1. MOTHER’S CLASS
TOPIC I.
10 ka Giya Alang sa Maayo
Nga Nutrisyon
1. Kaon ug lain-lain nga klase sa pagkaon matag adlaw.
2. Patotoya ug gatas lang sa mama ang bata gikan sa
pagkatawo hangtod sa ika-upat (4) o ika-unom (6) ka
bulan. Taga-i dayon ug pagkaon kauban sa gatas sa inahan.
3. Imintinar ang normal nga pagdako sa bata pina-agi sa
sakto nga nutrisyon matag adlaw ug pag-monitor sa iyang
pagdako.
4. Kaon ug isda, karne, itlog, ug beans.
5. Kaon ug daghang utan, prutas, ug root crops.
2. 6. Kaon ug mga pagkaon nga giluto sa edible oil
matag adlaw.
7. Inom o kaon ug gatas, mga produkto nga gama
gikan sa gatas, ug uban pang pagkaon nga daghan ug
calcium sama sa tinapa, ug mga utan nga berde ang
dahon matag adlaw.
8. Gamit ug iodized salt, apan likayi ang mga pagkaon
nga hilabihan ka parat.
9. Siguru-on nga limpyo ug sustansyado ang kan-on.
10. Para sa mahimsog nga lawas ug sakto nga nutrisyon, mag-
ehersisyo kanunay, dili manigarilyo, matulog ug magpahulay, ug
likayan ang mga ilimnong makahubog.
3. TOPIC II.
HANDWASHING
MGA GAMIT:
Tubig
Sabon
Limpyo nga tuwalya
PAMAAGI SA INSAKTONG PAGHUGAS SA KAMOT
1. Basa-on ang mga kamot.
2.Sabunan ang kamot.
3. Pabulaa ang kamot ug nudnura ang kada palad, kuskusa ug apil ang likod sa
palad.
4.Limpyuhi ang ilalum sa mga kuko ug tunga-tunga sa mga tudlo. Apila ug limpyo
ang mga bukton.
5.Waswasi ug tarong ang mga kamot ug bukton ilalum sa nag-agas nga tubig.
6.Paugha ang mga kamot ug bukton gamit ang limpyo nga tuwalya.
4. TOPIC III.
IMMUNIZATION
IMPORTANSYA SA PAGBAKUNA
1. Para sa kabataan
Ang bakuna manalipod sa mga bata diha sa mga mosunod nga mga sakit:
o Asosoylo/diptheria
o Hutoy
o Sakit sa atay
o Tetanus
o TB/tisis
o Polyo
o Tipdas
2. Para sa inahan
o Sa pirmerong pagkamabdos, kinahanglan ang babaye mudawat sa
pirmerong bakuna sa tetanus panahon sa iyang ika-upat ka bulan
o Ang tanang bag-ong natawo mapanalipdan sa tetanus kon ang inahan
adunay kumpletong pagbakuna
Talamdan sa mga pag bakuna para sa tetaus sa mga inahan
Paghatag Kanus-a ihatag Gidugayon sa proteksyon
Unang paghatag Ika-5 o ika-6 ka bulan sa Wala pa
pagmabdos
Kaduhang paghatag Usa ka bulan o 28 days 3 ka tuig human sa
human sa unang bakuna pirmerong pag-ingeksyon
Ikatulong paghatag Sa sunod nga pagmabdos 5 ka tuig
Ika-upat nga paghatag Sa sunod nga pagmabdos 10 ka tuig
Ikalimang paghatag Sa sunod nga pagmabdos Hangtod sa tibuok
5. kinabuhi
Takdang Kumpletong Pagbakuna nga Pagasundon Para sa Bata
Bakuna Kapila ihatag Edad Unsaon paghatag
BCG 1 Paghimugso o bisan ingeksyon
kanus-a human
paghimugso
Polio 3 1 ½ ka bulan ipatulo sa baba
2 ½ ka bulan
3 ½ ka bulan
DPT 3 Pareho sa polio ingeksyon
Tipdas 1 9 ka bulan ingeksyon
Hepatitis B 3 1 ½ ka bulan ingeksyon
2 ½ ka bulan
3 ½ ka bulan
TOPIC IV. FAMILY
PLANNING
MGA MAAYONG PANGLAWAS NGA MAKUHA SA PAG PLANO SA
PAMILYA (FP)
1. Sa kinatibok-an
Mutabang sa magtiayon sa pagdisider sa gidaghanon sa ilang
anak basi sa ilang pagtoo, kahimsog ug ekonomiyang
kahimtang.
Motuogt sa maayong paglat-ang sa pagpanganak.
6. Mupahigayon pagmabdos sa insaktong panahon sa kinabuhi sa
inahan.
Makatababng sa magtiayon nga walay anak nga
makapanganak.
2. Alang sa mga inahan
Makahatag ug igo nga higayon hangtud nga siya andam na
nga makabaton ug laing anak.
Makahatag ug igong panahon sa pagtambal ug pagkaayo sa
inahan nga nag-antos sa dugay nga sakit.
Pagpugong sa mga linghod nga inahan sa didi-otso ka tuig ug
hingkod nga inahan labaw sa 35 ka tuig sa pagmabdos tungod
kay delikado para sa ilang edad.
Makahatag ug igong panahon ug higayon sa paghigugma ug
paghatag sa insaktong pag-atiman ug pagtagad sa iyang bana
ug mga anak
Maghatag kaniya ug igong panahon para sa iyang Pamilya ug
komunidad
3. Alang sa kabataan
Muresulta ug usa ka himsog nga inahan ug makahatag ug
himsog nga kabataan
7. Makahatag ug malipayon nga Pamilya puno sa gugma ug
pagtagad
Makahatag ug panahon ug higayon alang sa pag-atiman sa
tubo ug kaugmaon sa mga bata
Makahatag ug dugang kahigayunan para sa insaktong
pagkaon, pangbisti, maayong edukasyon ug uban pang
kinahanglanon.
4. Alang sa bana
Makahimo kaniya sa paghatag sa iyang mga bata sa maayong
edukasyon ug hayahay nga panimuyo
Makahatag kaniya ug dugang panahon para sa iyang
kaugalingong kaayuhan
Makahimu kaniya sa paghatag sa iyang Pamilya sa malipayon
ug kuntento nga panginabuhi
Makapalingkawas sa kaguol sa bana nga walay trabaho nga
madungagan ang iyang anak nga suportahan
5. Alang sa Pamilya
Makahatag sa miyembro sa Pamilya sa dugang kahigayunan
nga magmalipayon sa usag-usa nga adunay gugma ug pagbati.
Makahatag sa Pamilya ug dugang panudlanan para sa
kalambuan ug umaabot nga kabuhian.
8. TOPIC V. PRENATAL
MGA ANGAY TIMAN-AN KON MAGMABDOS
1. Mukaon ug mga sustansyadong mga pagkaon nga taas sa iron, bitamina A,
folic acid sama sa karne, isda, itlog, mga berdeng dahon nga utanon, ug kahel
o dilaw nga mga prutas ug utanon.
2. Imintinar ang personal nga kalimpyo ug mugamit ug komportable o lu-ag nga
mga sanina.
3. Mugamit lamang ug iodized salt aron malikayan ang miscarriage ug goiter, ug
aron maprotektahan ang imong bata gikan sa mental ug pisikal nga
disabilidad.
4. dili manigarilyo o muinom ug ilimnong makahubog aron malikayan ang
miscarriage pag-anak ug kulang sa bulan, ug pag-anak sa bata nga gamay ang
timbang.
5. Dili muinom ug bisan unsa nga tambal pwera lamang kon kini gireseta sa
health worker o doktor.
6. Magpahulay ug insakto ug kuhaan o pagaanon ang buluhaton.
7. mugamit ug moskitero kon matulog aron malikayan ang mga sakit nga dala sa
lamok sama sa malaria ug dengue fever.
9. MGA TAMBAL NGA IHATAG ARON MAPROTEKTAHAN ANG
INAHAN UG ANG ANAK
1. Tetanus toxoid immunization sa dili pa manganak
2. Iron tablets aron malikayan ang anemia
3. Vitamin A aron malikayan ang impeksyon
4. Mga tabletas aron malikayan ang malaria sa mga lugar nga nay kaso sa malaria
MGA RISGO SA PAGMABDOS
1. Ang pagdungag sa timbang ubos o taas kayo
2. Ang pressure sa dugo taas o ubos kayo
3. Pagpangluspad ug naay anemia
4. Dali ra ka kapuyon
5. Pagpanghupong sa li-og, bukton ug nawong
6. Bisan unsang matang sa pagdugo sa kinatawo (vaginal bleeding)
7. Labad sa ulo, pagpanglipong, paghanap sa panan-aw
8. Taas nga hilanat ug pagluya
9. Paglisod sa pag-ginhawa
10.Pagsakit sa tiyan ug todo
11. Pagsige ug suka
12. Konbulsyon
13. Pagbuto sa panubigan sa dili pa ang oras sa pagpanganak
10. HINUMDOMI:
• Pa-CHECK-UP dayon sulod sa unang tulo ka bulan sa imong pagmabdos. Kini
pagasundan sa regular nga pagpa check-up sumala sa itambag sa health
worker.
• Tun-i ang mga risgo ug ang mga timailhan sa peligro nga pagmabdos.
• Ipadayon ang pagpacheck-up human sa imong pagpanganak.
• Pakigkita kanunay sa inyong Barangay Health Worker (BHW) o kaha bisitahi
kanunay ang inyong Barangay Health Station (BHS) o Health Center alang sa
luwas nga pagpanganak ug maayong pag-amoma sa bata.
TOPIC VI. BREASTFEEDING
EO 51-MILK CODE =ang balaod nga nagprotekta, nagsuporta ug nag-
awhag sa pagpasuso
ANG TULO KA PRINSIPYO SA PAGPATOTOY:
1. Pagpatotoy ra gyud sa gatas sa inahan- pagpatotoy ra gyud gikan sa
pagkatawo hangtud sa unom ka bulan.
2. Sayong pagsugod- sugdan dayon human sa pagpanganak
3. Paglugway sa pagpatotoy- ang bata nagkinahanglan ug ubang mga pagkaon
patilaw-tilaw dugang sa gatas sa inahan inig abot sa edad nga 4-6 ka bulan, ug
magpadayon sa laing 12-18 ka bulan samtang ang bata makakuha ug dugang
pang gahing pagkaon.
11. ANG MGA KAAYUHAN SA PAGPATOTOY SA GATAS SA INAHAN:
Makahatag ug nagkalain-laing kainit ug pagbati diha sa bata ug sa inahan
Ang gatas sa inahan nagalangkob ug kolustrom nga makahatag ug panalipod sa
mga bata batok sa sakit
Pinakabarato ug pinakamasustansya nga pagkaon
Pinakanatural nga pamaagi nga pagkaon ug wala nagkinahanglan ug dugang nga
pag-andam
Andam kanunay ug dili mapan-os
Makatabang pag-undang sa pagdugo-dugo human pagpanganak
Makatabang pagpugong sa inahan pagmabdo ug usab
Makatabang kanila sa paghiusa kanunay ug makasamot pa gyud sa ilang
pagbinatiay
INSAKTONG PAMAAGI SA PAGPATOTOY
1. Pag-atiman sa totoy.
• Kinahanglan limyohan ang totoy sa basa nga panapton o gapas
• Dili mugamit ug sabon o alkohol sa paglimpyo sa totoy kay kini makadaot
2. Insaktong posisyon sa pagpatotoy.
• Ang inahan kinahanglan mulingkod o muhigda aron siya hayahay.
• Ang nawong sa bata mag-atubang sa totoy samtang ang tiyan sa bata
mudapat sa tiyan sa inahan
• Iyang hawiran ang likod sa abaga sa bata, ang ulo s abata kinahanglan
nga libre mupiko ug gamay
12. • Ang inahan kinahanglan mugunit ug muhatag sa tibuok niyang totoy. Dili
pigniton ang akngal.
• Hawiran ang aping sa bata o ang kilid sa baba sa bata.
• Hulaton hangtod muabri ang baba sa bata ug andam na pagsugod ug
supsop.
• Itunong ang ubos nga ngabil sa bata ngadto sa puno-an sa akngal.
3. Gidugayon sa pagpatotoy
• Ihatag ang duha ka totoy sa usa ka totoyan hangtod nga ang bata
ganahan pa mosupsop.
• Ipahuman sa bata ang usa ka totoy aron makasiguro siya nga makuha ang
katapusang gatas nga mugawas sa totoy.
• Ipatotoy ang ikaduhang totoy kung gusto pa ang bata, pero dili pugson.
• Kon ang bata katulgon na human pagsupsop sa wala nga totoy ang tuo nga
totoy mao na pud ang ihatag sa sunod nga pagpatotoy.