2. Δομή μαθήματος
• Εισαγωγή στο e-εμπόριο & στο e-επιχειρείν.
• Ορισμοί & βασικές έννοιες.
• Στατιστικά στοιχεία.
• Επίπεδα & νέες μορφές.
• Πλεονεκτήματα & περιορισμοί.
• Βιβλιογραφία & Urls.
We live in a world of change; the way we work, the way we play, the way we shop,
the way we organize our lives, the way we do things, the way we communicate with
each other…(Shikhar Ghosh, 1998, author of Making Business Sense of the Internet).
5. Εισαγωγή
Σύμφωνα με την ECA (Electronic Commerce Association)
«Το ηλεκτρονικό εμπόριο καλύπτει οποιαδήποτε μορφή
επιχειρηματικής ή διοικητικής συναλλαγής ή ανταλλαγής
πληροφοριών, η οποία εκτελείται με τη χρησιμοποίηση
οποιασδήποτε τεχνολογίας πληροφορικής και
τηλεπικοινωνιών»
• Τα τελευταία χρόνια, το Internet προσέφερε στις επιχειρήσεις ένα νέο
φάσμα δυνατοτήτων επικοινωνίας, διείσδυσης και ανάπτυξης.
• Βασικός μοχλός ήταν οι ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις, με σημαντική
καινοτομία την ανάπτυξη του Web, που διευκόλυνε την πρόσβαση
μέσω browsers με υποστήριξη γραφικών (και πολυμέσων γενικότερα)
και επέτρεψε στο ευρύ κοινό να πλοηγείται εύκολα και γρήγορα στον
κυβερνοχώρο.
• Το αποτέλεσμα ήταν οι όροι e-εμπόριο (ηλεκτρονικό εμπόριο) και
e-επιχειρείν (ηλεκτρονικό επιχειρείν) να κάνουν την εμφάνισή τους.
6. Ορισμοί
• Ιστορικά, ο όρος «ηλεκτρονικό εμπόριο» (electronic commerce,
e-commerce, e-εμπόριο ή EC) έκανε την εμφάνισή του πολύ πριν
τον όρο «ηλεκτρονικό επιχειρείν» (electronic business, e-
business ή e-επιχειρείν).
«Το e-εμπόριο είναι μια νέα επιχειρηματική
πρακτική. Σύγχρονες τεχνολογίες και μέθοδοι
συνδυάζονται προκειμένου οι επιχειρήσεις να
αυξήσουν την αξία τους, να ελαχιστοποιήσουν τα
κόστη τους και να μεγιστοποιηθεί η δυνατότητα
προσέγγισης όσο το δυνατό περισσότερων
πελατών.» (ΣΕΠΕ – Σύνδεσμος Επιχειρήσεων
Πληροφορικής και Επικοινωνιών Ελλάδας)
«To e-επιχειρείν ορίζεται ως η μεταμόρφωση
επιχειρηματικών διαδικασιών-κλειδιά μέσω
της χρήσης των τεχνολογιών του Internet.» (ΙΒΜ)
7. e-επιχειρείν
• Ένα σύνολο από ενδο- και δι- επιχειρηματικές στρατηγικές και
προηγμένες Τεχνολογίες Πληροφορικής & Επικοινωνιών
(ΤΠΕ ή ICTs – Information & Communication Technologies)
που αποσκοπούν:
– στην αυτοματοποίηση και απλοποίηση των επιχειρηματικών
διαδικασιών.
– στη μείωση του κόστους.
– στη βελτίωση της ποιότητας
των παρεχόμενων προϊόντων
και υπηρεσιών.
– στην αύξηση της ποιότητας
και της ταχύτητας παράδοσης.
– στη δημιουργία
«εξατομικευμένων»
σχέσεων με τους
εμπορικούς εταίρους
(δηλαδή επιχειρήσεις)
και τους τελικούς
καταναλωτές.
8. Η ανάγκη
Αλλαγές στο επιχειρηματικό περιβάλλον
Αλλαγή στη συμπεριφορά των καταναλωτών
Τεχνολογικές εξελίξεις
Παγκοσμιοποίηση του εμπορίου
Συνεχώς αυξανόμενος ανταγωνισμός
Ανάγκη για εκσυγχρονισμό
Επανασχεδιασμός επιχειρηματικών πρακτικών
e-Εμπόριο & e-Επιχειρείν
9. • Επιχειρήσεις: η εφαρμογή των νέων τεχνολογιών προς την
κατεύθυνση του αυτοματισμού των συναλλαγών και της ροής
των εργασιών.
• Αγαθά και υπηρεσίες: τα αγαθά που πωλούνται μπορεί να είναι
υλικά π.χ. βιβλία, υπολογιστές, κλπ., ή άυλα π.χ. το δικαίωμα
χρήσης ενός προγράμματος ή μιας φωτογραφίας, η συνδρομή σε
μια εφημερίδα, κλπ. Συχνά είναι δύσκολο να διακρίνουμε αν κάτι
είναι αγαθό ή υπηρεσία π.χ. αεροπορικά εισιτήρια.
• Απόσταση και χρόνος: δυνατότητα αγοραπωλησίας προϊόντων/
υπηρεσιών μέσω του Internet ανεξάρτητα από τη γεωγραφική
απόσταση και τη χρονική στιγμή (24/7).
• Επικοινωνία: δυνατότητα παροχής πληροφοριών/προϊόντων/
υπηρεσιών/πληρωμών μέσα από δίκτυα ηλεκτρονικών
υπολογιστών.
Συστατικά στοιχεία
10. Βασικά βήματα
• Επιχειρησιακό σχέδιο (business plan):
– Εσωτερική ανάλυση επιχείρησης και εξωτερική ανάλυση αγοράς.
– Επιλογή, προσδιορισμός και υλοποίηση στρατηγικής.
– Οικονομικό πλάνο.
• Επιλογή επιχειρηματικού μοντέλου.
• Υποδομή & εξοπλισμός, διασύνδεση με το Internet.
• Κατασκευή δικτυακού τόπου.
• Ηλεκτρονική ολοκλήρωση και διασύνδεση διαδικασιών με τις
υποδομές της επιχείρησης π.χ. βάσεις δεδομένων, ERP
(enterprise resource planning systems), CRM (customer
relationship management systems), κλπ.
• Συμμετοχή σε ηλεκτρονικές αγορές, διαφήμιση.
16. Παρατηρητήριο για την ΚτΠ
• «Έρευνα για την Ανάπτυξη & Διείσδυση Υπηρεσιών
Ηλεκτρονικής Εξυπηρέτησης Πολιτών & Επιχειρήσεων» (2012).
• «Η Χρήση του Διαδικτύου από τους Έλληνες» (2011).
• «12η Εξαμηνιαία Αναφορά για την Ευρυζωνικότητα» (2011).
• «Διαδικτυακός Αλφαβητισμός στην Ελλάδα και ΕΕ27 2007-2010»
(2011).
• «Η Στάση των Ελλήνων Απέναντι στις Αγορές από Απόσταση»
(2010).
• «Η Στάση των Ελλήνων Απέναντι στις Αγορές από Απόσταση:
Δείκτες Καταναλωτικής Συμπεριφοράς» (2010).
• «Ταυτότητα Χρηστών Internet στην Ελλάδα» (2010).
• «Μέτρηση των Δεικτών eEurope2005 και i2010 σε Επιχειρήσεις»
(2009).
• «Η Ψηφιακή Ελλάδα σε Δείκτες (Συγκεντρωτικά Αποτελέσματα)»
(2009).
• «Μέτρηση των Δεικτών eEurope2005 και i2010 σε Ιδιώτες-
Νοικοκυριά» (2009).
http://www.observatory.gr
17.
18. Πρόσβαση στο Διαδίκτυο
• 1 στους 2 Έλληνες
δήλωσε ότι
χρησιμοποίησε Η/Υ.
• 44% ότι έκανε χρήση
του Διαδικτύου.
• 1 στους 4 κάνει
χρήση υπηρεσιών
δεδομένων 3G.
19. Χρήση του Διαδικτύου από τον ελληνικό πληθυσμό
Πιο έντονη χρήση του Διαδικτύου κάνουν: οι άνδρες, οι νέοι ηλικίας 16-24, τα άτομα
υψηλού μορφωτικού επιπέδου, οι κάτοικοι των μεγάλων αστικών κέντρων.
20. Νοικοκυριά με σύνδεση στο Διαδίκτυο
• 46% των
ελληνικών
νοικοκυριών είναι
συνδεδεμένα στο
διαδίκτυο.
• Επίπεδο ΕΕ27:
αρκετά υψηλότερο
ποσοστό (70%).
• Στη διετία
2008‐2010
καταγράφηκε
άνοδος 15
ποσοστιαίων
μονάδων.
• Την αντίστοιχη
διετία η άνοδος
στην ΕΕ27 ήταν 10
ποσοστιαίες
μονάδες.
21. Λόγοι χρήσης
του Διαδικτύου
• Ο «χάρτης
δραστηριοτήτων»
είναι σχετικά
σταθερός τα
τελευταία χρόνια.
• Ηλεκτρονική
ενημέρωση σε
θέματα υγείας από
27% σε 50%.
• Ανάγνωση
ηλεκτρονικών
περιοδικών και
εφημερίδων από
49% σε 57%.
• Το ηλεκτρονικό
εμπόριο έχει
διείσδυση μόλις 20%
στους χρήστες του
Διαδικτύου.
23. Χρήση υπηρεσιών με οικονομικές συναλλαγές
1 στους 10 Έλληνες έχει
χρησιμοποιήσει το Διαδίκτυο
για να παραγγείλει ή να
αγοράσει αγαθά ή
υπηρεσίες, ενώ 8% το έχει
κάνει το τελευταίο τρίμηνο
του 2009. Τα αντίστοιχα
ποσοστά για το μέσο
Ευρωπαίο πολίτη είναι 3,5
φορές υψηλότερα.
1 στους 20 Έλληνες
χρησιμοποιεί συστήματα
ηλεκτρονικής τραπεζικής με το
χάσμα έναντι της ΕΕ27 να είναι
27 ποσοστιαίες μονάδες το
2009 (5% έναντι 32%).
1 στους 100 Έλληνες
χρησιμοποιεί το Διαδίκτυο για
πώληση αγαθών/υπηρεσιών.
24. Πληθυσμός που χρησιμοποιεί το Διαδίκτυο για να
παραγγείλει/αγοράσει αγαθά/υπηρεσίες
• Η Ελλάδα και οι χώρες της
νοτιοανατολικής Ευρώπης
κινούνται σε χαμηλότερα επίπεδα,
ενώ οι βορειότεροι πληθυσμοί
εμφανίζονται περισσότερο ώριμοι
και ενεργοί τεχνολογικά.
• Η οικονομική ανάπτυξη, οι
τεχνολογικές υποδομές, το
ρυθμιστικό πλαίσιο, το βιοτικό
επίπεδο, οι κλιματολογικές
συνθήκες είναι παράγοντες που
επιδρούν στον ψηφιακό προφίλ
των πολιτών κάθε χώρας.
• Σημαντικό ρόλο παίζει η δημιουργία
κλίματος εμπιστοσύνης στις
ηλεκτρονικές συναλλαγές που σε
άλλες χώρες έχει σχεδόν
ολοκληρωθεί μέσω θεσμικών
παρεμβάσεων π.χ. προσωπικά
δεδομένα και πρωτοβουλιών π.χ.
ηλεκτρονική ταυτοποίηση και
υπογραφή.
33. Επίπεδα
• Εσωτερική οργάνωση
– Αφορά τη χρήση της ηλεκτρονικής επικοινωνίας για τις εσωτερικές
λειτουργίες μιας επιχείρησης.
• Β2Β ή Business-to-Business
– Αφορά τις πωλήσεις από επιχειρήσεις σε επιχειρήσεις.
Θα μπορούσαμε να το ονομάσουμε χονδρικό ηλεκτρονικό εμπόριο.
Η διαδικασία είναι αμφίδρομη και συμπεριλαμβάνει την αγορά και την
πώληση αλλά και στοιχεία που έχουν σημασία για τη λειτουργία της
επιχείρησης όπως είναι η μελλοντική διαθεσιμότητα, οι όροι
πληρωμής ή οι χρόνοι παράδοσης μιας παρτίδας.
• B2C ή Business-to-Consumer
– Αφορά τις πωλήσεις από επιχειρήσεις σε καταναλωτές.
Κατά αναλογία θα το αποκαλούσαμε λιανικό ηλεκτρονικό εμπόριο.
Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν οι πωλήσεις βιβλίων,
υπολογιστών ή ακόμη και συνδρομών περιοδικών.
39. C2C ή Consumer-to-Consumer
• Αφορά ιδιώτες που
αγοράζουν και πωλούν
προϊόντα μεταξύ τους.
• Κάποιος πουλάει ένα
αντικείμενο σε κάποιον
άλλο, χρησιμοποιώντας
ένα auction site (site
δημοπρασιών) π.χ. το
eBay (www.ebay.com).
• Χαρακτηριστικό στοιχείο
αποτελεί η δυναμική
τιμολόγηση των
προϊόντων/υπηρεσιών
(dynamic pricing), όπου
οι τιμές δεν είναι
προκαθορισμένες αλλά
ρυθμίζονται με βάση την
προσφορά και τη ζήτηση
ανά χρονική στιγμή.
40. C2B ή Consumer-to-Business
• Reverse auction: επιτρέπουν στον
αγοραστή να ονοματίσει τη δική του
τιμή για ένα συγκεκριμένο προϊόν/
υπηρεσία και να ζητήσει προσφορές
από ένα σύνολο
πωλητών.
• Η τιμή ονομάζεται
demand bid
(απαιτούμενη
προσφορά) και
είναι συνήθως
δεσμευτική για τον
υποψήφιο
αγοραστή.
• Στη συνέχεια, το
e-shop στέλνει το
demand bid στους
συμμετέχοντες
πωλητές, για να
κάνουν τις
προσφορές τους.
Mοντέλο name-your-own-price
(ονομάτισε τη δική σου τιμή)
41. B2G ή Business-to-Government
• Επιχειρηματικές
συναλλαγές με
κυβερνητικούς φορείς:
– ηλεκτρονική
διεκπεραίωση
φορολογικών
υποχρεώσεων εταιριών.
– διαγωνισμοί για δημόσια
έργα ή προμήθειες.
– ηλεκτρονική συμπλήρωση
και υποβολή εγγράφων ή
αιτήσεων.
– ηλεκτρονική παροχή
πληροφοριών για
εμπορικά θέματα.
– Αυτό το είδος e-εμπορίου
έχει αρχίσει να
εξαπλώνεται και στην
Ελλάδα, μέσω των
δράσεων αυτού που
ονομάζεται ηλεκτρονική
διακυβέρνηση ή e-
Government.
42. G2C ή Government-to-Consumer/Citizen
• Αναφέρεται σε δοσοληψίες
πολιτών με κυβερνητικούς
φορείς και εξαπλώθηκε μέσω
του e-Government.
• TAXIS: δίνει τη
δυνατότητα στους
πολίτες να
συμπληρώνουν και να
υποβάλουν ηλεκτρονικά
τη φορολογική τους
δήλωση ή/και να
ενημερώνονται για την
πορεία διεκπεραίωσής
της.
• Κέντρα Εξυπηρέτησης
Πολιτών (ΚΕΠ):
υποβολή ερώτησης
στην αντίστοιχη φόρμα.
46. Πλεονεκτήματα για τις επιχειρήσεις
• Λειτουργία επιχείρησης:
– Βελτίωση στην οργάνωση και στις διαδικασίες της επιχείρησης
(π.χ. αποδοτικότερη διαχείριση προμηθευτικής αλυσίδας, καλύτερος έλεγχος
αποθεμάτων).
– Μάρκετινγκ (δυνατότητα παγκόσμιας παρουσίας, άμεση αλληλεπίδραση
επιχείρησης-πελάτη, διαρκής ενημέρωση για τα προϊόντα/υπηρεσίες της
επιχείρησης).
– Πρόσβαση σε νέες αγορές.
– Περιορισμός του άμεσου κόστους.
– Ταχύτερη παράδοση προϊόντων.
– Καλύτερη εξυπηρέτηση των πελατών.
– Ενίσχυση-προώθηση της δημόσιας εικόνας (image) της επιχείρησης.
• Μετασχηματισμός επιχείρησης:
– Εκμάθηση της νέας τεχνολογίας.
– Νέες σχέσεις με τους πελάτες.
• Αλλαγή προτύπων:
– Νέες δυνατότητες προϊόντων.
– Νέα λειτουργικά μοντέλα.
– Εναλλακτικά κανάλια πώλησης, προβολής και προώθησης
προϊόντων/υπηρεσιών.
47. Πλεονεκτήματα για τους καταναλωτές
• Δυνατότητα αγορών 24/7.
• Μειωμένες τιμές προϊόντων/υπηρεσιών –> ουσιαστικές εκπτώσεις.
• Ταχύτητα στις συναλλαγές.
• Άνεση στις αγορές.
• Πρόσβαση σε νέες αγορές.
• Αυξημένος ανταγωνισμός -> μεγαλύτερη ποικιλία προϊόντων/υπηρεσιών.
• Καλύτερη διαχείριση των πληροφοριών (αναζήτηση, σύγκριση).
• Υποστήριξη (πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την αγορά).
• Συμμετοχή σε ηλεκτρονικούς πλειστηριασμούς & κοινότητες, κλπ.
48. Περιορισμοί e-εμπορίου
• Έλλειψη ασφάλειας και αξιοπιστίας στο δίκτυο.
• Έλλειψη εμπιστοσύνης (trust) π.χ. αποδοχή νέων μεθόδων
πληρωμής και «αντίσταση» καταναλωτών.
• Διασφάλιση απορρήτου.
• Παραβίαση ιδιωτικότητας.
• Κόστος για επιχειρήσεις και καταναλωτές (μικροί αριθμοί
αγοραστών και πωλητών).
• Νομοθετικό και θεσμικό πλαίσιο (προστασία καταναλωτή,
πνευματική ιδιοκτησία, κανονισμός ασφαλείας, περιεχομένου, κλπ.).
• Γλωσσολογικά και πολιτιστικά ζητήματα.
49. Περιορισμοί e-εμπορίου
• Δυσκολία αναδιάρθρωσης επιχειρηματικών διαδικασιών.
• Δυσκολία της χρήσης πολύπλοκων ηλεκτρονικών συστημάτων
πληροφορικής.
• Έλλειψη ώριμων μεθοδολογιών για την αποτίμηση των
αποτελεσμάτων.
• Δυσκολία εκτίμησης των πλεονεκτημάτων έναντι του κόστους των
νέων εφαρμογών.
50. Περιορισμοί e-εμπορίου – τεχνικοί
• Έλλειψη ικανοποιητικών μηχανισμών/τεχνολογιών ασφαλείας.
– Κρυπτογράφηση και άλλες τεχνολογίες (τείχη προστασίας, έξυπνες
κάρτες, πρωτόκολλα, κλπ.).
• Έλλειψη διεθνώς αποδεκτών προτύπων για ποιότητα, αξιοπιστία.
• Διαθεσιμότητα υποδομών και εύρους ζώνης τηλεπικοινωνιών.
• Δυσκολίες στην ολοκλήρωση μεταξύ εφαρμογών Internet, e-
εμπορίου, βάσεων δεδομένων, κλπ.
• Απαίτηση για εξοπλισμό, λογισμικό π.χ. Web servers, λογισμικό
πληρωμών, κλπ.
• Πρόσβαση στο Internet.
51. Παράγοντες ανάπτυξης
• Διάδοση της ευρυζωνικότητας.
• Μείωση του λειτουργικού κόστους.
• Υιοθέτηση δομών e-επιχειρείν από το Δημόσιο Τομέα
(π.χ. e-προμήθειες, e-κυβέρνηση, CRM αυτοδιοίκησης).
• Απλούστευση διαδικασιών ίδρυσης επιχειρήσεων & διακίνησης
αγαθών.
• Εκπαίδευση.
53. Βιβλιογραφία
• Chaffey, D. (2011). E-Business and E-Commerce Management: Strategy,
Implementation and Practice. Prentice Hall.
• Daniel, I. (2011). E-commerce Get It Right! Essential Step-by-Step Guide for Selling &
Marketing Products Online. Insider Secrets, Key Strategies & Practical Tips - Simplified
for Start-Ups & Small Businesses. NeuroDigital.
• Elad, J., & Belew, S. (2011). Starting an Online Business All-in-One for Dummies. For
Dummies.
• Gerth, G., Barth, A., & Machill, E. (1999). Electronic Commerce in Europe. Report for
the European Commission, Stiftung Warentest, Berlin.
• Ghosh, S. (1998). Making Business Sense of the Internet. Harvard Business Review,
76(2), 126-135.
• Hopgood, B. (2002). History of the Web. Oxford Brookes University.
http://www.w3c.rl.ac.uk/primers/history/origins.pdf
• Kalakota, R., & Whinston, A. (1996). Frontiers of Electronic Commerce. Addison-Wesley
Publishing Company Inc., ISBN 0-201-84520-2.
• Kosiur, D. (1997). Understanding Electronic Commerce. Microsoft Press, ISBN 1-
57231-560-1.
• Laudon, K., & Traver, C. (2012). E-Commerce, Business, Technology, Society, 2012.
Prentice Hall.
54. Βιβλιογραφία
• Morgan Stanley Dean Witter (2001). Global IU3, Brand Value, and Customer
Monetization for AOL, Yahoo, eBay and Amazon.
• Napier, A., Judd, P., Rivers, O., & Adams, A. (2003). E-Business Technologies.
Thomson Course Technology, ISBN 0-619-06319-X.
• Nielsen, J. (1999). Why People Shop on the Web. Alertbox article.
http://www.useit.com/alertbox/990207.html
• Philosophe.com, (1999). Ecommerce: Introduction and Overview.
http://www.philosophe.com/commerce/ecommerce.html
• Schneider, G. (2004). Electronic Commerce: The Second Wave. Thomson Course
Technology, Excellence in Information Systems, 5th Annual Edition.
• Shaw, M., Blanning, R., Strader, T., & Whinston, A. (2000). Handbook on Electronic
Commerce. Springer, ISBN 3-540-65822-X.
• Zwass, V. (1999). Structure and Macro-Level Impacts of Electronic Commerce: from
Technological Infrastructure to Electronic Marketplaces. Foundations of Information
Systems, Vladimir Zwass, Fairleigh Dickinson University, in Emerging Information
Technologies: Improving Decisions, Cooperation, and Infrastructure, edited by K. E.
Kendall, Thousand Oaks, CA: SAGE Publications, Inc., ISBN: 0-697-13312-5.
• ΕΔΕΤ Α.Ε. (2004). Εθνική Έρευνα για τις Νέες Τεχνολογίες και την Κοινωνία της
Πληροφορίας. Χρηματοδότηση: Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Κοινωνία της
Πληροφορίας», Γ’ ΚΠΣ.
55. URLs
• Πρόγραμμα «Δικτυωθείτε» (go-online): http://www.go-online.gr
• «Επιχειρώντας Διαδικτυακά, Ένας Οδηγός για τη Χρήση των Τεχνολογιών της
Πληροφορικής και του Διαδικτύου στην Επιχειρηματική Πρακτική», Πρόγραμμα
«Δικτυωθείτε», http://www.go-online.gr/files/document/01-06-2004/odigos.pdf
• e-Business Forum: http://www.ebusinessforum.gr
• Κοινωνία της Πληροφορίας ΑΕ: http://www.ktpae.gr
• Επιχειρησιακό Πρόγραμμα της ΚτΠ «Επιχειρείτε Ηλεκτρονικά – Β’ Κύκλος»:
http://www.e-pixeireite.gr
• Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Κοινωνία της Πληροφορίας»: http://www.infosoc.gr
• Παρατηρητήριο για την ΚτΠ: http://www.observatory.gr
• ΕΟΜΜΕΧ: http://www.eommex.gr
• Ομάδα Εργασίας για την Ευρυζωνικότητα στην Ελλάδα: http://www.broad-band.gr
• European e-Business Market Watch: http://www.ebusiness-watch.org
• Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης, ΟΟΣΑ: http://www. oecd.org
56. URLs
• Επιχειρείν: The Art of Business Development: http://epixeirein.gr
• Dolceta: Εκπαίδευση Καταναλωτών Μέσω Διαδικτύου:
http://www.dolceta.eu/greece/index.php
• Ευρωπαϊκή πύλη για τις Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις: http://ec.europa.eu/small-
business/index_el.htm
• Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Η Ευρώπη σου, Οδηγός για τις επιχειρήσεις στην Ευρώπη:
http://ec.europa.eu/youreurope/business/index_el.htm
• Γενική Γραμματεία Επενδύσεων και Ανάπτυξης: http://www.ependyseis.gr
• Computer History Museum, Internet History Exhibit.
http://www.computerhistory.org/exhibits/internet_history/
• ECA - Electronic Commerce Association. http://www.eca.org.uk
