1. Kino popularne pierwszych dekad
PRL-u: uwarunkowania, konteksty
i technokultura

2. Kino po II wojnie światowej
 „W Polsce sztuki filmowej nigdy nie było”
[Jerzy Bossak 1946]
 Potrzeba upaństwowienia kinematografii
 „Niezbędne jest wykazanie zasadniczej roli filmu jako czynnika
kształtującego psychikę mas, wskazanie, że tylko użyteczność
daje filmowi siłę i piękno. Bezmyślne estetyzowanie prowadzi
tylko do jałowej i pustej ekwilibrystyki.”
2

3. Kinofikacja
 „ogół działań związanych z uruchamianiem i eksploatacją
ocalałych kin oraz odbudową i rozbudową ich sieci.”
 Maj 45 - kina jako rzecz o „szczególnym znaczeniu dla
interesów państwa” odebrano właścicielom prywatnym.
 360 państwowych kin, stworzenie bazy kin objazdowych
3

4. Przedsiębiorstwo Państwowe „Film Polski”
 Aleksander Ford/Jerzy Bossak
 13 XI 1945
Założenia:
-produkcja 25 filmów fabularnych i 120 dokumentalnych rocznie
-realizacja „misji wychowawczej uspołecznionej sztuki filmowej”
-tysiąc kin stałych, 3 tyś. objazdowych
 Co wyświetlać? Kino radzieckie (Sojuzintorgkino 75%) 1946: 39
ZSRR, 3 USA ,15 Europa zachodniej
4

5. Jakie filmy chcemy oglądać?
 Ankieta „Filmu”:
-miniona wojna
-powstanie warszawskie(!)
-partyzantka
-Monte Cassino
5

6. zaiwaniać Zakazane Piosenki
FP sięga po „branżowców” Starskiego i Buczkowskiego. Powstają
pierwsze przeboje polskiego kina powojennego:
Zakazane piosenki 1947
 „Po wyjściu z kina mówi się o Zakazanych piosenkach i śpiewa
zakazane piosenki... w tramwajach, na ulicach i w kawiarniach
rozbrzmiewają zakazane piosenki”
 „Domagam się pociągnięcia do surowej odpowiedzialności
winnych przestępstwa oznaczonego w aktach karnych sygnaturą
Zakazane piosenki.” Film wycofano i zmieniono
Skarb 1948 - polska wersja kina klasycznego filmu hollywoodzkiego
6

7. Zakazane Piosenki
7

8. O upowszechnianiu kultury
 Bolesław Bierut w przemówieniu O upowszechnianiu kultury,
wygłoszonym podczas otwarcia Radiostacji Wrocławskiej
sformułował wytyczne partii dla twórców i artystów. Trzeba, aby
nasi twórcy, nasza literatura, nasza muzyka, nasz film związane
były jak najściślej ze społeczeństwem. (...) Konieczna jest przede
wszystkim planowa praca w tej dziedzinie. Musimy, tak jak we
wszystkich innych dziedzinach naszego życia, przejść do
planowania także w dziedzinach kultury i sztuki. (...) Twórczość
artystyczna winna być odzwierciedleniem wielkiego przełomu,
jaki naród przezywa. Winna być, choć jeszcze nie jest, ponieważ
wyraźnie nie nadąża za szybkim i potężnym nurtem dzisiejszego
życia
8

9. Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa
 Założona w 1948 roku w Łodzi
 dwa wydziały: reżyserski i operatorski
 wśród wykładowców: Jerzy Toeplitz, Antoni Bohdziewicz, Jerzy
Bossak, Stanisław Wohl i Wanda Jakubowska.
 W wyniku zarządzenia Prezesa Rady Ministrów z 31 grudnia 1969
r. dodano do nazwy Szkoły człon „Telewizyjna” i Uczelnia
przyjęła ostatecznie obecną nazwę Państwowa Wyższa Szkoła
Filmowa, Telewizyjna i Teatralna im. Leona Schillera w Łodzi.
9

10. Realizm socjalistyczny (1949-1955)
 „Chcemy zawojować, zdobyć dla siebie świat wielkiej sztuki dla
realizmu socjalistycznego i nie pozwolimy, żeby był zaśmiecony,
zaciemniony, (...) przez rozmaitych, pomylonych
eksperymentalistów. (...) Trzeba sobie w pełni uświadomić, że (...)
abstrakcjonizm w plastyce, asymetryczność w muzyce, to w
gruncie rzeczy nic innego, jak likwidatorstwo, zubożenie,
poniżenie sztuki. I tutaj nie może być żadnej tolerancji.”
[Jakub Berman 1949]
10

11. Zjazdy
 styczeń literaci w Szczecinie
 kwiecień Obory teatr
 czerwiec Katowice plastycy
 sierpień Łagów muzycy
 19-22 listopada w Wiśle filmowcy
11

12. Cenzura po zjeździe w Wiśle
 Prymat scenariusza „Reżyser jest tylko twórcą ekranowej interpretacji
dzieła literackiego; dziełem literackim stanowiącego podstawę filmu jest
scenariusz” J. Toeplitz Walka o film realizmu socjalistycznego
 Centralna Międzyorganizacyjna Komisja Repertuarowa
 Wynik obostrzeń: w 1950 nie wyprodukowano żadnego filmu
 1 stycznia 1951 Centrala Wynajmu Filmów – kontrola filmów obcych
(Komisja Oceny Filmów) plany całkowitej likwidacji importu z krajów
anglosaskich
 Przeróbki dotyczą większości filmów tego okresu. Bywało, że film był
wycofywany z kin celem wprowadzenia zmian (Ulica graniczna)
12

13. Pierwszy polski film w kolorze
13

14. Odwilż i Szkoła Polska
 Likwidacja CUK(listopad 1956)
 Naczelny Zarząd Kinematografii
 Zjednoczone Zespoły Realizatorów Filmowych (Zespoły
Filmowe:
Kadr, Kamera, Iluzjon, Start, Rytm, Syrena, Droga, Studio)
 Szkoła Polska: terapia i historia, nurt plebejski, nurt
egzystencjalny
 Obok Szkoły: komedia groteskowa, film dla dzieci
14

15. „Było kiedy tylu fajnych chłopców?”
 Wojciech Jerzy Has
 Jerzy Kawalerowicz
 Tadeusz Konwicki
 Kazimierz Kutz
 Stanisław Lenartowicz
 Janusz Morgenstern
 Andrzej Munk
 Stanisław Różewicz
 Andrzej Wajda
 Jerzy Zarzycki
15

16. Syndrom konformizmu lat 60.
 Wzmożona kontrola scenariuszy
 Spadek ilościowy produkcji filmowej: 1963 – 26; 1968 – 15
 Uchwała Sekretariatu KC ogłoszona na konferencji w Spale
 „Kino ze względów politycznych nie dysponowało środkami, aby
uchwycić istotę rzeczywistości.”
16

17. Kino rozrywkowe
 „Równolegle z filmem zaangażowanym ideowo należy rozwijać
produkcję filmów rozrywkowych, komediowych i obyczajowych,
obliczonych na zaspokojenie zainteresowań najbardziej
masowego widza, lecz wolnych od prymitywizmu i złego gustu.
Filmy tego rodzaju nie powinny być jednak w swej wymowie
wyprane ze społecznego zaangażowania w duchu
socjalistycznym.”
17

18. Inspiracje przedwojenne w komedii
Wczesny Bareja:
18

19. Sama swojskość
19

20. Trafić do kryminału
 W Polsce nie było
oficjalnie „uformowanego
środowiska
kryminalnego”.
 Film milicyjny –
Zbrodniarz i panna
20

21. Historyczne giganty
 Światowa popularność gatunku (peplum)
 Obawa przed odpływem kadr
 Adaptacje klasyków literatury polskiej
21

22. Pozostałe
 Film sportowy: Bokser, Jutro Meksyk
 Film „młodzieżowy”: Beata, Banda, Małgorzato, nie skacz
 Polski western: Prawo i pięść, Wilcze echa
 Próby w innych gatunkach (horror, science-fiction) ograniczyły się
do telewizji
22

23. Kino rozrywkowe
 „Te rozmaite żebra Adama, żony dla
Australijczyków, zbrodniarze i panny, lekarstwa na
miłość, małżeństwa zawierane z rozsądku są zlepkiem
najrozmaitszych, podpatrzonych tu i tam, pomysłów, bez
jakiegokolwiek własnego stylu. Ani w nich szukać fachowości, ani
oryginalności.”
[Konrad Eberhardt 1967]
23

24. Finansowanie w latach 60.
24

25. Bibliografia
 Edward Zajiček, Poza ekranem. Polska kinematografia w
latach 1896-2005, Warszawa 2009.
 Tadeusz Lubelski, Historia Kina Polskiego. Twórcy, filmy,
konteksty, Katowice 2009.
 Syndrom konformizmu? Kino polskie lat sześćdziesiątych, red.
A. Madej, T. Miczka, Katowice 1996.
25