Ээлжит хичээлийн хөтөлбөрүүд Батлав:...................................С.М Т.Ташкен Боловсруулсан багш:.............................................Т.Роза

1. Батлав:...................................С.М Т.Ташкен
Боловсруулсан багш:.............................................Т.Роза
Ээлжит хичээлийн хөтөлбөр
Цаг 3
Хичээл заах анги: 7 дугаар анги
Хичээлийн сэдэв: Техник хангамж үзүүлэлт
Хичээлийн зорилго: Техник хангамж үзүүлэлт, хэрэгцээ шаардлгандаа нийцүүлэн
практик дадалд сургахад чиглэгдэнэ.
Хичээлийн зорилт:
 Техник хангамж үзүүлэлт таниулах
 Техник хангамж үндсэн боловсруулах үүргийг тайлбарлах
 Техник хангамж боловсруулах харах
Хичээлийн агуулга:
Судлагдахуун Ур чадвар
 Техник хангамж тухай
 үзүүлэлт тайлан бэлтгэх
 Үзүүлэлт тайлан бэлтгэх
 Техник хангамж тухай ойлголт
 үндсэн боловсруулах
 дэлгэц, гар, процессор болон
тэдгээрийн үзүүлэлтүүд
Хэрэглэгдэхүүн:
 компьютер, самбар, шохай, проектор, presention,

2. Арга зүй:
Хичээлийн явц хугацаа Багшийн үйл ажиллагаа Суралцагчийн үйл ажиллагаа
сэдэлжүүлэх 3
Техник хангамж үзүүлэлт
хэрхэн ангилах вэ?
Суралцагчид багшийн тавьсан
асуултанд хариулт өгч
харилцан ярилцах.
Шинэ хичээл буюу
бүтээлгэх
10
Өнөөдөрийн хичээл дээр
үзэх гол зүй бол хангамж
үзүүлэлт
Техник хангамж үзүүлэлт
талаар өгч харилцан ярилцаж
багшийн тайлбарыг бичиж
тэмдэглэж авах.
Мэдлэгээ ур
чадвар болгон
хөгжүүлэх
20
Техник хангамж
үзүүлэлтийн талаар
сурагчидад бичүүлэх
Техник хангамж үзүүлэлт
бичих тэмдэглэж авах.
Үнэлгээ дүгнэлт 5
Өнөөдрийн хичээлээр
суралцагчдын эзэмшсэн
мэдлэгийг нэгтэн
тайлбарлах
Өнөөдрийн хичээлээр
өөрсдийн ойлгосон мэдлэгээ
бататган хамтран ярилцаж
нэгдсэн дүгнэлт хийн.
Гэрийн даалгвар 2
Техник хангамж үзүүлэлт
яаж сайжруулах талаар
бичиж авах.
Гэрийн даалгаврыг тэмдэглэж
авна.

3. Техник хангамж үзүүлэлт
Компьюьерийн Техник хангамжийн иж бүрдлүүд бүхэн техникийн үзүүлэлттэй
байдаг.
Дэлгэц: дүрслэх чадвар нь дэлгэцэнд дүрсэлэгдэх цэгийн тоо буюу пикселиэр
хэмжигдэнэ. 320х200 пиксель (зургийг бүрдүүлэгч хамгийн бага нэгж буюу нэг цэг )
гэвэл дэлгэцийн хэвтээ чиглэлд 200 буюу 64000 цэгийг дүрсэлнэ гэсэн үг
дэлгэцийн хэмжээг диагоналийнх нь уртаар хэмждэг ширээний компьютерийн
хувьд ихэвчлэн 12,13,15,17 инч (1инч=2,54см)-ийн дэлгэцтэй байдаг.
Гар, хулгана: гар, хулганы холболт нь USB,PS/2 гэсэн ойлголттой. Мөн утасгүй
гар, хулгана байдаг бөгөөд радио долгион эсвэл инфра туяаны тусламжтай
компьютерт холбогддог. Компьютерийн стандарт гар 101-104 товчлууртай байдаг.
Мөг дуу хөгжим тогуулах (a), тоглоом удирдах (б), лазерийн (в) гэх мэт гарууд
байдаг.
Төв тооцоолох байгууламж: хурдыг МНz (мегагерц), GHz (гегагерц) нэгжүүдээр
хэмждэг. 2.4 GHz хурдтай гэдэг нь нэг секундэд 2.4 сая үйлдэл хийнэ гэж ойлгож
болно. Иймд төв тооцоолох байгуулажийн хурд нь компьютерийн хурдыг
тодорхойлох гол үзүүлэлт болдог.
Шуурхай санах ой: шуурхай санах ойг тодорхойлох үзүүлэлт нь мэдээллийн
багтаамж бөгөөд МБ (мегабайт ), Мб (гегабайт) гэсэн нэгжүүдээр хэмжигдэнэ.
Хатуу диск: хатуу дискийн үзүүлэлт нь мэдээлэл хадгалах багтаамж, үйлдэл
гүйцэтгэх хурдаар тодорхойлогдоно. Мэдээллийн багтаамж нь Гб, Тб (терабайт),
дискийн эргэлтийн хурд (эрг/мин) –аар хэмжигдэнэ.

4. Принтер: принтерийн үзүүлэлт нь хэвлэгчийн хурд, өнгө ялгах чадвараар
тодорхойлогдоно. Принтерийн хурд нь нэг минутад хэвлэгдэх хуудасны тоогоор
хэмжигдэнэ. Принтерийн өнгө ялгах чадвар нь нэг инчид дүрсэлэгдэх цэгийн тоо
(dpi)-оор хэмжигдэнэ. өнгө ялгах чадвар сайтай хэвлэгч дүрсийг тод, нарийн
ялгагдахаар гаргадаг.

5. Батлав:...................................С.М Т.Ташкен
Боловсруулсан багш:.............................................Т.Роза
Ээлжит хичээлийн хөтөлбөр
Цаг 2
Хичээл заах анги: 7 дугаар анги
Хичээлийн сэдэв: Програм хангамжийн үзүүлэлт
Хичээлийн зорилго: Програм хангамжийн үзүүлэлт, хэрэгцээ шаардлгандаа
нийцүүлэн практик дадалд сургахад чиглэгдэнэ.
Хичээлийн зорилт:
 Програм хангамжийн үзүүлэлттэй вэ?
 хангамжийн үндсэн боловсруулах үүргийг тайлбарлах
 Програм хангамж үзүүлэлт боловсруулах харах
Хичээлийн агуулга:
Судлагдахуун Ур чадвар
 програм хангамжийн тухай
 үзүүлэлт тайлан бэлтгэх
 Үзүүлэлт тайлан бэлтгэх
 Програм хангамжийн тухай
ойлголт
 үндсэн боловсруулах
 дэлгэц, гар, процессор болон
тэдгээрийн үзүүлэлтүүд
Хэрэглэгдэхүүн:
 компьютер, самбар, шохай, проектор, presention, компьютер, тараах
материал

6. Арга зүй:
Хичээлийн явц хугацаа Багшийн үйл ажиллагаа Суралцагчийн үйл ажиллагаа
сэдэлжүүлэх 8
Програм хангамжийн
үзүүлэлт хэрхэн ангилах
вэ?
Суралцагчид багшийн тавьсан
асуултанд хариулт өгч
харилцан ярилцах.
Шинэ хичээл буюу
бүтээлгэх
13
Өнөөдөрийн хичээл дээр
үзэх гол зүй бол хангамж
үзүүлэлт
Програм хангамжийн
үзүүлэлт талаар өгч харилцан
ярилцаж багшийн тайлбарыг
бичиж тэмдэглэж авах.
Мэдлэгээ ур
чадвар болгон
хөгжүүлэх
14
Програм хангамжийн
үзүүлэлт Сурагчидын
талаар бичүүлэх
Техник хангамж үзүүлэлт
бичих.
Үнэлгээ дүгнэлт 3
Өнөөдрийн хичээлээр
суралцагчдын эзэмшсэн
мэдлэгийг нэгтэн
тайлбарлах
Өнөөдрийн хичээлээр
өөрсдийн ойлгосон мэдлэгээ
бататган хамтран ярилцаж
нэгдсэн дүгнэлт хийн.
Гэрийн даалгвар 2
Програм хангамжийн
үзүүлэлт яаж сайжруулах
талаар бичиж авах.
Гэрийн даалгаврыг тэмдэглэж
авна.

7. Програм хангамжийн үзүүлэлт
Програм хангамжийн үзүүлэлт нь тухайн компьютерт ямар үйлдлийн систем
суулган ашиглаж байгааг илэрхийлсэн үзүүлэлт юм.компьютерт ямар үйлдлийн
систем суулгасаас хамаарч, түүний орчны хэрэглээний програмуудын хувилбарыг
сонгон суулгах шаардлагатай болдог. Нөгөө талаас программын үзүүлэлт нь
компьютерийн зарим төхөөрөмжүүдийн үзүүлэлтээс хамаардаг. Энгийнээр хэлбэл
программын шинэ хувилбарууд нь өмнөхөөсөө шинэчлэгдэж олон үйлдэл
гүйцэтгэх боломжтой болдог. Иймд түүнийг суулгаж ашиглахад илүү өндөр
хурдтай, шуурхай санах ой, хатуу дискийн багтаамж сайтай компьютер
шаардлагатай болдог.
Компьютерийн практикум:
1. компьютерийн үзүүлтийг
2. [ start] [run] командыг сонгоно.
Run цонхонд dxdiag гэж бичээд OK товч дарвал харилцах цонх гарч ирнэ.
Энэ цонхноос программ, төв тооцоолох байгуулаамж, шуурхай санах ойн
үзүүлэлтүүд, next page товчийг сонгоод дэлгэцийн үзүүлэлт дууны төхөөрөмж, гар,
хулганы үзүүлэлтүүдийг тус тус харж дэвтэртээ бичээрэй.

8. Дэлгэцийн үзүүлэлт
Программын
үзүүлэлт
Шуурхай санах ой
Төв
тооцоолох
байгууламж

9. Дууны төхөөрөмж
Гар, хулгана

10. Батлав:...................................С.М Т.Ташкен
Боловсруулсан багш:.............................................Т.Роза
Ээлжит хичээлийн хөтөлбөр
Цаг 3
Хичээл заах анги: 7 дугаар анги
Хичээлийн сэдэв: Мэдээллийн кодчлол
Хичээлийн зорилго: Мэдээллийн кодчлолын тухай ойлголттой болох
Хичээлийн зорилт:
 Мэдээллийн кодчлол ямар ялгатай вэ?
 мэдээллийн үндсэн боловсруулах үүргийг тайлбарлах
 Мэдээллийн кодчилох тухай харах?
Хичээлийн агуулга:
Судлагдахуун Ур чадвар
 Мэдээллийн кодчлол тухай
 үзүүлэлт тайлан бэлтгэх
 мэдээллийн тайлан бэлтгэх
 Мэдээллийн кодчлол тухай
ойлголт
 үндсэн боловсруулах
 дэлгэц, гар, процессор болон
тэдгээрийн үзүүлэлтүүд
Хэрэглэгдэхүүн:
 компьютер, самбар, шохай, проектор, presention, компьютер, тараах
материал

11. Арга зүй:
Хичээлийн явц хугацаа Багшийн үйл ажиллагаа Суралцагчийн үйл ажиллагаа
сэдэлжүүлэх 4
Мэдээллийн кодчлол
үзүүлэлт хэрхэн ангилах
вэ?
Суралцагчид багшийн тавьсан
асуултанд хариулт өгч
харилцан ярилцах.
Шинэ хичээл буюу
бүтээлгэх
14
Өнөөдөрийн хичээл дээр
үзэх гол зүй бол хангамж
үзүүлэлт
Мэдээллийн кодчлол талаар
өгч харилцан ярилцаж
багшийн тайлбарыг бичиж
тэмдэглэж авах.
Мэдлэгээ ур
чадвар болгон
хөгжүүлэх
15
Мэдээллийн кодчлол
талаар сурагчдын
бичүүлэх
Мэдээллийн кодчлол бичих.
Үнэлгээ дүгнэлт 5
Өнөөдрийн хичээлээр
суралцагчдын эзэмшсэн
мэдлэгийг нэгтэн
тайлбарлах
Өнөөдрийн хичээлээр
өөрсдийн ойлгосон мэдлэгээ
бататган хамтран ярилцаж
нэгдсэн дүгнэлт хийн.
Гэрийн даалгвар 2
Мэдээллийн кодчлол яаж
сайжруулах талаар бич
Гэрийн даалгаврын бичиж
авах

12. Мэдээллийн кодчлол
Мэдээллийг кодчилохгүйгээр дамжуулж, хадгалах боломжгүй. Бид компьютертэй
ажиллахдаа компьютерийн гар дээрх үсэг, цифрүүдийг түүвэрлэн дардаг.
Дарагдсан товчлуурт харгалзах мэдээллийг компьютер хүлээн авч, санах ойд
дүрсэлдэг.
Жишээ 1: холбоочин мэдээг морзын цагаан толгой ашиглан цэг, зураасаар
илэрхийлж, радио долгион болгон илгээж байна.
Жишээ 2: далайд аялан яваа хөлөг онгоц нөгөөдөө дарцаг ашиглан дохио
дамжуулсныг хүлээн аваад, радио холбоогоор флотын штаб руу дамжуулж байна.
Эдгээр жишээнд анхдагч болон эцсийн шатан дахь мэдээллүүд өөр өөр тээгч дээр
өөр өөр хэлбэрээр дүрсэлэгдсэн байгааг та нар анзаарсан биз дээ?
Мэдээллийн кодчлол гэдэг нь мэдээллийн тодорхой нэг дүрслэлийг бий болох үйл
явц юм. Кодчлох гэсэн ойлголтын хүрээнд мэдээллийн дүрслэлийн нэг хэлбэрээс
түүнийг хадгалах, дамжуулах болон боловсруулахад тохиромжтой өөр нэг хэлбэрт
шилжүүлэхийг ойлгодог. Кодчилох арга нь мэдээллийг хялбарчлан бичих,
мэдээллийг нууцлах, тохиромжтой боловсруулалт хийх зэрэг тодорхой зорилгоос
хамаарна.
1.бичиг баримт, бичвэрүүдийг үсэг болон цэг цэглэлийн тусламжтайгаар
кодчилдаг. Гэхдээ нэгэн иэжил мэдээлэл нь монгол, ангил,орос гэх мэт төрөл
бүрийн хэлний тэмдэгтээр өөр өөрөөр кодчилогдож болно.
2. тоонуудыг цифрийн тусламжтайгаар кодчилдог. Бидний өнөөдрийг хүртэл
ашиглаж ирсэн цифрүүдийг араб цифр гэж нэрлэдэг. Гэвч зарим үед ром цифрийг
ашиглах тохиолдол гардаг.

13. Батлав:...................................С.М Т.Ташкен
Боловсруулсан багш:.............................................Т.Роза
Ээлжит хичээлийн хөтөлбөр
Цаг 2
Хичээл заах анги: 7 дугаар анги
Хичээлийн сэдэв: Мэдээллийн дүрслэх хэлбэрүүд
Хичээлийн зорилго: Мэдээллийн дүрслэх хэлбэрүүд тухай ойлголттой болох
Хичээлийн зорилт:
 Мэдээллийн дүрслэх хэлбэрүүд ямар ялгатай вэ?
 мэдээллийн үндсэн боловсруулах үүргийг тайлбарлах
 Мэдээллийн дүрслэх хэлбэрүүд тухай харах?
Хичээлийн агуулга:
Судлагдахуун Ур чадвар
 Мэдээллийн дүрслэх хэлбэрүүд
тухай
 үзүүлэлт тайлан бэлтгэх
 мэдээллийн тайлан бэлтгэх
 Мэдээллийн дүрслэх хэлбэрүүд
тухай ойлголт
 үндсэн боловсруулах
 дэлгэц, гар, процессор болон
тэдгээрийн үзүүлэлтүүд
Хэрэглэгдэхүүн:
 компьютер, самбар, шохай, проектор, presention, компьютер, тараах
материал

14. Арга зүй:
Хичээлийн явц хугацаа Багшийн үйл ажиллагаа Суралцагчийн үйл ажиллагаа
сэдэлжүүлэх 5
Сурагчидтай мэндлэх
Хичээлийн бэлтгэл
хангуулах
Багштай мэндлэх
Дэвтэр номоо гаргаж
хичээлийн бэлгэл хангах
Шинэ хичээл буюу
бүтээлгэх
14
Өнөөдөрийн хичээл дээр
үзэх гол зүй бол хангамж
үзүүлэлт
Мэдээллийн дүрслэх
хэлбэрүүд талаар өгч
харилцан ярилцаж багшийн
тайлбарыг бичиж тэмдэглэж
авах.
Мэдлэгээ ур
чадвар болгон
хөгжүүлэх
15
Мэдээллийн дүрслэх
хэлбэрүүд Сурагчидын
талаар бичүүлэх
Мэдээллийн дүрслэх
хэлбэрүүд бичих.
Үнэлгээ дүгнэлт 5
Өнөөдрийн хичээлээр
суралцагчдын эзэмшсэн
мэдлэгийг нэгтэн
тайлбарлах
Өнөөдрийн хичээлээр
өөрсдийн ойлгосон мэдлэгээ
бататган хамтран ярилцаж
нэгдсэн дүгнэлт хийн.
Гэрийн даалгвар 2
Мэдээллийн дүрслэх
хэлбэрүүд тухай
Гэрийн даалгаврын бичиж
авах

15. Мэдээллийн дүрслэх хэлбэрүүд
Мэдээлэл гэдэг нь мэдээнд агуулагдах мэдлэг, мэдэгдэхүүн юм. Мэдээллийг
тэмдэгт хэлбэрээр хадгалж, дамжуулж,боловсруулдаг. Багш сурагчдад дараах
мэдээллийг өгч, тайлбарлан бичих даалгвар өгөв.
Мэдээлэл 1: эрдэнэ зуу хийд нь 108 суварга бүхий 400х400 метрийн хэмжээтэй,
дөрвөн талдаа асар хаалгатай хэрмэн дотор байрладаг.эрдэнэ зуу хийд нь монгол
улс дахь хамгийн эртний бурханы шашны хийд юм.1792 онд 62 сүм, 500-аад
баирлгатай байснаас өдгөө 18 сүм дугана үлджээ. Эрдэнэ зуу хийдийг 1994 онд
улсын хамгаалалтад авчээ.
 Мэдээлэл 1-д <<эрдэнэ залуу>>хийдийн тухай товч мэдээг агуулсан байна.
 Зураг 1.1-д тоо бөглөх тоон сүлжээ болох судокуг хариуулсан байна.
 Зураг 1.2 дээрх газрын зургаас улаанбаатар хотын 9 дүүргийн байршлыг
мэдэх боломжтой. Бид судалж байгаа хичээлүүлийн хүрээнд маш их мэдээлэлтэй
ажилладаг. Тухайлбал математикийн хичээлийн томьёо, уран зохиолын хичээлийн
бичвэр, технологийн хичээлийн дүрс, зураг нь мэдээлэл юм.
хэлбэр тайлбар
Мэдээлэл 1 бичвэр
Энхүү мэдээлэл нь үгнүүдээс бүрдсэн
бичвэр байна
Мэдээлэл 2 тоон Энэ нь тонуудаас бүрдсэн байна
Мэдээлэл 3 зурган
Дүүргүүдийн газрын зураг. Энэ нь
байрлалын дүрслэл болох зураг
Бид мэдээллийг дүрслэх бүх хэлбэрийг авч үзээгүй болон. Ер нь ихэнх мэдээ нь
бичвэр, тоон, зурган гэх мэт төрөл бүрийн хэлбэрийн мэдээллүүдийг хослуулсан
хэлбэртэй байна.

16. Батлав:...................................С.М Т.Ташкен
Боловсруулсан багш:.............................................Т.Роза
Ээлжит хичээлийн хөтөлбөр
Цаг 4
Хичээл заах анги: 7 дугаар анги
Хичээлийн сэдэв: Мэдээллийн шинж чанар
Хичээлийн зорилго: Мэдээллийн шинж чанар тухай ойлголттой болох
Хичээлийн зорилт:
 Мэдээллийн шинж чанар ямар ялгатай вэ?
 Мэдээллийн шинж чанарын үүргийг тайлбарлах
 Мэдээллийн шинж чанарын тухай харах?
Хичээлийн агуулга:
Судлагдахуун Ур чадвар
 Мэдээллийн шинж чанарын
тухай
 үзүүлэлт тайлан бэлтгэх
 мэдээллийн тайлан бэлтгэх
 Мэдээллийн шинж чанар тухай
ойлголт
 үндсэн боловсруулах
 дэлгэц, гар, процессор болон
тэдгээрийн үзүүлэлтүүд
Хэрэглэгдэхүүн:
 компьютер, самбар, шохай, проектор, presention, компьютер, тараах
материал

17. Арга зүй:
Хичээлийн явц хугацаа Багшийн үйл ажиллагаа Суралцагчийн үйл ажиллагаа
сэдэлжүүлэх 4
Сурагчидтай мэндлэх
Хичээлийн бэлтгэл
хангуулах
Багштай мэндлэх
Дэвтэр номоо гаргаж
хичээлийн бэлгэл хангах
Шинэ хичээл буюу
бүтээлгэх
14
Өнөөдөрийн хичээл дээр
үзэх гол зүй бол хангамж
үзүүлэлт
Мэдээллийн шинж чанар
талаар өгч харилцан ярилцаж
багшийн тайлбарыг бичиж
тэмдэглэж авах.
Мэдлэгээ ур
чадвар болгон
хөгжүүлэх
15
Мэдээллийн дүрслэх
хэлбэрүүд Сурагчидын
сууж буй мэдээлэл
боловсруулах бичүүлэх
Өөрсдийн сууж буй
Мэдээллийн шинж чанарын
үзүүлэлт бичих.
Үнэлгээ дүгнэлт 3
Өнөөдрийн хичээлээр
суралцагчдын эзэмшсэн
мэдлэгийг нэгтэн
тайлбарлах
Өнөөдрийн хичээлээр
өөрсдийн ойлгосон мэдлэгээ
бататган хамтран ярилцаж
нэгдсэн дүгнэлт хийн.
Гэрийн даалгвар 5
Мэдээллийн шинж
чанарын
тухай
Гэрийн даалгаврын бичиж
авах

18. Мэдээллийн шинж чанар
Мэдээлэл гэж юу болох, хүний амьдралд яагаад зайлшгүй хэрэгтэй талаар олон
тодорхойлолтууд байдаг. Эдгээрээс авч үзье.
Мэдээлэл- мэдээ, мэдлэг, мэдээллийн хадгалалт
Мэдээлэл – хүн бүр тодорхой түвшинд нэмэгдүүлж байдаг, биднийг хүрээлэн
байгаа орчны тухай мэдэээ.
Мэдээллийг компьютерээр боловсруулах гэдэгт тэмдэгтүүдийн дарааллыг үүсгэх
(үсэг, цифр, тэмдэгт, график, зураг г.м), тэдгээрийг компьютерт ойлгомжтой
хэлбэрээр дүрслэх талаар авч үздэг.өнөөдөр <<мэдээ>><<мэдээлэл>> гэдэг үгс нь
бидний амьдралд томоохон байр суурь эзлэх болсон.бид өдөр тутам шинэ
мэдээлэл хүлээж авдаг.
Мэдээлэл үнэ цэнэтэй байх шинж чанар:
Аавын сургаал алт
Ээжийн сургаал эрдэнэ гэдэг. Хүүхдүүд ээ, та нар ахмад буурлуудаа хүндэтгэж,
хайрлаж яраарай. Та бүхнийг сурч боловсроход 7 дугаар ангийн мэдээлэл зүй,
математик, монгол хэл гэх мэт хичээлийн сурах бичих үнэ цэнэтэй мэдээлэл өгнө.
Мэдээлэл ойлгомжтой байх чинж чанар:
Мэдээллийг хэлээр дүрсэлж байгаа үед түүнийг хэн хүлээж авах нь чухал байдаг.
Дууны нот хөгжмийн зохиолч, дуучдад ойлгомжтой байдаг. Тухайн орны ёс
заншил, соёлын талаар ойлголт авахын тулд үндэсний хэлийг сайн сурах хэрэгтэй.
Мэдээлэл хэрэгцээтэй байх шинж чанар:
Тухайн цаг үед олсон мэдээлэл хүнд их ач холбогдолтой байдаг. Байгалийн
гамшигт үзэгдэл болхоос өмнө урьдчилсан сэргийлэх, газар хөдлөлтөөс хамгаалах
найдвартай аргын талаарх мэдээлэл нь байгалийн бэрхшээлийг гарз багатай
даван туулах хэрэгцээт мэдээлэл болно.

19. Мэдээлэл гүйцэд байх шинж чанар:
Заримдаа үүрэн харилцаа холбооны сүлжээний дамжуулах чадвар муудсан үед
утсаар гүйцэд мэдээлэл авч чаддагүй. Мөн танхимд шуугин их байвал бид хэн
нэгний хэлсэн мэдээллийг гүйцэд сонсож чаддагүй. Аливаа мэдээллийг гүйцэд
хүлээн авах нь аж амьдралаа зохицуулахаад ихээхэн тустай
Мэдээлэл бодитой байх шинж чанар:
Ташаа мэдээлэл хүнд буруу ойлгогдож, алдаатай шийдвэр гаргахад хүргэдэг. Хоёр
найз уулзах цагаа тохирсон ч уулзах газраа буруу товложээ. Инэснээр уулзах
боломжгүй болов.

20. Батлав:...................................С.М Т.Ташкен
Боловсруулсан багш:.............................................Т.Роза
Ээлжит хичээлийн хөтөлбөр
Хичээл заах анги: 7 дугаар анги
Хичээлийн сэдэв: Мэдээллийг хэмжих
Хичээлийн зорилго: Мэдээллийг хэмжих ойлголттой болох
Хичээлийн зорилт:
 Мэдээллийг хэмжих ямар ялгатай вэ?
 Мэдээллийг хэмжих гэж юу вэ?
 Мэдээллийг тухай харах?
Хичээлийн агуулга:
Судлагдахуун Ур чадвар
 Мэдээллийг тухай
 үзүүлэлт тайлан бэлтгэх
 Мэдээллийн хэмжих гэж тайлан
бэлтгэх
 Мэдээллийг хэмжих тухай
ойлголт
 үндсэн боловсруулах
 дэлгэц, гар, процессор болон
тэдгээрийн үзүүлэлтүүд
Хэрэглэгдэхүүн:
 компьютер, самбар, шохай, проектор, presention, компьютер, тараах
материал

21. Арга зүй:
Хичээлийн явц хугацаа Багшийн үйл ажиллагаа Суралцагчийн үйл ажиллагаа
сэдэлжүүлэх 4
Сурагчидтай мэндлэх
Хичээлийн бэлтгэл
хангуулах
Багштай мэндлэх
Дэвтэр номоо гаргаж
хичээлийн бэлгэл хангах
Шинэ хичээл буюу
бүтээлгэх
14
Өнөөдөрийн хичээл дээр
үзэх гол зүй бол хангамж
үзүүлэлт
Мэдээллийг хэмжих
талаар өгч харилцан ярилцаж
багшийн тайлбарыг бичиж
тэмдэглэж авах.
Мэдлэгээ ур
чадвар болгон
хөгжүүлэх
15
Мэдээллийг хэмжих
Сурагчидын сууж буй
мэдээлэл боловсруулах
бичүүлэх
Өөрсдийн сууж буй
Мэдээллийг хэмэх
Гэж үзүүлэлт бичих.
Үнэлгээ дүгнэлт 5
Өнөөдрийн хичээлээр
суралцагчдын эзэмшсэн
мэдлэгийг нэгтэн
тайлбарлах
Өнөөдрийн хичээлээр
өөрсдийн ойлгосон мэдлэгээ
бататган хамтран ярилцаж
нэгдсэн дүгнэлт хийн.
Гэрийн даалгвар 2
Мэдээллийг хэмжих
Тухай
Гэрийн даалгаврын бичиж
ирэх?

22. Мэдээллийг хэмжих
Хүүхдүүд ээ, та бүхэн уртын болон цаг хугцааны хэмжүүрийн талаар ярилцаж,
дараах бодлогыг бодоорой. Жишээ 1: А ба Б хотын хоорондох зай 45 км. 1 дүгээр
жолооч А хотоос гараад 13000 м замыг, 2 дугаар жолооч А хотоос гараад 37000 м
замыг тус тус туулжээ.
Компьютерт төрөл бүрийн мэдээллийг файл хэлбэрээр хадгалдаг тухай өмнөх
ангид үзсэн. Тэгвэл хадглах мэдээллийг хэрхэн хэмждэг вэ? Мэдээллийг хэмжих
ямар ямар нэгж байдаг талаар үзэцгээе. Мэдээллийг хэмжих хамгийн бага нь бит.
1 бит гэдэг нь хоёртын нэг оронгоор дүрсэлэгдэх мэдээллийн хэмжээ юм.
 8 бит = 1 байт
 1кб (килобайт)=1024 байт;
 1 мб (мегабайт)=1024 кб:
 1 гб (гегабайт)=1024 мб:
 1тб (терабайт)=1024 гб:
Бид захиа болон бусад бшх төрлийн баримтуудыг бэлтгэхдээ бичвэр
боловсруулах программыг ашигладаг. жишээлбэл: компьютерийн бичвэр
боловсруулах программын тусламжтай хийгдсэн жижиг ном 150 хуудастай байг.
Нэг хуудас нь 40 мөртэй, мөр бүр нь үгийн хоорондох зайг тооцоод 60 тэмдэгт
агуулдаг гэе. Тэгвэл 1 хуудас 40 мөр х 60 тэмдэгт =2400 байт мэдээлэл агуулна.
Номын бүх мэдээллийн багтаамжиг тооцоолохын тульд өмнө гаргаж авсан
хэмжигдэхүүнийг номын хуудасны тоогоор үржүүлэх хэрэгтэй. 2400 байт х150
хуудас 360000 байт. Дээрх жишээнээс байт нь хэмжилтийн <<жижиг>> нэгж болох
нь харагдаж байна. Тэгэхээр номын сангийн мэдээллийн багтаамжийг хэмжих үзэх
хэрэгтэй гэвэл юу болохыг бодоод үз дээ. Түүнийг байтаар илэрхийлнэ гэвэл хэт
том тоо гарах нь ойлгомжтой. Мэдээллийн багтаамж их байх тохиолдолд хэмжилт
хийхдээ харьцангуй нэгжийг ашигладаг. Энэ тохиолдолд дээр авч үзсэн жишээний
номын мэдээллийн багтаамж нь ойролцоогоор 360 кб хэмжээтэй байна.

23. 1.мэдээллийг хадгалах төхөөрөмжүүдийн мэдээлэл хадгалах багтаамж хэмжих
№
Мэдээлэл хадгалах
төхөөрөмжийн нэр
нэгжийг бич үү?
багтаамж Хэмжих нэгж тайлбар
01 Компьютеийн санах ой
02
Компьютеийн хатуу
диск
03 Зөөрийн хуруу диск
04 CD, DVD
05 Зөврийн хатуу диск
06 MP3
07 SD

24. Батлав:...................................С.М Т.Ташкен
Боловсруулсан багш:.............................................Т.Роза
Ээлжит хичээлийн хөтөлбөр
Хичээл заах анги: 7 дугаар анги
Хичээлийн сэдэв: Мэдээлэл хадгалах байгууламж
Хичээлийн зорилго: Мэдээлэл хадгалах байгууламж тухай ойлголттой болох
Хичээлийн зорилт:
 Мэдээлэл хадгалах байгууламж ямар ялгатай вэ?
 Мэдээлэл хадгалах байгууламж үүргийг тайлбарлах
 Мэдээлэл хадгалах тухай харах?
Хичээлийн агуулга:
Судлагдахуун Ур чадвар
 Мэдээлэл хадгалах байгууламж
тухай
 үзүүлэлт тайлан бэлтгэх
 тайлан бэлтгэх
 Мэдээлэл хадгалах байгууламж
тухай ойлголт
 үндсэн боловсруулах
 дэлгэц, гар, процессор болон
тэдгээрийн үзүүлэлтүүд
Хэрэглэгдэхүүн:
 компьютер, самбар, шохай, проектор, presention, компьютер, тараах
материал

25. Арга зүй:
Хичээлийн явц хугацаа Багшийн үйл ажиллагаа Суралцагчийн үйл ажиллагаа
сэдэлжүүлэх 4
Мэдээлэл хадгалах
байгууламж үзүүлэлт
хэрхэн ангилах вэ?
Суралцагчид багшийн тавьсан
асуултанд хариулт өгч
харилцан ярилцах.
Шинэ хичээл буюу
бүтээлгэх
14
Өнөөдөрийн хичээл дээр
үзэх гол зүй бол хангамж
үзүүлэлт
Мэдээлэл хадгалах
байгууламж талаар өгч
харилцан ярилцаж багшийн
тайлбарыг бичиж тэмдэглэж
авах.
Мэдлэгээ ур
чадвар болгон
хөгжүүлэх
15
Мэдээлэл хадгалах
байгууламж харицуулан
хийлгэж. Сурагчидын сууж
буй мэдээлэл
боловсруулах бичүүлэх
Өөрсдийн сууж буй Мэдээлэл
хадгалах байгууламж
үзүүлэлт бичих.
Үнэлгээ дүгнэлт 3
Өнөөдрийн хичээлээр
суралцагчдын эзэмшсэн
мэдлэгийг нэгтэн
тайлбарлах
Өнөөдрийн хичээлээр
өөрсдийн ойлгосон мэдлэгээ
бататган хамтран ярилцаж
нэгдсэн дүгнэлт хийн.
Гэрийн даалгвар 5
Мэдээлэл хадгалах
байгууламж яаж
сайжруулах талаар бич
Гэрийн даалгаврын бичиж
авах

26. Мэдээлэл хадгалах байгууламж
Шуурхай санах ой нь харьцангуй бага багтаамжтай бөгөөд түүн дээр хадгалсан
мэдээлэл компьютерийг унтраахад устдаг. Иймд их хэмжээний мэдээллийг удаан
хугцаагаар байнга хадгалах санах ой шаардлагатай болдог. Компьютерийн
программ, боловсруулсан баримт, мэдээллийг тогтмол хадгалах зориулалттай
төхөөрөмжийг диск гэнэ. Кискэнд мэдээлэл бичих болон түүнд хадгалсан
мэдээллийг унших төхөөрөмжийг дискийн байгууламж (disk drive) гэдэг дискүүд нь
мэдээллийн багтаамж, мэдээлэл бичих, унших технологи, овор хэмжээ,
зориулалтаараа ялгаатай байдаг.
Оптик диск
төхөөрөмжийн нэр
Тухайн төхөөрөмжид ашиглагдах
дискийн төрөл
Үүрэг
CD-ROM CD-R, CD-RW Зөвхөн унших
CD - writer CD-R, CD-RW Унших, бичих
DVD -ROM DVD-R, DVD-RW Зөвхөн унших
Combo ROM CD-R, CD-RW DVD-R, DVD-RW CD-DVD уншина,
Зөвхөн CD бичнэ
DVD - writer CD-R, CD-RW DVD-R, DVD-RW Унших, бичих
BD-ROM Blue-Ray CD-R, CD-RW, DVD- RW Унших, бичих
Компьютерт мэдээллийг дүрслэх:
Мэдээллийг зураг, хэл яриа, дуу хөгжим, үсэг, тэмдэгт тоо гэх мэт олон янзаар
дүрсэлдэг. Харин компьютерт мэдээллийг 0, 1 гэсэн хоёр цифрээр дүрсэлдэг
болхыг өмнөх бүлэг сэдвээс бид мэддэг болсон . хүснэгт 2.3-т компьютерт төрөл
бүрийн мэдээллийг хэрхэн дүрсэлж байгааг жишээгээр харуулав.

27. Мэдээлийн
төрөл
Бодит
дүрслэл
Компьютер
т
Дүрслэх нь
жишээ
Мэдээллийн
хэмжээ
тоон
0 000000000
13=0000000000001101 13-тоо 2 байт
1 000000001
2 000000010
... 00001001
9 110000000
Бичвэр АХА 11010101
АХА=110000001101010111
000000
АХА-3 байт
зураг
16х12=192
бит=24 байт
дуу
Хамгийн чангаар
сонсогдох дуу
111111111111111 1 байт

28. Батлав:...................................С.М Т.Ташкен
Боловсруулсан багш:.............................................Т.Роза
Ээлжит хичээлийн хөтөлбөр
Хичээл заах анги: 7 дугаар анги
Хичээлийн сэдэв: Компьютерийн вирус түүнээс хамгаалах
Хичээлийн зорилго: Компьютерийн вирус түүнээс хамгаалах тухай ойлголттой
болох
Хичээлийн зорилт:
 вирус гэж юу вэ?
 Компьютерийн вирус түүнээс хамгаалах үүргийг тайлбарлах
 Компьютерийн вирус тухай харах?
Хичээлийн агуулга:
Судлагдахуун Ур чадвар
 вирусын тухай
 үзүүлэлт тайлан бэлтгэх
 тайлан бэлтгэх
 Компьютерийн вирус тухай
ойлголт
 үндсэн боловсруулах
 дэлгэц, гар, процессор болон
тэдгээрийн үзүүлэлтүүд
Хэрэглэгдэхүүн:
 компьютер, самбар, шохай, проектор, presention, компьютер, тараах
материал

29. Арга зүй:
Хичээлийн явц хугацаа Багшийн үйл ажиллагаа Суралцагчийн үйл ажиллагаа
сэдэлжүүлэх 4
вирустай үзүүлэлт хэрхэн
ангилах вэ?
Суралцагчид багшийн тавьсан
асуултанд хариулт өгч
харилцан ярилцах.
Шинэ хичээл буюу
бүтээлгэх
14
Өнөөдөрийн хичээл дээр
үзэх гол зүй бол хангамж
үзүүлэлт
Компьютерийн вирус түүнээс
хамгаалах талаар өгч
харилцан ярилцаж багшийн
тайлбарыг бичиж тэмдэглэж
авах.
Мэдлэгээ ур
чадвар болгон
хөгжүүлэх
15
Компьютерийн вирус
харицуулан хийлгэж.
Сурагчидын сууж буй
мэдээлэл боловсруулах
бичүүлэх
Өөрсдийн сууж буй
Компьютерийн вирус түүнээс
хамгаалах үзүүлэлт бичих.
Үнэлгээ дүгнэлт 3
Өнөөдрийн хичээлээр
суралцагчдын эзэмшсэн
мэдлэгийг нэгтэн
тайлбарлах
Өнөөдрийн хичээлээр
өөрсдийн ойлгосон мэдлэгээ
бататган хамтран ярилцаж
нэгдсэн дүгнэлт хийн.
Гэрийн даалгвар 5
Компьютерийн вирусын
сайжруулах талаар бич
Гэрийн даалгаврын бичиж
авах
Компьютерийн вирус түүнээс хамгаалах

30. Вирус гэдэг нь компьютерийн хэвийн үйл ажиллагааг өөрчлөх чадвартай программ
юм. Өөрөөр хэлбэл вирус нь хэрэглэгчид мэдэгдэлгүйгээр, түүний зөвшөөрөлгүй
компьютерт нэвтэрч тодорхой үүргийг биелүүлэх зорилготой байдаг. Зарим вирус
файлуудыг гэмтээдэг бол, зарим нь компьютерийн санах ойд байрлан файлыг
өөрчилж, мөн шинээр файлууд үүсгэдэг. Эхэн үеийн вирусууд нь компьютерийн
зөвхөн программ хангамжийг гэмтээх зорилготой байсан бол сүүлийн үеийн
вирусууд компьютерийнзарим төхөөрөмжүүд BIOS, CMOS setting, хатуу диск
зэргийн үйлдвэрээс бичигдсэн программын хэсгийг өөрчлөх болон устгах чадалтай
болсан. Иймд вирус компьютерт нэвтрэхээс сэргийлэх, олж илрүүлэх, устгах үүрэг
бүхий программыг ашигаладаг. Үүнийг вирусны программ гэж нэрлэдэг.
Комьютер, түүн дээрх мэдээллийг вируснаас хамгаалахын тульд ямар нэг
вирусны программ комптютерт суулгасан байх шаардлагатай бөгөөд тухайн
программынхаа вирусын мэдээллийн санг байнга шинэчлж (update)байх хэрэгтэй.
1.дараах аргаар компьютертээ вирусны программ байгаа эсэхийг тогтооно.хжржв
байгаа бол <<с>> хатуу дискээ шалгаж үзээрэй.
А.хөтөч программаа (windows explorer) ажиллуулна.
Б. Шалгах дискээ сонгоно.
В. Хулганы баруун товчлуурыг дарна.
Г.нээгдэх цээсээс scan with…(тухайн компьютерт ямар нэгэн вирусны программ
суулгасан бол scan командын ард... оронд нэр нь бичигдсэн байдаг) командыг
сонгоно.
Д.программ дискийг шалгаж дуустал хүлээнэ.
Е. Үр дүнг харж вирус илэрсэн бол устгаарай.

31. Батлав:...................................С.М Т.Ташкен
Боловсруулсан багш:.............................................Т.Роза
Ээлжит хичээлийн хөтөлбөр
Хичээл заах анги: 7 дугаар анги
Хичээлийн сэдэв: Файл ба хавтастай ажиллах
Хичээлийн зорилго: Файл ба хавтастай ажиллах тухай ойлголттой болох
Хичээлийн зорилт:
 Файл ба хавтас гэж юу вэ?
 файлын үүргийг тайлбарлах
 хавтастай ажиллах тухай харах?
Хичээлийн агуулга:
Судлагдахуун Ур чадвар
 Файл ба хавтас тухай
 үзүүлэлт тайлан бэлтгэх
 тайлан бэлтгэх
 Файлын тухай ойлголт
 үндсэн боловсруулах
 дэлгэц, гар, процессор болон
тэдгээрийн үзүүлэлтүүд
Хэрэглэгдэхүүн:
 компьютер, самбар, шохай, проектор, presention, компьютер, тараах
материал

32. Арга зүй:
Хичээлийн явц хугацаа Багшийн үйл ажиллагаа Суралцагчийн үйл ажиллагаа
сэдэлжүүлэх 4
Файл ба хавтастай ажиллах
хэрхэн ангилах вэ?
Суралцагчид багшийн тавьсан
асуултанд хариулт өгч
харилцан ярилцах.
Шинэ хичээл буюу
бүтээлгэх
14
Өнөөдөрийн хичээл дээр
үзэх гол зүй бол хангамж
үзүүлэлт
Файл ба хавтастай ажиллах
хамгаалах талаар өгч
харилцан ярилцаж багшийн
тайлбарыг бичиж тэмдэглэж
авах.
Мэдлэгээ ур
чадвар болгон
хөгжүүлэх
15
Файл ба хавтастай
харицуулан хийлгэж.
Сурагчидын сууж буй
мэдээлэл боловсруулах
бичүүлэх
Өөрсдийн сууж буй
Компьютерийн вирус түүнээс
хамгаалах үзүүлэлт бичих.
Үнэлгээ дүгнэлт 3
Өнөөдрийн хичээлээр
суралцагчдын эзэмшсэн
мэдлэгийг нэгтэн
тайлбарлах
Өнөөдрийн хичээлээр
өөрсдийн ойлгосон мэдлэгээ
бататган хамтран ярилцаж
нэгдсэн дүгнэлт хийн.
Гэрийн даалгвар 5
Файл ба хавтастай
ажиллахсайжруулах
талаар бич
Гэрийн даалгаврын бичиж
авах

33. Файл ба хавтастай ажиллах
Файл хавтас, түүнтэй ажиллах үйлдлүүд, тэдгээрийг хөтөч программын
тусламжтайгаар гүйцэтгэдэг талаар 6 дугаар ангийд товчхон үзсэн билээ
(мэдээлэл зүй I,3.1 файл,3.2 хавтас 33-35 дугаар тал ).
1.[start ]-[all programs]-[Accessories]-[windows explorer].
2.[Start] товч дээр хулганы заагчийг байрлуулж баруун товчлуур дарах –
[Windows explorer].
3. +E товчлуурын хослолыг дарах. Windows болон ubuntu системийн ямар
хувилбар дээр ажиллаж байгаагаас хамаарч explorer хөтөч программын
цонх интерфэйсийн хувьд өөр харин ажиллах зарчим нь адилхан байдаг.
1. Цэсийн мөр
2. Командын хэрэгсэл
3. Хягийн мөр
4. Нээлттэй хавтас
5. Хавтасны самбар
6. Нээлттэй хавтасны дэд хавтас, файлуудыг харуулах самбар
7. – хатуу диск, зөөврийн диск
үйлдэл
тайлбар
хавтас файл
Үүсгэх
[new folder] командын хэрэгслийг
сонгох эсвэл хулганы баруун
товчлуур дараад [new] - [folder]
Хэрэглээний
программаар үүсгэнэ.
Хуулгах Обьектыг нэг хавтаснаас нөгөө хавтасанд хувилах
Зөөх
Обьектыг нэг хавтаснаас нөгөө хавтас руу зөөх (обьект анх
байсан хавтандаа үйлдэхгүй )
Нэр өөрчлөх Обьектын нэрийг солих
устгах Обьектыг хогийн сав (recycle bin) руу зөх

34. Батлав:...................................С.М Т.Ташкен
Боловсруулсан багш:.............................................Т.Роза
Ээлжит хичээлийн хөтөлбөр
Хичээл заах анги: 7 дугаар анги
Хичээлийн сэдэв: Түгээмэл хэрэглэгддэг технологиуд
Хичээлийн зорилго: Түгээмэл хэрэглэгддэг технологиуд тухай ойлголттой болох
Хичээлийн зорилт:
 түгээмэл гэж юу вэ?
 Түгээмэл хэрэглэгддэг технологиуд үүргийг тайлбарлах
 технологиуд тухай харах?
Хичээлийн агуулга:
Судлагдахуун Ур чадвар
 Түгээмэл хэрэглэгддэг тухай
 үзүүлэлт тайлан бэлтгэх
 тайлан бэлтгэх
 түгээмэл тухай ойлголт
 үндсэн боловсруулах
 дэлгэц, гар, процессор болон
тэдгээрийн үзүүлэлтүүд
Хэрэглэгдэхүүн:
 компьютер, самбар, шохай, проектор, presention, компьютер, тараах
материал

35. Арга зүй:
Хичээлийн явц хугацаа Багшийн үйл ажиллагаа Суралцагчийн үйл ажиллагаа
сэдэлжүүлэх 4
Түгээмэл хэрэглэгддэг
технологиуд хэрхэн
ангилах вэ?
Суралцагчид багшийн тавьсан
асуултанд хариулт өгч
харилцан ярилцах.
Шинэ хичээл буюу
бүтээлгэх
14
Өнөөдөрийн хичээл дээр
үзэх гол зүй бол хангамж
үзүүлэлт
Түгээмэл хэрэглэгддэг
технологиуд хамгаалах
талаар өгч харилцан ярилцаж
багшийн тайлбарыг бичиж
тэмдэглэж авах.
Мэдлэгээ ур
чадвар болгон
хөгжүүлэх
15
Түгээмэл хэрэглэгддэг
технологиуд харицуулан
хийлгэж. Сурагчидын сууж
буй мэдээлэл
боловсруулах бичүүлэх
Өөрсдийн сууж буй Түгээмэл
хэрэглэгддэг технологиуд
хамгаалах үзүүлэлт бичих.
Үнэлгээ дүгнэлт 3
Өнөөдрийн хичээлээр
суралцагчдын эзэмшсэн
мэдлэгийг нэгтэн
тайлбарлах
Өнөөдрийн хичээлээр
өөрсдийн ойлгосон мэдлэгээ
бататган хамтран ярилцаж
нэгдсэн дүгнэлт хийн.
Гэрийн даалгвар 5
Түгээмэл хэрэглэгддэг
технологиуд сайжруулах
талаар бич
Гэрийн даалгаврын бичиж
авах
Түгээмэл хэрэглэгддэг технологиуд