Ασφάλεια και υγεία στο σχολικό εργαστήριο

Νίκος Παπασταματίου, φυσικός, επίτιμος Σχολικός Σύμβουλος
npapastam@yahoo.gr http://nikosictedu.blogspot.com

16-9-2009
Τραυματίστηκε μαθητής από
πτώση σοβάδων
Εισαγγελική έρευνα προκειμένου να
διαπιστωθεί ποιοι φέρουν την ευθύνη
για την ελλιπή συντήρηση σχολικού
κτιρίου διετάχθη μετά τον ελαφρύ
τραυματισμό ενός 9χρονου μαθητή από
σοβάδες που έπεσαν στο κεφάλι του εν
ώρα μαθήματος.
Το περιστατικό συνέβη στη σχολική
αίθουσα της Δ΄ τάξης του 1ου
Δημοτικού Σχολείου Κορυδαλλού,
φέρνοντας και πάλι στην επιφάνεια τα
οξυμένα προβλήματα σχολικής στέγης.
http://www.imerisia.gr/article.asp?catid=12333&subid=2&pubid=16287144
16-9-2009
Ανησυχία γονέων για τη
γρίπη
Xθες σε πολλά σχολεία της χώρας
γονείς διαμαρτυρήθηκαν έντονα
στους καθηγητές διότι δε μείωσαν
σε 25 τον αριθμό των μαθητών στις
αίθουσες, ενώ η γραμμή
ενημέρωσης 1550 του υπουργείου
Παιδείας για τη γρίπη, πήρε φωτιά,
με τους γονείς να καταγγέλλουν
ελλείψεις. Εξάλλου, εγκρίθηκε από
χθες, στις ΗΠΑ, η χορήγηση του
εμβολίου για τη νέα γρίπη.
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_ell_1_16/09/2009_
© 2009 Νίκος Παπασταματίου: Ασφάλεια και υγεία στα επιστημονικά και τεχνολογικά εργαστήρια: Περιγράμματα και επισημάνσεις
Φύλλο εργασίας 8

1 Το νομοθετικό πλαίσιο
2 O κτιριακός σχεδιασμός
3 Κίνδυνοι, ασφάλεια και υγιεινή στο σχολικό εργαστήριο
4 Επισήμανση κινδύνων-Πρόληψη
5 Μέτρα προστασίας
6 Διαχείριση επαγγελματικής ασφάλειας και υγείας
7 Οργάνωση σχολικού εργαστηρίου φ.ε. και
εργαστηριακή άσκηση
8 Θέματα αναστοχασμού

Το νομοθετικό πλαίσιο

Το νομοθετικό πλαίσιο: Οργάνωση, λειτουργία και εποπτεία
 Νόμος 1566/85 (ΦΕΚ 167 Α΄/1985)
1. Άρθρο 10 §1 «Για την πρακτική άσκηση των μαθητών των τεχνικών
-επαγγελματικών λυκείων, (…) και των τεχνικών - επαγγελματικών σχολών
συγκροτούνται και λειτουργούν ανάλογα με τις υπάρχουσες ανάγκες σχολικά
εργαστηριακά κέντρα (Σ.Ε.Κ.), στα οποία οι ασκούμενοι μαθητές προέρχονται από
τρεις τουλάχιστο σχολικές μονάδες.»
2. Άρθρο 10 §3 «Υπεύθυνος του σχολικού εργαστηρίου είναι ο διευθυντής του
λυκείου, στο οποίο υπάγεται το σχολικό εργαστήριο. Ο διευθυντής του Σ.Ε.Κ. ή ο
υπεύθυνος του σχολικού εργαστηρίου είναι αρμόδιοι για την οργάνωση και
λειτουργία τω εργαστηρίων (…)»
3. Άρθρο 10 §4(β) «Κάθε σχολικό εργαστήριο έχει την ίδια συγκρότηση με τα Σ.Ε.Κ.
(…)»
4. Άρθρο 42 §1 «Σε κάθε σχολείο πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης
υπάρχουν και χρησιμοποιούνται εποπτικά και οπτικοακουστικά μέσα, καθώς και
εργαστήρια φυσικής και χημείας για την εμπέδωση της διδασκαλίας των οικείων
μαθημάτων.»

 Νόμος 2986/02 (ΦΕΚ 24 Α΄/2002)
Άρθρο 8 §4 «Σε κάθε Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης συνιστάται και
λειτουργεί Εργαστηριακό Κέντρο Φυσικών Επιστημών (Ε.Κ.Φ.Ε.), που αποτελεί
κέντρο έρευνας, τεχνικής και οργανωτικής υποστήριξης της εργαστηριακής
διδασκαλίας των φυσικών μαθημάτων, παροχής συμβουλών για την οργάνωση των
σχολικών εργαστηρίων στις σχολικές μονάδες της Διεύθυνσης, τη λειτουργία των
οποίων εποπτεύει.»
 Απόφαση με Αριθ. Φ.353.1/324/105657/Δ1 (ΦΕΚ 1340 Β΄/2002)
Άρθρο 13 §3γ & §4 [Οι Σχολικοί Σύμβουλοι] «Παρακολουθούν τη λειτουργία (…) των
σχολικών εργαστηρίων και τη χρήση των εποπτικών μέσων. Δίνουν οδηγίες για τη
βελτίωση της λειτουργικότητάς τους (…) και διατυπώνουν υποδείξεις για τον
εμπλουτισμό ή τη συγκρότησή τους (…) έχουν την επιστημονική και παιδαγωγική
εποπτεία των Ε.Κ.Φ.Ε.»
Το νομοθετικό πλαίσιο: Οργάνωση, λειτουργία και εποπτεία

Άρθρο 5 §2.ι [O Προϊστάμενος του Τμήματος Επιστημονικής - Παιδαγωγικής
Καθοδήγησης της Περιφερειακής Δ/νσης] «Στις ευθύνες [του] ανήκουν όσα θέματα
έχουν σχέση με τη λειτουργία (…) των εργαστηρίων και των Εργαστηριακών Κέντρων,
την προμήθεια των εξοπλιστικών μέσων και των μέσων εκπαιδευτικής τεχνολογίας.»
Άρθρο 10 §2γ [Οι Σχολικοί Σύμβουλοι] «Συνεργάζονται με τους Διευθυντές των
σχολικών μονάδων (…) για τον εμπλουτισμό και τη λειτουργία των εργαστηρίων.»
Άρθρο 21 §2στ [Οι Διευθυντές Εκπαίδευσης] «Φροντίζουν για την υποδομή και για τα
διδακτηριακά προβλήματα των σχολείων και εισηγούνται αρμοδίως την επισκευή των
διδακτηρίων και τον εξοπλισμό τους με έπιπλα, σκεύη και εποπτικό υλικό (…)»
Άρθρο 26 §21[Καθήκοντα και αρμοδιότητες των Τμημάτων Εκπαιδευτικών Θεμάτων]
«Στον εξοπλισμό των εργαστηρίων των σχολικών μονάδων και στην τήρηση των
κανόνων ασφαλείας.»
Άρθρο 29 §15 [Ο Διευθυντής του σχολείου] «Είναι υπεύθυνος μαζί με τους
εκπαιδευτικούς, για την καθαριότητα (…) καθώς και για την προστασία της υγείας και
ασφαλείας των μαθητών.»
Το νομοθετικό πλαίσιο: Υποδομές, εξοπλισμός, ασφάλεια & υγιεινή

Άρθρο 34 §2 [Ο Διευθυντής του ΣΕΚ και ο/οι υπεύθυνος/οι Σ.Ε.] «Εποπτεύει την
κατάλληλη διαμόρφωση και τον εξοπλισμό των εργαστηριακών χώρων, ώστε να
μπορεί να υποστηριχθεί η εργαστηριακή άσκηση των μαθητών και η διδασκαλία των
αντίστοιχων μαθημάτων. Για το σκοπό αυτό φροντίζει ώστε οι χώροι να έχουν τις
κατάλληλες διαστάσεις. να είναι εξοπλισμένοι με τα κατάλληλα μέσα εξαερισμού
και πυρόσβεσης και με τα εργαστηριακό όργανα που απαιτούνται σε ικανό αριθμό,
ώστε να ανταποκριθούν στις ανάγκες των ασκήσεων.»
Άρθρο 34 §9 [Ο Διευθυντής του ΣΕΚ και ο/οι υπεύθυνος/οι Σ.Ε.] «'Έχει την
εποπτεία για την προληπτική συντήρηση του εξοπλισμού των εργαστηρίων και
αναθέτει αυτή στο διδακτικό προσωπικό ή στους συντηρητές του Σ.Ε.Κ., με σκοπό
την αποφυγή βλαβών και ατυχημάτων.»
Άρθρο 34 §12 [Ο Διευθυντής του ΣΕΚ και ο/οι υπεύθυνος/οι Σ.Ε.] «'Έχει την
εποπτεία και αναθέτει τη λήψη των απαραίτητων μέτρων ασφαλείας και υγιεινής,
όπως αυτά καθορίζονται από τις ισχύουσες διατάξεις, στους χώρους των
εργαστηρίων και στους κοινόχρηστους χώρους.»

Άρθρο 35 §3 [ Ο υπεύθυνος τομέα ΣΕΚ και ο υπεύθυνος Σ.Ε.] «Επιβλέπει και
καθοδηγεί τις εργασίες προληπτικής συντήρησης που γίνονται σε προγραμματισμένα
χρονικά διαστήματα από το προσωπικό του Σ.Ε.Κ.»
Άρθρο 35 §4 [Ο υπεύθυνος τομέα ΣΕΚ και ο υπεύθυνος Σ.Ε.] «Επιβλέπει και
καθοδηγεί τις εργασίες επισκευής του εξοπλισμού του εργαστηρίου.»
Άρθρο 35 §6 [Ο υπεύθυνος τομέα ΣΕΚ και ο υπεύθυνος Σ.Ε.] «Ελέγχει την τήρηση
των κανόνων ασφαλείας και υγιεινής, όπως αυτά καθορίζονται από τις ισχύουσες
διατάξεις, στους χώρους των εργαστηρίων κατεύθυνσης που ανήκουν στον Τομέα.»

 Πυροσβεστική διάταξη με αριθ. 16/2015 «Μέτρα και μέσα πυροπρο-
στασίας εκπαιδευτηρίων» (ΦΕΚ 2326 Β΄/2015)
Άρθρο 1. 1.Οι διατάξεις της παρούσας έχουν εφαρμογή στις επιχειρήσεις- εγκατα-
στάσεις όλων των βαθμίδων δημόσιας και ιδιωτικής εκπαίδευσης, (…) κέντρα ξένων
γλωσσών, κέντρα δια βίου μάθησης, ωδεία, σχολές οδηγών, σχολές επαγγελματικής
κατάρτισης και εργαστήρια τέχνης (όπως ζωγραφικής και γλυπτικής).
2. Επιπροσθέτως η παρούσα εφαρμόζεται (…) α. Γραφεία (όπως γραμματεία,
γραφεία εκπαιδευτικού προσωπικού και ιατρείο).β. Αποθηκευτικοί χώροι (όπως
αρχείο).γ. Χώροι συνάθροισης κοινού εντός του κτιρίου του εκπαιδευτηρίου (όπως
γυμναστήριο, τραπεζαρία, αίθουσα πολλαπλών χρήσεων, αίθουσα εκδηλώσεων και
εστιατόριο).δ. Εργαστήρια, χώροι ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων και
λοιποί χώροι (όπως εργαστήρια φυσικοχημείας και Η/Υ, λεβητοστάσιο, …).
Άρθρο 12. Η χορήγηση του πιστοποιητικού πυροπροστασίας, γίνεται σύμφωνα με
την αριθμ. 13/2013 Πυροσβεστική Διάταξη, όπως κάθε φορά ισχύει.
Άρθρο 13. Οι παραβάτες της παρούσας διώκονται και τιμωρούνται σύμφωνα με τις διατάξεις
των άρθρων 433 και 458 του Ποινικού Κώδικα και άλλες σχετικές διατάξεις της ισχύουσας
νομοθεσίας πυροπροστασίας.

 Εγκύκλιος με Αριθ. Πρωτ. ΔΙΕΦΕΣ/2093/24-10-2002/ ΔΙΕΦΕΣ/ ΥΠΕΠΘ
«[Μη] Μετακίνηση ειδών εξοπλισμού εργαστηρίων φυσικών επιστημών»
(…) δεν επιτρέπεται καμία μετακίνηση είδους [από τα εργαστήρια ΕΠΕΑΕΚ Γενικού
Λυκείου].
 Απόφαση με Αριθ. Πρωτ. 104235/Γ7/28-9-2004/ Δ/νση ΣΕΠΕΔ/ ΥΠΕΠΘ
«Κοινή χρήση Εργαστηρίου Φυσικών Επιστημών από συστεγαζόμενα σχολεία»
(…) στα οποία υπάρχει ένα σχολικό εργαστήριο Φυσικών Επιστημών και λειτουργούν
στην ίδια ή στην αντίθετη βάρδια, το εργαστήριο αυτό να χρησιμοποιείται από όλα τα
σχολεία.
 Απόφαση με Αριθ. Πρωτ. 131773/Γ7/22-11-2005/Δ/νση ΣΕΠΕΔ/ ΥΠΕΠΘ
«Μη αλλαγή χρήσης εργαστηρίου φ.ε. Ενιαίου Λυκείου»
(…) οι αίθουσες που διαμορφώνονται σε εργαστήρια Φ. Ε. θα πρέπει να
χρησιμοποιούνται αποκλειστικά για τον σκοπό αυτό. Για οποιονδήποτε λόγο δεν
επιτρέπεται η αλλαγή χρήσης τους ή η στέγαση τμήματος μαθητών σε αίθουσα
εργαστηρίων Φ. Ε.(…) Επιτρέπεται η χρήση αυτών των αιθουσών μόνο για τη
διδασκαλία των φυσικών μαθημάτων.
Το νομοθετικό πλαίσιο: Λειτουργία και χρήση

 Απόφαση με Αριθ. Πρωτ. 88698/Γ7/ 27-7-2009/ Δ/νση ΣΕΠΕΔ/ ΥΠΕΠΘ
«Επιλογή και αρμοδιότητες Υπευθύνου Σχολικού Εργαστηρίου Φυσικών Επιστημών
(ΥΣΕΦΕ )»
● Είναι υπόλογος έναντι του Διευθυντή του σχολείου για κάθε θέμα που σχετίζεται
με το εργαστήριο Φυσικών Επιστημών.
● Φροντίζει για την καλή λειτουργική και οργανωτική κατάσταση του χώρου και του
εξοπλισμού, την τήρηση των κανόνων ασφαλείας και υγιεινής και παρακολουθεί
την καθημερινή λειτουργία του εργαστηρίου.
● Τηρεί βιβλίο υλικού, το αρχείο με τα τεχνικά εγχειρίδια , τα υπηρεσιακά έγγραφα
του ΥΠΕΠΘ, το βιβλίο συμβάντων και τα άλλα προβλεπόμενα βιβλία.
● Συντάσσει, σε συνεργασία με τους άλλους καθηγητές του κλΠΕ04, το πρόγραμμα
λειτουργίας του εργαστηρίου, συντονίζει την εφαρμογή του και προσφέρει κάθε
δυνατή αρωγή στους υπόλοιπους καθηγητές που χρησιμοποιούν το εργαστήριο
(ενδεικτικά, επικουρεί στην προετοιμασία των εργαστηριακών ασκήσεων και
παρίσταται ως δεύτερος καθηγητής, όπου είναι απαραίτητο και εφόσον είναι εφικτό).
● Συνεργάζεται σε τακτική βάση με τον Υπεύθυνο ΕΚΦΕ και συμμετέχει σε τακτική
βάση στις ενημερωτικές συναντήσεις του ΕΚΦΕ.
Το νομοθετικό πλαίσιο: Αρμοδιότητες ΥΣΕΦΕ

Το νομοθετικό πλαίσιο: Αρμοδιότητες Δ/ντή ΣΕΚ & υπευθ. ΣΕ
 Απόφαση με Αρ. Πρωτ. Γ2/ 6098/ 13-11-2001/ Δ/νση Σπουδών Δ.Ε./ΥΠΕΠΘ
«Περί καθηκόντων των Διευθυντών Σ.Ε.Κ., υποδιευθυντών, (…) των υπευθύνων των
σχολικών εργαστηρίων και των αρμοδιοτήτων του συλλόγου διδασκόντων Σ.Ε.Κ.»
● Εποπτεύει την κατάλληλη διαμόρφωση και τον εξοπλισμό των εργαστηριακών
χώρων.
● Φροντίζει ώστε οι χώροι να έχουν τις κατάλληλες διαστάσεις, να είναι εξοπλισμένοι
με τα κατάλληλα μέσα εξαερισμού και πυρόσβεσης, να υπάρχουν τα εργαστηριακά
όργανα που απαιτούνται σε ικανό αριθμό ώστε να ανταποκριθούν στις ανάγκες των
ασκήσεων.
● Είναι υπεύθυνος για την σύνταξη εσωτερικού κανονισμού λειτουργίας του ΣΕΚ
(αντιστοίχως: των εργαστηρίων σχολικής μονάδας), έχει την εποπτεία για την
προληπτική συντήρηση του εξοπλισμού των εργαστηρίων και αναθέτει αυτή στο
διδακτικό προσωπικό ή στους συντηρητές με σκοπό την αποφυγή βλαβών και
ατυχημάτων.
● Έχει την εποπτεία και αναθέτει τη λήψη των απαραίτητων μέτρων ασφαλείας και
υγιεινής, όπως αυτά καθορίζονται από τις ισχύουσες διατάξεις, στους χώρους των
εργαστηρίων και στους κοινόχρηστους χώρους κτλ.

Το νομοθετικό πλαίσιο: Οργάνωση Πολιτικής Άμυνας Σχολικών Μονάδων
 Εγκύκλιος με Αριθ. Πρωτ. Φ.108.V/177/ 13-11-2008/ Δ/νση ΠΑΜ/ΠΣΕΑ/ ΥΠΕΠΘ
«Οργάνωση Πολιτικής Άμυνας Σχολικών Μονάδων»
● Είναι υποχρεωτική η οργάνωση όλων των Δημόσιων Υπηρεσιών από πλευράς
Πολιτικής Άμυνας συμπεριλαμβανομένων και των σχολικών μονάδων , σε
περιπτώσεις εκτάκτων αναγκών , ( π.χ. σε εκδήλωση πυρκαγιάς , σεισμού, ή
άλλων ακραίων καιρικών φαινομένων)
 Εγκύκλιος με Αριθ. Πρωτ. Γ7/148037/ 14-11-2008/ Δ/νση ΣΕΠΕΔ/ ΥΠΕΠΘ
«Μέτρα για την αντιμετώπιση Σεισμών- Πυρκαγιών- Πλημμύρων»
● Δημιουργία σχεδίων αποχώρησης των μαθητών/τριών από κάθε σχολική
μονάδα σε περίπτωση σεισμού-πυρκαγιάς κτλ. (…)
● Οι Διευθυντές υποχρεούνται να πραγματοποιούν άσκηση εγκατάλειψης των
κτιρίων και ενημέρωση των μαθητών (…)
● Οι Υπεύθυνοι Αγωγής Υγείας των Δ/νσεων Π/θμιας και Δ/θμιας Εκπαίδευσης
οφείλουν να οργανώσουν σεμινάρια επιμόρφωσης (…)

 ΠΔ 17 /1996 (ΦΕΚ 11Α΄/1996) «Μέτρα για τη βελτίωση της ασφαλείας και
της υγείας των εργαζομένων κατά την εργασία σε συμμόρφωση με τις
οδηγίες 89/391/ΕΟΚ και 91/383/ΕΟΚ»
Άρθρο 1 §2 Το παρόν προεδρικό διάταγμα έχει ως αντικείμενο την εφαρμογή
μέτρων για την προαγωγή της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων κατά
την εργασία (…)
Άρθρο 1 §3 Οι διατάξεις του παρόντος διατάγματος εφαρμόζονται σε όλες τις
επιχειρήσεις, εγκαταστάσεις, εκμεταλλεύσεις και εργασίες του ιδιωτικού και
του δημόσιου τομέα (βιομηχανικές, γεωργικές, εμπορικές, διοικητικές, εκπαι-
δευτικές, πολιτιστικές δραστηριότητες, παροχής υπηρεσιών, αναψυχής, κλπ.).
Άρθρο 7 §1 Ο εργοδότης υποχρεούται να εξασφαλίζει την ασφάλεια και την
υγεία των εργαζομένων ως προς όλες τις πτυχές της εργασίας, και να λαμβάνει
μέτρα που να εξασφαλίζουν την υγεία και ασφάλεια των τρίτων.
Άρθρο 7 §12 Ο εργοδότης εξασφαλίζει σε κάθε εργαζόμενο κατάλληλη και
επαρκή εκπαίδευση στον τομέα της ασφάλειας και της υγείας, ιδίως υπό
μορφή πληροφοριών και οδηγιών (…)
Το νομοθετικό πλαίσιο: Υποχρεώσεις εργοδότη για ασφάλεια & υγιεινή

Ο κτιριακός σχεδιασμός

Κτιριακός σχεδιασμός σχολικού εργαστηρίου
Ένα σχολικό, επιστημονικό/ τεχνολογικό εργαστήριο σχεδιάζεται και
κατασκευάζεται με στόχο να προσφέρει ένα ασφαλές περιβάλλον
μάθησης και εργασίας ώστε να εκτελούνται και ενθαρρύνονται ασφαλείς
εργαστηριακές ασκήσεις και διεργασίες. Πρέπει να προβλέπονται:
● Εργαστηριακοί χώροι, στους οποίους τοποθετούνται οι πάγκοι
εργασίας, ο κινητός και ακίνητος εργαστηριακός εξοπλισμός, τα
μηχανήματα, τα εργαλεία, τα αντιδραστήρια που χρησιμοποιούνται από
τους μαθητές και το προσωπικό του εργαστηρίου.
● Χώροι σε μορφή τάξης, στους οποίους παρέχεται στους μαθητές η
δυνατότητα να συζητούν, να μελετούν, να εκτελούν ομαδικές εργασίες, να
συμμετέχουν σε εργαστηριακή διδασκαλία με τη μορφή σεμιναρίων, να
χρησιμοποιούν τα παρεχόμενα εποπτικά μέσα διδασκαλίας. Μπορεί να
είναι και η αίθουσα του αντίστοιχου μαθήματος.
● Αποθηκευτικοί χώροι (παρασκευαστήριο), απαραίτητοι για την
αποθήκευση των αντιδραστηρίων και των πρώτων υλών, των εποπτικών
μέσων διδασκαλίας ή/και την αποθήκευση των έργων που
κατασκευάζουν οι μαθητές πριν και μετά την ολοκλήρωση της
κατασκευής τους.

Ο εργαστηριακός χώρος πρέπει να είναι κατάλληλα
διαμορφωμένος και εξοπλισμένος και για την ασφάλεια και
υγιεινή εκπαιδευτικών/ προσωπικού και μαθητών να ακολουθεί
τα διεθνή πρότυπα ποιότητας ISO, όπως και τα ευρωπαϊκά και
εθνικά πιστοποιητικά ποιότητας, καταλληλότητας και ελέγχου
(CEN, TÜV, DIN, DVGW, DVE, ΕΛΟΤ κτλ.) για τα έπιπλα, τα
όργανα, τις συσκευές, τα μέτρα ατομικής προστασίας (γυαλιά,
μάσκες, μπλούζες κτλ.), την παροχή ηλεκτρικού ρεύματος, τις
συνθήκες εργασίας (θερμοκρασία, πίεση, ήχος, φως).

Ο εργαστηριακός χώρος πρέπει να είναι κατάλληλα
διαμορφωμένος και εξοπλισμένος και για την ασφάλεια και
υγιεινή εκπαιδευτικών/ προσωπικού και μαθητών να ακολουθεί
τα διεθνή πρότυπα ποιότητας ISO, όπως και τα ευρωπαϊκά και
εθνικά πιστοποιητικά ποιότητας, καταλληλότητας και ελέγχου
(CE, TÜV, DIN, DVGW, DVE, ΕΛΟΤ κτλ.) για τα έπιπλα, τα όργανα,
τις συσκευές, τα μέτρα ατομικής προστασίας (γυαλιά, μάσκες,
μπλούζες κτλ.), την παροχή ηλεκτρικού ρεύματος, τις συνθήκες
εργασίας (θερμοκρασία, πίεση, ήχος, φως).
Τα αρχικά CE
προέρχονται από την
γαλλική φράση
"Conformité Européene"
που μεταφράζεται ως
Ευρωπαϊκή
Συμμόρφωση, και
υποδηλώνει ότι το προϊόν
έχει κατασκευαστεί
σύμφωνα με πρότυπα και
προδιαγραφές, που
εξασφαλίζουν την ασφαλή
λειτουργία του σε σχέση
με την υγεία του
ανθρώπου και την
προστασία του
περιβάλλοντος.
Ο Διεθνής Οργανισμός
Τυποποίησης
(International Organization
for Standardization, ISO)
είναι διεθνής οργάνωση
δημιουργίας και έκδοσης
προτύπων και αποτελείται
από αντιπροσώπους των
εθνικών οργανισμών
τυποποίησης. Παράγει τα
παγκόσμια βιομηχανικά και
εμπορικά πρότυπα, τα
επονομαζόμενα πρότυπα
ISO.
Το ISO (προφέρετε: ίσο)
είναι ανεξάρτητη
συντομομορφή που
προέρχεται από την ελληνική
λέξη ίσος.
Ο Ελληνικός Οργανισμός
Τυποποίησης (ΕΛΟΤ)
δραστηριοποιείται στην
εκπόνηση και διάδοση των
προτύπων, την απονομή
σημάτων συμμόρφωσης
(ποιότητας), τη χορήγηση
πιστοποιητικών
συμμόρφωσης (ποιότητας),
την πιστοποίηση
συστημάτων ποιότητας
επιχειρήσεων και τη
διενέργεια εργαστηριακών
δοκιμών. Η εκπόνηση των
προτύπων γίνεται από
Τεχνικές Επιτροπές στις
οποίες εκπροσωπούνται
όλοι οι τομείς της
οικονομίας.
To Εθνικό Σύστημα
Διαπίστευσης (ΕΣΥΔ)
χορηγεί πιστοποιητικά
διαπίστευσης σε φορείς
πιστοποίησης, φορείς
επιθεώρησης και ελέγχου,
σε περιβαλλοντικούς
επαληθευτές, σε
εργαστήρια δοκιμών και
εργαστήρια μετρολογίας.
Με τη διαπίστευση που
παρέχει πιστοποιείται ότι
οι διαπιστευμένοι φορείς
δύνανται να πιστοποι-
ήσουν με τη σειρά τους με
επάρκεια και αμεροληψία
ότι συγκεκριμένες
επιχειρήσεις τηρούν
συγκεκριμένα πρότυπα,
είτε εθνικά (πρότυπα
ΕΛΟΤ), ευρωπαϊκά
(πρότυπα ΕΝ) ή διεθνή
(πρότυπα ISO).

Κτιριακός σχεδιασμός σχολικού εργαστηρίου: Μελέτη περίπτωσης
Σύμφωνα με έρευνα του Τμήματος Χημείας του
ΑΠΘ, οι συγκεντρώσεις φορμαλδεΰδης στον αέρα
των προκάτ αιθουσών του 2ου Δημοτικού
Σχολείου Νέας Καλλικράτειας Χαλκιδικής είναι σε
υψηλά επίπεδα, που ξεπερνούν το όριο ασφα-
λείας για την υγεία των μαθητών.
Κυμαίνονται από 226 μικρογραμμάρια ανά κυβικό
μέτρο έως 265, όταν η Υπηρεσία Προστασίας
Περιβάλλοντος των ΗΠΑ προτείνει 74,5
μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο για
εσωτερικούς χώρους, δηλαδή είναι τριπλάσιες
από το προτεινόμενο όριο.
Οι επιστήμονες αναζητούν να εντοπίσουν αν οι
αυξημένες συγκεντρώσεις της καρκινογόνας
ουσίας οφείλονται στην πολυουρεθάνη της
κατασκευής, στην παρέμβαση που έγινε για την
τοποθέτηση καλοριφέρ ή στα θρανία και τον
εξοπλισμό από σύνθετη ξυλεία (…)
http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=146437

Ο εργαστηριακός χώρος πρέπει:
● Να έχει τις κατάλληλες διαστάσεις, ώστε οι μαθητές να κινούνται
άνετα.
● Να είναι φωτεινός και εξοπλισμένος με τα κατάλληλα μέσα
εξαερισμού, ώστε να είναι ευχάριστος για τους μαθητές και το
εκπαιδευτικό προσωπικό.
● Να είναι εξοπλισμένος με τα κατάλληλα εργαστηριακά όργανα και σε
αριθμό ικανό να ανταποκριθεί στις ανάγκες των εργαστηριακών
ασκήσεων, ώστε να υπάρχει αντιστοιχία 1:1 μεταξύ εργαστηριακού
εξοπλισμού και ομάδων μαθητών.
● Να είναι εξοπλισμένος με σταθμό ασφαλείας που
περιλαμβάνει ειδικές εγκαταστάσεις εξοπλισμού ασφάλειας και
αντιμετώπισης καταστάσεων έκτακτης ανάγκης.

Τι προβ-
λέπεται;
Απόφαση 77053/Δ5 (ΦΕΚ 1149 Β΄/ 2006)
Απόφαση 13104/Στ΄ (ΦΕΚ 79 Β΄/1980)

Απόφαση 77053/Δ5 (ΦΕΚ 1149 Β΄/ 2006)
Απόφαση 13104/Στ΄ (ΦΕΚ 79 Β΄/1980)
Κτιριακός σχεδιασμός σχολικού
εργαστηρίου

ΥΠΕΠΘ / ΔΙΠΕΕ
ΤΜΗΜΑ Α'
ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2008
ΚΤΙΡΙΟΛΟΓΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ
ΚΤΙΡΙΟΛΟΓΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ / 180 μαθητών
α/α Ονομασία χώρων
τ.μ. /
άτομο
Αριθμός
θέσεων
τ.μ. /
χώρο
Αριθμός
όμοιων
χώρων
Συνολικό
εμβαδόν
(τ.μ. )
Π α ρ α τ η ρ ή σ ε ι ς
5
ΑΙΘΟΥΣΕΣ
ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ
270
5.1 Τύπος Ι 1,5 30 45 6 270
6 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ 420
6.1 Φυσικών επιστημών 30 75 1 75
6.1.1 Παρασκευαστήριο 15 1 15
6.2 Τεχνολογίας -σχεδίου 20 75 1 75
6.2.1 Αποθήκη 15 1 15
6.3 Πληροφορικής 20 45 2 90
6.4
Αίθουσα καλλιτεχνικών-
Αισθητικής αγωγής
20 75 1 75
Για τη διδασκαλία Μουσικής, Εικαστικών,
Θεατρολογίας & Ελεύθερου Σχεδίου
6.4.1 Αποθήκη 15 1 15
6.5 Ξένων γλωσσών 20 30 2 60
Κτιριακός σχεδιασμός σχολικού
εργαστηρίου

2ο Γυμνάσιο Αθηνών :1984/2002
Οι χώροι είναι
σύμφωνοι με
(κάποια) πρότυπα
ποιότητας και
καταλληλότητας;

2ο Γυμνάσιο Αθηνών :1984
Αίθουσα
διδασκαλίας
-προβολών
Αίθουσα
φυσικής
40 τ.μ.
Εργαστήριο φ.ε.
45 τ.μ.
Προθάλαμος
Αποθήκη
Κλιμακοστάσιο
WC
Είσοδος-’Εξοδος κάθισμα
τραπέζι
οργανοθήκη
νιπτήρας
Οι χώροι είναι
σύμφωνοι με
(κάποια) πρότυπα
ποιότητας και
καταλληλότητας;
Είναι ημι-
υπόγειο!

Κάτοψη ισογείου σχολικού κτιρίου κατασκευής
ΟΣΚ (δεκαετία 1970). Οι χώροι με τους
αριθμούς 3, 4 και 5 είναι διαδοχικά το
εργαστήριο φυσικής, το παρασκευαστήριο και
το εργαστήριο χημείας, που επικοινωνούν
μεταξύ τους.

ΟΣΚ, Κτιριολογικά προγράμματα,1982: Εργαστήριο φυσικοχημείας
Εμβαδόν 71 τ.μ.

ΥΠΕΠΘ/ΔΙΕΦΕΣ, ΕΠΛ Ηλιούπολης, 1980
Εμβαδόν19τ.μ.

Εμβαδόν 72,5 τ.μ.
ΥΠΕΠΘ/ΔΙΠΕΕ, Εργαστήριο φυσικών επιστημών λυκείου (ΕΠΕΑΕΚ), 1998
Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Εκπαίδευσης & Αρχικής Επαγγελματικής Κατάρτισης
(…)Το μάθημα των φυσικών επιστημών
(Φυσική -Χημεία - Βιολογία) που
προβλέπεται στα προγράμματα των
Ενιαίων Λυκείων είναι οργανωμένο για
ατομική άσκηση μαθητών ανά ομάδες των
τεσσάρων με μέγιστο αριθμό μαθητών 4 x
8 = 32. Σε κάθε ομάδα αντιστοιχεί ένα
δικό της ντουλάπι - οργανοθήκη και ένας
νιπτήρας (…).Όπου διαμορφώνεται
εργαστήριο φ.ε. σε αίθουσα εμβαδού
50m2
περίπου, και έχει μία πόρτα προς
τον εσωτερικό διάδρομο, για λόγους
ασφαλείας πρέπει να ανοιχτεί και
δεύτερη πόρτα εξόδου προς την
πλευρά των παραθύρων που πρέπει
να έχουν άμεση επαφή με τον
προαύλιο χώρο ή με εξώστη. Στην
περίπτωση που το εργαστήριο είναι 72 m2
περίπου και έχει μόνο μία πόρτα προς
τον εσωτερικό διάδρομο, πρέπει για τους
ίδιους λόγους ασφαλείας, να ανοιχτεί και
δεύτερη πόρτα. Στην περίπτωση που η
μετασκευαζόμενη αίθουσα λειτουργούσε
σαν αίθουσα Φυσικής - Χημείας και
υπήρχε δίπλα παρασκευαστήριο, το
παρασκευαστήριο θα παραμείνει (…)

ΟΣΚ, Εργαστήριο μηχανολογικών κατασκευών, 2006

ΟΣΚ, Εργαστήριο εργαλειομηχανών, 2006

ΟΣΚ, Εργαστήριο ιατρικό-βιολογικό, 2006

ΥΠΕΠΘ/ΔΙΠΕΕ, Εργαστήριο πληροφορικής, 1998
Εμβαδόν 70 τ.μ. μορφή διαμορφούμενου Π

6. Νεροχύτης με ντουλάπι βάσης και κρεμαστό
7. Οθφαλμόλουτρο με ντουλάπι βάσης
8. Θέση τηλεόρασης- βίντεο
9. Απαγωγός αερίων
10. Πίνακας
Τα 1000 περίπου εργαστήρια φ.ε. λυκείου (ΕΠΕΑΕΚ) έχουν
προέλθει είτε από την ανακατασκευή υπάρχοντος εργαστηρίου
είτε από τη μετατροπή αίθουσας διδασκαλίας (47-72 τ.μ.).
1. Πάγκος εργασίας μαθητών
2. Οργανοθήκες μαθητή
3. Οργανοθήκες καθηγητή
4. Πάγκος επιδείξεων/ εργασίας καθηγητή
5. Τροχήλατο γραφείο Η/Υ
ΥΠΕΠΘ/ΔΙΠΕΕ:
Αρχιτεκτονική
μελέτη μετασκευής
αιθουσών Γεν.
Λυκείου για τη
δημιουργία
εργαστηρίων,
1998
Εμβαδόν 72,5 τ.μ.

10. Πίνακας
Κάποιες παρατηρήσεις:
1 Η διάταξη των πάγκων βολεύει σε αυτή τη μορφή
διαμορφούμενου Π.
2 Ο απαγωγός αερίων έπρεπε να τοποθετηθεί δίπλα
στο παράθυρο.
3 Οι τροχήλατες καρέκλες μάλλον έπρεπε να αντικα-
τασταθούν από σκαμνιά εργαστηρίου.
4 O θερμοσίφωνας 60 L έπρεπε να αντικατασταθεί από
ταχυθερμοσίφωνα.
Εξαεριστήρας
εισαγωγής-εξαγωγής
Θερμοσίφωνας

10. Πίνακας
Κάποιες παρατηρήσεις:
Αναγκαία είναι και η ύπαρξη παρασκευαστηρίου
εμβαδού 25-30 τ.μ. σε όλα τα εργαστήρια

Σχολικό εργαστήριο φυσικών επιστημών λυκείου (ΕΠΕΑΕΚ)
Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Εκπαίδευσης & Αρχικής Επαγγελματικής Κατάρτισης
Κόστισε
95 χιλ €
…
…ακολουθεί (κάποια)
πρότυπα ποιότητας
και καταλληλότητας;
 Θέση απαγωγού αερίων…
 Θέση θερμοσίφωνα…
 Διάταξη πάγκων…
Τροχήλατες καρέκλες…
Είσοδος-
Έξοδος
Είσοδος παρα-
σκευαστηρίου
Φωτιστικό
κινδύνου
Απαγωγός
αερίων

ΟΣΚ: Κτιριολογικά προγράμματα
όλων των βαθμίδων Εκπαίδευσης, 2006
 Νηπιαγωγεία
 Δημοτικά
 Γυμνάσια και Λύκεια
 Ειδικά Σχολεία
 Εργαστήρια των Ε.Π.Α.Λ.– Ε.Π.Α.Σ.
 Κλειστά Γυμναστήρια
 Αίθουσες Πολλαπλών Χρήσεων
http://www.osk.gr/UserFiles/File/Odigos_Meleton.pdf
Αίθουσα διδασκαλίας, Φυσικοχημείας, Η/Υ, Τεχνολογίας, σελ. 41-46

Κίνδυνοι, ασφάλεια & υγιεινή
στο σχολικό εργαστήριο

Κίνδυνοι, ασφάλεια και υγιεινή στο σχολικό εργαστήριο φ.ε.
Unesco: Οδηγός του εκπαιδευτικού, εκδ. Unescο – RΕD-Τ-ΡΟΙΝΤ, Αθήνα 1994
19
20
21
22

Ο χώρος του σχολικού εργαστηρίου πρέπει να ακολουθεί όλες τις
προδιαγραφές που εξασφαλίζουν την ασφάλεια τόσο του ίδιου του χώρου
όσο και των χρηστών του, όπως είναι:
• Τα συστήματα πυρόσβεσης, πυρανίχνευσης και συναγερμού.
• Η πρόσβαση μόνο σε εξουσιοδοτημένα πρόσωπα.
• Η ασφάλισή του με πόρτα ασφαλείας ή η ύπαρξη κλειδαριάς ασφαλείας,
η τοποθέτηση προστατευτικών κιγκλιδωμάτων στα παράθυρα και λοιπά
παρεμφερή μέτρα ασφαλείας.

προδιαγραφές που εξασφαλίζουν την ασφάλεια και υγιεινή τόσο του ίδιου
του χώρου όσο και των χρηστών του, όπως είναι:
• Η πρόνοια για την όσο το δυνατό καλύτερη αντιμετώπιση των ιδιαίτερων
συνθηκών που επικρατούν, όπως είναι η προστασία από έντονη ηλιακή
ακτινοβολία και την καλοκαιρινή ζέστη (με την τοποθέτηση κουρτινών,
περσίδων κλπ.), την προστασία από την υγρασία και τη σκόνη που
βλάπτουν τον εξοπλισμό αλλά και την υγεία των χρηστών του
εργαστηρίου, επαρκής εξαερισμός του χώρου.
• Το τοπικό αγωγό εξαερισμού (απαγωγό αερίων) όπου γίνεται
απελευθέρωση επικίνδυνων χημικών αέριων και ατμών ή στα βαφεία.
• Το τοπικό σύστημα συλλογής σκόνης, με τοπικούς συλλέκτες που
τοποθετούνται πίσω από τα μηχανήματα που εξυπηρετούν και μπορούν να
βοηθήσουν στην εξοικονόμηση ενέργειας κατά την επεξεργασία του ξύλου,
των μη τοξικών μετάλλων και των πλαστικών (μείωση του φόρτου του
κύριου συστήματος εξαερισμού).

προδιαγραφές που εξασφαλίζουν την ασφάλεια και υγιεινή των χρηστών
του, όπως είναι:
• Η πρόνοια για την παροχή πρώτων βοηθειών σε περίπτωση
ατυχήματος.
• Τα υπόλοιπα απαραίτητα μέτρα και μέσα προστασίας για οποιαδήποτε
χρήση του εργαστηρίου (πινακίδα ανακοινώσεων για μέτρα ασφαλείας,
τα σύμβολα ασφαλείας, τα μέσα πυρόσβεσης κλπ.).

Ο κίνδυνος για ατύχημα δεν προέρχεται από την κανονική εκτέλεση μιας
πειραματικής δραστηριότητας ή εργασίας, αλλά έχει σχέση με τη
συμπεριφορά των μαθητών στο εργαστήριο.
Οι παράγοντες που επηρεάζουν αυτή τη συμπεριφορά είναι κυρίως:
 Η έλλειψη αυτοσυγκέντρωσης των μαθητών.
 Η έλλειψη πειθαρχίας στο εργαστήριο.
 Η φυσική ροπή των μαθητών για αστεϊσμούς και πειράγματα.
 Η λανθασμένη εκτίμηση του βαθμού επικινδυνότητας μιας πράξης (τους).
Επικίνδυνη κατάσταση + ανθρώπινα λάθη = Ατύχημα

4 Ένας δοκιμαστικός σωλήνας που
θερμαίνεται, είναι στραμμένος προς
τέτοια κατεύθυνση, ώστε το βραστό
υγρό μπορεί να πεταχτεί στη
μαθήτρια.
8 Λαστιχένιοι σωλήνες που βρίσκονται ανάμεσα σε μπουκάλια και σε
άλλες συσκευές μπορούν εύκολα να προκαλέσουν την πτώση των
διάφορων αντικειμένων από τον εργαστηριακό πάγκο. Η ακαταστασία
στους πάγκους μπορεί να γίνει αφορμή για πολλά ατυχήματα.
3 Ένας μαθητής βάζει από απροσεξία το
γυμνό χέρι του στο ζεστό μεταλλικό
τρίποδα θέρμανσης. Κίνδυνος
εγκαύματος!
5 Ένας δοκιμαστικός σωλήνας έχει
θερμανθεί, ενώ περιέχει μια δυσανάλογη
μεγάλη ποσό-τητα υγρού ώστε το καυτό
υγρό να ξεχειλίζει.
11 Μακριά μαλλιά και φαρδιά
ρούχα κοντά στη φλόγα του
λύχνου υγραερίου,
μπορεί να τσουρουφλιστούν.
Κίνδυνοι στο εργαστήριο: Συμπεριφορά μαθητών
22

13 Υγρά που χύνονται πάνω από το
ύψος των ματιών (εδώ μέσα σε μια
προχοΐδα). Ο μαθητής δε φορά γυαλιά
προστασίας και γάντια εργαστηρίου.
12 Χημικές ουσίες σε μπουκάλια που
πριν περιείχαν αναψυκτικά και που
έχουν ακόμα τις ετικέτες τους μπορεί
να εκληφθούν σαν τέτοια.
7 Ορθοστάτης που θα αναποδογυρίσει
μόλις χρησιμοποιηθεί, επειδή είναι
συναρμολογημένος με λανθασμένο τρόπο.
10 Βαριά μεταλλικά αντικείμενα κρέμονται από
λεπτό σπάγκο ή από σύρμα (στo πείραμα με τις
τροχαλίες) με κίνδυνο να πέσουν και να προξενή-
σουν ζημιά ή ατύχημα.
3 Ένας μαθητής βάζει από απροσεξία το
γυμνό χέρι του στο ζεστό μεταλλικό τρίποδα
θέρμανσης. Κίνδυνος εγκαύματος!
Περίπτωση αμέλειας
22

20
19
15 Οι μαθητές βρίσκονται πολύ
κοντά εκεί όπου γίνεται η επίδειξη
πειραμάτων από τον καθηγητή.
Δεν παρεμβάλλεται ασπίδα
προστασίας.
17 Μαθητής μεταφέρει
μεγάλο φορτίο, το οποίο του
εμποδίζει την ορατότητα
καθώς περπατάει.
16 Μαθητής πετάει χαρτάκι
με αυτοσχέδια σφεντόνα.
21
9 Μεταλλικό κατσαβίδι (όχι δοκιμαστικό
τάσης) χρησιμοποιείται σε πρίζα.
Κίνδυνος ηλεκτροπληξίας.

Κίνδυνοι στο εργαστήριο: Περιπτώσεις αμέλειας
219 Μεταλλικό κατσαβίδι (όχι δοκιμαστικό
τάσης) χρησιμοποιείται σε πρίζα. Κίνδυνος
ηλεκτροπληξίας.
2 Ψηλές συσκευές στην άκρη του πάγκου,
όπως είναι το ποτήρι ζέσης επάνω στον
τρίποδα με ένα μακρύ σιφώνιο που προεξέχει.
6 Μπουκάλια με εύφλεκτα και καυστικά υγρά, βρίσκο-
νται στο πάτωμα, με κίνδυνο κάποιος να γλιστρήσει
στα χυμένα νερά και να τα αναποδογυρίσει.
1 Νερό πάνω σε γυαλισμένο πάτωμα, γλιστράει.
21 Οι καλωδιώσεις (παροχές ηλεκτρικού
ρεύματος) δεν προστατεύονται σε επιτοίχιο
κανάλι. Κίνδυνος ηλεκτροπληξίας.

20
19
15 Οι μαθητές βρίσκονται πολύ
κοντά εκεί όπου γίνεται η επίδειξη
πειραμάτων από τον καθηγητή.
Δεν παρεμβάλλεται ασπίδα
προστασίας.
14 Οι έξοδοι του
εργαστηρίου έχουν
μπροστά τους εμπόδια.
18 Οι κανονισμοί ασφαλείας βρίσκονται σε μέρος πoυ δεν
μπορούν να διαβαστούν με ευκολία από τους μαθητές.
19 Δεν υπάρχει
φωτιστικό κινδύνου.
21
20 Ο ηλεκτρικός πί-
νακας δεν έχει πόρτα.

22
22 Οι μαθητές φορούν ποδιές
εργαστηρίου, όχι όμως και
προστατευτικά γυαλιά και
γάντια εργαστηρίου.
Ενδεικτικές περιπτώσεις
υπηρεσιακής αμελείας είναι:
Ο εκπαιδευτικός ● Nα αφήνει τους
μαθητές στο εργαστήριο σε ώρα
διδασκαλίας μόνους τους χωρίς
επιτήρηση ● Nα παραλείπει να
μυήσει τους μαθητές στην τήρηση
βασικών κανόνων ασφαλείας ● Nα
παραλείπει να ελέγξει επικίνδυνους
εξοπλισμούς ή εργαστηριακές
διατάξεις πριν επιτρέψει τη χρήση
τους από τους μαθητές ● Nα
παραλείπει να επιβάλει την τήρηση
των βασικών κανόνων ασφαλείας.
Tο εργαστήριο ● Nα μην έχει τις
απαραίτητες συσκευές ασφαλείας,
προστασίας και υγιεινής ● Nα μην
έχει ειδικά ντουλάπια για την ασφαλή
αποθήκευση επικίνδυνων για την
υγεία των μαθητών υλικών κτλ.

○ Ο σεβασμός των κανόνων
ασφαλείας είναι αποτέλεσμα εξάσκησης
των μαθητών σε αυτούς, όσο και στην
τήρηση των απαιτούμενων ασφαλών
διαδικασιών.
○ Έρευνες έδειξαν ότι όταν προηγήθηκε
των εργαστηριακών δραστηριοτήτων η
εξάσκηση στην ασφάλεια με τη μορφή
πειραματικής δραστηριότητας, ελατ-
τώθηκαν οι ‘’μη ασφαλείς’’ συμπερι-
φορές στο εργαστήριο.
○ Η επίδειξη εικόνων στις οποίες
υπάρχουν λάθη, η εύρεσή τους από
τους μαθητές και η εξήγηση ώστε να
γίνεται αντιληπτή η ανάγκη τήρησης των
κανόνων ασφαλείας, είναι μια καλή
πρακτική.

Σχολικό εργαστήριο φυσικών επιστημών λυκείου (ΕΠΕΑΕΚ)
 «Φραγμένη» έξοδος…
 Θέση θερμοσίφωνα…
 Δεν υπάρχει παρασκευαστήριο…
 Αποθήκευση αντικειμένων
επάνω στις οργανοθήκες…
Σχεδιασμός - διευθέτηση χώρου: Μελέτη περίπτωσης

http://peiramatiko.uom.gr/lab/imagepages/image1.htm
Σχεδιασμός - διευθέτηση χώρου: Μελέτη περίπτωσης
Σχολικό εργαστήριο φυσικών επιστημών
Γυμνασίου
 Οι μαθητές κοντά στον καθηγητή…
 Δεν υπάρχει (;) παρασκευαστήριο…
 Αποθήκευση αντικειμένων επάνω
στις οργανοθήκες…

Κίνδυνοι, ασφάλεια και υγιεινή στο τεχνολογικό εργαστήριο
Επίδειξη εικόνων: Τήρηση κανόνων ασφαλείας
…μέτρα
ασφαλείας &
υγιεινής;
…γυαλιά ασφαλείας;
…γάντια εργασίας;
…προφυλακτήρας;

Κίνδυνοι, ασφάλεια και υγιεινή στο τεχνολογικό εργαστήριο
Επίδειξη εικόνων: Τήρηση κανόνων ασφαλείας & υγείας
…μέτρα
ασφαλείας
& υγιεινής;
Εε…πρόσεχε, δεν
παίζουμε κρυφτούλι
με το τόξο! Θα
στραβωθείς…

Κίνδυνοι, ασφάλεια και υγιεινή στο σχολικό εργαστήριο πληροφορικής
…ποια είναι η
σωστή θέση για
αποφυγή
μυοσκελετικών
διαταραχών;

Κίνδυνοι, ασφάλεια και υγιεινή στο σχολικό εργαστήριο πληροφορικής
…ποια είναι η
σωστή θέση για
αποφυγή μυο-
σκελετικών
διαταραχών;
Λόγου χάρη
πρέπει…
▪ Το ύψος του καθίσματος πρέπει να ρυθμίζεται κατάλ-
ληλα, ώστε να ταιριάζει στα ανθρωπομετρικά μας μεγέθη.
▪ Ο κορμός του σώματος να βρίσκεται όσο το δυνατό πιο
κοντά στην επιφάνεια εργασίας.
▪ Η πλάτη του καθίσματος πρέπει να στηρίζει καλά την
οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης.
▪ Ο αυχένας να βρίσκεται σε ελαφριά κάμψη προς τα
εμπρός.
▪ Η γωνία κνήμης –άκρου ποδιού να είναι 90ο.
▪ Τα πόδια να ακουμπούν σταθερά στο δάπεδο.
▪ Τα χέρια πρέπει να στηρίζονται καλά στην επιφάνεια
εργασίας.
▪ Όταν δακτυλογραφούμε, τόσο η παλάμη όσο και ο
καρπός πρέπει να βρίσκονται σε ευθεία παράλληλη με το
έδαφος.
▪ Οι ώμοι πρέπει να είναι χαλαροί κι όχι ανυψωμένοι.

…αλλά και ο σχεδιασμός των αιθουσών διδασκαλίας πρέπει να
ακολουθεί τις προδιαγραφές που εξασφαλίζουν την ασφάλεια και
υγιεινή των χρηστών τους…
Απόφαση 77053/Δ5 (ΦΕΚ 1149 Β΄/ 2006)
Απόφαση 13104/Στ΄ (ΦΕΚ 79 Β΄/1980)

Κίνδυνοι, ασφάλεια και υγιεινή στο σχολικό εργαστήριο
… υπάρχει
νοοτροπία
πρόληψης και
ασφάλειας;
Τι δηλώνουν οι τρεις πινακίδες του
ΚΟΚ (τροχαίας) στην Εικόνα;
…και μόνο εκεί;
Απαγορεύεται
η είσοδος σε
φορτηγά

Κίνδυνοι, ασφάλεια και υγιεινή στο σχολικό εργαστήριο
…και μόνο εκεί;
Η επισήμανση των κινδύνων δεν αποτελεί μόνο πρόληψη κατά των
ατυχημάτων στο σχολικό εργαστήριο αλλά και συμπεριφορά, που θα
επηρεάσει το παιδί στην προσωπική του ζωή.
Η ασφάλεια πρέπει να διδάσκεται, δεν μπορεί να τη μάθει
κανείς μόνος του!
Επικίνδυνη κατάσταση + ανθρώπινα λάθη = Ατύχημα

Επισήμανση κινδύνων
Πρόληψη

 Οι οδηγίες ασφαλείας που υπάρχουν στους (σχολικούς) εργαστηριακούς
οδηγούς φυσικής, χημείας και βιολογίας (και αλλού) πρέπει να μελετηθούν
προσεκτικά από τους μαθητές.
 Οι οδηγίες ασφαλείας στα αντίστοιχα μαθήματα να διδαχθούν στην
τάξη, και αυτό να γραφεί στο βιβλίο ύλης κάθε τάξης/ τμήματος.
 Οι οδηγίες ασφαλείας να αναρτηθούν στον πίνακα ανακοινώσεων που
υπάρχει στο σχολικό εργαστήριο.

Μελέτη περίπτωσης
Εγκύκλιος με Αριθ. Πρωτ. 84994/ Γ2 / 30-6-08/ ΔΣΔΕ/ ΥΠΕΠΘ
«Χρήση εργαστηριακών οδηγών και τετραδίων εργαστηριακών ασκήσεων»
Σχετικά με τους εργαστηριακούς οδηγούς και τα τετράδια εργαστηριακών
ασκήσεων των μαθημάτων: Φυσικής, Χημείας, Βιολογίας και Οικιακής
Οικονομίας σας γνωρίζουμε ότι θα διατεθούν φέτος σε αριθμό ίσο με τον
αριθμό των μαθητών και θα πρέπει να παραμείνουν κατά τη σχολική
χρονιά 2008-09 στη βιβλιοθήκη του σχολείου. Εφόσον πραγματοποιούνται
εργαστηριακές ασκήσεις θα διανέμονται στους μαθητές οι οδηγοί και
φωτοτυπίες των εργαστηριακών οδηγών και των τετραδίων
εργαστηριακών ασκήσεων, για να συμπληρωθούν μετρήσεις και
παρατηρήσεις. Μετά το τέλος του μαθήματος οι οδηγοί και τα τετράδια
θα επιστρέφονται από τους μαθητές, θα συγκεντρώνονται από τον
διδάσκοντα του μαθήματος και θα φυλάσσονται στη βιβλιοθήκη.
Σύμφωνα με το άρθρο 2 §7 του
νόμου 1566/1985 «τα διδακτικά
βιβλία χορηγούνται δωρεάν στους
μαθητές» και το άρθρο 60 §1 του
ίδιου νόμου ορίζει: «Διδακτικά βιβλία
είναι όλα τα βιβλία, κύρια και
βοηθητικά, που χρησιμοποιούνται
από τους μαθητές».
Οι
εργαστηριακοί
οδηγοί επανήλ-
θαν το 2010-11

Ευθύνη εκπαιδευτικών
Σύμφωνα με τη διεθνή πρακτική για πιθανό ατύχημα στους μαθητές
κατά την παραμονή τους στο σχολικό εργαστήριο υπηρεσιακά
υπεύθυνος και δικαστικά υπόλογος είναι ο εκπαιδευτικός που τους
διδάσκει στο εργαστήριο και κατά περίπτωση και ο υπεύθυνος του
εργαστηρίου και ο διευθυντής του σχολείου.
Το σχολικό εργαστήριο αποτελεί μέρος της σχολικής μονάδας υπόκειται
στον έλεγχο του Διευθυντή του Σχολείου, ο οποίος πρέπει να είναι
ενήμερος για την κατάστασή του. Ο υπεύθυνος του σχολικού
εργαστηρίου αναφέρει στο Διευθυντή κάθε θέμα που αφορά το σχολικό
εργαστήριο, λόγου χάρη, ασφάλεια της αίθουσας, φύλαξη κλειδιών,
αγορά οργάνων και δαπάνες αναλωσίμων, σύνδεση και πρόσβαση στο
Διαδίκτυο κλπ.

Ευθύνη εκπαιδευτικών
Οκτώ χρόνια φυλάκιση για σωματική βλάβη τρίχρονου από αμέλεια
Πέμπτη 12 Ιουλίου 2007
Συνολική ποινή οκτώ χρόνων φυλάκισης επέβαλε το Τριμελές Πλημμελειοδικείο
Αθηνών στη διευθύντρια, στην υποδιευθύντρια, στην παιδαγωγό και στην
καθαρίστρια παιδικού σταθμού στους Αγίους Αναργύρους για τη σωματική
βλάβη που υπέστη ο τρίχρονος Ανδρέας Τερλιγκάκης, ο οποίος λόγω της
αμέλειάς τους ήπιε καυστική ποτάσα αντί για νερό, με αποτέλεσμα να υποστεί
σοβαρή βλάβη στον οισοφάγο. Συγκεκριμένα το δικαστήριο έκρινε ένοχες τις
τέσσερις κατηγορούμενες, επιβάλλοντας στην κάθε μία ποινή φυλάκισης δύο
ετών με τριετή αναστολή. Υπόψη ότι η διευθύντρια του παιδικού σταθμού στις
12 Ιουλίου 2004, που συνέβη το περιστατικό, έλειπε με άδεια.
http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&ct=110&artid=206946&dt=12/07/2007
http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=11424&subid=2&pubid=120481

Ολέθριο σφάλμα καθηγητή την
ώρα των πειραμάτων στη Χημεία
έθεσε σε κίνδυνο τη ζωή των
παιδιών και στάθηκε η αιτία να
τραυματιστούν τέσσερις μαθητές,
από τους οποίους ένας έχασε το
μάτι του. Ο καθηγητής όχι μόνο
προκάλεσε από αδικαιολόγητη
απροσεξία του δυνατή έκρηξη,
αλλά δεν φρόντισε, σύμφωνα με
τις μαρτυρίες, ούτε να προστατέψει
τα παιδιά προειδοποιώντας τα να
φυλαχτούν (…) Το σωτήριο
προστατευτικό τζάμι, που
μεσολαβεί μεταξύ των μαθητών
και του πάγκου όπου γίνεται το
πείραμα, δεν υπήρχε στην αίθουσα
του χημείου (εφ. Ελεύθερος Τύπος,
1998).
Να τι συνέβη πριν
χρόνια, το 1998, σε
γυμνάσιο στην
Αθήνα…

Υπάρχει αμέλεια;

Πρόβλεψη κινδύνων και αποτροπή
ατυχημάτων που πιθανόν ελλοχεύουν σε
πειράματα των σχολικών βιβλίων
Τον Μάιο του 2008 στη Ρόδο, προκλήθηκε ατύχημα σε
μαθήτρια της Α΄ Δημοτικού, εξ’ αιτίας ενός πειράματος που
περιγράφεται στο σχολικό βιβλίο, Γλώσσα πρώτης Δημοτικού
β΄ τεύχος σελ.38. Κατά τη διάρκεια σχολικής εργασίας είχε
ζητηθεί από τους μαθητές να γεμίσουν ένα μπουκάλι με ρύζι και
να το τοποθετήσουν σε νερό, ώστε να διαπιστωθεί ότι επιπλέει
σαν καραβάκι. Τότε, πιθανόν λόγω ελλιπούς ενημέρωσης,
επιτρά-πηκε σε όσα εξάχρονα παιδιά το επιθυμούσαν να
βγάλουν το μπουκάλι του πειράματος εκτός σχολικού
περιβάλλοντος και να το μεταφέρουν στο σπίτι τους.

ζητηθεί από τους μαθητές να γεμίσουν ένα μπουκάλι με ρύζι
και να το τοποθετήσουν σε νερό, ώστε να διαπιστωθεί ότι
επιπλέει σαν καραβάκι. Τότε, πιθανόν λόγω ελλιπούς
ενημέρωσης, επιτράπηκε σε όσα εξάχρονα παιδιά το
επιθυμούσαν να βγάλουν το μπουκάλι του πειράματος εκτός
σχολικού περιβάλλοντος και να το μεταφέρουν στο σπίτι
τους.
Το γεγονός αυτό δημιούργησε εκείνα τα επισφαλή
περιθώρια, που επέτρεπαν σε εξάχρονα παιδιά σχολικής
ηλικίας να επέμβουν στα υλικά και στη διαδικασία του
πειράματος χωρίς την επίβλεψη του δασκάλου. Αυτό
ακριβώς συνέβη με τη συγκεκριμένη μαθήτρια, η οποία
αγνοώντας κάθε πιθανό κίνδυνο, όπως άλλωστε και οι ίδιοι
οι γονείς της, αφέθηκε να παίξει με το μπουκάλι του
πειράματος. Λίγο αργότερα, καθώς δεν της είχε επιση-
μανθεί ότι θα μπορούσε να είναι επικίνδυνο, χρησιμοποίησε
το μπουκάλι μέσα στην μπανιέρα με νερό για παιχνίδι.
Μέσα στο μπουκάλι διείσδυσε ποσότητα νερού. Στη
συνέχεια το κράτησε κλειστό για δέκα περίπου μέρες. Όταν
επιχείρησε να το ανοίξει, εξ’ αιτίας χημικών ζυμώσεων,
κόκκοι ρυζιού εκτοξεύθηκαν στο μάτι της, προκαλώντας
σοβαρότατη οφθαλμολογική βλάβη, σε μεγάλο βαθμό μη
αναστρέψιμη.

τους.
Το ανωτέρω συμβάν εγείρει έντονο προβληματισμό σχετικά με
τα πειράματα που περιλαμβάνονται στα σχολικά βιβλία.
Καθιστά δε ορατό, πως οι οδηγίες που υποστηρίζουν τα
πειράματα θα πρέπει να είναι απολύτως σαφείς και εξαντλητικά
λεπτομερείς, έχοντας όχι απλώς θετικό χαρακτήρα (τι και πώς
πρέπει να γίνει), αλλά και αποτρεπτικό, ώστε να προβλέπονται
πιθανές λάθος εκτελέσεις και δυνητικοί κίνδυνοι. Καθώς οι
πειραματικές ασκήσεις, απολύτως απαραίτητες στην εκπαι-
δευτική διαδικασία, ενδέχεται πάντοτε να ενέχουν τεχνικές
δυσκολίες και να εγκυμονούν κινδύνους, οι οδηγίες του
Υπουργείου οφείλουν όχι απλώς να περιγράφουν τη διαδικασία
εκτέλεσης του πειράματος, αλλά εκ των προτέρων να γνωρί-
ζουν τεκμηριωμένα στους εκπαιδευτικούς τις εξειδικευμένες
φυσικές, χημικές ή άλλες παραμέτρους των προτεινόμενων
ασκήσεων, καθώς και τα ενδεχόμενα αρνητικά αποτελέσματα
εξαιτίας λανθασμένων χειρισμών.

τους.
Ερωτάται η κα Υπουργός
1.Προτίθεται το Υπουργείο, να εξετάσει τις σχολικές οδηγίες που αφορούν στο
συγκεκριμένο πείραμα (Γλώσσα πρώτης Δημοτικού β΄τεύχος σελ. 38) και να
προβεί στον εμπλουτισμό, την εξειδίκευση ή και την πιθανή επαναδιατύπωσή
τους, με βάση το προηγούμενο του ατυχήματος στη Ρόδο;
2.Υπό το πρίσμα του συμβάντος, είναι διατεθειμένο το Υπουργείο να προχω-
ρήσει σε μία συνολικότερη εξέταση των συνοδευτικών στα πειράματα οδηγιών
του σχολικού προγράμματος, ώστε να εντοπισθούν πιθανές παραλήψεις ή
ασάφειες και να διασφαλισθεί η σωματική και ψυχική ακεραιότητα των
μαθητών, κατά τη διάρκεια των πειραματικών ασκήσεων, αλλά και προοπτικά,
ακόμα και ύστερα από τη λήξη τους;
3.Θα προβεί το Υπουργείο στην αναγκαία ΕΔΕ ώστε να διαπιστωθεί η ενδεχό-
μενη αμέλεια των υπευθύνων (συντακτών των οδηγιών του πειράματος) ώστε
όχι μόνο να αποδοθούν οι ευθύνες (εάν και όπου υπάρχουν), αλλά και να
χορηγηθεί από πλευράς της πολιτείας η επιβεβλημένη οικονομική ενίσχυση της
οικογενείας καθώς και της παθούσης για το ατύχημα που οι συνέπειές του θα
συνοδεύουν την μαθήτρια σε όλη τη μετέπειτα ζωή της.
Ο ερωτών Βουλευτής
Κουράκης Τάσος

Μέτρα προστασίας

Μια σειρά των βασικών μέτρων και οδηγιών που έχουν σκοπό την
ασφαλή οργάνωση και λειτουργία του σχολικού εργαστηρίου και την
ασφαλή διεξαγωγή των πειραμάτων μπορούν να αναφέρονται:
● Στη συμπεριφορά των μαθητών στο εργαστήριο.
● Στο χειρισμό των γυάλινων οργάνων και συσκευών.
● Στη χρήση των χημικών ουσιών.
● Στο χειρισμό των πηγών θερμότητας και την αντιμετώπιση πυρκαγιάς.
● Στη χρήση του εξοπλισμού ασφαλείας (από τον καθηγητή και από τους
μαθητές).
● Στην ασφάλεια και στην υγιεινή του χώρου.
● Στη γνώση αντιμετώπισης μιας επικίνδυνης κατάστασης (πυρκαγιάς,
σεισμού)
● Στη γνώση πρώτων βοηθειών σε περίπτωση τραυματισμού.

Ασφάλεια και υγεία στο σχολικό εργαστήριο

Ασφάλεια και υγεία στο σχολικό εργαστήριο

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to Ασφάλεια και υγεία στο σχολικό εργαστήριο

Similar to Ασφάλεια και υγεία στο σχολικό εργαστήριο (10)

More from Nikos Papastamatiou

More from Nikos Papastamatiou (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (10)

Ασφάλεια και υγεία στο σχολικό εργαστήριο

Editor's Notes