapati mimik muka orang yang dilawan
mendapati mimik muka orang yang dilawan
bercakap
bercakap begini? Beri alasannya.
begini? Beri alasannya.
1
2
3
4
5
63. 63
63
Kalau orang yang dilawan bercakap
berpeluk tubuh atau duduk bersilang
kaki, apakah maksud bahasa tubuh
begitu?
64. 64
64
Berpeluk Tubuh dan Bersilang Kaki
Berpeluk Tubuh dan Bersilang Kaki
Bersikap defensif terhadap idea kita
Bersikap defensif terhadap idea kita
Biasanya pendengar akan mengikut
Biasanya pendengar akan mengikut
penyampai. Sekiranya penyampai
penyampai. Sekiranya penyampai
berpeluk tubuh, penerima juga akan ikut
berpeluk tubuh, penerima juga akan ikut
berpeluk tubuh.
berpeluk tubuh.
66. 66
66
Bercekak Pinggang
Bercekak Pinggang
Sedang bersiap sedia
Sedang bersiap sedia
Tidak sabar untuk melakukan sesuatu
Tidak sabar untuk melakukan sesuatu
Menunjukkan status: lebih berkuasa
Menunjukkan status: lebih berkuasa
69. 69
69
Sesuaikan bahasa tubuh kita sekiranya
Orang yang dilawan bercakap
menunjukkan bahasa
tubuh yang positif.
Releks, mesra dan
terbuka
70. 70
70
Bincangkan maksud bahasa tubuh;
Bincangkan maksud bahasa tubuh;
Mata bergerak-gerak memerhati ke arah
Mata bergerak-gerak memerhati ke arah
lain semasa berkomunikasi
lain semasa berkomunikasi
Dahi berkerut
Dahi berkerut
Tunduk dan meramas-ramas tangan
Tunduk dan meramas-ramas tangan
Bercekak pinggang, lambat menjawab,
Bercekak pinggang, lambat menjawab,
kalau kita duduk dia berdiri
kalau kita duduk dia berdiri
Duduk dihujung kerusi
Duduk dihujung kerusi
Mengurut dagu, jari menyentuh hujung
Mengurut dagu, jari menyentuh hujung
alis
alis
71. 71
71
Bincangkan
Bincangkan
Bahasa tubuh orang yang tidak setuju
Bahasa tubuh orang yang tidak setuju
dengan percakapan kita
dengan percakapan kita
Bahasa tubuh orang yang sudah bosan
Bahasa tubuh orang yang sudah bosan
Bahasa badan orang yang tidak jujur
Bahasa badan orang yang tidak jujur
Bahasa badan orang yang berasa serba
Bahasa badan orang yang berasa serba
salah, takut membuat keputusan dan cuba
salah, takut membuat keputusan dan cuba
menunda sesuatu
menunda sesuatu
72. 72
72
TUGASAN
TUGASAN
1.
1. Nyatakan ciri-ciri bahasa tubuh
Nyatakan ciri-ciri bahasa tubuh
seseorang yang positif terhadap kita
seseorang yang positif terhadap kita
2.
2. Yang manakah lebih penting antara
Yang manakah lebih penting antara
komunikasi lisan, gerakan tangan,
komunikasi lisan, gerakan tangan,
dan mimik muka? Beri alasan anda.
dan mimik muka? Beri alasan anda.
