1. UNIVERSITETI “ALEKSANDER MOISIU” DURRES
FAKULTETI TEKNOLOGJISE SE INFORMACIONIT
DEGA: MATEMATIKE-INFORMATIKE
Kursi: RRjeta kompjuterike
Punoi : Saimir çiraku
Pranoi: Bled Preza

2. Ne kete detyre ne do te njihemi me elementet baze te internetwork-un dhe se cfare eshte nje
internetwork. Gjithashtu do te mesojme componentet e tyre dhe disa aplikacione qe perdoren
ne networking si OSI ,TCP/IP
Operacionet e IP Data Networks
Ne mund te krijojm nje rrjet kur lidhim disa kompjutera me ane te nje ruteri dhe i konfigurojme
adresat llogjike me ane te protokolleve IPV4 ose IPV6. Gjate ketyre 20 viteve te fundit interneti
dhe gjithcka per rreth saj ka evoluar me hapa gjigand. Nga ky evolim eshte dashur te
perballohen kerkesat e nevojshme sipase rritjes se perdoruesve ne menyre te vazhdueshme
gje e cila solli rritjen e rrjetave. Por se pari do te tregojme se cfare eshte nje LAN local area
network, FIGURA 1.1. Ne kete figure eshte trajtuar nje rrjet baze (I thjeshte) per ta perceptuar
sa me mire.
Ketu kemi 2 njesi te cilat jane te lidhura me ane te nje pajisje Hub e cila ben te mundur qe keto
te komunikojne me njeri tjetrin. Ne kete figure kemi ilustruar kete skenar : BOB deshiron ti
Dergoje Sally-t nje skedar. Per ti derguar kete document perdoruesit tjeter , Bob duhet te
siguroj qe lidhja eshte e gatshme dhe e lire, per te mos pasur perplasje.
Rrjetat sa rriten dhe behen me komplekse, keshtu qe nevojitet një dizajn i mirë të rrjetit qe
është thelbësore. Rritja mund te dicka e mire per ne por kjo gje mund te jete nje pengese per
rrjetin tone LAN per arsye se Nderprerjet do jene te shpeshta si pasoje e mbi ngarkeses. Per te
mos pasur fryrje te rrjetit ne kemi gjetur nje zgjidhje e cila eshte Ndarja e rrejtit ne rrjeta me te
vogela.
Ky concept eshte si planifikim i nje komuniteti te ri apo modernizimi I nje ekzistuesi. Sa me
Shume rruge te shtohen(adresohen),plotesohen (krijohen): kryqezime te reja , sinjale trafiku,
plus zyrat postare e hartat zyrtare që dokumentojnë të gjitha ato emërtime të rrugëve dhe
udhëzime se si të shkojne në çdo gje te ndërtuar. Gjithashti do te duhen Rregulla te reja per te
mbajtur rendin dhe te siguroje rrugen e sapo krijuar.Ne te Gjithe bashkesine e Rrjetave,e gjithe
kjo eshte kryer duke perdorur pajisjet si ruter, switch, and bridges.

3. Te Njohim qëllimet dhe funksionet e ndryshme të Rrjetit Dhe të pajisjeve të tilla si Routers,
Switches, Bridges, and Hubs
Si fillim le te shohim rrijten e rrjetit. Sepse cdo dite e me shume kemi rritje te perdorueseve
duke sjellur nje rritje te Botes se rrjetave.ne figuren 1.2 tregohet se si nje rrjet i zgjeruar eshte
segmentuar me nje Switch duke bere te mundur lejimin apo jot e kalimit te dokumentave ne
rrjetin e zgjeruar nga switch-I keshtu kemi shmangur nje perplasje te pakendeshme.
Kjo eshte ende nje broadcast domain(I vetem) transmetimi. NE kete figure Shohim se si eshte
perdorur nje Hub per te zgjatur rrjetin dhe se si switch nuk ka lejuar qe persouesi I tjeter te mos
marre informacionin e panevojshem. Kjo është e mirë për shkak se Bob synon për të biseduar
direkt me Jhon-in, dhe në qoftë se ai kishte nevojë për të dërguar një Broadcast per te të gjithë,
duke përfshirë Sally, ajo do ta kishte marrë.
Ja nje Liste me ato cka I shkakton trafik LAN-it
■■ Nje numer I madh Hostesh shkakton perplasje ose ngandalsim
■■ Broadcast storms
■■ Too much multicast traffic
■■ Low bandwidth
■■ Adding hubs for connectivity to the network
■■ A bunch of ARP broadcasts
Po te shikojme me kujdes figuren 1.2 do te verejme se zgjerimi cjen nga Hub me ane te nje
Switch. E bejeme ektesepse Hubs nuk segmenton n je rrjet por lidh segmentimet e rrjetave.

4. Kur një rrjet fillon të rritet, ruter përdoruret për të lidhur rrjetat dhe pakot e rrugës e të
dhënave nga një rrjet në tjetrin. Cisco u bë de facto standard për routers për shkak të zgjedhjes
së saj pashembullt të produkteve router me cilësi të lartë dhe të shërbimit fantastike. Pra, mos
harroni kurrë se nga default, routers janë të punësuar kryesisht për të thyer në mënyrë efikase
një transmetim domain-vendosjen e të gjitha pajisjeve në një segment të rrjetit, të cilat janë të
lejuar për të "dëgjojnë" të gjitha transmetimet e dërguar në atë segment të veçantë.
Figura 1.3 tregon një router në rrjetin tonë në rritje, duke krijuar një Internetwork dhe
shpërbërja domains transmetimit.
Çdo host është e lidhur me vetë domenin e saj për shkak të përplasjes switch, dhe router ka
krijuar dy fusha transmetimit. Routers gjithashtu të sigurojë lidhjet me rrjet të gjerë zone
(WAN) shërbimeve, si dhe nëpërmjet një ndërfaqe seriale për WAN lidhjet-në veçanti, një
ndërfaqe fizike V.35 në një router Cisco.
Edhe pse routers janë të njohur për ndarjen e fushave të transmetimit nga default, është e
rëndësishme të mbani mend se ata thyejnë deri domains goditjes si.
Ka dy avantazhe për të përdorur routers në rrjetin tuaj:
 Ata nuk e përcjellin transmetimet nga default.
 Ata mund të filtruar e rrjetit të bazuar në shtresa 3, shtresa Network, informacione të
tilla si një adresë IP.
Këtu janë katër mënyra të një funksionet router në rrjetin tuaj:

5. 1. Packet switching
2. Packet filtering
3. Internetwork communication
4. Path selection
Eshte e dobishme te mendjme per Ruterat e lidhur me 3. Ndryshe nga ndarja me 2 Switch , i
gatshem per te filruar framet. (pjeset) routers (shtresë me 3 Switch) përdorin logjike adresimin
dhe ofrojnë një kapacitet të rëndësishëm të quajtur pakete switching.
Routers gjithashtu mund të ofrojnë pako filtrim nëpërmjet listave te aksesit, dhe kur routeri të
jete i lidhur me dy ose më shumë rrjete së bashku do të përdorim logjiken e adresimit (IPv4 ose
IPv6), atëherë ne do te kemi një Internetwork. Së fundi, routerat përdorin një tabelë kursi, e
cila është në thelb një hartë e Internetwork, për të bërë zgjedhjet më të mira per shtegun e
marrjes se të dhënave për destinacionin e vet të duhur si dhe paketa qe duhet përparojne me
rrjetet e largëta.
Në anën tjetër, ne nuk e përdorim 2 shtresa me switch për të krijuar internetwork sepse ata
nuk e ndajene dot domainin e transmetimit nga default. Në vend të kësaj, ata janë të punësuar
për të shtuar funksionalitet të një rrjeti LAN. Qëllimi kryesor i këtyre switches është të bëjë një
punë më të mirë LAN-duke optmalizuar performance e ofruar, zgjedhjen e sa me shumë
bandwidth-e për përdoruesit e LAN-it. Gjithashtu, këto switches nuk bën transferimin e pakve
me rrjetet e tjera si routers të bëjnë. Në vend të kësaj, ata vetëm "kalojne" frame nga një port
në tjetrin brenda rrjetit .
Si parazgjedhje, switches pushim deri domains collision, por çfarë janë këto? Domain Collision
është një term i Ethernet përdoret për të përshkruar një skenar të rrjetit në të cilën një pajisje
dërgon një paketa jashte segmentit të rrjetit dhe çdo pajisje tjetër në të njëjtin segment është e
detyruar për të treguar vëmendje pa marrë parasysh çfarë eshte. Kjo nuk është shumë
efikasene , sepse në qoftë se një pajisje tjeter përpiqet të transmetoje në të njëjtën kohë, një
përplasje do të ndodhë, që kërkon të dy pajisjet për të ritransmetuar,por Jo ne te njejten kohe!
Kjo ndodh shumë në një mjedis shpërndarës(ne Hub), ku çdo segment të presë lidhet me një
qendër që përfaqëson vetëm një collision domain dhe një domain të vetme transmetimi. Në të
kundërt, çdo port në një switch përfaqëson collision domain duke lejuar trafikun e rrjetit të
rrjedhin shumë më mirë.
Switches krijojnë fusha të ndara brenda një domain të vetme të transmetimit. Routers ofrojnë
një domain të veçantë transmetimi për çdo interface.

6. Ne ende do të dëgjome Cisco dhe të tjerët do ti referohen si LAN switch si ura
multfunksionale here pas here.
Në thelb, switches janë ura multidunksionale shumë më forta, të zgjuar dhe me shume porta!
Përzgjidhni komponentet e nevojshme për të përmbushur një të dhëna Specifike te rrjetit.
Termi bridging u prezantua përpara routers dhe switcherat u implementuan , kështu që është
shumë e zakonshme për të dëgjuar njerëzit duke iu referua switchimit me ane te
bridgeve(urave). Kjo për shkak se switches dhe bridges në thelb të bëjë të njëjtën gjë –nadlojne
perplasjen në sdomain ne një LAN.
Por do të thotë se kalimi është vetëm një urë ne multi-port me më shumë brainpower? E pra,
shumë e shumë, vetëm ka ende disa dallime të rëndësishme. Switches sigurojnë një funksion
ndërmjetës, por ata e bëjnë këtë me aftësi të zgjeruara në masë të madhe të menaxhimit dhe
karakteristika. Plus, shumica e urave kishte vetëm 2 ose 4 porte, e cila është e kufizojnë rëndë.
Natyrisht, ishte e mundur për të marrë në duart tuaja mbi një urë me deri në 16 portet, por kjo
është asgjë në krahasim me qindra porte qe ndryshojne gjendjen ne celes.
Figura 1.4 tregon se si një rrjeti qe do të duket me pajisje të ndryshme midis rrjeteve në vend.
Mos harroni, një router eshte vetëm per të prishur transmetimin e domain për çdo ndërfaqe
LAN.
Duke parë në figurën 1.4, a e kuptuat se router I ka ndodhet në qendër të vëmendjes dhe të
lidhet çdo rrjet fizike së bashku? Unë jam mbërthyer me duke përdorur këtë plan urbanistik për
shkak të urave të lashta dhe shpërndarës të përfshirë. Unë me të vërtetë shpresoj se ju nuk do
të sorollateni nëpër një rrjet të tillë, por kjo është me të vërtetë e rëndësishme për të kuptuar
idetë strategjike që kjo figure përfaqëson!
Shihni urën në majë të Internetwork treguar ne Figuren 1.4. Është aty për të lidhur
shpërndarësin (hub-in) me një router. Bridge(Ura) largon perplasjen e domains, por të gjitha
radhët e lidhura me të dy shpërndarës(hub) janë ende të vendosur në të njëjtën fushë
transmetimit. Kjo urë eshte krijuar vetëm ne tre fusha të goditjes, një për secilin port, që do të
thotë që çdo pajisje të lidhet me një Hub është në të njëjtën fushë goditjes si çdo pajisje të tjera
të lidhura me të njëjtën hub. Kjo është me të vërtetë e çalë dhe të shmanget nëse është e
mundur, por është edhe më e mirë se të paturit e një domain përplasje për të gjitha Hostet!
Pra, nuk e bëjmë dot këtë në shtëpi,kjo është një pjesë e madhe muzeumit dhe një shembull i
mrekullueshëm i asaj që nuk duhet të bëni, por ky dizajn jo efikas do të ishte e tmerrshme për
përdorim në rrjetet e sotme! Kjo bëhet per të na treguar se sa larg kemi ardhur edhe pse,

7. përsëri, konceptet themelore qe ilustrohen janë me të vërtetë e rëndësishme për ju që ti
kuptoni.
Tre shpërndarës jane të ndërlidhura në fund të figurës me router. Ky organizim krijon një
domain përplasje dhe një domain transmetim dhe bën që rrjeti te lidhet me bridges, me dy
fusha të saj te ndara, të duken shumë më mirë në të kundërt!
Rrjeti mirë të lidhur me router është LAN ndezur rrjetin e majta. Pse? Sepse çdo port në atë qe
kaloni prishet nga perplasja e domains. Por kjo nuk është e gjitha e mirë, të gjitha pajisjet janë
ende në të njëjtën fushë transmetimit. Kjo mund të jetë e keqe për shkak se të gjitha pajisjet
duhet të dëgjojnë për të gjitha transmetimet e transmetueshme. Dhe në qoftë se domains tuaj
transmetuese janë shumë të mëdha, përdoruesit kanë më pak bandwidth dhe janë të
nevojshme për të përpunuar më shumë transmetime. Rrjeti përgjigje koha përfundimisht do të
ngadaltë në një nivel që mund të shkaktojnë përdoruesit tuaj në raste të rreziqeve dhe grevë,
kështu që është e rëndësishme për të mbajtur domains tuaj në vazhdim të vogla në shumicën
dërrmuese të rrjeteve sot.
Figura 1.5 tregon një rrjetin me perdorur zokonisht ne ditet e sotme.

8. Switches LAN janë në qendër të këtij rrjeti, me routers lidh rrjetat logjike. Nëse unë shkova
përpara dhe zbatuar këtë dizajn, unë kam krijuar diçka të quajtur LAN virtuale, ose VLANs, të
cilat janë përdorur kur ju logjikisht të prishur domains transmetimit në një shtresë 2 ndryshoi
brenda rrjetit. Është me të vërtetë e rëndësishme për të kuptuar se edhe në një rrjet kaloi
mjedisit, ju ende nevojë për një router për të siguruar komunikimin mes VLANs.
Megjithatë, dizanji me I mire i rrjetit është ai që është i konfiguruar ne menyre të përkryer për
të përmbushur kërkesat e biznesit të kompanisë të veçanta ose të klientit që i shërben, dhe kjo
është zakonisht një në të cilën ekzistojnë switchet LAN në harmoni me routers te vendosura
strategjikisht në rrjet.
Në figurën 1.5, çdo port qe kaloni është një domain të veçantë, dhe çdo VLAN do të jetë një
domain të veçantë transmetimit. Pra, sa domains përplasje e shihni ju këtu? Unë jam duke
numëruar 12-të kujtojmë se lidhjet midis switches janë konsideruar një domain përplasje! Që
shifër nuk tregojnë ndonjë informacion VLAN, ne mund të supozojmë se paracaktuar i një
VLAN, ose një domain transmetimit, është në vend.
Identifikimi i Aplikacioneve te Përgjithshme dhe ndikimi i tyre në Rrjet Në këtë seksion, ne do të
shkoj për të aplikacioneve dhe shërbimeve të ndryshme të përdorura në mënyrë tipike në
rrjetet IP, dhe edhe pse ka shumë më shumë protokolle të përcaktuara këtu, ne do të
përqëndrohet në protokollet më të rëndësishme për objektivat e CCNA. Ja një listë e
protokolleve dhe kërkesë, vende ku ne do të mbulojë në këtë seksion:
 Telnet
 SSH
 FTP
 TFTP

9.  SNMP
 HTTP
 HTTPS
 NTP
 DNS
 DHCP / BOOTP
Telnet
Telnet ishte një nga standardet e para të internetit, të zhvilluara në vitin 1969, dhe është
kameleoni i protokolleve-specialiteti i saj është rivalitet terminal. Kjo lejon një përdorues në një
makinë në distancë të klientit, të quajtur klient Telnet, për të hyrë në burimet e një tjetër
makinë, server Telnet, në mënyrë për të hyrë një ndërfaqe command-line. Telnet arrin këtë
duke tërhequr një të shpejtë në server Telnet dhe duke e bërë makinë klienti të duket si të ishte
një terminal bashkangjitur direkt me rrjetin lokal. Ky parashikim është në fakt një software
imazh-një terminal virtual që mund të ndërveprojnë me të presë zgjedhur largët. Një pengesë
është se nuk ka teknikat encryption në dispozicion në kuadër të protokollit Telnet, kështu që
çdo gjë duhet të dërgohen në tekst të qartë, duke përfshirë edhe të kalojë-fjalë! Figura 1.6
tregon një shembull të një klient Telnet duke u përpjekur që të lidheni me një server Telnet.
Këto terminale emulated janë të tipit text-mënyrën dhe mund të ekzekutojë procedurat e
përcaktuara të tilla si shfaqen menutë që i japin mundësinë përdoruesve për të zgjedhur
opsionet dhe qasje në aplikacionet në server mashtruar. Përdoruesit të fillojë një seancë Telnet
duke xhiruar software klient Telnet dhe më pas prerjet në server Telnet. Telnet përdor një 8-bit,
byte-orientuar lidhjen e të dhënave mbi TCP, që e bën atë shumë të plotë. Është akoma në
përdorim sot, sepse ajo është aq e thjeshtë dhe e lehtë për t'u përdorur, me lart shumë të ulët,
por përsëri, me çdo gjë dërguar në tekst të qartë, nuk është e rekomanduar në prodhim.

10. Secure Shell (SSH)
Secure Shell protokoll (SSH) krijon një sesion të sigurt që është e ngjashme me Telnet mbi një
lidhje standarde TCP / IP dhe është i punësuar për të bërë gjëra të tilla si prerje-transportim
trupash brenda sistemeve, drejtimin e programeve në sistemet e largëta, dhe duke lëvizur
skeda nga një sistem në tjetrin. Dhe kjo e bën të gjithë këtë duke ruajtur një lidhje të koduar.
Figura 1.7 tregon një klient SSH duke u përpjekur që të lidheni me një server SSH. Klienti duhet
të dërgojë të dhënat e koduara(enkriptuara)!
File Transfer Protocol (FTP)
File Transfer Protocol (FTP) në fakt na lejon të transferuar skeda, dhe ai mund të arrijnë këtë në
mes çdo dy makina duke e përdorur atë. Por FTP nuk është vetëm një protokoll; kjo është
gjithashtu një program. Duke vepruar si një protokoll, FTP është përdorur nga aplikacionet. Si
një program, është e punësuar nga përdoruesit për të kryer detyrat e file me dorë. FTP
gjithashtu lejon qasje në të dy directories dhe fotografi dhe mund të arrijnë disa lloje të
operacioneve directory, të tilla si të zhvendosen në ato të ndryshme (Figura 1.8).

11. Por hyrë një mori nëpërmjet FTP është vetëm hapi i parë. Përdoruesit duhet më pas t'i
nënshtrohet një hyrje të legalizuara që është siguruar zakonisht me fjalëkalimet dhe
përdoruesve të zbatuara nga administratorët e sistemit për të kufizuar qasjen. Ju mund të
marrë rreth kësaj disi duke adoptuar emrin e përdoruesit anonim, por ju do të jetë i kufizuar në
atë që ju do keni të drejtë të hyni.
Edhe kur eshte I punësuar nga përdoruesit ne mënyrë manuale si një program, funksionet e
FTP-së janë të kufizuara për të renditur dhe manipulimin directories, shtypja përmbajtjen e file,
dhe kopjimi fotografi mes ushtrive. Nuk mund të ekzekutojë fotografi të largët si programe.
Trivial File Transfer Protocol (TFTP)
Trivial File Transfer Protocol (TFTP) është, version aksioneve i FTP, por është protokolli i
zgjedhur në qoftë se ju e dini saktësisht se çfarë ju doni dhe ku ta gjejnë atë, sepse është e
shpejtë dhe aq e lehtë për t'u përdorur!
Por TFTP nuk ofron bollëkun e funksioneve që FTP bën sepse ajo nuk ka aftësi per te shfletuar
dosjet, do të thotë se ajo vetëm mund të dërgoj dhe të merrni fotografi (Figura 1.9).

12. Ky protokoll kompakt pak edhe skimps në departamentin e të dhënave, duke dërguar blloqe
shumë më të vogël të të dhënave se FTP. Gjithashtu, nuk ka të legalizuara si me FTP, kështu që
është edhe më e pasigurt, dhe disa vende të mbështesë atë për shkak të rreziqet e natyrshme
të sigurisë.
Menaxhimi I Thjeshtë Protocoleve te Rrjetit (SNMP)
(SNMP) mbledh dhe manipulon informacion të vlefshëm të rrjetit, si ju mund të shihni në
figurën 1.10. Ajo mbledh të dhënat nga votimi pajisjet në neto-punë nga një stacioni të
menaxhimit të rrjetit (NMS) në intervale fikse ose të rastit, kërkon atyre që të zbulojë
informacion të caktuar, apo edhe duke kërkuar informata të caktuara nga pajisjen. Përveç kësaj,
pajisjet e rrjetit mund të informojë stacionin NMS rreth problemeve si ato të ndodhin në
mënyrë administratori i rrjetit është i alarmuar.
Kur të gjithë është mirë, SNMP merr diçka që quhet një bazë-një raport kufizuese tiparet
operacionale të një rrjeti të shëndetshme. Ky protokoll mund të qëndrojë si një mbikqyrës mbi
rrjetin, shpejt njoftuar drejtuesit e çdo ana e tij të papritur të ngjarjeve. Këto vëzhguesit e rrjetit

13. janë quajtur agjentë, dhe kur ndodhin devijime, agjentë të dërguar një alarm quajtur një kurth
për menaxhimin