1. ΝΙΚΟΣ ΠΑΠΑΣΤΑΜΑΤΙΟΥ
ΟΠΤΙΚΟΑΚΟΥΣΤΙΚΑ
ΜΕΣΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ
© 2005 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ: Οπηηθναθνπζηηθά κέζα δηδαζθαιίαο 1

2. Νίθνο Παπαζηακαηίνπ: Οπηικοακοςζηικά μέζα διδαζκαλίαρ
Πεξηιακβάλεηαη ζην CD-Rom
ΟΓΖΓΗΔ΢ ΓΗΑ ΣΖΝ ΟΡΓΑΝΩ΢Ζ, ΣΖΝ Α΢ΦΑΛΔΗΑ & ΣΖΝ ΤΓΗΔΗΝΖ ΢ΣΟ ΢ΥΟΛΗΚΟ ΔΡΓΑ΢ΣΖΡΗΟ
Φ.Δ., ΔΡΓΑ΢ΣΖΡΗΑΚΔ΢ Α΢ΚΖ΢ΔΗ΢ ΦΤ΢ΗΚΖ΢–ΥΖΜΔΗΑ΢ Γπκλαζίνπ/ΓΔΛ/EΠAΛ-TEE & ΑΛΛΟ
ΤΠΟ΢ΣΖΡΗΚΣΗΚΟ e-ΤΛΗΚΟ ΓΗΓΑ΢ΚΑΛΗΑ΢
ISBN 960-631-1098-2 /960-631-109-0/960-631-110-4 © Νίθνο Παπαζηακαηίνπ, ΔΚΦΔ Οκφλνηαο 2005
© 2005 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ: Οπηηθναθνπζηηθά κέζα δηδαζθαιίαο 2

3. ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ
1.Σα εποπηικά μέζα διδαζκαλίαρ
1.1 Δπνπηηθά κέζα δηδαζθαιίαο θαη κάζεζεο θαη εθπαηδεπηηθή ηερλνινγία ζει. 5
1.2 Δπηθνηλσλία, δηδαζθαιία θαη κάζεζε ζει. 6
1.3 Κηλνχκελεο εηθφλεο θαη πιεξνθνξία ζει. 9
1.4 Γηαηί πξέπεη λα ρξεζηκνπνηνχκε επνπηηθά κέζα δηδαζθαιίαο θαη κάζεζεο; ζει.11
1.5 Πξνυπνζέζεηο γηα ηε ρξήζε ησλ επνπηηθψλ κέζσλ ζει.12
1.6 Σαμηλφκεζε ησλ ζπκβαηηθψλ επνπηηθψλ κέζσλ δηδαζθαιίαο θαη κάζεζεο ζει.12
2. Γιδαζκαλία και ζλάινηρ
2.1 Δηθφλεο θαη επνπηηθνπνίεζε ζει.16
2.2 ΢ιάηλη θαη δηδαζθαιία ζει.17
2.3 Παξαγσγή ζιάηληο ζει.18
2.4 Μεραληθφο εμνπιηζκφο ζει.21
2.5 Οζφλεο θαη πξνβνιή ζει.25
2.6 Σερληθέο πξνβνιήο ζιάηληο ζει.27
2.7 Παξαηεξεηήξεο (λiewers) ζει.29
2.8 Αλαθεθαιαίσζε ζει.29
2.9 Ση (δελ) ππάξρεη ζει.29
3. Γπαθοζκόπιο ή οβεπσένη και διδαζκαλία. Σι και πώρ
3.1 Γξαθνζθφπην ή overhead projector θαη δηδαζθαιία ζει.30
3.2 Σερληθά ραξαθηεξηζηηθά ζει.33
3.3 Υεηξηζκνί πξηλ ηελ πξνβνιή ζει.37
3.4 Παξαγσγή δηαθαλεηψλ ζει.39
3.5 Δίδε δηαθαλεηψλ ζει.42
3.6 Σερληθή πξνβνιήο δηαθαλεηψλ
ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ: Κηλνχκελεο δηαθάλεηεο ζει.48
4. Δπιζκοπικόρ πποβολέαρ ή επιζκόπιο
4.1Πξνβάιινληαο αδηαθαλείο εηθφλεο θαη αληηθείκελα ζει.50
Δνδεικηική ελληνική βιβλιογπαθία ζει.51
© 2005 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ: Οπηηθναθνπζηηθά κέζα δηδαζθαιίαο 3

4. © 2005 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ: Οπηηθναθνπζηηθά κέζα δηδαζθαιίαο 4

5. 1.Σα εποπηικά μέζα διδαζκαλίαρ*
1.1 Δποπηικά μέζα διδαζκαλίαρ και μάθηζηρ και εκπαιδεςηική ηεσνολογία
Σα πιηθά θαη κέζα δηδαζθαιίαο θαη κάζεζεο ζηελ ηάμε είλαη αθελφο ην ζρνιηθφ βηβιίν
θαη ην φπνην άιιν έληππν πιηθφ θαη αθεηέξνπ ηα επνπηηθά κέζα, κε θπξίαξρν ηνλ θηκσιηνπίλαθα,
αιιά θαη ηα ζιάηληο, νη δηαθάλεηεο, ηα κνληέια, νη πεηξακαηηθέο ζπζθεπέο, νη δηάθνξεο ζπιινγέο,
ηα cd -roms θηι.
Ζ ρξήζε ησλ επνπηηθψλ ή/ θαη νπηηθναθνπζηηθψλ κέζσλ ζηε δηδαθηηθή πξάμε έρεη
ζηφρν, θαηά θχξην ιφγν, ηνλ απνηειεζκαηηθφ ζπλδπαζκφ ιέμεσλ θαη εηθφλσλ θαη δεπηεξεπφλησο
ηνπ ήρνπ θαη ηεο θίλεζεο, πξνθεηκέλνπ λα κεγηζηνπνηεζεί ην απνηέιεζκα ηεο δηδαζθαιίαο θαη
ηεο κάζεζεο. Με ηελ πξνγξακκαηηζκέλε εθαξκνγή ησλ επνπηηθψλ κέζσλ δηδαζθαιίαο θαη
κάζεζεο επηηπγράλνπκε φρη κφλν ηελ απιή παξνπζίαζε θαη ηε γξήγνξε κεηαθνξά ησλ
πιεξνθνξηψλ, αιιά θαη ηελ παξνρή θαηάιιεισλ εξεζηζκάησλ, ψζηε θάζε καζεηήο μερσξηζηά λα
κπνξεί λα δεκηνπξγήζεη ηηο δηθέο ηνπ λνεηηθέο παξαζηάζεηο γηα ηελ εξκελεία θαη ηελ θαηαλφεζε
ησλ δηαθφξσλ θαηλνκέλσλ, ελλνηψλ θηι. Απηφ επεηδή ηα επνπηηθά κέζα δηδαζθαιίαο εθπέκπνπλ
πιεξνθνξίεο θη φρη γλψζεηο. Γηα ην ιφγν απηφ κε ηε ιέμε επνπηεία δειψλνπκε ηελ αληίιεςε ηνπ
αηφκνπ γηα ζπγθεθξηκέλα αληηθείκελα, γεγνλφηα, θαηαζηάζεηο ή δηαδηθαζίεο, πνπ δεκηνπξγείηαη
απφ ηηο πιεξνθνξίεο πνπ ην άηνκν ιακβάλεη θαη επεμεξγάδεηαη κέζσ ησλ αηζζήζεψλ ηνπ. Ζ
εκπεηξία είλαη ην απνηέιεζκα ηεο αιιειεπίδξαζεο ηεο αηζζεηεξηαθήο αληίιεςεο, θαη ησλ
λνεηηθψλ δηεξγαζηψλ θαη, ηέινο, ε θαηαλφεζε επηηπγράλεηαη κε ην ζπλδπαζκφ αηζζήζεσλ θαη
λφεζεο.
Ζ πνξεία απφ ηελ απιή εθαξκνγή θαη αμηνπνίεζε ησλ γλψζεσλ πνπ πξνέθπςαλ απφ ηηο
ζεηηθέο επηζηήκεο (θπζηθή, ρεκεία, καζεκαηηθά, ηερλνινγία), φζν θαη απφ ηηο ζεσξεηηθέο
(ςπρνινγία, θνηλσληνινγία, θηινζνθία), έρεη ζρέζε κε ηε δεκηνπξγία ελφο νξγαλσκέλνπ
ζπζηήκαηνο ηερλνινγηθψλ κέζσλ ζηε δηδαζθαιία θαη ζηε κάζεζε ή «ηερλνινγίαο ζηελ
εθπαίδεπζε». Απηή δηακνξθψζεθε ζηα πιαίζηα ηεο ςπρνινγίαο ηεο ζπκπεξηθνξάο
(κπηρεβηνξηζηηθήο ζεσξίαο), γηα λα κεηαιιαρζεί ζε δεχηεξε θάζε ζε «εθπαηδεπηηθή ηερλνινγία»
ή «ηερλνινγία ηεο εθπαίδεπζεο», πνπ βαζίδεηαη ζε πνξίζκαηα ηεο γλσζηηθήο ςπρνινγίαο. ΢ε
* Πξνζαξκνγή απφ ην βηβιίν: © Γ. Εεζηκφπνπινο, Κ. Καθεηδφπνπινο, Δ. Μνπηδνχξε-Μαλνχ-
ζνπ, Ν. Παπαζηακαηίνπ, Θέκαηα δηδαθηηθήο γηα ηα καζήκαηα ησλ θπζηθώλ επηζηεκώλ, εθδ.
Παηάθε, Αζήλα 2002, ζει.262-272.
© 2005 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ: Οπηηθναθνπζηηθά κέζα δηδαζθαιίαο 5

6. ηξίηε θάζε, κε ηελ είζνδν ηνπ ειεθηξνληθνχ ππνινγηζηή ζηελ εθπαίδεπζε, ε ηερλνινγία ηεο
εθπαίδεπζεο γίλεηαη αιιειεπηδξαζηηθή. Σψξα ε δηδαζθαιία θαη ε κάζεζε γίλνληαη αληηιεπηέο
σο έλα ζχλνιν εξεζίζκαηνο-απάληεζεο θαη ε πιεξνθνξία πξνθχπηεη απφ ηελ αλάιπζε θαη ην
ζπλδπαζκφ γεγνλφησλ. Αο ζεκεησζεί φηη ν φξνο εθπαηδεπηηθή ηερλνινγία έρεη πξνζδηνξηζηεί κε
πνιινχο θαη πνηθίινπο ηξφπνπο απφ ηνπο εηδηθνχο θαη δειψλεη έλα νξγαλσκέλν ζχζηεκα
εθπαηδεπηηθήο κεζνδνινγίαο, πξντφλ ηεο εηζαγσγήο θαη ηεο ρξήζεο δηδαθηηθψλ ζπζθεπψλ,
επνπηηθψλ θαη άιισλ ηερλνινγηθψλ κέζσλ.
Έηζη ζήκεξα επηιέγνπκε θαη ρξεζηκνπνηνχκε ηα επνπηηθά κέζα κε ζπγθεθξηκέλν
πξφγξακκα, ψζηε λα παξέρνπκε θαηάιιεια εξεζίζκαηα, πνπ λα αληαπνθξίλνληαη ζηηο αλάγθεο
ηνπ θάζε καζεηή. ΢πλεπψο ηα ζεηηθά απνηειέζκαηα ζα πξνθχςνπλ απφ ην ζσζηφ ζρεδηαζκφ ηνπ
εθπαηδεπηηθνχ πιηθνχ θαη φρη (κφλν) απφ ηε ρξήζε ηεο ζχγρξνλεο εθπαηδεπηηθήο ηερλνινγίαο.
1.2 Δπικοινυνία, διδαζκαλία και μάθηζη
Οη άλζξσπνη, πξνθεηκέλνπ λα επηθνηλσλήζνπλ, ρξεζηκνπνηνχλ ιέμεηο κε ηε κνξθή ηνπ
άκεζνπ πξνθνξηθνχ ιφγνπ (νκηιία) θαη ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ (έληππα, βηβιία, επηγξαθέο), ελψ
πνιιέο θνξέο ρξεζηκoπoηνχλ καδί, κε ηνλ πξoθνξηθφ ιφγν, κνξθαζκνχο θαη θίλεζε φηαλ
ππάξρεη νπηηθή επαθή. Μπνξνχκε ινηπφλ λα πνχκε φηη ε επηθνηλσλία κεηαμχ ησλ αλζξψπσλ
εμππεξεηείηαη ζε ηθαλνπνηεηηθφ βαζκφ κε ηνλ πξνθνξηθφ θαη ην γξαπηφ ιφγν, πνπ είλαη θαηά
θάπνηνλ ηξφπν κηα πξψηε κνξθή ηερλνινγίαο ηεο επηθνηλσλίαο. Αθφκα ππάξρεη έλα είδνο
επηθνηλσλίαο κεηαμχ αλζξψπνπ θαη κεραλψλ, θάησ απφ πξνθαζνξηζκέλεο ζπλζήθεο απφ ηνλ
άλζξσπν-θαηαζθεπαζηή. Ζ επηθνηλσλία απηή ζπλήζσο έρεη θαηεχζπλζε απφ ηνλ άλζξσπν πξνο
ηε κεραλή θαη δελ έρεη αιιειεπηδξαζηηθφ ραξαθηήξα. Δμαίξεζε ζ' απηφ ηνλ θαλφλα απνηειεί ν
ειεθηξνληθφο ππνινγηζηήο, πνπ έρεη αιιειεπηδξαζηηθφ ραξαθηήξα θαη επεξεάδεη ζεκαληηθά ηε
ζπκπεξηθνξά απηψλ πνπ ηνλ ρξεζηκνπνηνχλ, αλαηξέπνληαο έηζη ηα θιαζηθά πξφηππα θαη
δεκηνπξγψληαο λένπο ηξφπνπο επηθνηλσλίαο.
Κάζε άλζξσπνο, δψν ή κεράλεκα πνπ επηθνηλσλεί κε ππνθείκελα αλάινγεο ηθαλφηεηαο
ιακβάλεη, επεμεξγάδεηαη θαη εθπέκπεη πιεξνθνξία (ζήκα) ζχκθσλα κε ηα παξαθάησ ζρήκαηα:
Ο άνθπυπορ:
ΔΠΔΞΔΡΓΑ΢ΗΑ Δζσηεξηθφο,
Πιεξνθνξία, Ννεκνζχλε, Δθδήισζε εμσηεξηθφο
πεξηβάιινλ Αηζζήζεηο ζπλαίζζεκα, ελεξγεηψλ θφζκνο
ινγηθή, εγθέθαινο
© 2005 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ: Οπηηθναθνπζηηθά κέζα δηδαζθαιίαο 6

7. Οι μησανέρ:
ΔΠΔΞΔΡΓΑ΢ΗΑ Δζσηεξηθφο,
Πιεξνθνξία, Αηζζεηήξεο, Λνγηζκηθφ, Ζ/Τ εμσηεξηθφο
Δθδήισζε
πεξηβάιινλ πιεθηξνιφγηα θφζκνο
ελεξγεηψλ
΢ρ.1. Δηάγξακκα ξνήο πιεξνθνξίαο αλζξώπνπ –κεραλήο.
΢ε θάζε πεξίπησζε ε εθδήισζε θάπνηαο ελέξγεηαο κπνξεί λα αλαηξνθνδνηήζεη ηε
δηαδηθαζία επεμεξγαζίαο θαη λα έρνπκε κηα λέα εθδήισζε ελέξγεηαο απφ ηνλ ίδην άλζξσπν ή απφ
ηε κεραλή. Ζ δηδαζθαιία, φπνην λφεκα ή πεξηερφκελν θαη αλ ηεο δψζνπκε, είλαη κνξθή
επηθνηλσλίαο. Γηα ην ιφγν απηφ ν εθπαηδεπηηθφο νθείιεη λα ρξεζηκνπνηεί νπνηνδήπνηε
ελδεδεηγκέλν κέζν κπνξεί λα εμαζθαιίζεη γέθπξεο επηθνηλσλίαο κε ηνπο καζεηέο ηνπ.
Γεληθά έλα άηνκν «καζαίλεη» κέζα απφ ηηο εκπεηξίεο πνπ απνθηά κε ηε βνήζεηα ησλ
αηζζήζεσλ θαηά ηελ επηθνηλσλία ηνπ κε ην πεξηβάιινλ. ΢ην ζρνιείν ε δηδαζθαιία θαη ε κάζεζε
επηηπγράλνληαη κε ηελ εθαξκνγή επηιεγκέλεο κεζφδνπ θαη κέζσλ θαη είλαη πξνθαλήο ε αλάγθε
γηα ελίζρπζε θαη εκπινπηηζκφ ηνπο κε κεζφδνπο πνπ αμηνπνηνχλ ηα ζχγρξνλα ηερλνινγηθά
επηθνηλσληαθά κέζα, ψζηε ην απνηέιεζκα λα είλαη άκεζν θαη κεηξήζηκν. Έηζη, είηε γηα λα
κεηαδψζνπκε απιψο κηα πιεξνθνξία είηε γηα λα βνεζήζνπκε ηνπο καζεηέο καο λα θαηαλνήζνπλ
κηα έλλνηα, πξέπεη, ζηα πιαίζηα ελφο ζρεδίνπ καζήκαηνο, λα ρξεζηκνπνηήζνπκε ηα θαηάιιεια
επηθνηλσληαθά (νπηηθναθνπζηηθά θαη επνπηηθά) κέζα πξνθεηκέλνπ λα επηηχρνπκε ηνπο
εθπαηδεπηηθνχο ζηφρνπο καο γξήγνξα θαη απνηειεζκαηηθά. Μηα έγρξσκε εηθφλα ή κηα
πξνζνκνίσζε ζηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή έρεη κεγαιχηεξε επηθνηλσληαθή δχλακε θαη ζαθψο
θαιχηεξν δηδαθηηθφ απνηέιεζκα αλ ζπλδπαζηεί κε ηηο θαηάιιειεο πξνθνξηθέο ή γξαπηέο
επεμεγήζεηο θαη έξγα. Σα επνπηηθά κέζα ππνζηεξίδνπλ ηε δηδαζθαιία ησλ θπζηθψλ επηζηεκψλ
( θαη φισλ ησλ ππνινίπσλ καζεκάησλ) θαη είλαη αλαπφζπαζην θνκκάηη ηεο.
Όκσο, γηαηί ηα επνπηηθά κέζα βειηηψλνπλ ηελ επηθνηλσλία ζηελ ηάμε;
Απνζαθελίδνληαο θάπνηνπο φξνπο απφ ςπρνινγηθή θαη δηδαθηηθή άπνςε, βιέπνπκε φηη:
− Αληίιεςε είλαη ε δηαδηθαζία βάζεη ηεο νπνίαο ην άηνκν γλσξίδεη ηνλ θφζκν πνπ ηνλ
πεξηβάιιεη θαη ζπλεηδεηνπνηεί ηηο δπλαηφηεηέο ηνπ επέκβαζεο ζε απηφλ.
− Δληχπσζε (εγράξαμε, απνηχπσζε) είλαη ε θαηαγξαθή πνπ πξνθαιείηαη απφ εμσηεξηθά
εξεζίζκαηα (ζέακα, δηάιεμε, δηδαζθαιία θηι.), ε νπνία κε ινγηθή επεμεξγαζία θαηαγξάθεηαη σο
αληίιεςε, θαη ην ζπλαίζζεκα πνπ παξάγεηαη.
© 2005 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ: Οπηηθναθνπζηηθά κέζα δηδαζθαιίαο 7

8. − Αλαπαξάζηαζε είλαη ηα εξκελεπηηθά ζρήκαηα πνπ ζπγθξνηνχλ θαη ρξεζηκνπνηνχλ ηα
άηνκα γηα, λα πξνζεγγίζνπλ, λα θαηαλνήζνπλ θαη λα δηαρεηξηζηνχλ ηελ θνηλσληθή
πξαγκαηηθφηεηα.
− Αηζζεηνπνίεζε είλαη ε θαζαξή αλαπαξάζηαζε κηαο θαηάζηαζεο, κηαο ηδέαο, κηαο
έλλνηαο κε ηε βνήζεηα αληηιεπηψλ απφ ην άηνκν κέζσλ, ψζηε λα γίλεη θαηαλνεηή.
− Δκπεηξία είλαη ην απνηέιεζκα ηεο αιιειεπίδξαζεο αληίιεςεο θαη ινγηθήο θαη
ζπληειεί ζηελ αχμεζε ηεο ηθαλφηεηαο ηνπ αηφκνπ ζε θάπνηνλ ηνκέα.
− Δπνπηεία είλαη ε αληίιεςε πνπ ζρεκαηίδεη ην άηνκν γηα ζπγθεθξηκέλα πξάγκαηα ή
γεγνλφηα.
− Δπνπηηθή δηδαζθαιία είλαη ε δηδαζθαιία πνπ βαζίδεηαη ζηελ αληίιεςε κέζσ ησλ
αηζζήζεσλ θαη έρεη ζηφρν λα δηεγείξεη φιεο ηηο αηζζήζεηο.
Λέκε ινηπφλ φηη ρξεζηκνπνηνχκε ηα νπηηθναθνπζηηθά θαη επνπηηθά κέζα ζηε δηδαθηηθή
πξάμε γηα λα εκπιέμνπκε φζν ην δπλαηφλ πεξηζζφηεξεο αηζζήζεηο θαηά ηελ επηθνηλσλία, λα
απμήζνπκε ηελ ηθαλφηεηα αληίιεςεο, λα πξνθαιέζνπκε εληππψζεηο, λα αηζζεηνπνηήζνπκε ηηο
δχζθνιεο έλλνηεο θηι. θαη λα δεκηνπξγήζνπκε εκπεηξίεο. Έηζη, γηα παξάδεηγκα, ζηηο κηθξέο
ειηθίεο, πνπ ε αθαηξεηηθή ηθαλφηεηα είλαη ρακειή, ηα επνπηηθά κέζα βνεζνχλ ηνπο καζεηέο λα
δεκηνπξγήζνπλ ηηο απαξαίηεηεο «εηθφλεο», ψζηε λα επηηπγράλνληαη πην γξήγνξα νη εθπαηδεπηηθνί
ζηφρνη θαη λα γίλεηαη πεξηζζφηεξν απνηειεζκαηηθή ε δηδαζθαιία θαη ε κάζεζε.
Ζ ζρέζε ηνπ βαζκνχ επνπηείαο θαη ηνπ βαζκνχ αθαίξεζεο ζπγθξηηηθά κε ηα
ρξεζηκνπνηνχκελα επνπηηθά κέζα θαη ηε ζεκαζία ηνπο γηα ηε δηδαζθαιία θαη ηε κάζεζε
θαίλεηαη ζην ΢ρ.2.
Βαθμόρ εποπηείαρ
Βαθμόρ αθαίπεζηρ
΢ύμβολα Απεικονίζειρ Απομιμήζειρ Ππαγμαηικά ανηικείμενα
΢ρ. 2.Δηάγξακκα ζρέζεο βαζκνύ επνπηείαο θαη βαζκνύ αθαίξεζεο αλάινγα κε ην επνπηηθό κέζν.
Παξαηεξνχκε φηη ζηα ζχκβνια αληηζηνηρεί πνιχ κεγάινο βαζκφο αθαίξεζεο θαη πνιχ
κηθξφο βαζκφο επνπηείαο. Αληίζεηα, ζηα πξαγκαηηθά αληηθείκελα αληηζηνηρεί πνιχ κεγάινο
βαζκφο επνπηείαο θαη πνιχ κηθξφο βαζκφο αθαίξεζεο. Απηά πξέπεη λα ιακβάλνληαη ππφςε θαηά
ην ζρεδηαζκφ ηεο δηδαζθαιίαο ζε ζρέζε κε ηελ ειηθία ησλ καζεηψλ θαη κε ην γλσζηηθφ
αληηθείκελν πνπ ζα δηδάμνπκε.
© 2005 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ: Οπηηθναθνπζηηθά κέζα δηδαζθαιίαο 8

9. Δπεηδή κηα ιέμε ή έλα ζχκβνιν δελ ηαπηίδεηαη κε φ,ηη δειψλεη, γηα παξάδεηγκα ε ιέμε
«κφξην» απνηειείηαη απφ πέληε γξάκκαηα ηνπ αιθαβήηνπ θαη δελ ηαπηίδεηαη θαη΄ αλάγθε κε ην
κφξην ελφο αληηθεηκέλνπ. Με άιια ιφγηα κηα ιέμε ή έλα ζχκβνιν κεηαθέξεη δχζθνια ηα
κελχκαηα πνπ έρεη ν δάζθαινο θαηά λνπ, θπξίσο ζηνπο κηθξνχο καζεηέο, απφ φ,ηη κηα εηθφλα πνπ
ηαπηίδεηαη κε απηφ πνπ δειψλεη. Γηα παξάδεηγκα, αλ έλαο καζεηήο δεη ηε θσηνγξαθία ελφο
απηνθηλήηνπ, απνθιείεηαη λα κελ ην αλαγλσξίζεη. Αλ φκσο είλαη θάηη πνπ είλαη άγλσζην ζηνπο
καζεηέο, φπσο ε έιηθα ηνπ DNA ή κηα ακνηβάδα ζην νπηηθφ πεδίν ηνπ κηθξνζθνπίνπ, ηφηε πξέπεη
λα ηνπο βνεζήζνπκε θαη κε άιια κέζα, ψζηε λα γίλνπλ ηθαλνί λα «δηαβάδνπλ» ηελ εηθφλα,
θαιιηεξγψληαο ηελ νπηηθή ηνπο αληίιεςε θαη απνηππψλνληάο ηελ γξαπηά είηε κέζα απφ ηηο
απαληήζεηο ζε θαηάιιεια ζρεδηαζκέλεο εξσηήζεηο είηε ζρεδηάδνληαο ή γξάθνληαο κηα ζχληνκε
αλαθνξά. Κη απηφ επεηδή έρεη βξεζεί φηη ζπκφκαζηε:
10% απ' φ,ηη δηαβάδνπκε,
20% απ' φ,ηη αθνχκε,
30% απ' φ,ηη βιέπνπκε,
50% απ' φ,ηη αθνχκε θαη βιέπνπκε,
70% απ' φ,ηη ιέκε ζπλνκηιψληαο κε άιιoπο,
90% απ' φ,ηη ιέκε θηηάρλνληαο (ζρεδηάδνληαο, γξάθνληαο …) θάηη.
Δπίζεο, παιαηφηεξεο ςπρνινγηθέο έξεπλεο δείρλνπλ φηη καζαίλνπκε (ζπγθξαηνχκε ζηε
βξαρππξφζεζκε κλήκε) πνιχ ιίγα κφλν κέζσ ηεο αθνήο, ελψ αληηζέησο πάξα πνιιά κέζσ ηεο
φξαζεο. Έηζη καζαίλνπκε:
1% κφλν κε ηε γεχζε,
1,5% κφλν κε ηελ αθή,
3,5% κφλν κε ηελ φζθξεζε,
11% κφλν κε ηελ αθνή,
83% κφλν κε ηελ φξαζε [ζηελ θαζεκεξηλή πξάμε, ε επηθνηλσληαθή αμία ηεο εηθφλαο
επηβεβαηψλεηαη θαη απφ ηηο πνιιέο δηαθεκηζηηθέο αθίζεο πνπ θαζεκεξηλά βιέπνπκε παληνχ].
1.3 Κινούμενερ εικόνερ και πληποθοπία
Αλ θαη ηα παξαπάλσ πνζνζηηαία απνηειέζκαηα δελ είλαη παξά κφλν ζηαηηζηηθνί κέζνη
φξνη, πξνθχπηεη ν δπλακηθφο ραξαθηήξαο ηεο (φπνηαο) εηθφλαο. Πξφθεηηαη γηα έλα ηζρπξφ
επηθνηλσληαθφ κέζν θαη θαηά ζπλέπεηα γηα έλα θαζνξηζηηθφ δηδαθηηθφ κέζν. Αλ βέβαηα
αλαινγηζηνχκε θαη ην γεγνλφο φηη ζήκεξα νη εηθφλεο δελ είλαη κφλν ζηαηηθέο, φπσο είλαη νη
δηαθάλεηεο γξαθνζθνπίνπ, ηα ζιάηληο, νη θσηνγξαθίεο, αιιά ζπλνδεχνληαη απφ θίλεζε θαη ήρν,
φπσο είλαη νη εηθφλεο ζηνλ θηλεκαηνγξάθν, ζηελ ηειεφξαζε ή ζηελ νζφλε ηνπ ειεθηξνληθνχ
© 2005 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ: Οπηηθναθνπζηηθά κέζα δηδαζθαιίαο 9

10. ππνινγηζηή, πξνθχπηεη φηη ν ιφγνο ηνπ δαζθάινπ θαη κφλν θαη ν πίλαθαο ράλνπλ πξννδεπηηθά
ηελ πξσηαξρηθή ζέζε πνπ κέρξη ηψξα θαηείραλ σο απνθιεηζηηθά ζρεδφλ επνπηηθά κέζα
δηδαζθαιίαο θαη κάζεζεο, παξαρσξψληαο ηε ζέζε ηνπο ζε πην δπλακηθά, ειθπζηηθά θαη
απνηειεζκαηηθά κέζα.
Να ηνληζηεί φηη ππάξρεη κεγάιε δηαθνξά κεηαμχ ηεο κεζφδνπ κεηαθνξάο ηεο
πιεξνθνξίαο κέζσ ηεο ηειεφξαζεο (θαζφινπ αιιειεπηδξαζηηθφ πεξηβάιινλ) θαη ηεο
αληίζηνηρεο κεζφδνπ κέζσ ηνπ ειεθηξνληθνχ ππνινγηζηή (δπλαηφηεηα δεκηνπξγίαο ηζρπξά
αιιειεπηδξαζηηθνχ πεξηβάιινληνο). Όηαλ ρξεζηκνπνηείηαη ε ηειεφξαζε, νη καζεηέο είλαη απινί
δέθηεο πιεξνθνξίαο (παζεηηθή ζηάζε), ρσξίο λα αλαπηχζζνπλ θακία πξσηνβνπιία. Αληίζεηα,
φηαλ νη καζεηέο ρξεζηκνπνηνχλ ζηνλ ειεθηξνληθνχ ππνινγηζηή έλα εθπαηδεπηηθφ πξφγξακκα ζην
νπνίν κπνξνχλ λα επεκβαίλνπλ, ηα πξάγκαηα είλαη ηειείσο δηαθνξεηηθά, αθνχ ν θαζέλαο βξίζθεη
έλα δηθφ ηνπ ηξφπν λα πξνρσξεί θαη λα καζαίλεη (ελεξγεηηθή ζηάζε).
Γηα παξάδεηγκα, ε ζπζηεκαηηθή παξαηήξεζε έδεημε φηη: 'Όηαλ ρξεζηκνπνηήζεθε
πεηξακαηηθά ε ηειεφξαζε (βίληεν) ζε καζήκαηα γεσινγίαο ηεο πξψηεο ηάμεο θαη αζηξνλνκίαο
ηεο δεχηεξεο ηάμεο ιπθείνπ, πέηπρε κελ ε κεηάδνζε θαη απνηχπσζε ζηε κλήκε ηεο πιεξνθνξίαο
(νη καζεηέο ζπκνχληαλ πνιχ θαιά φζα είραλ δεη), αιιά παξαηεξήζεθε φηη κεηά απφ ρξνληθφ
δηάζηεκα πεξίπνπ 15 ιεπηψλ άξρηζαλ λα δείρλνπλ ζεκάδηα ραιάξσζεο θαη απψιεηαο ηεο
επηθνηλσληαθήο επαθήο. ΢ηε ζπλέρεηα ηξνπνπνηήζεθε ε δηαδηθαζία ρξήζεο ηνπ κέζνπ απηνχ κε
πξνβνιέο ησλ 5 πεξίπνπ ιεπηψλ. ΢ηα ελδηάκεζα ρξνληθά δηαζηήκαηα γηλφηαλ ζπδήηεζε ή
ζπκπιεξσλφηαλ ζηαδηαθά έλα θχιιν εξγαζίαο, Με άιια ιφγηα, βειηηψζεθε ην απνηέιεζκα κε
ηελ επέκβαζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θαη αλαδείρζεθε ν (λένο) ξφινο ηνπ ζε δηαρεηξηζηή
πιεξνθνξίαο, δηδαθηηθψλ κέζσλ θαη εθπαηδεπηηθψλ κεζφδσλ.
Ζ ηειενπηηθή εηθφλα είλαη απνηειεζκαηηθή σο δηδαθηηθφ κέζν ζηελ πεξίπησζε πνπ
ρξεζηκνπνηείηαη πξνγξακκαηηζκέλα θαη ηδηαίηεξα φηαλ ρξεζηκνπνηείηαη γηα επίθαηξα ζέκαηα. Αο
ιάβνπκε ππφςε φηη νη εηδήζεηο είλαη απφ ηα πξνγξάκκαηα κε ηε κεγαιχηεξε αθξνακαηηθφηεηα. Ζ
παξνπζίαζε ζηνπο καζεηέο ηεο είδεζεο γηα ηελ αλαθάιπςε ελφο λένπ θαξκάθνπ, κηαο λέαο
κεζφδνπ ζεξαπείαο, ηεο ραξηνγξάθεζεο ηνπ DNA θηι. κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί απφ ηνλ
εθπαηδεπηηθφ φρη κφλν σο πιεξνθνξία, αιιά θαη σο επθαηξία λα ζπλδέζεη ηε ζρνιηθή βηνινγία,
θπζηθά θαη ινηπά καζήκαηα ησλ θπζηθψλ επηζηεκψλ κε ηελ θαζεκεξηλή δσή, λα ζρνιηάζεη ηελ
επηζηεκνληθή κέζνδν, λα δεκηνπξγήζεη ζηάζεηο, πξνθαιψληαο ηνπο καζεηέο λα δηαπηζηψζνπλ φηη
γηα λα ππάξμεη έλα εθαξκφζηκν απνηέιεζκα πξνεγείηαη πξνζπάζεηα, ηίπνηα δε γίλεηαη ηπραία
θηι.
© 2005 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ: Οπηηθναθνπζηηθά κέζα δηδαζθαιίαο 10

11. 1.4 Γιαηί ππέπει να σπηζιμοποιούμε εποπηικά μέζα διδαζκαλίαρ και μάθηζηρ;
΢πκπεξαζκαηηθά, θαη ζχκθσλα κε φζα εθηέζεθαλ, κπνξνχκε λα πνχκε φηη πξέπεη λα
ρξεζηκνπνηνχκε ηα επνπηηθά κέζα ζηε δηδαθηηθή πξάμε δηφηη:
− Γεκηνπξγνχλ εληππψζεηο.
− Πξνθαινχλ ην ελδηαθέξνλ θαη ηελ πξνζνρή ησλ καζεηψλ. Γεκηνπξγνχλ δηδαθηηθή
αηκφζθαηξα πςεινχ επηπέδνπ.
− Βνεζνχλ ζηε δεκηνπξγία ζεηηθήο ζηάζεο γηα ηε δηδαζθαιία.
− Βνεζνχλ ζηελ αμηνπνίεζε θαη εμνηθνλφκεζε δηδαθηηθνχ ρξφλνπ.
− Μεηψλνπλ ην βαζκφ αθαίξεζεο θαη απμάλνπλ ην βαζκφ επνπηείαο.
− Δμαζθαιίδνπλ ηελ αηζζεηνπνίεζε ησλ αθαηξεηηθψλ ζπκβφισλ κηαο δηδαζθαιίαο.
− Τπνζηεξίδνπλ ηε δεκηνπξγία ζπγθεθξηκέλσλ παξαζηάζεσλ, θαζψο θαη ηε δηαηήξεζή
ηνπο.
− Δληζρχνπλ ηελ εμαηνκηθεπκέλε κάζεζε, παξέρνληαο πνηθηιία ηξφπσλ επίηεπμεο ησλ
εθπαηδεπηηθψλ ζηφρσλ.
− Παξέρνπλ ηε δπλαηφηεηα ελεξγνχ ζπκκεηνρήο ηνπ καζεηή (interactive learning).
− Βνεζνχλ ζηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ ζρέζεσλ πνπ έρνπλ ηα δηαθνξεηηθά κέξε ελφο
ζχλζεηνπ ζπζηήκαηνο.
− Πξνζθέξνπλ πινχζην επηθνηλσληαθφ πεξηβάιινλ ζε άηνκα κε δηαθνξεηηθή ηθαλφηεηα
αληίιεςεο.
− Καιιηεξγνχλ ηελ θαιαηζζεζία θαη πξνθαινχλ απαμίσζε ηεο πξνρεηξφηεηαο.
− Βνεζνχλ ηνλ εθπαηδεπηηθφ ζην κεηαζρεκαηηζκφ ηεο επηζηεκνληθήο γλψζεο ζε
ζρνιηθή, ζχκθσλα κε ηνπο εθάζηνηε εθπαηδεπηηθνχο ζθνπνχο θαη ηα αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα.
− Καηαπνιεκνχλ ηε ινγνθνπία ηνπ δηδάζθνληα.
− Αιιάδνπλ ηνλ παξαδνζηαθφ ξφιν ηνπ εθπαηδεπηηθνχ.
− Αλαπηχζζνπλ ηνλ πνηνηηθφ ραξαθηήξα ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο. πεξηνξίδνληαο
ηνλ πνζνηηθφ ηεο ραξαθηήξα.
Καη αθφκα φηη ηα επνπηηθά κέζα είλαη ζεκαληηθά γηα ηε δηδαζθαιία, αιιά ζε θακηά
πεξίπησζε δελ ηζρπξίδεηαη θαλείο φηη κπνξνχλ λα αληηθαηαζηήζνπλ ηνλ ίδην ηνλ εθπαηδεπηηθφ.
Σα επνπηηθά κέζα δηδαζθαιίαο θαη κάζεζεο ιεηηνπξγνχλ ζπκπιεξσκαηηθά θαη ζε θακηά
πεξίπησζε απνθιεηζηηθά. Απηφο είλαη πνπ πξέπεη λα επηιέμεη ηα θαηάιιεια επνπηηθά κέζα γηα
κηα δηδαζθαιία θαη ζα δνκήζεη ηειηθά ηε δηδαθηηθή πξάμε είλαη κφλν ν θαηάιιεια
ελεκεξσκέλνο θαη πξνεηνηκαζκέλνο εθπαηδεπηηθφο.
© 2005 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ: Οπηηθναθνπζηηθά κέζα δηδαζθαιίαο 11

12. 1.5 Πποϋποθέζειρ για ηη σπήζη ηυν εποπηικών μέζυν
Κάζε επνπηηθφ κέζν πξψηα είλαη έλα λέν γλσζηηθφ αληηθείκελν γηα ηνλ εθπαηδεπηηθφ θαη
ζηε ζπλερεία έλα δηδαθηηθφ εξγαιείν. Σα ζπκβαηηθά επνπηηθά κέζα, σο ζπζθεπέο, είλαη γεληθά
απιά ζηε ιεηηνπξγία ηνπο θαη εχθνια κπνξεί θάπνηνο λα εθπαηδεπηεί ψζηε λα ηα ζέηεη ζε
ιεηηνπξγία, αιιά θαη λα ηα ζπληεξεί. Ίζσο κεγαιχηεξε δπζθνιία παξνπζηάδεη ε ρξήζε ησλ πην
ζχγρξνλσλ νπηηθναθνπζηηθψλ κέζσλ, φπσο είλαη ε κεραλή πξνβνιήο ζιάηληο, ην γξαθνζθφπην
(νβεξρέλη), ε ηειεφξαζε, ην βίληεν.
Οπσζδήπνηε ν ειεθηξνληθφο ππνινγηζηήο,, ηα εθπαηδεπηηθά ινγηζκηθά, ην δηαδίθηπν
(internet) θηι. απφ κφλα ηνπο απνηεινχλ ηδηαίηεξα γλσζηηθά αληηθείκελα, αξθεηά κεγαιχηεξνπ
βαζκνχ δπζθνιίαο ζπγθξηηηθά κε ηα ζπκβαηηθά νπηηθναθνπζηηθά κέζα. Ο εθπαηδεπηηθφο πξέπεη
λα γλσξίδεη ηε ρξήζε φισλ ησλ επνπηηθψλ κέζσλ, ψζηε ζηε ζπλέρεηα λα πεξάζεη ζηελ επφκελε
θάζε, πνπ είλαη ν ζρεδηαζκφο ηεο δηαδηθαζίαο κε ηελ νπνία ζα ππνζηεξηρζεί ε δηδαθηηθή πξάμε.
Να επηζεκαλζεί φηη δελ είλαη απηνζθνπφο ε εθκάζεζε ηεο ιεηηνπξγίαο ησλ ζπζθεπψλ απηψλ,
αιιά ε δηδαθηηθή ηνπο αμηνπνίεζε. Υξεηάδεηαη επνκέλσο δηαξθήο ελεκέξσζε-επηκφξθσζε ησλ
εθπαηδεπηηθψλ ζρεηηθά κε ηελ απνηειεζκαηηθή έληαμή ηνπο ζηε δηδαθηηθή πξάμε.
Μηα αθφκε βαζηθή πξνυπφζεζε γηα ηε ρξεζηκνπνίεζε θάπνηνπ επνπηηθνχ κέζνπ ζηε
δηδαζθαιία είλαη ε πξνεηνηκαζία ηνπ πξηλ απφ ηε ρξήζε ηνπ. Ο εθπαηδεπηηθφο, πξηλ μεθηλήζεη,
νθείιεη λα θάλεη έιεγρν ηεο ιεηηνπξγίαο φζνλ αθνξά ζπζθεπέο - φξγαλα- πεηξακαηηθέο δηαηάμεηο
θαη επηινγή ηνπ θαηάιιεινπ πιηθνχ (δηαθάλεηεο- ζιάηληο- εθπαηδεπηηθφ ινγηζκηθφ θηι.). Γελ
είλαη ιίγεο νη πεξηπηψζεηο πνπ ε πξνζπάζεηα λα ηεζεί ζε ιεηηνπξγία κηα ζπζθεπή απέηπρε, κε
ράζηκν ρξφλνπ, αλαζηάησζε, αχμεζε ηνπ βαζκνχ ηεο αλαζθάιεηαο, θξηηηθή απφ ηνπο καζεηέο
θηι. Αληηθεηκεληθά ε έιιεηςε θαηάιιεισλ ρψξσλ (θαηάιιειε αίζνπζα δηδαζθαιίαο-καζήκαηνο,
ζπγθξνηεκέλα εξγαζηήξηα θπζηθψλ επηζηεκψλ θαη πιεξνθνξηθήο) εκπνδίδεη ηε ρξήζε ησλ
επνπηηθψλ κέζσλ, έζησ θη αλ απηά ππάξρνπλ ζην ζρνιείν, δηφηη δελ είλαη θαζφινπ βέβαην φηη ε
χπαξμή ηνπο έρεη θαη ηα αλακελφκελα απνηειέζκαηα.
1.6 Σαξινόμηζη ηυν ζςμβαηικών εποπηικών μέζυν διδαζκαλίαρ και μάθηζηρ
Πξνθεηκέλνπ λα ηαμηλνκεζνχλ ηα επνπηηθά κέζα δηδαζθαιίαο θαη κάζεζεο.
ρξεηαδφκαζηε θάπνηα θξηηήξηα. ΢πλήζσο ε ηαμηλφκεζε γίλεηαη κε νδεγφ ηηο αηζζήζεηο, ην θνξέα,
ηνλ θψλν ηεο εκπεηξίαο ηνπ Edgar Dale, ηηο ζπζθεπέο (hardware) θαη ην εθπαηδεπηηθφ πιηθφ πνπ
ρξεζηκνπνηνχλ (software).
΢ηνλ θψλν ησλ εκπεηξηψλ ηνπ Dale (΢ρ. 3) ζεκείν αλαθνξάο (ζηε βάζε ηνπ θψλνπ) νη
εκπεηξίεο, πνπ δεκηνπξγνχληαη απφ ηελ άκεζε επαθή κε ηα πξαγκαηηθά αληηθείκελα, φπνπ ε
© 2005 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ: Οπηηθναθνπζηηθά κέζα δηδαζθαιίαο 12

13. ζπκκεηνρή είλαη ελεξγεηηθή θαη ε ανξηζηία ρακειή. ΢ε αληίζεζε, φζν ε άκεζε επαθή
ππνθαζίζηαηαη, ε ζπκκεηνρή γίλεηαη παζεηηθή θαη ε ανξηζηία πςειή.
΢ρ. 3. Ο θώλνο ησλ εκπεηξηώλ ηνπ Edgar Dale.
Μηα δεχηεξε ηαμηλφκεζε γίλεηαη κε θξηηήξην ηα αηζζεηήξηα φξγαλα φπσο ζην ζρ. 4:
ΜΔ΢Α ΓΙΓΑ΢ΚΑΛΙΑ΢ & ΜΑΘΗ΢Η΢
Αθνπζηηθά Οπηηθά Οπηηθναθνπζηηθά Άιισλ αηζζήζεσλ
Οκηιία ΢χκβνια Κηλεκαηνγξαθηθή Αιθάβεην ηπθιψλ
Ραδηνθσληθή Δηθφλεο ηαηλία (απηηθά)
εθπνκπή Υάξηεο Σειενπηηθή Πνιπκέζα γηα
Μαγλεηνηαηλίεο Πίλαθεο εθπνκπή άηνκα κε εηδηθέο
CD ήρνπ Γηαγξάκκαηα Video-ηαηλίεο αλάγθεο (ΑΜΔΑ)
Βηβιία Πνιπκέζα
Πξνπιάζκαηα DVD
Μνληέια
Φπζηθά αληηθείκελα
Υεκηθέο νπζίεο
Παξαζθεπάζκαηα
΢ρ. 4. Σαμηλόκεζε ησλ επνπηηθώλ κέζσλ δηδαζθαιίαο θαη κάζεζεο κε θξηηήξην ηα αηζζεηήξηα όξγαλα.
© 2005 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ: Οπηηθναθνπζηηθά κέζα δηδαζθαιίαο 13

14. Μηα ηξίηε ηαμηλφκεζε κπνξεί λα γίλεη κε νδεγφ ην θνξέα ηνπ επνπηηθνχ κέζνπ (΢ρ.5).
Πποζυπικά μέζα διδαζκαλίαρ Αππόζυπα μέζα διδαζκαλίαρ
Οπηικά: Δκθάληζε, φςε, βιέκκα,
ρεηξνλνκίεο, θίλεζε
Λεκηικά: Υεηξηζκφο ηεο γιψζζαο
΢ύνθεηα: Γεληθή έθθξαζε, ηθαλφηεηα επηθνηλσλίαο,
δξακαηνπνίεζε
΢ςμβαηικά εποπηικά και οπηικοακοςζηικά μέζα
Μέζα ηηρ ζύγσπονηρ εκπαιδεςηικήρ ηεσνολογίαρ
Ππαγμαηικά ανηικείμενα : Φπηά (θπζηθά ή απνμεξακέλα),
δψα (δσληαλά ή ηαξηρεπκέλα), θπζηθά θαηλφκελα, δηάθνξα πιηθά,
ζπιινγέο πεηξσκάησλ, ρεκηθέο νπζίεο, εξγαιεία, κεραλέο.
Σεσνηηά ανηικείμενα (απομιμήζειρ): Μνληέια, πξνπιάζκαηα,
πεηξακαηηθέο δηαηάμεηο .
Τλικά μέζα και Μησανέρ απεικόνιζηρ ηηρ ππαγμαηικόηηηαρ:
Κείκελα, εηθφλεο, ζρήκαηα βηβιία, ράξηεο, πίλαθεο , θσηνγξαθίεο ,
αθίζεο, ζθίηζα, δηαθάλεηεο - νβεξρέλη, ζιάηληο - δηαζθφπην,
ξαδηνθσληθέο εθπνκπέο - ξαδηφθσλν, θηλεκαηνγξαθηθέο πξνβνιέο,
εθπαηδεπηηθή ηειεφξαζε, βηληενηαηλίεο - video, εθπαηδεπηηθφ
ινγηζκηθφ - ειεθηξνληθφο ππνινγηζηήο.
Κεηκελνγξάθνη, ινγηζηηθά θχιια, βάζεηο δεδνκέλσλ, ειεθηξνληθέο
εγθπθινπαίδεηεο – e-βηβιία - βηβιηνζήθεο, θιεηζηά θαη αλνηθηά
πεξηβάιινληα κάζεζεο, δηαδίθηπν, ειεθηξνληθφ ηαρπδξνκείν,
ηειεζπλαληήζεηο θαη ηειεδηαζθέςεηο,
΢ρ. 5.Σαμηλόκεζε ησλ επνπηηθώλ κέζσλ δηδαζθαιίαο θαη κάζεζεο κε νδεγό επνπηηθνύ κέζνπ.
Ζ ηαμηλφκεζε δελ εμππεξεηεί απιψο θαη κφλν κηα ζπζηεκαηηθή θαηαγξαθή ησλ
επνπηηθψλ κέζσλ, αιιά θπξίσο βνεζά ηε δηαδηθαζία επηινγήο ηνπ θαηάιιεινπ κέζνπ ζην
ζρεδηαζκφ ηνπ καζήκαηνο, πξάγκα πνπ είλαη αληηθείκελν ηεο εθπαηδεπηηθήο ηερλνινγίαο. Σα
ζπκβαηηθά νπηηθναθνπζηηθά κέζα, πνπ ζπλήζσο ππάξρνπλ ζήκεξα ζηα ζρνιεία, αλαγξάθνληαη
ζηνλ παξαθάησ πίλαθα (΢ρ. 6):
© 2005 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ: Οπηηθναθνπζηηθά κέζα δηδαζθαιίαο 14

15. ΓΙΓΑΚΣΙΚΟ
ΤΛΙΚΟ ΢Τ΢ΚΔΤΗ
ΜΔ΢Ο
Φσηναληηγξαθηθά
Βηβιία, ζεκεηψζεηο, θχιια εξγαζίαο,
Ένηςπο ςλικό θχιια αμηνιφγεζεο, εξσηεκαηνιφγηα
κεραλήκαηα, θαμ θαη
εθηππσηηθέο ζπζθεπέο
΢ηαζεξνί θαη επηθαιππηφκελνη πίλαθεο
θηκσιίαο, πίλαθεο καξθαδφξνπ θαη
Πίνακερ καγλεηηθνί, πίλαθεο αλαθνηλψζεσλ θαη
εθζεκάησλ
Γεσγξαθηθνί, πνιηηηθνί, γεσθπζηθνί θαη
ηζηνξηθνί ράξηεο, Πεξηνδηθφο πίλαθαο
ησλ ζηνηρείσλ, αθίζεο κε
Υάπηερ πεξηβαιινληηθά ζέκαηα, πδξφγεηνο
ζθαίξα, ζθίηζα θαη αθίζεο κε ζέκαηα
π.ρ. ηελ αηκνδνζία, ην AIDS θ.ά.
Φπηά θαη απνμεξακέλα κέξε ηνπο, δψα
ηαξηρεπκέλα, ζπιινγέο πεηξσκάησλ,
Ππαγμαηικά ρεκηθέο νπζίεο, φξγαλα θαη ΢ηεξενζθφπηα, κηθξνζθφπηα,
ανηικείμενα και πεηξακαηηθέο δηαηάμεηο, κνληέια, πεηξακαηηθά φξγαλα θαη
απομιμήζειρ πξνπιάζκαηα, παξαζθεπάζκαηα ζπζθεπέο
κηθξνζθνπίνπ, επηζθέςεηο ρψξσλ θαη
ηφπσλ
Μηθξνθσληθέο
Οκηιίεο, ξαδηνθσληθέο εθπνκπέο,
Ακοςζηικά μέζα θαζέηεο καγλεηνθψλνπ, κνπζηθά CD εγθαηαζηάζεηο, ξαδηφθσλα,
καγλεηφθσλα, CD player
΢ηαθεπέρ Δηθφλεο, ζρήκαηα, δηαθάλεηεο
Δπηζθφπηα, γξαθνζθφπηα
εικόνερ γξαθνζθνπίνπ (νβεξρέλη), ζιάηληο
(νβεξρέλη), δηαζθφπηα
Κηλεκαηνγξαθηθέο ηαηλίεο 8 mm θαη 16 Κηλεκαηνγξαθηθέο κεραλέο,
mm, ηειεφξαζε, βηληενηαηλίεο, DVD, ηειεφξαζε, βίληεν,
Δικόνερ με
πνιπκέζα, εθπαηδεπηηθά ινγηζκηθά βηληενπξνβνιέαο,
κίνηζη και ήσο πξνζνκνηψζεσλ, δηεπζχλζεηο ζην ειεθηξνληθφο ππνινγηζηήο
δηαδχθηην (Internet)
΢ςζηήμαηα
ζύγσπονηρ Γηαγξάκκαηα άκεζεο ή έκκεζεο Αηζζεηήξεο, Interface,
λήτηρ και θαηαγξαθήο, παξαγσγήο θαη πξνβνιήο ειεθηξνληθφο ππνινγηζηήο
απεικόνιζηρ
΢ρ.6.Σαμηλόκεζε δηδαθηηθώλ επνπηηθώλ κέζσλ δηδαζθαιίαο θαη κάζεζεο αλά πιηθό θαη ζπζθεπή.
© 2005 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ: Οπηηθναθνπζηηθά κέζα δηδαζθαιίαο 15

16. 2. Γιδαζκαλία και ζλάινηρ*
2.1 Δικόνερ και εποπηικοποίηζη
΢ηα πξνβαιιφκελα νπηηθά κέζα αλήθνπλ νη (δηαθαλείο) εηθφλεο, είηε θηλνχκελεο, φπσο ε
θηλεκαηνγξαθηθή ηαηλία, είηε αθίλεηεο, φπσο ηα ζιάηληο θαη νη δηαθάλεηεο. Δηθφλεο πνπ έρνπλ ηε
δχλακε «λα θέξνπλ ηνλ θφζκν ζηελ αίζνπζα δηδαζθαιίαο»! Με άιια ιφγηα κε ηηο εηθφλεο, νη
καζεηέο είλαη ζε ζέζε λα πάξνπλ κηα γεχζε πξαγκαηηθψλ θαηαζηάζεσλ ή γεγνλφησλ θαη λα ηα
απνηππψζνπλ, ή αιιηψο, νη εηθφλεο επνπηηθνπνηνχλ ην κάζεκα, δειαδή ε κεηαθνξά ή ε έθθξαζε
κελπκάησλ πνπ κεηαδίδνληαη (ζπλήζσο) κε ιφγηα, γίλεηαη κε άιια κέζα ή ζσζηφηεξα ζε άιιν
θψδηθα πνπ είλαη:
– Αηζζεηφηεξνο (πεξηζζφηεξν ζπλαξπαζηηθφο ζηηο αηζζήζεηο).
– Δπθνιφηεξνο (πεξηζζφηεξν ζαθή κελχκαηα).
– Γλσζηφηεξνο (ζε ζρέζε κε πξνεγνχκελεο εκπεηξίεο).
– Πεξηζζφηεξν επράξηζηνο.
Απνηέιεζκα, φπσο γεληθά είλαη απνδεθηφ, νη εηθφλεο λα είλαη άξηζηα κέζα
θσδηθνπνίεζεο ηεο επηδησθφκελεο κάζεζεο, δειαδή ηεο δηαδηθαζίαο κε ηελ νπνία ε πιεξνθνξία
πνπ πξνζέιαβαλ νη αηζζήζεηο, κεηαηξέπεηαη ζε ελλνηνινγηθή κνξθή θαη απνηππψλεηαη ζηε
(καθξνπξφζεζκε) κλήκε.
Δπίζεο νη ζηαζεξέο εηθφλεο, δηαθάλεηεο θαη ζιάηληο, εθφζνλ ρξεζηκνπνηεζνχλ ζσζηά θαη
είλαη θαηάιιειεο, πξνθαινχλ ζην καζεηή αληηδξάζεηο, πνπ ηθαλνπνηνχλ ηνπο ζηφρνπο κάζεζεο
ζηνπο ηνκείο, γλσζηηθφ θαη ζπλαηζζεκαηηθφ ηεο ηαμηλνκίαο ηνπ Bloom. Έηζη, ν καζεηήο:
α. Ωο πξνο ηε γλψζε: Να αλαθαιεί ζηε κλήκε ηνπ, λα αλαγλσξίδεη θαη λα κπνξεί λα
αλαπαξαγάγεη ηηο πιεξνθνξίεο, πνπ βξίζθνληαη ζηηο εηθφλεο.
β. Ωο πξνο ηελ θαηαλφεζε: Να κεηαθξάδεη, λα εξκελεχεη θαη λα κπνξεί λα θαηαιήγεη ζε
ζπκπεξάζκαηα, παξαηεξψληαο ηηο εηθφλεο.
γ. Ωο πξνο ηελ εθαξκνγή: Να ρξεζηκνπνηεί ηηο πιεξνθνξίεο πνπ πεξηέρεη ε εηθφλα,
δειαδή λα κπνξεί λα θάλεη εθαξκνγή (λα ιχζεη, λα ηαμηλνκήζεη) κε βάζε ηηο πιεξνθνξίεο ηεο
εηθφλαο.
δ. Ωο πξνο ηελ αλάιπζε: Να δηαρσξίδεη, λα αλαγλσξίδεη θαη λα ζπγθξίλεη ηα πνηθίια
ζηνηρεία απφ ηα νπνία απαξηίδεηαη (ζπληίζεηαη) ε εηθφλα (θξίζε - πεξηγξαθή - αλάιπζε εηθφλαο).
* Πξνζαξκνγή ηνπ νκφηηηινπ δεκνζηεχκαηνο : © Ν. Παπαζηακαηίνπ, Γηδαζθαιία θαη ζιάηληο,
ΛΟΓΟ΢ θαη ΠΡΑΞΗ, ηεχρνο 40, Υεηκψλαο 1990, ζει. 99-114.
© 2005 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ: Οπηηθναθνπζηηθά κέζα δηδαζθαιίαο 16

17. ε. Ωο πξνο ηε ζχλζεζε: Να ρξεζηκνπνηεί ζε ζπλδπαζκφ δηάθνξα ζηνηρεία, λα δεκηνπξγεί
λέεο ζρέζεηο θαη λα κπνξεί λα γεληθεχεη κε βάζε ηηο πιεξνθνξίεο ηεο εηθφλαο.
ζη. Ωο πξνο ηε ζηάζε: Να αλαπηχμεη ελδηαθέξνλ θαη πξνζνρή πξνο ηελ εηθφλα θαη ην
ζέκα ηεο, λα ηελ απνδερζεί. Έηζη ζα απνθηήζεη ζεηηθή ζηάζε θαη ελδηαθέξνλ γηα ηελ εηθφλα θαη
ζα ηθαλνπνηεζεί απ' απηήλ (ζπλαηζζεκαηηθφο ηνκέαο).
2.2 ΢λάινη και διδαζκαλία
Καηά ηε δηδαζθαιία, κε ηε βνήζεηα ησλ ζιάηληο*, ν δάζθαινο κεηαμχ άιισλ:
– Βξίζθεη ηελ επθαηξία λα επεθηείλεη ηηο πεγέο πιεξνθφξεζεο πέξα απφ ηα φξηα ηνπ
ζρνιηθνχ βηβιίνπ, π.ρ. ηελ πεξηγξαθή ελφο ηζηνξηθνχ γεγνλφηνο, κηαο μέλεο ρψξαο, ελφο
αξραηνινγηθνχ επξήκαηνο ή ελφο ζηαζκνχ παξαγσγήο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο.
– Έρεη ηελ επρέξεηα λα παξνπζηάζεη γλψζεηο θαη πιεξνθνξίεο πεξηζζφηεξν
απνηειεζκαηηθά, ρσξίο λα θνπξάδεη, π.ρ. κεγέζπλζε ηνπ πξνηχπνπ ηξαλδίζηνξ ή ηηο πξαγκαηηθέο
δηαζηάζεηο ελφο αηκνζηξφβηινπ.
– Μπνξεί λα παξνπζηάζεη δηαδηθαζίεο ή πεηξάκαηα, πνπ είλαη δχζθνιν λα
πξαγκαηνπνηεζνχλ ζηελ ηάμε ή λα πεξηγξαθνχλ κε ηνλ πξνθνξηθφ ιφγν π.ρ. ε ρξνλνθσηνγξαθία
ηεο πηψζεο ελφο ζψκαηνο.
– Έρεη ηε δπλαηφηεηα λα ειέγρεη θαη λα παξαθηλεί ηνπο καζεηέο λα αληηδξάζνπλ θαηά
ηνλ επηζπκεηφ ηξφπν ζε εξεζίζκαηα, πνπ εθείλνο πξνγξακκαηηζκέλα πξνθαιεί, π.ρ. νπηηθά ηεζη,
ζηελ αμηνιφγεζε-αλαηξνθνδφηεζε (θαηά πφζν νη καζεηέο έκαζαλ απηά πνπ δηδάρζεθαλ) κηαο
δηδαθηηθήο ελφηεηαο.
Αθφκα, ην έξγν ηνπ δαζθάινπ δηεπθνιχλεηαη θαηά ηε δηδαζθαιία, αθνχ ε ρξήζε ησλ
ζιάηληο (θαη ησλ άιισλ επνπηηθψλ κέζσλ) βξέζεθε φηη:
– Δμαζθαιίδεη άλεζε ζην δάζθαιν θαηά ηελ παξνπζίαζε ηνπ καζήκαηνο.
– Βνεζά ζηελ νινθιήξσζε ηνπ ζέκαηνο ζην δηαζέζηκν ρξφλν.
– Παξέρεη έλα ζρέδην δηδαζθαιίαο. Έηζη κε ηα ζιάηληο κπνξεί λα γίλεη πξνπαξαζθεπή,
πξφθιεζε ελδηαθέξνληνο θαη ζχλδεζε κε ην πξνεγνχκελν, παξνπζίαζε ηνπ καζήκαηνο,
εθαξκνγή-νπηηθά ηεζη, αλαθεθαιαίσζε, πεξίιεςε.
* Ο φξνο κηθξνδηαθάλεηα κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί αληί ηνπ αγγιηθνχ ζιάηλη, πνπ έρεη επηθξαηήζεη (slide:
γιηζηξψ, γηαηί νη δηαθάλεηεο κπαίλνπλ γιηζηξψληαο ζην κεράλεκα πξνβνιήο). Μηθξνδηαθάλεηα, πάιη, ζε
αληηδηαζηνιή πξνο ηνλ φξν δηαθάλεηα, πνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηηο γλσζηέο, πνιχ κεγαιχηεξσλ
δηαζηάζεσλ, δηαθάλεηεο γξαθνζθνπίνπ (oλerhead projector transparencies).
© 2005 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ: Οπηηθναθνπζηηθά κέζα δηδαζθαιίαο 17

18. Σα απνηειέζκαηα ηψξα γηα ηελ ηάμε κπνξνχλ λα ζπλνςηζηνχλ:
– ΢ηελ αχμεζε ηνπ ελδηαθέξνληνο ησλ καζεηψλ.
–΢ηε ζπγθέληξσζε ηεο πξνζνρήο ζηελ πξνβαιιφκελε εηθφλα θαη ζηελ θαιχηεξε
παξαθνινχζεζε θαη θαηαλφεζε ηνπ ζέκαηνο, πνπ παξνπζηάδεηαη ή γηα ην νπνίν κηιά ν
δάζθαινο.
– ΢ηε δηεπθφιπλζε ησλ κεραληζκψλ ηεο κλήκεο (θσδηθνπνίεζε). Οη νπηηθέο
παξαζηάζεηο εληππψλνληαη πην βαζηά θαη επαλέξρνληαη πεξηζζφηεξν εχθνια ζηε κλήκε
(αλάθηεζε). Μαζαίλνπκε θαηά 83% κε ηελ φξαζε θαη κφλν θαηά 11% κε ηελ αθνή.
– ΢ηε ζχκκεηξε ιεηηνπξγία νπηηθψλ θαη αθνπζηηθψλ αηζζεκάησλ. Βξέζεθε, φηη ε
αθνκνίσζε κεηά ηξεηο (3) εκέξεο είλαη 20%, αλ ε δηδαζθαιία πεξηιάκβαλε κφλν πξνθνξηθφ
ιφγν, 30% κφλν εηθφλεο θαη 65% νκηιία θαη εηθφλεο.
– ΢ηελ αηζζεηηθή θαιιηέξγεηα ησλ καζεηψλ. Δθφζνλ ηα πξνβαιιφκελα ζιάηληο έρνπλ
θαιιηηερληθέο αμηψζεηο.
Όια ηα παξαπάλσ, κε ηελ πξνυπφζεζε, φηη ε επηινγή θαη ε παξνπζίαζε,
πξνζδηνξίδνληαη απφ ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ καζεηηθνχ πιεζπζκνχ, ην πεξηερφκελν ηεο
δηδαθηηθήο ελφηεηαο, ηνπο αληηθεηκεληθνχο ζηφρνπο ηνπ καζήκαηνο θαη ηε ζσζηή επηινγή θαη
ρξήζε ησλ ζιάηληο, φπσο θαη θάζε άιινπ επνπηηθνχ κέζνπ.
2.3 Παπαγυγή ζλάινηρ
Καζεηί πνπ κπνξεί λα θσηνγξαθεζεί, κπνξεί θαη λα πξoβιεζεί σο ζιάηλη. Δηθφλεο,
ράξηεο, ζρεδηαγξάκκαηα, θείκελα, νιφθιεξα ή ηκήκαηά ηνπο θαη θπζηθά πξαγκαηηθά
αληηθείκελα, θσηνγξαθίδνληαη ζε ζιάηληο θαη δεκηνπξγνχλ κηα ζπιινγή γηα πνιιέο-πνιιέο
ρξήζεηο. Πην αλαιπηηθά:
α. Φσηνγξάθεζε πξαγκαηηθψλ αληηθεηκέλσλ κε αληηζηξεπηφ θηικ. Σν αληηζηξεπηφ θηικ
πιάηνπο 35 mm έγρξσκν ή αζπξφκαπξν, είλαη εηδηθφ θηικ γηα ζιάηληο πνπ κε νξηζκέλε
δηαδηθαζία εκθάληζεο δίλεη απεπζείαο ζεηηθφ απνηέιεζκα. Τπάξρεη ζε δχν ηχπνπο, γηα θσο
εκέξαο ή γηα θιαο (daylight) θαη γηα ηερλεηφ θσηηζκφ εξγαζηεξίνπ (tungsten). Ο αλαγθαίνο
εμνπιηζκφο γηα ηε θσηνγξάθεζε μεθηλά απφ κηα ζρεηηθά θζελή θσηνγξαθηθή κεραλή γηα θηικ
35 mm απεπζείαο ζθφπεπζεο, κέρξη κηα παλάθξηβε κνλννπηηθή ξεθιέμ. Απαηηνχληαη αθφκα
ζηνηρεηψδεηο γλψζεηο θσηνγξαθίαο θαη θαηάιιεια.... ζέκαηα.
β. Φσηνγξάθεζε βηβιίσλ, εληχπσλ θιπ. Ίζσο ν θαιχηεξνο, επθνιφηεξνο θαη
απνδνηηθφηεξνο ηξφπνο – πξνζνρή ζην copyright! Απαηηεί κεραλή κνλννπηηθή ξεθιέμ θαη εηδηθέο
δηαηάμεηο γηα ην πιεζίαζκα ηεο εηθφλαο (θαθφο macro ή δαθηπιίδηα πξνέθηαζεο ή θπζνχλα),
ηξίπνδν ή αληηγξαθέαο.
© 2005 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ: Οπηηθναθνπζηηθά κέζα δηδαζθαιίαο 18

19. γ. Φσηνγξάθεζε άιισλ ζιάηληο. Πάιη απαηηείηαη εηδηθή δηάηαμε (θπζνχλα, αληηγξαθέαο
ζιάηληο), ελψ ε πνηφηεηα ησλ αληηηχπσλ είλαη ρακειφηεξε ηνπ πξσηφηππνπ.
δ. Αγνξά εηνίκσλ ζιάηληο, εθφζνλ ζην εκπφξην ππάξρνπλ νη θαηάιιειεο ζεηξέο.
Γηα ηελ παξαγσγή πιένλ ησλ ζιάηληο ππάξρεη ε αλάγθε ελφο ζελαξίνπ ή δηαγξάκκαηνο
γηα ηελ επηινγή ησλ εηθφλσλ, ε αλεχξεζε ησλ πεγψλ θσηνγξάθεζεο θαη ηέινο ν ηξφπνο ή ηξφπνη
θσηνγξάθεζεο (θαηά ην αληίζηνηρν θνζηνιφγην). Αθφκα ε γξαθή θάπνηνπ θεηκέλνπ/ ζρνιίσλ
πνπ ζα ηα ζπλνδεχεη θαηά ηελ πξνβνιή. ΢ρεηηθά κε ηνλ αξηζκφ ηνπο είλαη ειεχζεξνο, αλ θαη δελ
πξέπεη λα μεπεξλνχλ ηε κηα δεθάδα πεξίπνπ αλά σξηαία δηδαθηηθή ελφηεηα ή ηε κηζή ψξα
πξνβνιήο.
Σα ζπλεζηζκέλα ζιάηληο ηνπ θηικ 135 (35 mm) είλαη γλσζηά σο 5x5 (εμσηεξηθέο
δηαζηάζεηο 50 mm x 50 mm) κε πξαγκαηηθή επηθάλεηα εηθφλαο 36 mm x 24 mm. ΢ε εηδηθά
πιαίζηα 5x5 ηνπνζεηνχληαη θαη ζιάηληο απφ θηικ 126 (instamatic) κε δηαζηάζεηο 28 mm x 28 mm
θαη θηικ 110 (pocket) κε δηαζηάζεηο 13 mm x 17 mm. Απηφ γηαηί νη πεξηζζφηεξνη πξνβνιείο
ζιάηληο είλαη ηππνπνηεκέλνη θαη δέρνληαη πιαίζηα 5x5. Σν πιαίζην είλαη αλαγθαίν γηα λα
πξνζηαηεπζεί ην ζιάηλη. Μπνξεί λα είλαη ραξηνλέλην απηνθφιιεην ή πιαζηηθφ θνπκπσηφ (κε
γπαιί πάλσ-θάησ ή ρσξίο). Πεξηζζφηεξν εχρξεζην θαη ζρεηηθά θζελφ είλαη ην πιαζηηθφ ρσξίο
γπαιί (΢ρ. 7).
΢ρ.7. Σύπνη πιαηζίσλ 5x5 από απηνθόιιεην ραξηόλη, πιαζηηθό κε γπαιί πάλσ-θάησ θαη πιαζηηθό πνπ
θνπκπώλεη. Η πξαγκαηηθή επηθάλεηα ηεο εηθόλαο είλαη 36 mm x 24 mm γηα θηικ 35 mm (135).
© 2005 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ: Οπηηθναθνπζηηθά κέζα δηδαζθαιίαο 19

20. Όηαλ ππάξρνπλ πνιιά ζιάηληο πξέπεη λα αξρεηνζεηεζνχλ έηζη, ψζηε θαη λα κελ
θηλδπλεχνπλ λα αιινησζνχλ θαη λα εληνπίδνληαη εχθνια. Ζ αξρεηνζέηεζε κπνξεί λα γίλεη ζε
δηαθαλή πιαζηηθά θχιια κε είθνζη ή πεξηζζφηεξεο αλεμάξηεηεο ζήθεο ην θαζέλα, πνπ κπαίλνπλ
ζε ληνζηέ ή θξεκηνχληαη απφ ξάβδνπο ζε εηδηθά ξάθηα γξαθείνπ. Άιινο ηξφπνο είλαη λα
ηνπνζεηεζνχλ έλα-έλα ζε ραξηνλέληα ή πιαζηηθά θνπηηά, ζαλ απηά πνπ πνπιηνχληαη ηα πιαίζηα,
είηε ζηνπο γεκηζηήξεο (καγθαδέλ) ηνπ πξνβνιηθνχ κεραλήκαηνο, παξαιιειφγξακκνπο ή
θπθιηθνχο (΢ρ. 8).
΢ρ. 8. Αξρεηνζέηεζε ζιάηληο. Δηαθαλέο πιαζηηθό θύιιν κε ζήθεο πνπ κπαίλεη ζε ληνζηέ ή αξρεηνζήθε
θαη αλεμάξηεηνο θπθιηθόο γεκηζηήξαο (ξόδα).
Δπίζεο, πξνο απνθπγή δπζάξεζησλ εθπιήμεσλ θαηά ηελ πξνβνιή, θαιφ είλαη ηα ζιάηληο
λα ζεκαδεχνληαη κ' έλα κφληκν καξθαδφξν, έηζη πνπ ην ζεκάδη λα θαίλεηαη θάησ αξηζηεξά, φπσο
ε εηθφλα βιέπεηαη κε γπκλφ κάηη θαη γηα ηελ πξνβνιή, λα κπαίλεη πάλσ δεμηά ζην κεράλεκα.
Όινη νη ηχπνη ησλ πξνβνιέσλ πξνβάινπλ ηα πάλσ θάησ θαη ηα αξηζηεξά δεμηά (΢ρ. 9). Ζ δνθηκή
ελφο-δχν ζιάηληο γίλεηαη νδεγφο γηα ην ζσζηφ πξνζαλαηνιηζκφ θαη ησλ ππφινηπσλ ηεο ζεηξάο.
΢ρ. 9. ΢σζηή ηνπνζέηεζε ηνπ ζιάηλη γηα πξνβνιή.
© 2005 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ: Οπηηθναθνπζηηθά κέζα δηδαζθαιίαο 20

21. Ζ αξίζκεζε πάιη, θαιχηεξα λα γίλεηαη κε κνιχβη, παξά κε απηνθφιιεηεο εηηθέηεο, φηαλ
ππάξρεη πηζαλφηεηα λα αιιάμεη ε ζεηξά ησλ ζιάηληο κε ηελ πξφζζεζε λέσλ ή ηελ αθαίξεζε
θάπνησλ άιισλ. Αξίζκεζε ρξεηάδεηαη λα γίλεηαη πάληνηε, γηαηί κπνξνχλ λα ζθνξπίζνπλ πάλσ
ζην ηξαπέδη ή ζην πάησκα, κηα θαη γιηζηξνχλ εχθνια!
2.4 Μησανικόρ εξοπλιζμόρ
Ζ πξνβνιή ησλ ζιάηληο απαηηεί κεραληθφ εμνπιηζκφ πνπ είλαη:
α. Σν κεράλεκα πξνβνιήο (δηαζθφπην).
β. Ζ νζφλε.
γ. Ζ χπαξμε ζρεηηθήο ζπζθφηηζεο ζηελ αίζνπζαο πξνβνιήο.
Σα δηαζθφπηα [γαιιηθά: diascope = δηα(κέζνπ δηαθάλεηαο) πξνβάιισ] ή πξνβνιείο ζιάηληο (΢ρ.
10) πνπ ππάξρνπλ ζηα ζρνιεία καο είλαη δηαθφξσλ ηχπσλ, ρεηξνθίλεηα, εκηαπηφκαηα θαη
απηφκαηα θαη φια γηα ζιάηληο 5 mm x 5 mm. Σα ρεηξνθίλεηα, φπσο ην Leitz PRADO, έρνπλ έλα
θνξέα κε δχν ζήθεο δίπια-δίπια, πνπ ζχξεηαη δεμηά-αξηζηεξά θαηά ηξφπν, ψζηε λα πξνβάιιεηαη
ην έλα ζιάηλη, θαζψο αιιάδεη ην άιιν. ΢ηα εκηαπηφκαηα, φπσο ην Prestinox 2000, ηα ζιάηληο
ηνπνζεηνχληαη ζε θαηάιιειε ζήθε-γεκηζηήξα (καγθαδέλ) ζε ζεηξά, ην έλα πίζσ απφ ην άιιν θαη
απφ 1 κέρξη 36. Ζ αιιαγή ηεο εηθφλαο γίλεηαη κε ην ρέξη, ηξαβψληαο έλαλ θαηάιιειν βξαρίνλα.
Καη ζηα ρεηξνθίλεηα θαη ζηα εκηαπηφκαηα ε εζηίαζε γίλεηαη κε ην ρέξη.
΢ηα απηφκαηα, κε ηειερεηξηζηήξην ή φρη, ε αιιαγή ηεο εηθφλαο γίλεηαη κε ην πάηεκα ελφο
θνπκπηνχ (Hannimex 1500, Kodak CAROUSEL, KINDERMANN telefocus θ.ά. ) θαη ππάξρεη ε
δπλαηφηεηα θίλεζεο εκπξφο-πίζσ. Ζ θπξία εζηίαζε γίλεηαη κε ην ρέξη, ελψ ε κηθξνεζηίαζε
εκηαπηφκαηα. ΢' απηνχο ηνπο ηχπνπο ηα ζιάηληο ηνπνζεηνχληαη ζε γεκηζηήξεο
παξαιιειεπίπεδνπο αλά 36 ή 50 ή ζρήκαηνο ξφδαο αλά 80, 100 ή 120. Οη ζρήκαηνο ξφδαο
δνπιεχνπλ είηε ζην νξηδφληην είηε ζην θαηαθφξπθν επίπεδν θαη θάπνηνη απ' απηνχο δε δέρνληαη
πιαίζηα παρχηεξα απφ 2 mm, θάηη πνπ δε ζπκβαίλεη κε ηνπο καθξφζηελνπο. Σν πιενλέθηεκα ησλ
γεκηζηήξσλ είλαη, φηη κεηά ηελ πξψηε πξνβνιή είλαη έηνηκνη λα ρξεζηκνπνηεζνχλ μαλά θαη
θπζηθά ηα ζιάηληο κέλνπλ ζηε ζσζηή ζεηξά ηνπο.
Όια ηα δηαζθφπηα ιεηηνπξγνχλ κε ηάζε 220 V, έρνπλ ιπρλία αινγφλνπ 24V/ 250 W πνπ
αλαπηχζζεη πςειή ζεξκνθξαζία, έρνπλ (αζφξπβν) αλεκηζηήξα ςχμεο, ελψ ζεξκνδηαθφπηεο
δηαθφπηεη ηε ιεηηνπξγία ηεο ιπρλίαο φηαλ απηή ππεξζεξκαλζεί.
Ζ ξχζκηζε ηνπ χςνπο πξνβνιήο επηηπγράλεηαη κε ηε βνήζεηα εηδηθψλ θνριηψλ (βίδεο)
πνπ ππάξρνπλ ζηε βάζε ηνπ πξνβνιέα. Φέξνπλ θαθφ ζηαζεξήο εζηηαθήο απφζηαζεο 85 mm ή
κεηαβιεηήο 70-100 mm.
© 2005 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ: Οπηηθναθνπζηηθά κέζα δηδαζθαιίαο 21

22. ΢ρ. 10. Δηαζθόπηα. α) Απηόκαην κε ηειερεηξηζηήξην. β) Χεηξνθίλεην. γ) Απηόκαην κε γεκηζηήξα
ζρήκαηνο ξόδαο. δ) Απηόκαην κε γεκηζηήξα παξαιιειεπίπεδν, ελώ νξηζκέλα κνληέια παίξλνπλ
ελαιιαθηηθά θαη γεκηζηήξα ξόδαο, πνπ πεξηζηξέθεηαη ζην θαηαθόξπθν επίπεδν.
Οη πηζαλέο βιάβεο πνπ κπνξνχλ λα εκθαληζηνχλ θαη λα ραιάζνπλ ην κάζεκα, είλαη:
– Αλ ν πξνβνιέαο είλαη ζηελ πξίδα θαη δε δνπιεχεη, ηφηε, είηε είλαη θακέλε ε αζθάιεηα
ηνπ πίλαθα δηαλνκήο είηε είλαη απηή ηνπ δηαζθφπηνπ.
– Αλ δνπιεχεη ν αλεκηζηήξαο θαη φρη ε ιπρλία (ιάκπα), θαλεξφ είλαη φηη ρξεηάδεηαη λέα.
– Αλ αλάβεη ε ιάκπα θαη δε ιεηηνπξγεί ν αλεκηζηήξαο, ην κεράλεκα πξέπεη λα ζβήζεη
ακέζσο, γηαηί ε ιάκπα ζα θαεί ιφγσ ππεξζέξκαλζεο.
– Αλ ζην απηφκαην δηαζθφπην δελ πξνρσξάεη ν γεκηζηήξαο ζην επφκελν ζιάηλη, ηφηε
θάπνηα δηαθάλεηα έρεη κπεη ζηξαβά θαη ρξεηάδεηαη δηφξζσζε.
© 2005 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ: Οπηηθναθνπζηηθά κέζα δηδαζθαιίαο 22

23. – Αλ πάιη ν γεκηζηήξαο πξνρσξάεη αζηακάηεηα ρσξίο ην πάηεκα ηνπ θνπκπηνχ, είηε έρεη
θνιιήζεη ε ζπξίδα πξνβνιήο θαη παξακέλεη ζπλερψο αλνηρηή ή ππάξρεη εκπινθή ζην ειεθηξηθφ
θχθισκα. ΢ηελ πξψηε πεξίπησζε ν πξνβνιέαο πξέπεη λα ζβήζεη θαη λα γίλεη κηα ρεηξνθίλεηε
αιιαγή γηα απνεκπινθή ηεο ζπξίδαο. ΢ηε δεχηεξε ρξεηάδεηαη επηζθεπή.
΢ηελ πεξίπησζε πνπ ε ιάκπα θαεί θαηά ηε δηάξθεηα ηεο πξνβνιήο, ν πξνβνιέαο πξέπεη
λα παξακείλεη αλακκέλνο κε ηνλ αλεκηζηήξα ζε ιεηηνπξγία γηα λα θξπψζεη θαη κεηά λα
απνζπλδεζεί απφ ηελ πξίδα. Ζ λέα ιάκπα πξέπεη λα ηνπνζεηεζεί ζηε ζέζε ηεο ηπιηγκέλε κ' έλα
ραξηνκάληηιν, γηαηί ν ηδξψηαο απφ ηα δάθηπια κεηψλεη ην ρξφλν δσήο ηεο. Αθφκα πξέπεη λα
έιζεη ζσζηά ζηε ζέζε ηεο (λα κπεη θαιά), γηαηί αιιηψο ην ζχζηεκα ζπγθέληξσζεο ηνπ πξνβνιέα
δε ζα είλαη επζπγξακκηζκέλν. Μεηά θάζε ρξήζε, ν θαθφο λα ζθεπάδεηαη κε ην θάιπκκά ηνπ θαη
ν πξνβνιέαο λα ηνπνζεηείηαη ζηε ζήθε ηνπ ή λα είλαη ζθεπαζκέλνο, γηα λα πξνθπιάγεηαη απφ ηε
ζθφλε θαη ηελ πγξαζία. Ο πξνβνιέαο δελ πξέπεη λα κεηαθηλείηαη, αλ δελ θξπψζεη. Αλ ππάξρεη
μερσξηζηφο δηαθφπηεο γηα ηνλ αλεκηζηήξα, λα παξακέλεη αλνηρηφο, αθνχ ζβήζεη ε ιάκπα.
΢θφπηκν είλαη ην θαιψδην ηνπ πξνβνιέα λα είλαη δεκέλν ζην πφδη ηνπ ηξαπεδηνχ ή ηνπ
ζξαλίνπ, φπνπ είλαη ηνπνζεηεκέλνο γηα ηελ πξνβνιή έηζη, ψζηε ζηελ πεξίπησζε πνπ ην πφδη
θάπνηνπ καζεηή παξαζχξεη ην θαιψδην, λα κελ ηνλ ξίμεη θάησ. Δπίζεο ην θαιψδην λα είλαη
κνλσκέλν. Μηα εθεδξηθή ιάκπα θαη κεξηθά κέηξα θαιψδην πξνέθηαζεο (κπαιαληέδα) πξέπεη λα
ζπλνδεχνπλ ηνλ πξνβνιέα θαη λα ππάξρνπλ ζηελ πεξίπησζε πνπ ζα ρξεηαζηνχλ!
2.5 Οθόνερ και πποβολή
Ζ πξνβνιή ησλ ζιάηληο απαηηεί νζφλε, πνπ λα αλαθιά ην θσο νκνηφκνξθα. Λχζε εθ ησλ
πξαγκάησλ είλαη έλαο άζπξνο ηνίρνο ζε αίζνπζα κε θαιή ζπζθφηηζε ή έλα θνκκάηη μπινηέμ ή
θνληξαπιαθέ κε θαηάιιειεο δηαζηάζεηο, βακκέλν άζπξν θαη θξεκαζκέλν ζηνλ ηνίρν. Όκσο, νη
νζφλεο απηέο αλαθινχλ ην θσο πξνο φιεο ηηο θαηεπζχλζεηο, κε απνηέιεζκα ε πξνβαιιφκελε
εηθφλα λα πζηεξεί ζε θσηεηλφηεηα. Σα ίδηα κεηνλεθηήκαηα παξνπζηάδεη θαη ε ζπλεζηζκέλε νζφλε
απφ ιεπθφ ζακπφ (καη) χθαζκα ή πιαζηηθφ. Καιχηεξα απνηειέζκαηα έρνπλ νη
αλαθιαζηηθέο πιαζηηθέο νζφλεο κε επίρξηζκα βαθήο αινπκηλίνπ θαη νη δηάθνξνη ηχπνη
θξπζηαιιηθψλ. Απηέο αλαθινχλ ην θσο ηνπ πξνβνιέα νξηδφληηα. Έρνπλ κέρξη θαη δεθαπιάζηα
θσηεηλφηεηα απφ ηηο νζφλεο καη ή ηνλ άζπξν ηνίρν, ελψ δελ επεξεάδνληαη απφ ην ηπραίν θσο πνπ
πέθηεη ζηελ νζφλε θαη ραιάεη ηελ πνηφηεηα ηεο εηθφλαο. (Ζ θσηεηλφηεηα κεηψλεηαη αλ ε νζφλε
είλαη ζθνληζκέλε ή έρεη δαθηπιηέο).
© 2005 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ: Οπηηθναθνπζηηθά κέζα δηδαζθαιίαο 23

24. ΢ρ.11. Οζόλε πνπ δηπιώλεη θαη ηξαπέδη πξνβνιήο..
Ζ νζφλε κπνξεί λα είλαη, είηε κφληκε (ηνίρνπ), είηε θνξεηή (΢ρ. 11), πνπ δηπιψλεη. Σν
κεηνλέθηεκα ηεο θνξεηήο είλαη ε κηθξή, ζπγθξηηηθά κε ηηο κφληκεο, επηθάλεηα πξνβνιήο, ελψ ε
ζπρλή κεηαθνξά θαη ην άλνημε-θιείζε, ζπληνκεχνπλ ηε δηάξθεηα δσήο ηεο. ΢ηα ζρνιεία καο
ππάξρνπλ νζφλεο ιεπθέο καη θαη ηχπνπ αινπκηλίνπ, πνπ δηπιψλνπλ. Γηα ην ζηήζηκν, πξψηα
εθηείλεηαη ν θάζεηνο ζηχινο θαη ηα πφδηα, ζε νξζή γσλία κε ηε ζήθε, φπνπ είλαη καδεκέλε ε
νζφλε. Καηφπηλ ε νζφλε μεηπιίγεηαη θαη θξεκηέηαη ζην άγθηζηξν ζην πάλσ κέξνο ηνπ ζηχινπ. Σν
ας στήριξης
΢ρ.12. Οζόλε πξνβνιήο (πίζσ όςε).
άγθηζηξν θέξεη δχν ή ηξεηο εγθνπέο θη φηαλ ε νζφλε είλαη θξεκαζκέλε απφ ηελ πξψηε, εμσηεξηθή
εγθνπή, έρεη κηθξή θιίζε πξνο ηα εκπξφο. Σν χςνο ηνπ ζηχινπ ξπζκίδεηαη κε κηα πεηαινχδα θαη
© 2005 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ: Οπηηθναθνπζηηθά κέζα δηδαζθαιίαο 24

25. ε ζηεξέσζε (δίπισκα-μεδίπισκα) ηεο νζφλεο, απφ έλα θνπκπί ξχζκηζεο (εληαηήξαο ζηεξέσζεο
αζθαιηδφκελνο) ζην δεμηφ άθξν ηεο ζήθεο φπνπ ηπιίγεηαη. ΢ηελ πεξίπησζε πνπ θνιιήζεη ε
νζφλε ζην άλνηγκα ή θιείζηκν, πξέπεη λα μεζθηρηεί ε βίδα πνπ ππάξρεη ζηνλ εληαηήξα
ζηεξέσζεο γηα λα ειεπζεξσζεί ν κεραληζκφο (΢ρ. 12).
Γηα ηελ άλεηε παξαθνινχζεζε ηεο πξνβνιήο ζθφπηκν είλαη λα ηεξνχληαη νξηζκέλνη
θαλφλεο, αλεθάξκνζηνη σο επί ην πιείζηνλ ζηα ζρνιεία καο, κηα θαη ε αίζνπζα δηδαζθαιίαο
κεηαηξέπεηαη ζπλήζσο ζε αίζνπζα πξνβνιψλ. Απηνί είλαη:
– Ζ γσλία πξνβνιήο θαη
– ε απφζηαζε ησλ καζεηψλ απφ ηελ νζφλε.
Γσλία πξνβνιήο είλαη ε γσλία κε δηρνηφκν ηνλ άμνλα πξνβνιήο, κέζα ζηελ νπνία πξέπεη
λα βξίζθεηαη ν καζεηήο γηα λα βιέπεη ηελ εηθφλα ρσξίο παξακνξθψζεηο. Ζ ηηκή ηεο είλαη απφ 30ν
΢ρ.13. Άμνλαο πξνβνιήο θαη ηξαπεδόζρεκεο παξακνξθώζεηο εηθόλαο.
ν
κέρξη θαη 60 γηα ηηο νζφλεο αινπκηλίνπ θαη ηηο θξπζηαιιηθέο θαη αλάινγα κε ηνλ ηχπν νζφλεο,
(΢ρ. 13). Δπεηδή ε ηππηθή αίζνπζα δηδαζθαιίαο έρεη ζρήκα νξζνγψληνπ παξαιιειφγξακκνπ θαη
νη καζεηέο θάζνληαη παξάιιεια πξνο ηηο κεγάιεο πιεπξέο, ε πεξηζζφηεξν θαηάιιειε ζέζε ηεο
νζφλεο είλαη ζηελ άθξε κηαο δηαγσλίνπ, εκπξφο, δεμηά ή αξηζηεξά. Έηζη φινη ζρεδφλ νη καζεηέο
ζα είλαη πην θνληά ζηε ζσζηή γσλία παξαθνινχζεζεο, απφ φηη ζα ήηαλ, αλ ε νζφλε ήηαλ ηνπνζε-
ηεκέλε θαηά κέησπν (΢ρ. 14).
Ζ απφζηαζε ησλ καζεηψλ απφ ηελ νζφλε, γεληθά δελ πξέπεη λα είλαη κεγαιχηεξε απφ ην
νθηαπιάζην ηνπ πιάηνπο ηεο πξνβαιιφκελεο εηθφλαο θαη κηθξφηεξε απφ ην δηπιάζην (΢ρ. 13). Ζ
ζέζε ηνπ πξνβνιέα εμαξηάηαη επίζεο απφ:
– Σν κέγεζνο ηεο νζφλεο.
– Σελ εζηηαθή απφζηαζε ηνπ θαθνχ ηνπ πξνβνιέα.
– Σε θσηεηλφηεηα ηεο ιάκπαο (ιπρλίαο) ηνπ.
© 2005 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ: Οπηηθναθνπζηηθά κέζα δηδαζθαιίαο 25

26. – Σε δηακφξθσζε ηεο αίζνπζαο πξνβνιήο.
΢ρ. 14. Αξηζηεξά ε νζόλε θξύβεη ηνλ πίλαθα θαη ελληά από ηνπο ηξηάληα καζεηέο είλαη έμσ από ηε
ζσζηή γσλία παξαθνινύζεζεο. Δεμηά, ε νζόλε ηνπνζεηεκέλε ζηε γσλία, κόλν ηξεηο καζεηέο βξίζθνληαη
έμσ από ηε ζσζηή γσλία παξαθνινύζεζεο θαη ν πίλαθαο είλαη ειεύζεξνο.
Γεληθά ε εηθφλα δελ πξέπεη λα βγαίλεη έμσ απφ ηελ νζφλε, λα κελ έρεη ηξαπεδφζρεκε
παξακφξθσζε (΢ρ. 14) θαη λα είλαη φζν ην δπλαηφ πην θσηεηλή. Ζ ηξαπεδφζρεκε παξακφξθσζε
παξνπζηάδεηαη φηαλ ν πξνβνιέαο πιεζηάδεη θνληά ζηελ νζφλε θαη ην επίπεδν ηεο πξνβαιιφκελεο
εηθφλαο δελ είλαη παξάιιειν πξνο απηήλ. Γηα ηελ απνθπγή ηεο παξακφξθσζεο ν πξνβνιέαο
πξέπεη λα ηνπνζεηείηαη ζε βάζξν αξθεηά ςειφ ή ην θαηάιιειν ηξαπέδη πξνβνιήο (΢ρ. 11), ψζηε
ε θσηεηλή δέζκε λα είλαη θάζεηε ζηελ νζφλε.
Δπεηδή νη πξνβνιείο πνπ δηαζέηνπλ ηα ζρνιεία έρνπλ θαθνχο εζηηαθήο απφζηαζεο 80-
100 mm, πξνζθέξνληαη γηα ηνπνζέηεζε, είηε κεηαμχ ησλ καζεηψλ είηε θνληά ζηελ νζφλε,
αξθεηά ςειά πάλησο, ψζηε ε πξνβνιή λα κελ εκπνδίδεηαη απφ ηα θεθάιηα ησλ καζεηψλ (΢ρ.14).
Δθφζνλ ην δηαζθφπην έρεη ηζρπξή ιπρλία θαη πξνβάιιεη ζε νζφλε αινπκηλίνπ, δελ απαηηείηαη
νιηθή ζπζθφηηζε, ρσξίο απηφ λα ζεκαίλεη, φηη πξνβνιή κπνξεί λα γίλεη ζε άπιεην θσο!
Εζηηαθή απόζηαζε Πιάηνο πξνβαιιόκελεο εηθόλαο ζε cm
θαθνύ ζε mm 75 100 120 150 200 250
75 1,5 1,8 2,8 3,0 4,0 5,0
85 1,8 2,1 3,0 3,7 4,6 6,0
100 2,1 2,8 3,7 4,5 5,5 7,0
150 3,4 4,0 5,0 6,5 8,0 10,5
΢ρ.15. Πιάηνο ηεο πξνβαιιόκελεο εηθόλαο ζιάηλη 5x5 σο ζπλάξηεζε ηεο εζηηαθήο
απόζηαζεο ηνπ θαθνύ ηνπ πξνβνιέα θαη ηεο απόζηαζήο ηνπ από ηελ νζόλε.
© 2005 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ: Οπηηθναθνπζηηθά κέζα δηδαζθαιίαο 26

27. 2.6 Σεσνικέρ πποβολήρ ζλάινηρ
Τπάξρνπλ δηάθνξεο ηερληθέο γηα ηελ πξνβνιή ησλ ζιάηληο, φπσο:
– Ζ ηερληθή ηεο επίδεημεο. .
– Ζ ηερληθή ηεο πφισζεο, ε νπνία δίλεη ηε ςεπδαίζζεζε ηεο θίλεζεο γηα θάπνην ηκήκα
ηνπ ζιάηλη. Βαζίδεηαη ζηε δηπιή πφισζε ηνπ θσηφο θαη απαηηεί εηδηθήο θαηαζθεπήο ζιάηλη θαη
πνισηηθφ δίζθν, πνπ πεξηζηξέθεηαη κπξνζηά απφ ην θαθφ ηνπ πξνβνιέα.
– Ζ ηερληθή ηεο ζχγθξηζεο θαη ηεο παξάιιειεο πξνβνιήο, πνπ απαηηεί φκσο δχν
πξνβνιείο.
– Ζ ηερληθή ηεο νπίζζηαο πξνβνιήο, φηαλ ν πξνβνιέαο πξνβάιιεη απφ πίζσ ζε
εκηδηαθαλή νζφλε.
– Ζ ερνδηαζθνπηθή ηερληθή, πνπ πξνβάιιεη ερνδηαθάληεο δειαδή ν ήρνο πνπ ζπλνδεχεη
ηα ζιάηληο (π.ρ. ην θειάεδεκα ηνπ πνπιηνχ) είλαη καγλεηνθσλεκέλνο. Γηα ηέηνηεο πξνβνιέο ην
δηαζθφπην ζπλδέεηαη θαηάιιεια κε καγλεηφθσλν ή θαζεηφθσλν, είηε ην έρεη ελζσκαησκέλν.
Ζ ηερληθή ηεο επίδεημεο είλαη ε πιένλ δηδαθηηθή ζηελ ηάμε θαη κ' απηή γίλεηαη ε επίδεημε
ησλ ζεκείσλ, πνπ επεμήγνληαη κε πξνθνξηθφ ιφγν. Μπνξεί λα γίλεη:
– Με πεξηγξαθή, κε ην δάζθαιν θαζηζκέλν ζηε ζέζε ηνπ θαη ρσξίο λα δείρλεη ζηελ
νζφλε. Μέζνδνο ζηαηηθή θαη κάιινλ δελ αμηνπνηεί επαξθψο ηελ πξνβαιιφκελε εηθφλα.
– Με δείρηε ζηελ νζφλε. Ο δείρηεο κπνξεί λα είλαη μχιηλνο ή πιαζηηθφο, δηαθαλήο ή
κεηαιιηθφο ηειεζθνπηθφο (φπσο κηα ηειεζθνπηθή θεξαία ξαδηνθψλνπ). ΢ε έζραηε πεξίπησζε ν
δείρηεο είλαη ην ηελησκέλν δάθηπιν ηνπ ρεξηνχ! (Ο δείρηεο δελ πξέπεη λα αθνπκπά ζηελ νζφλε,
γηαηί μχλεη θαη ραιάεη ηελ αλαθιαζηηθή ηεο επηθάλεηα. Καιφ είλαη λα θξαηηέηαη καθξηά θαη λα
δείρλεη ηε ζθηά ηνπ. Πεξηζζφηεξν θαηάιιεινο είλαη έλαο καθξχο πιαζηηθφο ράξαθαο). Ο ηξφπνο
απηφο απαηηεί ν δάζθαινο λα είλαη θνληά ζηελ νζφλε, νπφηε πξέπεη λα ππάξρεη ρεηξηζηήο γηα ηελ
αιιαγή ησλ ζιάηληο ζηνλ πξνβνιέα, είηε λα ππάξρεη ηειερεηξηζηήξην.
– Με θσηεηλφ δείρηε ιπρλίαο (θαθφο) ή δείρηεο ιέηδεξ εκηαγσγνχ (laser pointer), πνπ
κπνξεί λα είλαη θαη ελζσκαησκέλνο ζην ηειερεηξηζηήξην ησλ απηφκαησλ πξνβνιέσλ. Αλ δελ
ππάξρεη, ηφηε είηε κε έλα θαθφ κε δέζκε ζε ζρήκα βέινπο, πνπ δνπιεχεη κε κπαηαξίεο ή έλα
laser pointer (επηηξεπφκελεο ρακειήο ηζρχνο, θιάζεο ΗΗ Α), πνπ εχθνια βξίζθνληαη ζηα εηδηθά
θαηαζηήκαηα θσηνγξαθηθψλ εηδψλ. Πιενλέθηεκα ηνπ θσηεηλνχ δείρηε είλαη φηη επηηξέπεη ζην
δάζθαιν λα ζηέθεηαη αξθεηά καθξηά απφ ηελ νζφλε θαη λα θηλείηαη ζηελ ηάμε. Μεηνλέθηεκα: αλ
είλαη πεζκέλεο νη κπαηαξίεο δελ είλαη πνιχ θσηεηλφο θαη φηαλ πξέπεη λα δεηρζεί θάηη ην ρέξη
πξέπεη λα κελ ηξέκεη ή αιιηψο λα θξαηηέηαη ν δείρηεο ζηαζεξά κε ηα δχν ρέξηα.
© 2005 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ: Οπηηθναθνπζηηθά κέζα δηδαζθαιίαο 27

28. 2.7 Παπαηηπηηήπερ (νiewers)
Οη παξαηεξεηήξεο (βηνχεξο) είλαη απιέο ζπζθεπέο, πνπ ρξεζηκεχνπλ γηα λα βιέπνπκε
εχθνια θαη ζε κεγέζπλζε ην ζιάηλη. Κπθινθνξνχλ ζε δηάθνξνπο ηχπνπο θαη κεγέζε. Βαζηθά
απνηεινχληαη απφ έλα νπηηθφ ζχζηεκα (θαθφ) θαη κηα εκηδηαθαλή ελζσκαησκέλε νζφλε. Σν
ζιάηλη ηνπνζεηείηαη κεηαμχ θαθνχ θαη νζφλεο θαη θσηίδεηαη θαηάιιεια, είηε απφ εμσηεξηθφ
θσηηζκφ (θξαηηέηαη κπξνζηά ζην θσο), είηε απφ έλα εζσηεξηθφ ιακπάθη πίζσ απφ ηελ νζφλε,
πνπ ηξνθνδνηείηαη κε κπαηαξία ζπλήζσο θαη αλάβεη κε ην πέξαζκα ηνπ ζιάηλη κπξνζηά ζηελ
νζφλε. ΢ε νξηζκέλα κνληέια δηαζθνπίσλ (π.ρ. KINDERMANN telefocus θαη Elite πνπ έρνπλ
δνζεί ζηα ζρνιεία ) ππάξρεη εηδηθή ζέζε γηα ηελ παξαηήξεζε ηνπ ζιάηλη πξηλ ηελ πξνβνιή (slide
preλiewing) θαη εθφζνλ ν πξνβνιέαο είλαη αλακκέλνο.
2.8 Ανακεθαλαίυζη
Αλαθεθαιαηψλνληαο κπνξεί λα ππνζηεξηρζεί, φηη ηα ζιάηληο αμηνινγνχληαη σο έλα απφ
ηα πιένλ πξνζηηά πξνβαιιφκελα επνπηηθά κέζα δηδαζθαιίαο, επεηδή:
– ΢πγθεληξψλνπλ ηελ πξνζνρή ηεο ηάμεο θαη θσδηθνπνηνχλ ηε κάζεζε.
– Βνεζνχλ ζηελ νξγάλσζε ηνπ καζήκαηνο, δίλνληαο πηζηή αλαπαξάζηαζε πξαγκαηηθψλ
αληηθεηκέλσλ, ηνπίσλ, ζθίηζσλ, θεηκέλσλ, δηαγξακκάησλ θηι.
– Δίλαη ζρεηηθά θζελά, ζε ζχγθξηζε κε ηελ θηλεκαηνγξαθηθή ηαηλία θαη ηε βηληενθαζέηα
θαη ηνλ αληίζηνηρν εμνπιηζκφ, ελψ κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ αλαξίζκεηεο θνξέο.
– Μπνξνχλ λα παξαρζνχλ απφ ηνλ ίδην ην δάζθαιν θαη' επηινγή θαη κε κηθξφ θφζηνο.
– Μπνξνχλ λα πξνβιεζνχλ ζε κεξηθψο ζθνηεηλή αίζνπζα.
– Σν δηαζθφπην είλαη ζπζθεπή ειαθξηά, θαζφινπ νγθψδεο θαη εχθνιε ζηε ρξήζε.
Καηά πφζν φκσο απηά ηζρχνπλ ή εθαξκφδνληαη ζηε γεληθή δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε
ζηα ζρνιεία καο;
2.9 Σι (δεν) ςπάπσει
Μηα απνηχπσζε γηα ηε ρξεζηκνπνίεζε ζιάηληο θαη ινηπψλ νπηηθναθνπζηηθψλ κέζσλ
ζηηο αίζνπζεο δηδαζθαιίαο ησλ ζρνιείσλ καο δελ ππάξρεη ζήκεξα – παξφιν πνπ είλαη γλσζηέο
πεηξακαηηθέο, κεκνλσκέλεο πξνζπάζεηεο παξαγσγήο, εθαξκνγήο, θαη αμηνιφγεζεο ζρεηηθνχ
δηδαθηηθνχ πιηθνχ. Ίζσο γηαηί είλαη ζε φινπο ιίγν-πνιχ γλσζηφ, φηη δε ζα είρε λα κεηξήζεη θαη
πνιιά. Απηφ ην ηειεπηαίν γηα ηξεηο θπξίσο ιφγνπο:
– Διιείςεηο ππνδνκήο θαη ζηε ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε αίζoπζαο πξoβoιψλ θαη
κεραληθφο εμνπιηζκφο- πξνγξάκκαηα.
© 2005 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ: Οπηηθναθνπζηηθά κέζα δηδαζθαιίαο 28

29. – Eθπαηδεπηηθνχο κε θακηά εθπαίδεπζε ή ελεκέξσζε ζηε ρξήζε ησλ oπηηθναθνπζηηθψλ
κέζσλ γεληθά.
– Σε ζηάζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ απέλαληη ζηα επνπηηθά κέζα δηδαζθαιίαο.
Ωο πξνο ηνλ πξψην ιφγν θαηαβάιιoληαη απφ ηνλ αξκφδην θνξέα ζνβαξέο πξνζπάζεηεο,
έηζη πνπ κπνξεί λα ππνζηεξηρζεί, φηη ζηα πεξηζζφηεξα ζρνιεία ππάξρεη έλα δηαζθφπην ή/ θαη
πεξηζζφηεξα, αιιά ρσξίο νδεγίεο ρξήζεσο ή κε απηέο ζε μέλε γιψζζα – πξφζθαηα ζηελ
…θηλεδηθή, ζηελ νπνία είλαη ην θπιιάδην νδεγηψλ πνπ ζπλνδεχεη ηνλ (θηλεδηθήο θαηαζθεπήο)
πξνβνιέα ζιάηληο Elite πνπ απνζηέιιεηαη ζηα ζρνιεία καο! ΢ίγνπξα φκσο αίζνπζα πξνβνιψλ
δελ ππάξρεη, γηαηί αλ ππήξρε, ζα έρεη θαηαιήμεη ζε θνηλή αίζνπζα δηδαζθαιίαο. Άξα πξψην
δεηνχκελν, ζρνιείν δελ είλαη κφλν αίζνπζεο δηδαζθαιίαο κε κνλαδηθφ εμνπιηζκφ ηνλ πίλαθα θαη
ηα θαξεθινζξαλία.
Σα πξνγξάκκαηα πάιη πεξηιακβάλνπλ ζεηξέο, πoπ θαηά θαηξνχο έρνπλ ζηαιεί ζηα
ζρνιεία απφ ην ΤΠΔΠΘ κε ζέκαηα γεσγξαθίαο, ειιεληθήο θαη παγθφζκηαο ηζηνξίαο, ειιεληθήο
ιατθήο ηέρλεο, ηζηνξίαο ηεο ηέρλεο θαη ηεο δσγξαθηθήο, ζξεζθεπηηθψλ, θπζηθήο, γεσινγίαο,
αζηξνλνκίαο, αλζξσπνινγίαο, θπηνινγίαο, δσνινγίαο, βηνινγίαο (ε πιένλ πξφζθαηε ζεηξά
ζηάιζεθε ην 1994). ΢εηξέο ελφο εκπνξηθνχ νίθνπ φρη πάληα πξνζαξκνζκέλεο ζην αλαιπηηθφ
πξφγξακκα θαη κε ζιάηληο ρσξίο, κάιινλ, ηδηαίηεξεο αμηψζεηο, κε απνηέιεζκα πνιιέο θνξέο λα
αγλννχληαη θαη λα ζθνλίδνληαη παξαπεηακέλα, ζ' φπνηα ζρνιεία ππάξρνπλ.
΢ρεηηθά κε ηελ εθπαίδεπζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ, αλ εμαηξεζνχλ νη ηπρεξνί πνπ
θιεξψζεθαλ (θάπνηε) ζε θάπνηα ΢ΔΛΜΔ ή ΠΔΚ, φπνπ δηδάζθνληαλ σο κάζεκα ηα
νπηηθναθνπζηηθά κέζα – φπσο ζηελ ηέσο ΢ΔΛΜΔ Θεζζαινλίθεο, πνπ είρε [ην 1990] αξθεηά
νξγαλσκέλν ηκήκα νπηηθναθoπζηηθνχ πιηθνχ κε κηθξφ αξρείν ζιάηληο, δηαθαλεηψλ θαη
βηληενθαζεηψλ – έρεη θαιψο. Αιιηψο ηίπνηε, επεηδή ε βαζηθή εθπαίδεπζε ζηηο παλεπηζηεκηαθέο
ζρνιέο δε δίλεη ηέηνηα εθφδηα, πιελ εμαηξέζεσλ ηελ ηειεπηαία 15εηία πεξίπνπ θαη ζηα πιαίζηα
ηνπ θαη' επηινγήλ ζπλήζσο, καζήκαηνο ηεο δηδαθηηθήο ηνπ αληίζηνηρνπ θιάδνπ θαη φπνπ απηφ
δηδάζθεηαη. Δμαίξεζε κπνξνχλ λα απνηειέζνπλ ηα φπνηα ζεκηλάξηα πξαγκαηνπνηνχληαη ζηα θαηά
ηφπνπο ΔΚΦΔ ζε πεξηνξηζκέλν αξηζκφ εθπαηδεπηηθψλ (ζπλήζσο ηνπ θι ΠΔ04).
Σέινο, ε ζηάζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ (φισλ ησλ εηδηθνηήησλ) πνπ είλαη ζην ζχλνιν ζρεδφλ
αξλεηηθή/ παζεηηθή σο πξνο φια ηα νπηηθναθνπζηηθά κέζα θαη φρη άδηθα, αλ ινγηζηεί σο
απφξξνηα ησλ παξαπάλσ. Καη κπνξεί λα κεηαβιεζεί, εθφζνλ θαη κφλν αιιάμνπλ νη ππάξρνπζεο
ζπλζήθεο, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ χπαξμε θηλήηξσλ γηα ηελ αλάιεςε πξσηνβνπιηψλ απφ ηνλ
εθπαηδεπηηθφ γηα λα μεθχγνπκε απφ ηα γλσζηά «ηηο πηαίεη» θαη «ηη λα θάλνπκε» (...)
© 2005 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ: Οπηηθναθνπζηηθά κέζα δηδαζθαιίαο 29