More Related Content Similar to 20100618 research-strengthen-thailand-fullscreen Similar to 20100618 research-strengthen-thailand-fullscreen (20) More from NSTDA THAILAND (20) 20100618 research-strengthen-thailand-fullscreen1. กิตติกรรมประกาศ
ผูวิจัยรูสึกซาบซึ้งและเปนเกียรติ และขอขอบพระคุณทานผูมีเกียรติจํานวนมากที่ได
กรุณาใหการสนับสนุน และอนุเคราะหตอการดําเนินการโครงการวิจัย ดังตอไปนี้
ศ. นพ.จรัส สุวรรณเวลา นายกสภาจุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย ซึ่งเปนเสมือนครูผูชี้นํา
หรือ mentor ในดานการบริหารวิชาการและวิจัย และกระตุนใหผูวิจัยศึกษาหาขอมูลเพิ่มเติม
ตลอดเวลา ศ.นพ.วิจารณ พานิช ผูกระตุนแนวคิดของการจัดการความรู ศ.ดร.เทียนฉาย และ
ศ. ดร.สุชาดา กีระนันทน กับ ศ.นพ.ภิรมย กมลรัตนกุล ที่ผูวิจัยไดมีโอกาสเรียนรูดานการจัดทํา
ยุทธศาสตรในระหวางรวมงานในชวงเวลาที่ผานมา
ทานอาจารย ผูทรงคุณวุฒิ และผูบริหารระดับสูง จํานวนมากที่ไดกรุณาสละเวลาให
ผูวิจัยไดเขาพบ ทําการสัมภาษณความคิดเห็น และขอเสนอแนะ อันมีประโยชนตอการวิเคราะห
และสังเคราะหขอมูล อาทิ เชน ฯพณฯองคมนตรี ศ.นพ.เกษม วัฒนชัย รศ.ดร.วันชัย ศิริชนะ
อธิการบดีมหาวิทยาลัยแมฟาหลวง คุณสมนึก พิมลเสถียร สํานักงบประมาณ รศ.ดร.สุชาตา ชินะ
จิตร สํานักงานกองทุนวิจัย รวมถึงทานรองอธิการบดีของมหาวิทยาลัยหลายแหง เปนตน
ผูทรงคุณวุฒิที่กรุณาสละเวลามารวมเสวนาประกอบดวย ศ.ดร.สันทัด โรจนสุนทร
ราชบัณฑิต ประธานคณะที่ปรึกษา รัฐมนตรีวาการกระทรวงวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี ซึ่งได
กรุณาทําหนาที่ประธาน และรวมใหความคิดเห็นในการประชุมเสวนาผูทรงคุณวุฒิ ศ.ดร.อรรถสิทธิ์
เวชชาชีวะ อดีตอธิการบดี มหาวิทยาลัยมหิดล ศ.นสพ.ดร.พีระศักดิ์ จันทรประทีป ศ.ดร.ปยะวัติ
บุญหลง รศ.ดร.วีระศักดิ์ อุดมกิจเดชา รศ.เยาวลักษณ สุขธนะ ผศ.ดร.แกวคํา ไกรสรพงษ
ดร.นิลสุวรรณ ลีลารัศมี ดร.กระหยิ่ม ศานตตระกูล ดร.พันธศํกดิ์ ศิริรัชตพงษ ดร.วีรสิทธิ์
สิทธิไตรย คุณวีระพจน แพสุวรรณ คุณปราโมทย วิทยาสุข คุณขจรศักดิ์ มหคุณวรรณ และ
คุณจิโรจน ไพฑูรย
ทานอาจารยและผูทรงคุณวุฒิ ที่กรุณาชวยทบทวนและปรับแกแบบสอบถามกอนนํา
ออกใช รวมถึงคณะอนุกรรมการจัดทํายุทธศาสตรชาติสาขาวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี ของคณะ
นักศึกษา วปอ. 2551 ที่ไดใหขอมูลเพื่อใชประกอบเปนสวนหนึ่งของแบบสอบถาม
ทานผูบริหารระดับกลางและระดับสูง ไดใหความสําคัญตอประเด็นที่ผูวิจัยทําการ
ศึกษาคนควา ดวยการเสียสละเวลาตอบแบบสอบถามอยางละเอียด แมจะมีภาระงานมากดังเปนที่
ทราบอยู นอกจากนั้นหลายทานยังไดติดตอกลับเพื่อใหความเห็นเพิ่มเติมอีกดวย
ดร.กระหยิ่ม ศานตตระกูล และดร.รุงเรือง ลิ้มชูปฏิภาณ ประธานและเลขานุการ
ตลอดจนคณะอนุกรรมาธิการดานการจัดการเทคโนโลยี คณะกรรมาธิการวิทยาศาสตร เทคโนโลยี
และการสื่อสาร สภานิติบัญญัติแหงชาติที่ก รุณ าอนุญาตใหนําขอมูลจากการปฎิบั ติงาน มาใช
2. คํานํา
ปจจุบันโลกมีวิวัฒนาการและมีการเปลี่ยนแปลงสภาพแวดลอมไปอยางมาก มีความ
เจริ ญ ก า วหน า ขึ้ น มาเป น ลํ า ดั บ จากยุ ค หนึ่ ง สู ยุ ค หนึ่ ง และกํ า ลั ง เปลี่ ย นผ า นจากยุ ค เทคโนโลยี
สารสนเทศและการสื่อสารไปเปนยุคของเศรษฐกิจฐานความรู ประเทศที่พัฒนาแลวตางๆ จึงให
ความสนใจและพัฒนาการวิจัยใหเปนพลังในการเสาะแสวงหาองคความรู แกไขปญหาและใชหา
หนทางในการพัฒนา อันนําไปสูการสรางนวัตกรรมใหมเพื่อการใชในการสรางประเทศใหมั่นคง
และมั่ ง คั่ ง ซึ่ ง สํ า หรั บ ประเทศไทยก็ ไ ด มี ก ารตั้ ง เป า หมายในการพั ฒ นาประเทศไปสู ป ระเทศ
เศรษฐกิจฐานความรูใหเจริญกาวหนาทันตอการเปลี่ยนแปลงของโลกเชนเดียวกัน ดังนั้นการวิจัย
จึงเปนประเด็นสําคัญที่ตองมีการพัฒนา
จากประสบการณของผูวิจัยทั้งทางดานการปฏิบัติงานวิจัยเปนเวลากวา 30 ป ทางดาน
บริหารดานวิชาการและวิจัย กวา 10 ป ตั้งแตระดับภาควิชา คณะ จนถึงระดับมหาวิทยาลัย และการ
รวมงานภารกิจที่เกี่ยวของกับการวิจัยดานนโยบายและบริหารจัดการในระดับประเทศเพื่อการ
พัฒนาการวิจัยของไทย ทําใหผูวิจัยไดเห็นทั้งศักยภาพของประเทศ ปญหา อุปสรรค และประเด็นที่
นาสนใจหลายประเด็น จึงเล็งเห็นวา การมียุทธศาสตรโดยเฉพาะยุทธศาสตรเชิงรุกในการพัฒนา
ดานการวิจัยอยางเปนระบบ จะเปนสิ่งสําคัญในการชวยสงเสริมการวิจัยของประเทศใหมีคุณภาพ
สามารถนําไปใชในการแกไขปญหา และ/หรือ ใชเพื่อการพัฒนาประเทศในดานตางๆ ตั้งแต ดาน
ประชาสังคม จนถึงดานเศรษฐกิจ ดังนั้นผูวิจัยจึงมีความสนใจในการจัดทํายุทธศาสตรเชิงรุกใน
การพัฒนาดานการวิจัย โดยการศึกษาหาขอมูลจากหลายๆแหลง และวิเคราะหตามขั้นตอนของการ
จัดทํายุทธศาสตร แลวนํามาสังเคราะหเปนยุทธศาสตรเชิงรุกในการพัฒนาดานการวิจัยเพื่อสราง
ความเขมแข็งของประเทศ
ผูวิจัยหวังวาผลการวิจัยในเรื่องยุทธศาสตรดังกลาวจะเปนสวนชวยใหผูที่สนใจหรือผู
ที่มีสวนเกี่ยวของกับการพัฒนาดานการวิจัยของประเทศ สามารถนําไปใชใหเกิดประโยชน และมี
สวนชวยในการพัฒนาประเทศไปสูเปาหมายที่วางไวไมมากก็นอย
(ศ.นพ. สุทธิพร จิตตมิตรภาพ)
นักศึกษาวิทยาลัยปองกันราชอาณาจักร
หลักสูตร วปอ. รุนที่ 51
ผูวิจัย
3. สรุปยอ
เรื่อง ยุทธศาสตรเชิงรุกในการพัฒนาดานการวิจัยเพื่อสรางความเขมแข็งของประเทศไทย
ลักษณะวิชา วิทยาศาสตรและเทคโนโลยี
ผูวิจัย ศาสตราจารย นายแพทย สุทธิพร จิตตมิตรภาพ หลักสูตร วปอ. รุนที่ 51
ความเปนมา
การศึกษาคนควาวิจัยในแขนงตางๆ เพื่อนําความรูหรือองคความรูที่หลากหลายมาใชในการ
พัฒนาประเทศ ไดกลายเปนยุทธศาสตรที่สําคัญของนานาประเทศ เพื่อผลักดันใหประเทศเจริญพัฒนา
กาวสูการเปนประเทศเศรษฐกิจฐานความรู ซึ่งก็เปนไปตามวิวัฒนาการของโลก ประเทศไทยก็
เชนเดียวกัน มีการระบุใหการวิจัยเปนพลังในการขับเคลื่อนยุทธศาสตรตางๆในการพัฒนาประเทศ
ใหเปนไปตามแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติฉบับที่ 10 โดยไดมีการนอมนําเอากระแส
พระราชดําริเกี่ยวกับเศรษฐกิจพอเพียงมาใชประกอบดวย เพื่อใหการพัฒนาประเทศเปนไปอยางยั่งยืน
วัตถุประสงคของการวิจัย
เพื่อศึกษากลยุทธการพัฒนาดานวิจัยของประเทศตางๆ และกลยุทธของหนวยงานที่เกี่ยวของ
กับการวิจัยในประเทศไทย รวมถึงศึกษาการดําเนินการดานวิจัยของหนวยงานตาง ๆ วิเคราะห จุด
แข็ ง จุด ออ นโอกาส ภาวะคุ ก คาม ปจ จัย สนั บ สนุน ป ญหาและอุป สรรค นํ า มาสั ง เคราะหเ ป น
ยุทธศาสตรเชิงรุกในการพัฒนาการวิจัย เพื่อสรางความเขมแข็งใหแกประเทศ
ขอบเขตการวิจัย
การวิ จั ย เน น การศึ ก ษาในหน ว ยงานทุ ก หน ว ยงานที่ เ กี่ ย วข อ งกั บ งานวิ จั ย หรื อ มี ก าร
ดําเนินการเกี่ยวกับการวิจัย แตจะเนนที่หนวยงานภาครัฐเปนสวนใหญ โดยไดแบงขอบเขตใน
การศึกษาการพัฒนาดานการวิจัยที่ยึดหนวยงานเปนหลัก มุงประเด็นการวิจัยเปนหลัก และมุง
ผลผลิตเปนหลักดวย
4. 2
วิธีดําเนินการวิจัย
การวิจัยนี้เปน การวิจัยเชิงคุณภาพ โดยมีวิธีดําเนินการดังตอไปนี้
1. การรวบรวมขอมูล ใชวิธีการรวบรวมขอมูล 5 วิธี ไดแก 1.การศึกษาจากเอกสารและ
งานวิจัยที่เกี่ยวของ (Literature review) 2.การรวบรวมขอมูลจากแหลงขอมูลที่เกี่ยวของกับการวิจัย
ของประเทศและข อ มู ล การเปรี ย บเที ย บป จ จั ย ต า งๆ ที่ เ กี่ ย วข อ งกั บ การพั ฒ นาศั ก ยภาพและ
ความสามารถในการแขงขันของประเทศไทยในเวทีโลก 3.การใชแบบสอบถามความคิดเห็น 4.การ
สัมภาษณเชิงลึก(In-depth interview) โดยใชขอมูลเดิมที่ไดรับในชวงป พ.ศ. 2549-2550 ซึ่งผูวิจัยได
รวมสัมภาษณในประเด็นนี้ และการสัมภาษณเฉพาะกลุมเจาะจง (Purposive sampling)ไดแก ผูบริหาร
ระดับสูงของหนวยงานที่เกี่ยวของกับการพัฒนาดานการวิจัยของประเทศไทย ผูทรงคุณวุฒิที่เกี่ยวของ
5.การเสวนาของกลุมผูทรงคุณวุฒิ
2. การวิเคราะหขอมูล นําขอมูลจากการรวบรวมทั้งเอกสารงานวิจัย ขอมูลจากแบบสอบถาม
และการสัมภาษณเชิงลึก มาทําการวิเคราะหใหไดขอมูลและขอเท็จจริงในประเด็นตาง ๆ ที่จะนําไป
สังเคราะหเปน ยุทธศาสตรเชิงรุกในการพัฒนาดานการวิจัย
ผลการวิจัย
จากข อมูลสถานภาพในอดีต และปจจุบันของประเทศไทย ที่ แสดงถึ งความเข มแข็ งและ
ความสามารถในการแขงขัน ซึ่งศึกษาและรายงานโดย International Institute for Management
Development – IMD ประเทศไทยไดรับการประเมินวามีความสามารถในการแขงขันในระดับปาน
กลางตลอดชวงเวลา 5 ปที่ผานมา และมีการพัฒนาในแตละดานสูงขึ้นเปนลําดับอยางชา ๆ แตพบวา
ยังออนดอยกวาบางประเทศที่มีการพัฒนาอยางรวดเร็ว ปจจัยที่พบวายังออนดอยไดแก เศรษฐกิจ
ภายในประเทศ ผลิตภาพและประสิทธิภาพการผลิต สุขภาพและสิ่งแวดลอม การลงทุนระหวาง
ประเทศ ระบบการศึกษา (รวมถึงการวิจัย) โครงสรางพื้นฐานดานเทคโนโลยี โครงสรางพื้นฐานดาน
วิทยาศาสตร กรอบโครงสรางสังคม ซึ่งนับเปนปญหาและจุดออนดอยที่ตองปรับแกไข
จากการศึกษาระบบการวิจัยของตางประเทศ กรณีตัวอยาง สหรัฐอเมริกา อังกฤษ ญี่ปุน
ออสเตรเลีย และ สิงคโปร ยืนยันไดวา การวิจัยเปนแรงขับเคลื่อนที่สําคัญในการพัฒนาประเทศ การ
มีการวิจัยที่มีเปาหมายแนวทางชัดเจนและตอบสนองตอความตองการ จะเปนประโยชนตอการพัฒนา
ประเทศ การจัดทํายุทธศาสตร นโยบาย และแผนวิจัย เพื่อเปนแนวทางการวิจัยใหหนวยงานวิจัยหรือ
สถาบันตางๆ มีทิศทางการวิจัยไปในทางเดียวกัน แตมีการกระจายอํานาจการตัดสินใจใหแกองคกร
ระดับตาง ๆ ที่มีการกําหนดพันธกิจที่ชัดเจน โดยที่ตางมุงเปาหมายเปนหลัก โดยมีการประเมินเปน
5. 3
ระยะ ๆ ประกอบกับมีการลงทุนคอนขางสูงในดานโครงสรางพื้นฐาน และทุนสนับสนุนการวิจัย เปน
ปจจัยแหงความสําเร็จในการพัฒนา
การวิเคราะหยุทธศาสตรดานการพัฒนาการวิจัยและดานอื่นๆ ที่เกี่ยวของของประเทศ พบวา
ยุทธศาสตรหรือนโยบายและแนวทางการวิจัยของชาติในปจจุบันยังขาดการมีสวนรวม ทําใหไมไดรบ ั
การยอมรับ ไมตอบสนองตอแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ขณะเดียวกันก็มียุทธศาสตรของ
หลายองคกรมีสวนคาบเกี่ยวกับการวิจัยและพัฒนา ซึ่งแตละองคกรจัดทําขึ้นเพื่อตอบสนองตอพันธ
กิจของตนเองเทานั้นไมมีลักษณะการบูรณาการ โดยเฉพาะในสวนขององคกรที่ทําหนาที่จัดสรรทุนที่
กอใหเกิดความซ้ําซอน หรือกลายเปนสวนเสี้ยวไมตอเนื่อง ไมเชื่อมโยง ขาดน้ําหนัก และไมสามารถ
ดําเนินไปจนครบวงจรที่จะนําไปสูการพัฒนาอุตสาหกรรม หรือเพิ่มคุณภาพชีวิต ประเทศไทยยังมี
ปญหาเกี่ยวกับการพัฒนาดานการวิจัยคอนขางมาก โดยมีประเด็นที่นาสนใจหลายประการดังนี้
1. ป ญ หาด า นระบบ แนวคิ ด และกระบวนทั ศ น ใ นการพั ฒ นา ตั้ ง แต ร ะดั บ นโยบาย
บริหารจัดการ ไปจนถึงระดับปฏิบัตการ ยุทธศาสตรหรือนโยบายและแผนวิจัยแหงชาติในปจจุบันยัง
ิ
ขาดความชัดเจน ขาดทิศทาง ขาดการมีสวนรวมในการจัดทํา ทําใหขาดการยอมรับ การจัดสรรทุน
เพื่อการวิจัยก็ไมสอดคลองกับแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ
ระบบวิจัยของประเทศไมมีความชัดเจนในดานโครงสราง องคกร การประสานเครือขาย
ความร ว มมื อ หลายหน ว ยงานที่ มี พั น ธกิ จ คาบเกี่ ย วหลายพั น ธกิ จ การขาดความตระหนั ก ใน
ความสําคัญของการวิจัย ในทุกระดับ และไมไดใชการศึกษาวิจัยอยางเปนระบบระเบียบในการ
แกปญหา กลาวไดวางานวิจัยของประเทศ ไมครบวงจร ไมสมดุล ไมตอเนื่องเชื่อมโยงระหวางผูวิจัย
และผูที่ควรนําผลไปใชงาน
2. การขาดแคลนทรัพยากรเพื่อการสงเสริมและสนับสนุนการวิจัย เนื่องจากงบเพื่อการวิจัย
พึ่งพางบประมาณภาครัฐเปนสวนใหญ แตจัดไวเพียงรอยละ 0.2 ของผลผลิตมวลรวมของประชาชาติ
นอกจากนี้ยังขาดแคลนเครื่องมืออุปกรณในการวิจัย การใชทรัพยากรที่มีอยูจํากัดอยางไมคุมคา
3. โครงสรางพื้นฐานทั่วไป โครงสรางพื้นฐานดานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี ยังไมดีพอ
4. มีปญหาดานการบริหารจัดการ ขาดประสิทธิภาพ ทั้งดานการบริหารคน บริหารเงิน
และบริหารงาน ที่สําคัญที่สุดคือขาดการประเมินผลเพื่อนํามาใชปอนกลับในการพัฒนางานตอไป
5. ปญหาดานกําลังคน บุคลากรสายวิจัย สายวิทยาศาสตรเทคโนโลยีมีจํานวนไมพอเพียง
6. คุณภาพของงานไมดีเพียงพอ ทั้งที่มีผลในเชิงวิชาการ หรือการเชื่อมโยงกับภาคธุรกิจ
7. การขาดการมีสวนรวมของผูเกี่ยวของ ทุกระดับ ตั้งแตตนน้ํา กลางน้ํา และปลายน้ํา
8. ขาดการบูรณาการในดานการวิจัยในทุกระดับ และทุกมิติ
6. 4
ในการสังเคราะหยุทธศาสตรในการพัฒนาดานการวิจัยเนนที่ยุทธศาสตรเชิงรุก พิจารณาจาก
สวนที่ประเมินวา มีจุดแข็งและมีโอกาสที่ดี กับในสวนที่ประเมินวามีโอกาสสูงแตยังมีจุดออนที่ตอง
เรงแกไข ซึ่งไดกําหนดเปนยุทธศาสตรใหครอบคลุมทั้ง 3 องคประกอบหลัก ไดแก
1. การสรางความรูใหม องคความรูใหม (Knowledge Creation) สรางความรู รวมไปถึงการ
สรางคนที่มีจิตวิจัย และมีความรูทักษะการวิจัย ครอบคลุมทุกสาขา
2. การจัดการความรูที่ไดรับ (Knowledge Management) เพื่อใหสามารถนําเอาความรูนั้นไป
ประยุกตใชประโยชนเชิงวิชาการ ชุมชน สังคม เศรษฐกิจและเพื่อพัฒนากระบวนการในทุกภาคสวน
3. การใชความรูเปนฐานสรางพลังในตนเอง (Empowerment) โดยมุงเปาผลผลิต เพื่อลดการ
พึ่งพา และการมีภูมิคุมกันเสริมความแข็งแรงในตนเอง และการสรางความสามารถในการแขงขัน
โดยแตละองคประกอบมี 3 ระดับ 3 มิติ 3 ขอบเขต เพื่อใหเกิดภาพองครวมของการพัฒนา
โดยมีรายละเอียดดังตอไปนี้ คือ
ระดับการพัฒนาดานการวิจัย แบงไดเปน 3 ระดับ คือ 1.ระดับนโยบาย อํานวยการ กํากับ
2. ระดับบริหารจัดการ ประสาน สนับสนุนและตรวจสอบ ประเมิน และ 3. ระดับปฏิบัติการ
มิติของการพัฒนาดานการวิจัย ไดแก 1. การสนับสนุนสงเสริมการจัดสรรทรัพยากร 2.การ
ดําเนินการศึกษาคนควาวิจัย และ 3. การเผยแพรความรู ของงานวิจัยในทุกๆดานเพื่อการใชประโยชน
ขอบเขตของการพัฒนาดานการวิจัย ประกอบดวย 1. ขอบเขตที่ยึดหนวยงานรับผิดชอบ
เปนหลัก 2. ขอบเขตที่ยึดประเด็นการวิจัยเปนหลัก และ 3. ขอบเขตที่ยึดเปาหมายผลการวิจัยเปนหลัก
การนําไปใชประโยชน
จากการสังเคราะหขอมูล สามารถสรุปรวมเปนยุทธศาสตรเชิงรุก 8 ยุทธศาสตร ที่จะนําไปสู
การดําเนินการใหเกิดประโยชนแกประเทศ ไดแก
ยุทธศาสตร 1 การปรับกระบวนทัศนเกี่ยวกับการวิจัยใหเห็นวาการวิจัยเปนปจจัยสําคัญตอ
การดําเนินงานเพื่อใหเกิดการพัฒนาอยางตอเนื่อง การวิจัยเปนการลงทุนของประเทศ การวิจยสามารถ
ั
ตอบสนองการพัฒนาประเทศไดทุกดานทั้งระดับ เศรษฐกิจ สังคม และความมั่งคงของมนุษย
ยุทธศาสตร 2 การปรับปรุงระบบวิจัย ปรับองคกร กําหนดบทบาทหนาที่ใหมีการบูรณา
การ ทั้งในระดับโครงการวิจัย บุคลากร หนวยงานรวมวิจัย หนวยงานบริหารจัดการ และหนวยงาน
นโยบาย เพื่อนําไปสูการจัดทํายุทธศาสตรนโยบายและแผนงานวิจัยของชาติแบบบูรณาการ ซึ่งมีการ
กํากับ ติดตามการดําเนินงาน มีการประเมินผลเพื่อใชในการปรับปรุงแผนใหเหมาะสมอยางตอเนื่อง
7. 5
ยุทธศาสตร 3 การกําหนดงบประมาณเพื่อการวิจัยอยางพอเพียง ทั่วถึง และเกิดผลสัมฤทธิ์
ที่ดี ปรับปรุงระบบการจัดสรรใหสอดคลองกับระบบวิจัยและแผนงาน ครอบคลุมทุกภาคสวน มี
หลากหลายมิติ มีการกําหนดหนวยงานที่รับผิดชอบงบประมาณนั้นๆ รวมทั้งสามารถแยกประเภท
งบประมาณเพื่อการบริหารจัดการที่ดีการพัฒนาคนให
ยุทธศาสตร 4 การพัฒนาคนใหมีศักยภาพในการปฏิบัติงานตามภารกิจ สามารถขับเคลื่อน
ยุ ท ธศาสตร และมี ศั ก ยภาพในการปฏิ บั ติ ง านตามภารกิ จ สายอาชี พ นั ก วิ จั ย นั ก วิ ท ยาศาสตร ที่ มี
คุณลักษณะและวิธีการทํางานที่อาศัยความรูและการคิดวิเคราะหอยางมีเหตุผล รวมถึงการพัฒนา
อาชีพนักวิจัย นักวิทยาศาสตรที่ยังขาดแคลน เพื่อใหเปนฐานกําลังสนับสนุนและสงเสริมการสราง
เครือขายวิจัยเพื่อเสริมพลังซึ่งกันและกันและใชทรัพยากรอยางคุมคา
ยุทธศาสตร 5 การสรางมูลคาแกผลผลิตการวิจัย การกระจายความรูผลผลิตงานวิจัย พัฒนา
ตําแหนงและบริหารหวงโซอุปทาน (Value Chain) ของผลผลิตเพื่อใหผลงานใหเปนที่รับรูโดย
กวางขวาง ใหผูที่จะใชประโยชนสืบคนเขาถึงขอมูลได ทั้งการนําไปใชในเชิงวิชาการ หรือการนําไป
สรางนวัตกรรม พัฒนาผลิตภัณฑสินคาและบริการ ที่ใหประโยชนเชิงพาณิชยมีเอกลักษณ จําหนาย
แขงขันได รวมถึงมีการบริหารจัดการการใชประโยชนในรูปแบบของทรัพยสินทางปญญาที่มีการจด
ทะเบียน คุมครอง แบงสรรผลประโยชนอยางยุติธรรม รวมถึงการปกปองสิทธิของผูประดิษฐคิดคน
ยุทธศาสตร 6 การเนนสรางการทํางานแบบบูรณาการดานการวิจัยในทุกองคประกอบ ทุก
มิติ ทุกระดับ และครอบคลุมขอบเขตตางๆที่จําเปนใหเกิดบูรณาการตั้งแตสวนใหญไปจนถึงสวนยอย
ยุทธศาสตร 7 การพัฒนาโครงสรางพื้นฐานที่สนับสนุนการวิจัยในภาพรวม โครงสราง
พื้นฐานดานวิทยาศาสตร เทคโนโลยีสารสนเทศ การสื่อสาร เทคโนโลยีการเชื่อมตอระบบ การ
คมนาคม และระบบโลจิสติกส เพื่อเปนปจจัยสําคัญสงเสริมสนับสนุนการพัฒนาและการบูรณาการ
งานวิจัย อยางเหมาะสม พอเพียงสําหรับการพัฒนาในอนาคต และเปนไปตามระบบมาตรฐาน
ยุทธศาสตร 8 การพัฒนาการวิจัยแบบกาวกระโดด โดยการรับถายทอดเทคโนโลยีจาก
ตางประเทศ ผานความรวมมือที่มีอยู หรือรับถายทอดโดยอาศัยทรัพยากรบุคคลชาวไทยที่มีศักยภาพ
ในตางประเทศ ในการพัฒนาเฉพาะดานที่ถูกกําหนดโดยยุทธศาสตรใหมีลําดับความสําคัญในลําดับ
ตน ๆ หรือที่ประเทศมีความเขมแข็งเปนทุน หรือเปนฐานการผลิตขนาดใหญของโลกในปจจุบัน
“ยุทธศาสตรเชิงรุกในการพัฒนาดานการวิจัยเพื่อสรางความเขมแข็งของประเทศ” เปน
ยุทธศาสตรที่สามารถนําไปใชใหเกิดประโยชนในการพัฒนาใหประเทศไทยไดเจริญกาวหนาไปสู
ประเทศที่พัฒนาบนเศรษฐกิจฐานความรู เปนหนึ่งในผูนําในระดับนานาชาติ และเปนประเทศที่ภาค
ประชาสังคมมีการพัฒนาโดยอาศัยปญญาและบนพื้นฐานของปรัชญาพอเพียง ซึ่งพระบาทสมเด็จพระ
เจาอยูหัวไดทรงพระราชทานแนวทางการพัฒนาประเทศไว
8. บทคัดยอ
เรื่อง ยุทธศาสตรเชิงรุกในการพัฒนาดานการวิจัยเพื่อสรางความเขมแข็งของประเทศไทย
ลักษณะวิชา วิทยาศาสตรและเทคโนโลยี
ผูวิจัย ศาสตราจารย นายแพทย สุทธิพร จิตตมิตรภาพ หลักสูตร วปอ. รุนที่ 51
การคนควาวิจัยเพื่อหาความรู และสรางนวัตกรรม ไดกลายเปนยุทธศาสตรที่สําคัญ
เพื่อผลักดันใหประเทศเจริญพัฒนาเปนประเทศเศรษฐกิจฐานความรู และกาวสูความมั่งคั่งและ
มั่นคง ประเทศไทยก็ไดวางแนวทางที่จะนําการวิจัยมาใชเปนพลังในการขับเคลื่อนไปสูเปาหมาย
เชนเดียวกัน อยางไรก็ตามการกําหนดยุทธศาสตรที่เหมาะสมโดยเฉพาะยุทธศาสตรเชิงรุกเปน
ปจจัยสําคัญที่จะชวยใหมีการดําเนินงานจนประสบความสําเร็จ
ผูวิจัยจึงไดทําการศึกษาขอมูลการพัฒนาดานงานวิจัยของประเทศตาง ๆ ที่มีความ
เจริญกาวหนา เปรียบเทียบกับขอมูลของหนวยงานตางๆที่เกี่ยวของกับการวิจัยของไทย นํามา
วิ เ คราะห เ พื่ อ แสดงให เ ห็ น ป จ จั ย สนั บ สนุ น จุ ด แข็ ง โอกาส จุ ด อ อ น ภาวะคุ ก คาม แล ว นํ า มา
สังเคราะหเปนยุทธศาสตรเชิงรุกในการพัฒนาดานการวิจัยเพื่อสรางความเขมแข็งของประเทศ
การวิจัยนี้เปนการวิจัยเชิงคุณภาพโดยทําการรวบรวมขอมูล 5 วิธี ไดแก 1.การศึกษา
จากเอกสาร 2.การรวบรวมขอมูลจากแหลงขอมูลที่เกี่ยวของกับการวิจัยของประเทศ และขอมูลการ
เปรียบเทียบปจจัยตางๆ ที่เกี่ยวของกับการพัฒนาศักยภาพและความสามารถในการแขงขันของ
ประเทศไทยในเวทีโลก 3.การใชแบบสอบถามความคิดเห็น 4.การสัมภาษณเชิงลึก 5.การเสวนา
ของกลุมผูทรงคุณวุฒิ
จากการรวบรวมขอมูลสามารถสังเคราะหเปนยุทธศาสตรเชิงรุก 8 ยุทธศาสตรไดแก
1.การปรับกระบวนทัศนเกี่ยวกับการวิจัย 2.การปรับปรุงระบบวิจัยของประเทศ ปรับองคกรและการ
กําหนดบทบาทหนาที่ที่มีการบูรณาการ และมีการประเมินผลอยางเหมาะสมและตอเนื่อง 3.การ
กํา หนดงบประมาณที่ พ อเพี ย งและปรั บ ปรุ ง ระบบการจั ด สรรให ส อดคล อ งกั บ ระบบวิ จั ย และ
แผนงาน 4.การพัฒนาคนใหสามารถขับเคลื่อนยุทธศาสตร และมีศักยภาพในการปฏิบัติงานตาม
ภารกิ จ สายอาชี พ นั ก วิ จั ย นั ก วิ ท ยาศาสตร 5.การเน น สร า งการทํ า งานแบบบู ร ณาการในทุ ก
องคประกอบ ทุกระดับ ทุกมิติ 6.การพัฒนาโครงสรางพื้นฐานที่สนับสนุนการวิจัย 7.การพัฒนาการ
วิจัยแบบกาวกระโดด โดยการรับถายทอดเทคโนโลยีจากตางประเทศ หรือรับถายทอดโดยอาศัย
ทรั พยากรบุ คคลชาวไทยที่มี ศักยภาพในตางประเทศ 8.การสรางมูลคาแก ผลผลิตการวิจั ย การ
กระจายความรูผลผลิตงานวิจัย ทั้งการนําไปใชในเชิงวิชาการ หรือการนําไปสรางนวัตกรรม พัฒนา
ผลิตภัณฑสินคาและบริการซึ่งทั้งหมดนี้ตองดําเนินการอยางจริงจังและตอเนื่อง
9. Abstract
Title Proactive strategies for the development of research to strengthen Thailand’s
potential power and competitiveness
Field Science and Technology
Name Professor Dr. Soottiporn Chittmittrapap Course NDC Class 51
Research to develop knowledge and innovation is a key strategy to drive many
countries towards a knowledge-based economy and wealth of the nation. Thailand also determines
to use research as an important driving tool for the rapid development of the country to achieve a
similar target together with the self-sufficient approach, thus requires a set of proactive strategies.
This is a descriptive study using 5 methods of data collection; 1.Literature review
2.Review of strategies and plans on research development especially in relation to capacity building
and competitiveness of Thailand in the global arena 3.Questionnaires 4.In-depth interviews
5.Focus Group discussion.
This study has analyzed the development on research of the developed countries and
compared it with the current situation and trends on Thailand’s development on research by using
information and data of the concerned agencies and others sources of the above-mentioned data.
The result was categorized and grouped as enabling factors, strengths, opportunities, weaknesses,
threats and problems. Based on these factors, a set of proactive strategies on research reform and
development has been synthesized in order to enhance Thailand’s capacities and competitiveness.
Eight proactive strategies have been formulated as follows: 1.Paradigm change on the
concept of research 2.Structural reform of the national research system 3.Reform of national
research budget system, appropriated amount of budget and its allocation 4.Human resource
development in research, science and technology 5.Value-adding to the research products and to the
value-chain of goods and products of Thailand 6.Enhancement of harmonization and collaboration
in comprehensive plan and management 7.Improvement of research, science and technology
infrastructures 8.International technology transfer for a great-leap forward in research development.
Implementation of these proactive strategies must be fully supported and continuously deployed
hence resulting in a reform of research system in Thailand and therefore enhancing Thailand’s
capacities and competitiveness.
10. บทที่ 1
บทนํา
ความเปนมาและความสําคัญของปญหา
การศึกษาคนควาวิจัยในแขนงตาง ๆ เพื่อนําความรู หรือองคความรูที่หลากหลายมาใช
ในการพัฒนาประเทศ ไดกลายเปนยุทธศาสตรที่สําคัญของนานาประเทศ เพื่อผลักดันใหประเทศ
เจริญพัฒนา โดยอาศัยฐานความรู เปนแรงขับเคลื่อนเศรษฐกิจ นับเปนการเปลี่ยนแปลงและเปนแรง
ขับ เคลื่อ นในทิ ศ ทางใหมที่ สํา คั ญ ของสถานการณ ระดับ โลก ในสว นของประเทศไทยก็ มีก าร
ปรับเปลี่ยนแนวทางและรูปแบบการพัฒนา ซึ่งไดเล็งเห็นความสําคัญในดานการวิจัยเชนกัน โดยมี
แนวคิดใหพัฒนาการวิจัยที่ตองเห็นผลเปนรูปธรรม ประเมินได และแปรใหเกิดประโยชนไดทั้งใน
เชิงผลลัพธ และ/หรือ ผลกระทบตอความกาวหนาของประเทศอยางชัดเจน ตองมีการบริหารจัดการ
การวิจัยแบบใหมที่มีประสิทธิภาพ และยังเนนการวิจัยในประเด็นเรงดวนที่เปนภัยคุกคาม เชน
ภั ย ด า นความมั่ น คง ภั ย จากความยากจน ภั ย จากการขาดความสามารถในการแข ง ขั น ในด า น
เกษตรกรรม อุตสาหกรรม และ ธุรกิจบริการ
แนวความคิดเกี่ยวกับการพัฒนาดานวิจัยอันดับแรก ก็คือ ความเขาใจในบทบาทของ
การวิจัยสําหรับภารกิจตาง ๆ ซึ่งพบวาการวิจัยมีบทบาทหลักอยูหลายประการ
ประการแรก การวิจัยเปนการสรางความรู ซึ่งจะนําสูการตัดสินใจในการแกปญหา และ
การพัฒนา เพราะความรูเปนสิ่งสําคัญสําหรับการปฏิบัติงานใด ๆ ก็ตาม ทั้งนี้ความรูที่มีอยูแลวอาจ
ไมเพียงพอจึงตองมีการหาและสรางความรูใหม ๆ ความรูหลาย ๆ อยางเปนความรูที่มีความจําเพาะ
ในถิ่นหนึ่ง ๆ ในกลุมคนที่มีชาติพันธุหนึ่ง ๆ ที่ไมอาจนําความรูสากลมาใชได หรือนํามาใชไดเพียง
บางสวน
ประการที่ 2 การวิจัยเปนเครื่องมือในการสรางคนในระบบการศึกษา ชวยใหไดคนที่มี
ความสามารถในการหาความรู การรูจักคิดวิเคราะหอยางเปนระบบ รูจักเก็บและใชขอมูลที่แมนตรง
เชื่อถือได และรูจักใชสถิติและเหตุผลที่เหมาะสมในการตัดสินใจ มีวิจารณญาณ คิดเปน ทําเปน
แกปญหาเปน ดียิ่งไปกวานั้นคือรูจักสังเคราะหความรู แนวปฏิบัติ จากความรูที่ไดรับ มีความคิด
ริเริ่มสรางสรรค และมีการพัฒนาตนเองอยางตอเนื่อง แมจะผานชวงระยะเวลาในการศึกษาไปแลวก็
ตามยังสามารถเรียนรูอยูไดตลอดเวลา
ประการที่ 3 การวิจัยเปนเครื่องมือในการนําความรูมาใช เพราะความรูเปนพลวัตรที่มี
การเปลี่ยนแปลง และมีการเกิดขึ้นใหมตลอดเวลา ในการนํามาใชถารูจักใชหลักของการวิจัยก็จะทํา
11. ใหสามารถสืบคน ประเมินคุณคา และเลือกใชขอมูลความรูที่เปนจริง หรือเชื่อถือได นอกจากนั้นยัง
อาจใช ก ระบวนการวิ จั ย มาใช ใ นการปรั บ แต ง จั ด หมวดหมู จั ด การให เ กิ ด การเผยแพร ใ ห ไ ด
ประโยชน หรือจัดเปนมาตรฐาน เปนแนวทงปฏิบัติ
ประการที่ 4 การวิจัยเปนเครื่องมือในการสรางพลังของตนเอง สรางคุณคามากขึ้น ใน
แงของการพึ่งตนเองไมตองอาศัยความรูผูอื่นหรืออาศัยแตเ พียงส วนนอย ยกตัว อยาง ประเทศ
สหรัฐอเมริกา สวีเดน ฟนแลนด เนนในเรื่องการวิจัยและพัฒนา สามารถเปนผูนําในการคิดคนสิ่ง
ใหมๆ ทั้งความรูและประยุกตนําไปสรางผลิตภัณฑใหม ประเทศในภูมิภาคเอเชีย เชน ญี่ปุน เกาหลี
และไตหวัน ก็พัฒนาไดมากเพราะมีการสรางนักวิจัยมาก ใหความสําคัญกับการวิจัยและพัฒนา
ดังนั้นงานวิจัยจึงทําใหประเทศไทยพึ่งตนเองไดมากขึ้น เมื่อถึงระดับหนึ่งก็จะเปนเครื่องมือในการ
สรางศักยภาพและความสามารถในการแขงขัน ในภาวะที่มีกระแสโลกาภิวัตน และการดําเนินงาน
ในระดับโลกไรพรมแดน และตลาดเสรีในทุก ๆ ดาน
แนวความคิดเกี่ยวกับการพัฒนาดานวิจัยอันดับที่สอง ก็คือ งานวิจัยที่ควรมีลักษณะ
บูรณาการ ซึ่งหมายรวมถึง
1. งานวิจัยที่มีการผสมผสานวิชาการหลาย ๆ ดาน และใชความเชี่ยวชาญของนักวิจัย
ตางศาสตร
2. งานวิจัยที่มีศักยภาพนําไปสูการใชประโยชนที่เปนรูปธรรม ทั้งประโยชนในดาน
วิชาการและประโยชนในเชิงประยุกตใชงาน หรือประโยชนในเชิงพาณิชย
3. งานวิจัยที่ผสมผสานไปกับการสรางทีมวิจัย ทั้งการพัฒนาศักยภาพของอาจารยรุน
ใหม การผลิตบัณฑิตศึกษา ดังไดกลาวเนนแลวเกี่ยวกับแนวคิดอันดับแรก ประการที่สอง และได
ขยายไปถึงการพัฒนาความสามารถในการวิจัยสําหรับนิสิตปริญญาบัณฑิตดวย การสรางทีมวิจัย
แบบผสมผสานยังนาจะไดรวมถึงบุคลากรในพื้นที่ ในชุมชน ที่มารวมทําการวิจัยเพื่อพัฒนาทองถิ่น
หรือบุคลากรของภาคอุตสาหกรรมที่มารวมกันทําวิจัย เพื่อความเจริญกาวหนาในกระบวนการผลิต
หรือพัฒนาผลิตภัณฑของภาคอุตสาหกรรม
แนวความคิดของการพัฒนาดานวิจัยอันดับที่สาม นับวามีความสําคัญเชนกัน ไดแก
ความเชื่อมโยงระหวางสถาบันอุดมศึกษา หรือหนวยวิจัย กับหนวยงานปฏิบัติที่ตางเขาใจบทบาท
ของตนเองและผูอื่น เพื่อสงตอหรือถายทอดผลจากการวิจัยนําไปสูภาคปฏิบัติ
สถาบันอุดมศึกษาเปนแหลงความรู แหลงที่มีทรัพยากรบุคคลที่มีความรูความสามารถ
และได ดํ า เนิ น ภารกิ จ ในการสร า งป ญ ญาความรู ม าอย า งต อ เนื่ อ ง จึ ง เป น ป จ จั ย สํ า คั ญ ใน
กระบวนการพัฒนาประเทศโดยใชฐานความรู ในสวนของสถาบันอุดมศึกษาที่มีความพรอมใน
งานวิจัยระดับหนึ่ง ก็ไดพยายามใชศักยภาพในการพัฒนางานวิจัยขึ้นอยางตอเนื่อง มีการสนับสนุน
สงเสริมการวิจัย สนับสนุนบุคลากรในสวนอาจารยและนักวิจัย เกิดผลงานดานการวิจัยที่โดดเดน
12. ในหลายสาขา นักวิจัยจํานวนหนึ่งไดรับการยอมรับในความสามารถและเปนแกนนําในดานหนึ่ง ๆ
ในระยะตอมามีการจัดตั้งหนวยงาน/องคกรวิจัย ทั้งแบบเปนทางการในรูปแบบสถาบันวิจัย มีระบบ
บริหารจัดการอยางเปนระบบระเบียบ มีอุปกรณการวิจัย และ นักวิจัย ของแตละสถาบัน เพื่อหวัง
สรางงานวิจัยแบบกลุมกอน นอกเหนือไปจากการวิจัยของภาควิชา ของคณะ/วิทยาลัย/สํานักวิชา
นอกจากนั้นก็มีแนวคิดในการสงเสริมสนับสนุนการวิจัยในลักษณะกลุมที่มีความยืดหยุนมากขึ้น
ไดแก หนวยวิจัย ศูนยเชี่ยวชาญเฉพาะทาง อยางไรก็ตามวิเคราะหไดวาองคกรวิจัยทั้งระดับคณะ/
สถาบันวิจัย หนวยวิจัย ศูนยตาง ๆ ก็ยังมีปญหาความชัดเจนในเชิงนโยบาย ทิศทาง และพื้นฐานที่
สําคัญในดานตางๆ ที่จะผนึกกําลังรวมกันใหเปนภาพรวมของการวิจัยทั่วทั้งมหาวิทยาลัย
สภาพการณปจจุบันของสถาบันอุดมศึกษา จึงมีลักษณะที่มีงานวิจัยในปริมาณรวมที่
เปนที่ยอมรับไดในระดับหนึ่ง มีความหลากหลายสูงมาก มีงานวิจัยที่มีคุณภาพดีเดนจํานวนไมนอย
กระจัดกระจายไปในแตละกลุม แตละสาขา มีงานวิจัยในประเด็นที่ใกลเคียงกันหรือเกี่ยวของกันใน
แตละสาขาความเชี่ยวชาญที่ไมเชื่อมโยง หรือเสริมกันและกันอยางเปนรูปธรรม มีอาจารย/นักวิจัย
ที่ใหความสําคัญตอการวิจัยและมีการวิจัยอยางตอเนื่องจํานวนหนึ่ง แมวาในสวนของอาจารย/
นักวิจัยรุนใหมที่สนใจและใหน้ําหนักสูงตอการวิจัย สัดสวนนี้จะมากเปนที่นาพอใจ แตในภาพรวม
ประเมินวายังเปนสัดสวนที่นอยกวาความตองการ ในบางสถานที่มีเครื่องมืออุปกรณสนับสนุนการ
วิจัยที่พอเพียง แตอาจารย/นักวิจัย ที่อาจสามารถใชประโยชนจากเครื่องมือ อุปกรณ ยังไมทราบ
หรือไมมีก ลไกในการเข าร ว มกลุม เพื่อ ใหสามารถใชเครื่ องมื อพัฒนาศัก ยภาพของตนเองและ
งานวิจัยไดเต็มที่
ลักษณะของการพัฒนาดานการวิจัยของสถาบันอุดมศึกษาที่กลาวมานี้สวนใหญยังอยู
ภายในสถาบัน และอาจารย นักวิชาการเปนศูนยกลาง และอาศัยพื้นความรูหรือประสบการณความ
ถนัดเดิมของนักวิชาการเหลานี้ในอดีตเปนหลัก ประโยชนจึงมักเกิดกับความกาวหนาทางวิชาการ
ของสาขาวิชานั้นๆและความกาวหนาของบุคคลหรือหนวยงานวิชาการ
ในขณะเดียวกัน หนวยปฏิบัติเชนหนวยงานของกระทรวง กรม กองตาง ๆ มีหนาที่ใน
การพัฒนาประเทศ ซึ่งสวนใหญบุคลากรของหนวยงานก็ไดอาศัยความรูที่ศึกษามาจากสถานศึกษา
ไปดําเนินการโดยมีการปรับใหเหมาะสมกับสภาพภูมิประเทศ สภาพทางสังคม และสภาพของ
ทรัพยากรสนับสนุน อยางไรก็ตามในความเปนจริง มีปญหาจํานวนไมนอยที่ไมสามารถแกไขดวย
การใชพื้นความรูเดิม หรือไดดําเนินการอยางประสบความสําเร็จมาขั้นหนึ่งแลวยังคงตองการการ
พัฒนาตอ ก็พบวาตองการความรูมากขึ้นไปอีกระดับหนึ่ง หากไมมีการศึกษา คนควา วิจัย ก็อาจทํา
ใหไมสามารถแกไขปญหาที่ซับซอนได หรือไมสามารถพัฒนาตอได เมื่อเห็นวาการวิจัยสามารถ
แกปญหาหรือพัฒนาได ก็อาจขวนขวายดําเนินการ แตทั้งนี้ก็มักประสบอุปสรรคมากมายในหลาย
ดานทั้งบุคลากรสนับสนุน เครื่องมืออุปกรณการวิจัย การติดตามความรูใหมที่ทันสมัยมาใช อีกทั้ง
ภารกิจหลักในดานการปฏิบัติ บริการ ก็มากเต็มกําลัง
13. การเชื่อมโยงระหวางสถาบันการศึกษา หรือหนวยวิจัย กับหนวยปฏิบัติ ที่ตางเขาใจ
บทบาทและหนาที่ของตนเองและของผูอื่น จึงทําใหเกิดการใชประโยชนความถนัดและความ
เชี่ยวชาญของทั้งสองฝายเขามาผสมผสาน ทําใหสามารถแกไขปญหาที่ซับซอน หรือสามารถหา
หนทางพัฒนาไดอยางตอเนื่องไมมีวนสิ้นสุด
ั
อันดับสุดทายของแนวความคิดก็คือ ภาพของ “การพัฒนาดานวิจัย” นั้นตองใหเปนที่
รับรูเปนที่ยอมรับในทุกวงการ ทั้งวงการการศึกษา วงการธุรกิจ วงการอุตสาหกรรม ประชาสังคม ที่
ไดเห็นและยอมรับวา การศึกษาคนควาวิจัย เพื่อสรางองคความรูไมใชแตเพียงสามารถนําไปสู
ความกาวหนาดานวิชาการ แตยังสามารถนําไปสูการพัฒนาระบบอุตสาหกรรม วงการธุรกิจ สราง
ศักยภาพในการแขงขันของประเทศ กับสามารถนําไปสูการพัฒนาสังคมและชุมชน ซึ่งทั้งหมดใน
ภาพรวมทําใหประเทศนั้นเขมแข็งในทุกภาคสวน
แนวความคิดเกี่ยวกับการวิจัยที่กลาวมานี้จึงเปนประเด็นหลักในการดําเนินการหลาย
ประการสําหรับการกําหนดยุทธศาสตรเชิงรุกเพื่อพัฒนางานดานวิจัย เพื่อการสรางความเขมแข็ง
ใหแกประเทศไทย นอกจากการตีพิมพเพื่อแสดงความสําเร็จหรือความกาวหนาดานวิชาการ สวนที่
มีศักยภาพในการพัฒนาตอเนื่องไปถึงการประยุกตใชในดานตาง ๆ ก็มีการเชื่อมโยงไปยังภาคสวน
นั้น ในขณะเดียวกันงานวิจัยนั้นตองดําเนินการตามมาตรฐานสากลของการวิจัย เชื่อถือไดในความ
ถูกตอง แมนตรง เพื่อใหการพัฒนานั้นเกิดขึ้นอยางมีประสิทธิภาพ และมีประสิทธิผลสูงสุด
การที่ประเทศไทยจะยกระดับการดําเนินงานดานการวิจัยของประเทศใหเปนที่ยอมรับ
ในระดับสากล จึงนาจะสามารถพัฒนาไดจากศักยภาพที่มีอยู แตตองการการพัฒนาระบบวิจัยและ
การบริหารจัดการงานวิจัย ในหลาย ๆ ดาน โดยความมุงมั่นในเปาหมายรวมกันในทุกระดับ และ
พัฒนาอยางตอเนื่อง เชื่อมโยงสัมพันธกัน พรอม ๆ ไปกับการพัฒนาระบบคุณภาพ และระบบการ
จัดการความรูเพื่อใหเกิดระบบที่มีการประสานสัมพันธกันระหวางหนวยงานนโยบาย หนวยวิจัย
และหนวยสนับสนุนที่มุงไปสูเปาหมายที่ตั้งไวรวมกันอยางมีประสิทธิภาพ ที่สําคัญมากที่สุดก็คือ
ตองมียุทธศาสตรเชิงรุก หรือยุทธศาสตรเพื่อการพัฒนา นอกเหนือจากงานประจํา ซึ่งจะตองมีการ
กําหนดประเด็นยุทธศาสตร กําหนดมาตรการ แลวแปลงเปนแผนงานที่มีความชัดเจน และ ความ
ละเอียด ในแตละแผนงานตามกลยุทธที่วางไว เพื่อใหสามารถนําไปสูการปฏิบัติ และดําเนินการให
เกิดผลตามเปาหมาย อันจะเปนพื้นฐานใหประเทศไทยมีความเขมแข็งมากขึ้น มีการพัฒนาไปสู
เศรษฐกิ จ ฐานความรู โ ดยมี ก ารสร า ง และพิ สู จ น ค วามรู ตลอดจนถ า ยทอดสู ก ารปฏิ บั ติ และ
ประยุกตใชทั้งในเชิงการพัฒนางานทั้งของหนวยงานภาครัฐ และในเชิงธุรกิจในภาคเอกชน รวมถึง
การพัฒนาทองถิ่นชุมชนในภาคประชาสังคม อีกทั้งมีความสามารถในการแขงขันในเวทีโลกที่มี
การเปลี่ยนแปลงพัฒนากาวหนาอยางรวดเร็ว ทั้งนี้โดยยังคงดําเนินการใหสอดคลองกับหลัก
“ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง” ที่พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว ทรงพระราชทานไวเปนแนวปฏิบติ ั
ในทุกระดับควบคูกันไปดวย
14. รวมพัฒนา “วิจัย”
เพื่อไทยกาวนําในสากล
บนเศรษฐกิจฐานความรู
และสูสังคมอุดมปญญา
ดวยปรัชญา “พอเพียง”
วัตถุประสงคของการวิจัย
1. เพื่อศึกษารู ปแบบกลยุทธการพัฒนาดา นวิจัย โดยเฉพาะกลยุทธเ ชิงรุกและ
กระบวนการการดํ า เนิ น งานตามแผนกลยุ ท ธ เพื่ อ เสริ ม สร า งศั ก ยภาพ ในการใช ง านวิ จั ย เพื่ อ
แกปญหา หาหนทางพัฒนา และการพัฒนาอยางตอเนื่องและยั่งยืนของประเทศตาง ๆ ที่มีความ
เจริญกาวหนาโดยอาศัยหลักเศรษฐกิจฐานความรู
2. เพื่อศึกษาและวิเคราะห กลยุทธการพัฒนาดานการวิจัย ของหนวยงานที่เกี่ยวของ
ของประเทศไทย
3. เพื่อศึกษาสภาพปญหา อุปสรรค จุดออน ภาวะคุกคาม จุดแข็ง และโอกาส ในดาน
การวิจัยเพื่อการพัฒนาประเทศไทย
4. เพื่อสังเคราะหยุทธศาสตรเชิงรุกในการพัฒนาดานการวิจัย เพื่อใหประเทศไทยมี
ความเจริญกาวหนาอยางยั่งยืน ลดการพี่งพาความรูหรือเทคโนโลยีจากตางประเทศ และสามารถ
พัฒนาใหประเทศไทยเปนประเทศที่ใชเศรษฐกิจฐานความรูในการพัฒนาประเทศในทุก ๆ ดาน
ขอบเขตของการวิจัย
ขอบเขตของพื้นที่
กําหนดขอบเขตพื้นที่ศึกษา โดยทําการศึกษาหนวยงานทุกหนวยงานที่เกี่ยวของกับ
งานวิจัย หรือหนวยงานที่มีการดําเนินการเกี่ยวกับการวิจัยแตจะเนนที่หนวยงานภาครัฐเปนสวน
ใหญ และเพิ่มเติมขอมูลทั้งจากภาครัฐวิสาหกิจ และ ภาคเอกชนดวยบางสวน เนื่องจากพบวา
หนวยงานดังกลาวมีการพัฒนา และจัดสรรงบประมาณเพื่อการวิจัยแตเปนจํานวนไมมาก เมื่อเทียบ
กับจํานวนในภาคสวนของรัฐ
ขอบเขตของเนื้อหา แบงเปน 3 สวน
สวนของการพัฒนาดานการวิจัย ที่ยึดหนวยงานเปนหลัก
สวนของการพัฒนาดานการวิจัย ที่มุงประเด็นเปนหลัก
15. สวนของการพัฒนาดานการวิจัย ที่มุงผลผลิตเปนหลัก
วิธีดําเนินการวิจัย
การวิจัยนี้เปน การวิจัยเชิงคุณภาพ เพื่อศึกษาสถานภาพปจจุบันของบทบาทของการ
วิจัยในการพัฒนาประเทศไทย และวิเคราะหถึงจุดออน จุดแข็ง โอกาส และภาวะคุกคาม เพื่อนํามา
สังเคราะหเปน “ยุทธศาสตรเชิงรุกเพื่อการพัฒนาดานการวิจัย” โดยมีวิธีดําเนินการดังตอไปนี้
1. การรวบรวมขอมูล
การศึกษาวิจัยนี้จะใชวิธีการรวบรวมขอมูล 5 วิธีไดแก
1.1. การศึกษาเอกสารและงานวิจัยที่เกี่ยวของ (Literature review)
1.2. การศึกษาขอมูลจากแหลงขอมูลที่เกี่ยวของกับการวิจัยของประเทศไทย
1.2.1. ข อ มู ล ยุ ท ธศาสตร ก ารวิ จั ย และยุ ท ธศาสตร ที่ เ กี่ ย วกั บ การวิ จั ย ของ
หนวยงานอื่น ๆ ที่เกี่ยวของ
1.2.2. ขอมูลงบประมาณที่จัดสรรเพื่อการวิจัย
1.2.3. ขอมูลรูปแบบการบริหารจัดการ กับการดําเนินงานดานการวิจัยตาม
แผนงานของหนวยงานระดับตาง ๆ
1.2.4. ขอมูลการเปรียบเทียบปจจัยตาง ๆ ที่เกี่ยวของกับการพัฒนาศักยภาพ
และความสามารถในการแขงขันของไทย
1.3. การรวบรวมขอมูลโดยใชแบบสอบถามความคิดเห็น (Questionnaire)
ประชากรที่ใชในการวิจัย คือ ผูบริหารระดับสูงที่รับผิดชอบดานการวางนโยบาย
การวิจัยของหนวยงานจัดสรรทุน และหนวยงานดําเนินการวิจัย ผูบริหารระดับกลางที่รับผิดชอบใน
การดําเนินการตามแผนกลยุทธการวิจัยของหนวยงาน
1.4. การสัมภาษณเชิงลึก (In-depth interview)
กลุมตัวอยางแบงเปน 2 กลุม ไดแก
1.4.1. กลุ ม ที่ ไ ด รั บ เชิ ญ มาให ข อ มู ล ข อ เท็ จ จริ ง และแสดงความคิ ด เห็ น
ตลอดจนให ข อ เสนอแนะ ในการศึ ก ษาแนวทางการพั ฒ นาด า นการวิ จั ย และการพั ฒ นาด า น
วิทยาศาสตรและเทคโนโลยีของประเทศไทย ทั้งนี้ใชขอมูลเดิมที่ไดรับในชวงป พ.ศ. 2549-2550
ซึ่งผูวิจัยไดรวมสัมภาษณในประเด็นนี้ระหวางทําหนาที่เปนที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการการ
จัดการเทคโนโลยี ในคณะกรรมาธิการวิทยาศาสตร เทคโนโลยี สารสนเทศ และการสื่อสาร
1.4.2. กลุมที่เจาะจง (Purposive Sampling) ไดแก ผูบริหารระดับสูงของ
หนวยงานที่เกี่ยวของกับการพัฒนาดานการวิจัยของประเทศไทย ผูทรงคุณวุฒิที่เกี่ยวของ
16. 1.5. การจัดกลุมเสวนาผูทรงคุณวุฒิที่มีสวนเกี่ยวของหรือเคยมีสวนเกี่ยวของกับ
การกําหนดยุทธศาสตรดานการวิจัย เพื่อรับทราบความคิดเห็นตอผลการวิจัยในลักษณะ Focus
Group
2. วิธีการและขันตอนการวิจัย
้
2.1. ขั้นตอนที่ 1 การกําหนดกรอบแนวคิดและแผนงาน
ทบทวนและทําความเขาใจเกี่ยวกับแนวคิดประเด็น “การวิจัยเพื่อการพัฒนาประเทศ”
รวมทั้งบริบทการสรางความเขมแข็งของประเทศไทย เพื่อการแกปญหา และการหาหนทางพัฒนา
อยางตอเนื่องและยั่งยืน รวมถึง แนวคิดที่เกี่ยวของกับประเด็นสําคัญดังกลาว ไดแก แนวคิดการ
พัฒนาสูเศรษฐกิจฐานความรู และ แนวคิดการพัฒนาวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี ตลอดจนการ
ทบทวนแนวคิดเกี่ยวกับทรัพยสินทางปญญากับแนวคิดที่ไดรับพระราชทานในเรื่อง “ปรัชญาของ
เศรษฐกิจพอเพียง” ที่เปนประเด็นสําคัญในการลดการพึ่งพาจากตางประเทศ
2.2. ขั้นตอนที่ 2 การออกแบบเครื่องมือวิจัย
เครื่องมือที่ใชในการวิจัยประกอบดวย
2.2.1. แบบสอบถามความคิดเห็น
การสรางแบบสอบถาม ดําเนินการดังนี้
2.2.1.1. ไดจากการศึกษา คนควา เอกสาร หนังสือ และขอมูลที่ปรากฎ
บนเวปไซต งานวิจัยที่เกี่ยวของประชุมหารือกับกลุมอาจารยและเจาหนาที่ที่มีประสบการณในการ
ดําเนินงานดานการ พัฒนาการวิจัย เพื่อกําหนดกรอบในการสรางแบบสอบถาม และรวมกัน
2.2.1.2. สรางแบบสอบถามตามกรอบแนวคิดที่วางไวนําแบบสอบถาม
เสนอผูทรงคุณวุฒิเพื่อตรวจสอบความถูกตองตามเนื้อหา และเพิ่มเติมประเด็นใหแบบสอบถาม
สมบูรณ (Validity)
2.2.2. แบบที่ใชในการสัมภาษณ
2.2.2.1. ผูวิจัยสรางแบบสัมภาษณจากพื้นฐานของการวิเคราะหขอมูลที่
ไดจากการศึกษา ทบทวนเอกสาร ขอมูลที่ไดจากแบบสอบถาม และขอมูลของประเทศไทย
2.2.2.2. กําหนดคําถามที่ตองการทราบความคิดเห็น หรือตองการการ
ยืนยันความคิดเห็นที่ไดจากกลุมตัวอยางที่ตอบแบบสอบถาม
2.3. ขั้นตอนที่ 3 การรวบรวมและวิเคราะหขอมูล
เปนการรวบรวมขอมูลจากทุกแหลงตามที่ออกแบบวิธีวิทยาการวิจัยทําการวิเคราะห
ตามหัวขอและประเด็นที่กําหนดไว
2.4. ขั้นตอนที่ 4 การสังเคราะหจากขอมูลและการวิเคราะห เพือจัดทําเปน
่
ยุทธศาสตรเชิงรุกเพื่อการพัฒนาดานการวิจัย
17. ขั้นตอนการวิจัย แสดงไดดังแผนภาพที่ 1
ประโยชนที่ไดรับจากการวิจัย
1. ไดกรอบยุทธศาสตรเพื่อการพัฒนาดานการวิจัยของประเทศที่ประสบความสําเร็จ
จากการใชการศึกษาวิจัยเพื่อสนับสนุนการพัฒนาประเทศไปสูเศรษฐกิจฐานความรู และสรางความ
มั่งคั่งใหแกประเทศ
2. ไดขอมูลนโยบายและกลยุทธก ารพั ฒนาดานการวิจั ยของหนวยงานตาง ๆ ทั้ง
หนวยงานที่เปนผูใหทุน หนวยงานปฏิบัติการวิจัย และหนวยงานที่นํางานวิจัยไปใช