1. Bài giảng thầy Quyền 0988 47 57 40 dayhoc24h.com
PHƯƠNG PHÁP GIẢI BÀI TẬP ESTE - LIPIT
I. BÀI GIẢNG TÓM TẮT
* K/n: Khi thay thế nguyên tử H ở nhóm cacboxyl ( - COOH) bằng gốc H.C → Este.
Este đơn giản có công thức RCOOR'
* Tên gọi và tính chất vật lí:
- Tên của RCOOR' = Tên gốc R' + Tên anion axit + at
HCOOCH3 Metyl fomiat
C2H5-OOCC-COO-C2H5 Dietyl oxalat
C6H5 COO-CH=CH2 Vinyl benzoat
CH3-OOC-CH=CH2 Metyl acrylat
-
+ Este có nhiệt độ sôi thấp hơn rượu và axit có cùng số C vì giữa các este ko có liên kết
hidro.
+ Este là chất lỏng nhẹ hơn nước, ít tan trong nước, tan nhiều trong dung môi hữu cơ.
+ Este có mùi thơm dễ chịu như:
Isoamyl axetat CH3COOCH2CH2CH(CH3)CH3 : Mùi chuối chín
Benzyl propionat CH3COOCH2C6H5 : Mùi hoa nhài
Etyl butirat CH3CH2CH2COOC2H5 : mùi dứa
Etyl isovalerat CH3CH(CH3)COOC2H5 : Mùi táo
1. XÁC ĐỊNH CÔNG THỨC TỔNG QUÁT:
* Este đơn chức:
RCOOR' HOẶC R'OOCR
Trong đó R - là gốc của axit và R có thể là: Gốc H.C hoặc nguyên tử H
R' - là gốc của Ancol và R' phải là gốc H.C
* Công thức tổng quát chung:
CnH2n+2-2a-2xO2x
a- là số liên kết Π trong R và R'
x- là số nhóm - COO -
- a=0, x=1 → Este no đơn chức: CnH2nO2
- a=0, x=2 → Este no hai chức : CnH2n-2O4
- a=1, x=1 → Este đơn chức chứa một nối đôi ( - C=C -)
* Dựa vào phản ứng este hóa tổng quát:
- Este của axit đơn chức + ancol đơn chức
- Este của axit đa chức + ancol đơn chức
- Este của axit đơn chức + ancol đa chức
- Este của axit đa chức + ancol đa chức
* Sử dụng công thức Este hóa trung bình:
2' , RCOO ', ', Cx y
RCOOR R RCOOR H O
2. SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP TĂNG - GIẢM KHỐI LƯỢNG ( ∆m )
* RCOOH + C2H5OH ↔ RCOOC2H5 + H2O
1 mol RCOOH 1 mol RCOOC2H5 → Tăng ∆m = 29 -1 = 28
1

2. Bài giảng thầy Quyền 0988 47 57 40 dayhoc24h.com
1 mol C2H5OH 1 mol RCOOC2H5 → Tăng ∆m = R + 27
* RCOOR' + NaOH → RCOONa + R'OH
1 mol RCOOR' 1 mol RCOONa → Tăng ∆m = R' - 23
1 mol RCOOR' 1 mol R'OH → Tăng ∆m = R +27
3. XÁC ĐỊNH SỐ NHÓM CHỨC ESTE DỰA VÀO PHẢN ỨNG XÀ PHÒNG HÓA
R(COOR')n + nNaOH → R(COONa)n + n R'OH
(RCOO)mR, + m NaOH → mRCOONa + R'(OH)m
- Nếu nNaOH = nEste → Este đơn chức
- Nếu nNaOH = x.nEste → Este có x chức
- Đặc biệt nếu Este có dạng RCOOC6H5 tuy đơn chức nhưng phản ứng với NaOH theo tỉ
lệ 1:2
RCOOC6H5 + 2NaOH → RCOONa + C6H5ONa + H2O
Hoặc :
RCOOC6H5 + NaOH → RCOONa + C6H5OH
C6H5OH + NaOH → C6H5ONa + H2O
4. XÁC ĐỊNH CÔNG THỨC CẤU TẠO CỦA ESTE DỰA VÀO PHẢN ỨNG
THỦY PHÂN HOẶC XÀ PHÒNG HÓA:
* Viết phản ứng thủy phân hoặc xà phòng hóa
RCOOR' + H2O → RCOOH + R'OH
RCOOR' + NaOH → RCOONa + R'OH
* Dựa vào tỉ lệ số mol giữa các chất → Este đơn chức, đa chức.
* Xác điịnh công thức cấu tạo của axit và ancol tương ứng → công thức cấu tạo của
Este.
* Một số phản ứng xà phòng hóa đặc biệt
- Tạo muối và andehit
- Tạo muối và xeton
- Tạo hai muối và nước
- Tạo hai muối và ancol
RCOOCH2CH2Cl + 2NaOH → RCOONa + NaCl + CH2OH-CH2OH
- Tạo một sản phẩm duy nhất: Este vòng
R
C
O
O
→ HO-RCOONa
* HCOOR' tham gia phản ứng tráng bạc như andehit
HCOOR' + 2AgNO3 + 2NH3 + H2O → (NH4)2CO3 + R'OH + 2Ag
5. PHẢN ỨNG CHÁY
CnH2nO2 + O2 → nCO2 + nH2O
Nếu nCO2 = nH2O → Este no , đơn chức.
6. HẰNG SỐ CÂN BẰNG CỦA PHẢN ỨNG ESTE HÓA
2

3. Bài giảng thầy Quyền 0988 47 57 40 dayhoc24h.com
RCOOH + R'OH ƒ RCOOR' + H2O
Bđ: a mol b mol
Pư: x mol x mol x mol x mol
Cb: a-x b-x x x
- Hằng số cân bằng:
2[ '].[ ]
[ ].[ ' ]
C
RCOOR H O
K
RCOOH R OH
=
Kc - Phụ thuộc vào nhiệt độ và Cách viết phương trình hóa học.
- Hiệu suất phản ứng luôn được tính theo chất thiếu theo H=100%
Nếu b > a
.100
x
h
a
=
Nếu a > b
.100
x
h
b
=
7. LIPIT VÀ CHẤT BÉO
* k/n : - Lipit là hợp chất hữu cơ có trong tế bào sống, không hòa tan trong nước, nhưng
tan được trong dd môi hữu cơ như ete, dầu, ...
- Lipit gồm: Chất béo, sáp, stearit, photpholipit, ...
* Chất béo: là trieste của glixerol + axit béo ( Có mạch C dài và không phân nhánh, số C
từ 12C - 24C ), gọi chung là: Triglixerit, triaxylglixerol.
- Có công thức chung tổng quát:
CH2 OOCR1
CH OOCR2
CH2 OOCR3
Hoặc
3 5 3 3 3 5( ) Hay ( )C H OOC R RCOO C H
- Các triglixerit chứa gốc no thường tồn tại trạng thái rắn, còn chứa gốc R không no
thường ở dạng lỏng.
- Một số axit béo thường gặp:
+ 16C:
Axit Panmitic CH3(CH2)14COOH
3

4. Bài giảng thầy Quyền 0988 47 57 40 dayhoc24h.com
+ 18C:
Axit Oleic: CH3(CH2)7CH=CH(CH2)7COOH
Axit Linoleic: CH3(CH2)4CH=CHCH2CH=CH(CH2)7COOH
Axit Linolenic: CH3CH2CH=CHCH2CH=CHCH2CH=CH(CH2)7COOH
Axit Stearic: C17H35COOH
* Các chỉ số đặc trưng cho chất béo:
- Chỉ số Axit: Số mg KOH dùng để trung hòa lượng axit béo tự do có trong 1gam chất
béo
- Chỉ số Xà Phòng Hóa: Số mg KOH dùng cần để xà phòng hóa hoàn toàn 1g chất béo
( Bằng chỉ số Axit + chỉ số Este hóa)
- Chỉ số Este hóa: Số mg KOH cần dùng để xà phòng hóa hoàn toàn các glixerit trong 1g
chất béo.
II. VÍ DỤ:
VD1:
( Để xem bài giảng chi tiết và các VD minh họa hãy đến lớp học hoặc ôn luyện theo
nhóm tân nhà )
4